Procedurele rechtvaardigheid Het fundamentele sociale ...€¦ · tussen de overheid en burgers...
6
1 Procedurele rechtvaardigheid in informele interacties tussen de overheid en burgers Prof. dr. Kees van den Bos Universiteit Utrecht Het fundamentele sociale dilemma • Mensen willen kunnen vertrouwen op personen en instituties die macht over hen hebben • Mens is informatieverwerker • Ziet zich vaak met de vraag geconfronteerd: kan ik de overheid (waaronder de ambtenaar, de politicus, de agent etc.) vertrouwen? Lind (1995, oratie) Persoonlijk contract • Hoe sluit je persoonlijk contract met de wereld af? • Directe vertrouwensinformatie vaak afwezig • Rechtvaardigheidsinformatie als proxy, heuristisch vervangingsmiddel Van den Bos, Wilke & Lind (1998, JPSP) Procedurele rechtvaardigheid • Ik ben op een beleefde manier behandeld • Ik ben met respect behandeld • Ik kon mijn mening geven • Er werd oprecht naar mijn mening geluisterd • Ik ben eerlijk behandeld • Ik ben rechtvaardig bejegend • Ik ben competent behandeld • Ik ben door professionele mensen behandeld Leventhal, 1980; Lind & Tyler, 1988 Moorman, 1990; Tyler & Lind, 1992 Van den Bos, 2005 Interactie: Positieve interactie Vermijden van interactie Negatieve interactie Grondige verwerking van informatie: Positieve gedachten Neutrale gedachten Negatieve gedachten Voldoende cognitieve capaciteit beschikbaar (tijd+vermogens): Ja Nee Voldoende informatie aanwezig: Ja Nee Gemotiveerd om informatie te zoeken en te verwerken: Ja Nee Is/was interactie met de overheid (on)rechtvaardig: Rechtvaardig Onrechtvaardig Kan ik de overheid vertrouwen? Ja Weet (nog) niet Nee
Transcript of Procedurele rechtvaardigheid Het fundamentele sociale ...€¦ · tussen de overheid en burgers...
1
!Procedurele rechtvaardigheid!in informele interacties !tussen de overheid en burgers !!!!!!Prof. dr. Kees van den Bos!Universiteit Utrecht!
Het fundamentele sociale dilemma!
• Mensen willen kunnen vertrouwen op personen en instituties die macht over hen hebben!
• Mens is informatieverwerker!• Ziet zich vaak met de vraag
geconfronteerd: kan ik de overheid (waaronder de ambtenaar, de politicus, de agent etc.) vertrouwen?!
Lind (1995, oratie)!
Persoonlijk contract!
• Hoe sluit je persoonlijk contract met de wereld af?!
• Directe vertrouwensinformatie vaak afwezig!
• Rechtvaardigheidsinformatie als proxy, heuristisch vervangingsmiddel!
Van den Bos, Wilke & Lind (1998, JPSP)!
Procedurele rechtvaardigheid!
• Ik ben op een beleefde manier behandeld!• Ik ben met respect behandeld!• Ik kon mijn mening geven!• Er werd oprecht naar mijn mening geluisterd!• Ik ben eerlijk behandeld!• Ik ben rechtvaardig bejegend!• Ik ben competent behandeld!• Ik ben door professionele mensen behandeld!
Leventhal, 1980; Lind & Tyler, 1988!Moorman, 1990; Tyler & Lind, 1992!
Van den Bos, 2005 !
Interactie: Positieve interactie Vermijden van interactie Negatieve interactie
Grondige verwerking van informatie: Positieve gedachten Neutrale gedachten Negatieve gedachten
Voldoende cognitieve capaciteit beschikbaar (tijd+vermogens): Ja Nee
Voldoende informatie aanwezig: Ja Nee
Gemotiveerd om informatie te zoeken en te verwerken: Ja Nee
Is/was interactie met de overheid (on)rechtvaardig: Rechtvaardig Onrechtvaardig
Kan ik de overheid vertrouwen? Ja Weet (nog) niet Nee
2
Procedurele rechtvaardigheid!
• Ik ben op een beleefde manier behandeld!• Ik ben met respect behandeld!• Ik kon mijn mening geven!
1 = helemaal oneens!2 = mee oneens!3 = onzeker!4 = eens!5 = helemaal eens!
0!
10!
20!
30!
40!
50!
60!
1 2 3 4 5
%!
Procedurele rechtvaardigheid!
Cronbach's alfa = .88!M = 4.39!
1!
2!
3!
4!
5!
Uitkomst tevredenheid!
Vertrouwen in naleven uitkomst!
Vertrouwen in overheid!
Oor
deel!
Goede procedure!
Heel goede procedure!
4!
4,5!
Proc
edur
ele
rech
tvaa
rdig
heid!
Zaak niet opgelost!Zaak opgelost!
11.6 %! 4!
5!
6!
7!
8!
9!
Zaak niet opgelost! Zaak opgelost!
Rap
port
cijfe
r!
Goede procedure!Heel goede procedure!
5
6
7
8
9
Primair! Bezwaar!
Rap
port
cijfe
r!
Fase!
Goede procedure!Heel goede procedure!
3
4
5
Niet gebeld! Gebeld!
Uitk
omst
tevr
eden
heid!
Goede procedure!Heel goede procedure!
3
3!
4!
Procedurele rechtvaardigheid!
Uitkomst oordeel!
Oor
deel!
Ambtenaar!
Burger!
Vertrouwen!
• Mens is informatiegeoriënteerd individu!• (i.t.t. rational-economic man view,
burger als kennisnemer en volger van juridische regels en wetten) !
• Weet niet altijd / vaak niet of hij de overheid kan vertrouwen!
• Op zoek naar informatie of heuristische cues!
Self-centered percepties!• Ham & Van den Bos (2008, JESP)!
Ook: mythe van eigenbelang!• Miller (1999, Am Psychologist)!
Maar...!• "if people define situations as real, they
are real in their consequences"!• Thomas (1928)!
Het ervaren van persoonlijke onzekerheid is vervelend
Een manier om dat te doen is sociale integratie
Belangrijk hoe men wordt gewaardeerd door samenleving
Rechtvaardig behandeld worden is goede indicatie hiervoor
Rechtvaardigheid helpt bij omgaan met onzekerheid
Mensen proberen met persoonlijke onzekerheid om te gaan
Van den Bos & Lind (2002, Advances)!
Omgaan met onzekerheid:!rechtvaardigheid!
Het ervaren van persoonlijke onzekerheid is vervelend
Kan m.b.v. culturele wereld-beelden
Belangrijk om onderdeel te zijn van een (sub)cultuur
Hechten aan normen en waarden van (sub)cultuur
Normen en waarden helpen met omgaan met
onzekerheid
Mensen proberen met persoonlijke onzekerheid om te gaan
Omgaan met onzekerheid: groepsnormen!
Van den Bos (2009, WRR)! Van den Bos, Loseman & Doosje (2009, WODC/NCTb)!
Demogra-fische variabelen:!!!- opleiding!- sekse!- leeftijd!- religie!- etniciteit!- woonomgeving!- wel/niet (bij)baan!
Sociaal-psycho-logische variabelen:!!- waargenomen onrechtvaardig-heid!!- ervaren onzekerheid!!- groepsdreiging!
Attitudes t.a.v.:!!- inhoudelijke aspecten van radicaal gedachtegoed!- legitimiteit van NL autoriteiten!- "wij-zij"denken!- superioriteit-sgevoelens over subcultuur!- betrokkenheid bij de NL samenleving!- radicaal geweld en terroristisch gedrag!!
Boos-heid!
Angst!
Intenties tot gewelddadig en kwetsend gedrag!
Intenties tot afwenden van de samenleving!!
Geweld-dadig en kwetsend gedrag!
Isolerend gedrag!
Radicalisering onder jongeren!
4
Horizontale en verticale polarisatie!
• Rechts-autochtone reacties:!• horizontale deprivatie en polarisatie!• "zij [Moslims] pakken onze banen af, onze
huizen en onze vrouwen"!• Moslim reacties:!
• verticale deprivatie en polarisatie!• "Balkenende, de regering komt niet echt
voor ons op, de manager van de Albert Heijn op de hoek ook niet"!
Van den Bos, Loseman & Doosje (2009, WODC/NCTb)!
Experience of personal uncertainty (e.g., as result of societal changes, threat on group, negative feedback in interpersonal interaction)
Startle response
Uncomfor-table or aversive feeling
Ind. differences in uncertainty orientation
Experience of threat, defensive responses (e.g., extreme responses as result of identification with entitative group with extreme opinions)
Fair treatment by group, identification with group, with norm of fair behavior
Experience of challenge, approach responses (e.g., try to turn societal changes into one's advantage, or open-minded responses to interpersonal interactions)
Van bedreiging naar uitdaging!
Van den Bos (2009, Psychological Inquiry)!
Overbetaling
Eerste reactie:
"lekker!" Realisering:
niet eerlijk
Correctie
(als cognitieve capaciteit en motivatie)
Ontevreden over overbetaling
Tijd
Van den Bos, Peters, Bobocel & Ybema (2006, JESP)!
Andere cultuur
Eerste reactie:
schrikken (startle reflex) Realisering:
bevooroordeelde reactie
Correctie
(als cognitieve capaciteit en motivatie)
Geen discriminatoir
gedrag
Tijd
Petrescu, Van den Bos, Klumpers & Kenemans (2011)!
5
Mens als informatieverwerkend wezen!
• Behavioral Activation System!• fight or flight?!
• Behavioral Inhibition System!• appraisal!• wat gebeurt hier?!• hoe moet ik hier op reageren?!• zal mijn gedrag niet negatief
beoordeeld worden?!
SIRE!
SIRE!
2!
3!
4!
5!
BIS1! BIS2! BIS3!
Controle!SIRE!
Op dit moment zou ik me erg bezorgd of ongerust maken wanneer ik weet dat iemand boos op mij is!
SIRE!
2!
3!
4!
5!
BIS1! BIS2! BIS3! BAS! SSA! PA! NA! FNE!
Controle!SIRE!
Geen effecten op behavioral activation, situational self-awareness,!en positief en negatief affect,!Wel effect op fear of negative evaluation!
SIRE!
0!
10!
20!
30!
40!
% h
elpe
rs!
Controle!SIRE!
SIRE!
4!
5!
6!
7!
8!
9!
10!
seco
nden!
Controle!SIRE!
6
3!
4!
5!
BIS!
Controle!SIRE!SIRE ongeremd!
Ongeremde voice-over!"doe wat je zelf vindt dat goed is"!
0!
1!
2!
3!
4!
5!
6!
7!
Aan
tal p
enne
n!
Controle!SIRE!SIRE ongeremd!
Ongeremde voice-over!"doe wat je zelf vindt dat goed is"!
Vertrouwen is de overtuiging dat anderen ons niet met opzet kwaad zullen aandoen, zeker niet als ze dit kunnen vermijden, en dat ze het goede met ons voor hebben en, indien mogelijk, oog zullen hebben voor onze belangen!!Betreft persoonlijke informatie, veelal gebaseerd op informatie over rechtvaardig, eerlijk gedrag!!Omvat sociaal en politiek vertrouwen (horizontaal en verticaal)!!Veel mensen willen anderen vertrouwen en het goede doen (71.2%), maar veelal ontbreekt het aan relevante informatie!
Vertrouwen!(1) Mensen weten het vaak niet!(2) Geef informatie!(3) De mens is informatievergaarder!(4) Ontwikkel concrete interventies!!
(5) Informele interacties!(6) Procedurele rechtvaardigheid!!
(7) Veel mensen zijn tot goede geneigd!(8) Worden door anderen in die neiging geremd!(9) Dus soms is minder aantrekken van anderen goed!!
Vertrouwen!
[email protected] http://vandenbos.socialpsychology.org!
