PrimaOnderwijs februari 2016

nummer 2 • februari 2016 • www.primaonderwĳ s.nl • verschĳ nt 6x per jaar •

PLUS: Verwonder je klas met Wetenschap & Technologie Keurmerk Mediawijsheidschool | Conferentie Schoolveiligheid Het Tiener College | Jubilerend Schoolschrijver in de lift

Tineke Netelenbos:‘Digitaal vaardigheids bewijs moet voor iedereen haalbaar zijn’

Help een datalek, wat nu?Nieuwe regels 2016

Eindadvies Platform Onderwijs2032Ruim baan voor school, leraar en leerling

CS UnpluggedInformatica zonder draadjes

EDG_FEB_001_16_cover_v06.indd 1 03-02-16 16:06

1

U geeft nog niet zo lang leiding of u gaat binnenkort

leidinggeven? Deze leergang is een enerverende

ontdekkingsreis voor (toekomstig) managementtalent.

De kennis en vaardigheden die u verwerft, werpen

direct vruchten af in de eigen schoolpraktijk. U kunt zich

verheugen op een intensieve leergang, met een even pittig

als gevarieerd programma. Hierbij staat uw eigen

leervraag en uw persoonlijke ontwikkeling centraal.

Schrijf u in opwww.cps.nl/trainingbmm

Voor:

Leergang basisvaardigheden voor middenmanagement

Start: 21 april 2016 - AmersfoortVervolgdata:25 mei / 21 jun / 19 sep / 12 okt / 17 nov / 13 dec / 11 jan

Wegens succes herhaald!

“Zowel inhoudelijk als organisatorisch zeer goede training”

(leerjaar)coördinatoren, teamleiders, afdelingsleiders, unitleiders in primair, voortgezet en beroepsonderwijs die hun (toekomstige) leidinggevende positie met kennis en vaardigheden willen onderbouwen.

8-daagse training effectief leiderschap

EDG_FEB_002.indd 2 03-02-16 14:59

Met 170.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl

EDG MediaPostbus 402663504 AB Utrecht

UitgeverErik Trimp

Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, [email protected]

VormgevingTom Venema Martin Hollander

MedewerkersBrigitte Bloem, Suzanne de Boer Tefke van Dijk, Joke Heikens, Tialda Hoogeveen, Marguerite Irrgang, Mirjam Janssen, Marieke Moraal, Esmee Roetman, Malini Witlox

Foto’sHuman Touch Photograpy, iStock,Shutterstock, Hollandse Hoogte

Verschijning en verspreidingPrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Redactie 030-241 70 [email protected]

Sales Mark Hutzezon 030-2417025, [email protected]

Klantenservice 030-241 70 [email protected]

Copyright 2016Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

Inhoud

En verder:4 Nieuws16 Stichting mediawĳ sheidscholen 18 CS Unplugged: Informatica zonder

draadjes24 Uitdagend di� erentiëren in de les27 Heb jĳ een goed idee? Realiseer het

met LOF!28 Inholland interview met Huug de Deugd30 Nieuwe Richtlĳ nen Gezondere Kantines33 Themacertifi caat Milieu en natuur34 Het geheim van een goed schoolplein

40 Kom met de hele klas gratis naar het Eneco WindLab

42 Samen voor een veilige school44 Schooltv webwinkel45 Ontwikkelingsgericht schooladvies:

maak het plaatje compleet! 46 Jubilerend De Schoolschrĳ ver in de lift48 Lezen om te leren: het belang van

vloeiend lezen52 Tiener College stelt vroege selectie uit54 Educatheek

Eindadvies Platform Onderwijs2032

Tineke Netelenbos: ‘Digitaal vaardigheidsbewijs moet voor iedereen haalbaar zijn’

Help een datalek, wat nu?

Laat je inspireren! De wondere wereld van W&T

812

36

14

EDG_FEB_003_16_Inhoud_v02.indd 3 04-02-16 08:49

UNICEF lanceert digiles over gevluchte kinderen in NederlandWat als je alles wat je hebt achter moet laten omdat je op de vlucht bent voor het geweld in je land? Als je na een lange reis aankomt in een land waar de kinderen om je heen een andere taal spreken? Als je vaak moet verhuizen van plek naar plek en lang in onzekerheid bent of je wel mag blĳ ven? De gratis digiles van UNICEF Nederland informeert leerlingen van groep 7 en 8 over de situatie van gevluchte kinderen in Nederland. De les geeft handvatten om het gesprek aan te gaan met de leerlingen over de situatie van gevluchte kinderen en de rechten die deze kinderen hebben. Vraag de gratis digiles op via www.primaonderwĳ s.nl/digilesunicef of kĳ k op www.unicef.nl/leerkracht voor meer informatie.

advertentie

NEDERLAND

Medilex Onderwijs - Congressen en cursussen voor het onderwijs T. (030) - 700 12 20 E. [email protected]

Als u samenwerkend leren effectief inzet, motiveert en activeert het leerlingen

voor uw lessen. Door samenwerkend leren, vindt diepere verwerking plaats van

de lesstof en leerlingen leren vaardigheden als efficiënt communiceren en kritisch

nadenken.

Maar wat zijn randvoorwaarden voor effectief samenwerkend leren? En hoe integreert

u samenwerkend leren in uw lessen?

Leer hoe u samenwerkend leren op een effectieve manier inzet tijdens uw les!

Locatie: Antropia, Driebergen

Datum:

Woensdag 13 april

Inschrijven:

Medilexonderwijs.nl/samenwerken

Effectief samenwerkend leren in het voortgezet onderwijs

Studiedag: Samen leer je meer!

MEDI290216_Samenleerjemeer_PrimaOnderwijs_192x142,5_HIRES_DEF.indd 1 13-1-2016 11:35:12

NIEU

WS

EDG_FEB_004-007_16_Nieuws_v09.indd 4 03-02-16 15:02

[email protected]

NIEU

WS

Tweedewereldoorlog.nl Dé portal voor het onderwijs

met lesmateriaal In één klik toegang tot betrouwbaar lesmateriaal over herdenken, vieren en herin-neren in relatie tot de Tweede Wereldoorlog? Vanaf 27 januari 2016 is de portal tweedewereldoorlog.nl van het Nationaal Comité 4 en 5 mei van start gegaan met lessen over de Tweede Wereldoorlog in het basis- en voortgezet onderwĳ s. De portal biedt een uitgebreid overzicht en direct toegang tot volledige lesmodules en losse lessen voor het digibord.

De portal biedt een overzicht van te bestellen materiaal over de Tweede Wereldoorlog. Boeken, stripverhalen, volledige lespakketten en ook fi lms kunnen direct online worden besteld. Er is een overzicht van diverse herinneringscentra en oorlogs- en verzetsmusea in het land. In het bijzonder wordt vermeld welke educatieve programma’s worden aangeboden. Dit varieert van toegepaste lesprogramma’s, speciale rond-leidingen met de klas en bĳ zondere workshops. De site biedt de mogelĳ kheid een gastspreker

uit te nodigen, bijvoorbeeld ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog of van recente vredesmissies die belangeloos hun verhaal vertellen in de klas.

Actuele activiteitenDe portal is een initiatief van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Naast direct toepasbaar lesmateriaal biedt de portal informatie over de Tweede Wereldoorlog aan de hand van verschillende thema’s. Met digitale exposities worden meer of minder bekende groepen en gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog onder de aandacht gebracht. Ook toont een agenda een selectie van actuele activiteiten rondom het onderwerp Tweede Wereldoorlog. Voor de portal wordt onder meer samengewerkt met het NIOD, het Nationaal Archief, het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), het Ministerie van VWS, de Stichting Gastdocenten WOII werkgroep Zuidoost-Azië, het Landelĳ k Steunpunt Gastsprekers WO II-Heden, het Veteraneninstituut, de Stichting Musea en Herinnerings-centra 40-45, de Oorlogsgravenstichting en het vfonds.

Studiekeuzeconferentie 17 maart 2016Jĳ wilt je leerlingen goed begeleiden bĳ hun studiekeuze en zorgen dat de overgang naar het hoger onderwĳ s zo soepel mogelĳ k verloopt. Maar hoe zit het met deze aansluiting en hoe kan deze verbeterd worden? Praat hierover mee tijdens de Studiekeuzeconferentie op donderdag 17 maart 2016 in Jaarbeurs Utrecht, georganiseerd door Stichting Studiekeuze123. Kĳ k voor het volledige programma en inschrĳ fmogelĳ kheden op www.studiekeuzeinformatie.nl/studiekeuzeconferentie.


initiatief vanWeek van het geld - 14 tot en met 18 maart 2016

weekvanhetgeld.nl

Leer uw leerlingen omgaan met geld!

14 t/m 18 maart 2016

Geld verdienen

Geld uitgeven

Sparen

Keuzes maken

€ - €€

5695-WIG WvhG 2016 Adv Prima Onderwijs-192x285mm.indd 1 24-08-15 17:15V&CO0032_061_ADV 192x142,5_v04.indd 1V&CO0032_061_ADV 192x142,5_v04.indd 1


advertentie

Durf te vragen! Doe mee aan de Nationale Wetenschapsagenda voor Scholieren

Zo’n bĳ na 12.000 vragen vormden vorig jaar de basis voor de Nationale Wetenschapsagenda. Nu is er ook de Nationale Wetenschapsagenda voor Scholieren waarin scholieren worden uitgenodigd om vragen aan de Nederlandse wetenschap te stellen. Het kunnen stellen van goede wetenschappelĳ ke vragen is een belangrĳ ke vaardigheid voor de wetenschappers van de toekomst. Met de gratis lessen over wetenschap en over het stellen van goede vragen kun-nen leerlingen direct aan de slag. De korte, overzichtelĳ ke lessen zĳ n bedoeld voor leerlingen uit de hogere klassen van vmbo, havo en vwo en kunnen bĳ elk vak worden ingezet. Docent Sicco Claus van het Gymnasium Haganum: ‘Het materiaal is goed en activerend. Leerlingen oefenen om goede vragen te stellen en dat is een belangrĳ ke vaardigheid.’ Met de gratis beschikbare serie van drie lessen kunnen leerlingen met hun docent vragen voor de Nationale Wetenschapsagenda voor Scholieren bedenken, bespreken en insturen. Een selectie van de vragen komt op www.wetenschapsagenda.nl/scholieren te staan. 7 april 2016 kiezen jury’s van leerlingen bĳ ge-staan door wetenschappers de beste vragen uit tĳ dens een feestelijk evenement in Science Center NEMO. Deze selectie wordt aangeboden aan staatssecretaris Sander Dekker. De lessen zĳ n gratis te downloaden via www.praktĳ k.nu/lesmateriaal.html. De vragen kun je indienen vóór 18 maart, 12.00 uur. Meer informatie vind je op de www.wetenschapsagenda.nl/scholieren.

NIEU

WS

De Nationale Wetenschapsagenda voor Scholieren is een initiatief van TechYourFuture in samenwerking met De Praktĳ k, Science Center NEMO,

de KNAW en de Nationale Wetenschapsagenda.

foto marĳ e van woerden

Staatssecretaris

Sander Dekker op

bezoek bĳ klas 4

van Gymnasium

Haganum in Den

Haag waar hĳ een

proefl es bĳ woonde.

Help je leerlingen de sprong makenNAAR HET VOORTGEZET ONDERWIJS!

De

gam

e is

ont

wik

keld

in o

pdra

cht

van

de S

tich

ting

Pla

tfor

ms

VM

BO.Gamen-derwijs naar het Voortgezet Onderwijs

De Go VMBO! game is educatief, interactief, leuk en gratis! Jouw leerlingen ontdekken gamen-derwijs het VO, VMBO en hun eigen talenten. Het spelen van de game is voor iedere groep 8 leerling een goede en leuke voorbereiding op de brugklas.

Speel de game met de klas gratis op www.govmbo.nl!

Bestel ter ondersteuning van de game het gratis klassenpakket.Ga naar www.govmbo.nl/klassenpakket. Doe het nu, want op = op!

NAAR HET VOORTGEZET ONDERWIJS!

meer informatie www.govmbo.nl

V&CO0032_061_ADV 192x142,5_v04.indd 1 02-02-16 16:13

Help je leerlingen de sprong makenNAAR HET VOORTGEZET ONDERWIJS!

De

gam

e is

ont

wik

keld

in o

pdra

cht

van

de S

tich

ting

Pla

tfor

ms

VM

BO.Gamen-derwijs naar het Voortgezet Onderwijs

De Go VMBO! game is educatief, interactief, leuk en gratis! Jouw leerlingen ontdekken gamen-derwijs het VO, VMBO en hun eigen talenten. Het spelen van de game is voor iedere groep 8 leerling een goede en leuke voorbereiding op de brugklas.

Speel de game met de klas gratis op www.govmbo.nl!

Bestel ter ondersteuning van de game het gratis klassenpakket.Ga naar www.govmbo.nl/klassenpakket. Doe het nu, want op = op!

NAAR HET VOORTGEZET ONDERWIJS!

meer informatie www.govmbo.nl

V&CO0032_061_ADV 192x142,5_v04.indd 1 02-02-16 16:13EDG_FEB_004-007_16_Nieuws_v09.indd 7 03-02-16 15:04

8

Paul Schnabel hief op 23 januari in het Delftse Stanislascollege tevreden het glas. ‘Het werk van de commissie zit erop. Waar andere landen tien jaar over deden, hebben wĳ in tien maanden volbracht’, zei de voorzitter van het Platform Onderwĳ s2032 tegen staatssecretaris Sander Dekker (OCW) en andere aanwezige prominenten, leraren en leerlingen. In het kort komt het advies erop neer dat toekomstgericht

onderwĳ s leerlingen in het primair en voortgezet onderwĳ s een vaste basis meegeeft van Nederlands, Engels, rekenvaardigheid, wiskunde, digitale geletterd-heid en burgerschap. Het curriculum moet daarnaast kennis bevatten die leerlingen nodig hebben om de wereld te kunnen begrĳ pen en er een bĳ drage aan te leveren. Het Platform stelt voor die kennis te clusteren in drie leerdomeinen: Mens & Maatschappĳ , Natuur & Technologie en Taal & Cultuur. Door de inhoud van vakken als aardrĳ kskunde, geschiedenis en biologie binnen die clusters in samenhang en thematisch aan te bieden, leren kinderen vakoverstĳ gend te denken en te werken, is de overtuiging. Vakdeskundigheid blĳ ft belangrĳ k voor leraren. Voor leerlingen sluit zo’n thematische aanpak veel beter aan bĳ hun leefwereld en interesses. ‘Laat kinderen zien waarom iets be-langrĳ k is om te leren en hoe wat ze leren aansluit bĳ het echte leven’, benadrukt Schnabel. Ook adviseert het Platform veel aandacht te schenken aan vakover-stĳ gende vaardigheden als kritisch denken, samen-werken en debatteren. Het Platform pleit ervoor geen vast percentage van de onderwĳ stĳ d in te ruimen voor het kerncurriculum. Dat is aan de scholen zelf. Daarnaast kunnen scholen in de toekomst meer keu-zes maken voor verbreding en verdieping. Leraren kunnen zo hun onderwĳ s beter laten aansluiten op de visie van de school, de ambities en interesses van de leerlingen en de omgeving, zoals het regionale bedrĳ fsleven, sportverenigingen en culturele instel-lingen. Een grotere vrĳ heid dus voor zowel scholen, leraren als leerlingen.

Een kleiner verplicht kerncurriculum, meer keuzevrijheid voor scholen en volop ruimte voor individuele talentontwikkeling van leerlingen. Zo luidt in een notendop het advies van het Platform Onderwijs2032. ‘Laat kinderen zien waarom iets belangrijk is om te leren en hoe wat ze leren aansluit bij het echte leven’, benadrukt Platformvoorzitter Paul Schnabel.

tekst brigitte bloem foto’s studio oostrum

Eindadvies Platform Onderwĳ s2032 over toekomstgericht onderwĳ s

Ruim baan voor school, leraar en leerling

PO-Raad: ‘Voor nu zijn leraren en scholen zelf aan zet’Rinda den Besten, voorzitter PO-Raad: ‘Dit advies is een mooie kans om ons onderwĳ s nog toekomst-bestendiger te maken. Er zĳ n al goede voorbeelden, maar er zĳ n ook veel scholen die snakken naar een manier van lesgeven die meer gericht is op de toe-komst. Interdisciplinair, met een terechte focus op digitale geletterdheid en burgerschapsvorming.’ Wat de PO-Raad de scholen en straks ook het ontwerpteam mee wil geven, is dat de ruimte die de scholen krĳ gen cruciaal is. ‘We willen geen eenheids worst’, aldus Den Besten. Ook vindt ze dat goed moet worden gekeken naar de periode vóór de basisschool. ‘De doorlopende leerlĳ n van po en vo mag wat ons betreft al beginnen ver vóór het 4e jaar. Bovendien willen we de omgeving van de school meer betrekken bĳ het onderwĳ s: de buurt, de wĳ k, de gemeente, ouders, welzĳ nsorganisaties, cultuur, sportverenigingen. Maar voor nu zĳ n de leraren en de scholen zelf aan zet. We hopen dat scholen en schoolbesturen de regie krĳ gen om verder invulling te geven aan de opdracht voor toekomstbestendig onderwĳ s.’

Paul van Meenen @Paul_van_Meenen Jan 23Het hoge woord is eruit: TIJD voor docent. Staatssecretaris die mijn motie max 20 lesuren ontraadde omarmt #onderwijs2032. #dubbeltje1erang

EDG_FEB_008-011_16_O2032_v04.indd 8 03-02-16 15:08

PrimaOnderwĳ s 9

Schnabel prĳ st het enthousiasme dat hĳ en zĳ n collega-platformleden op de scholen aantro� en. ‘De liefde van de leraren voor hun leerlingen is groot. Ze willen ‘hun’ kinderen écht helpen het beste uit zichzelf te halen.’ Uit alle hoeken van onderwĳ s en samenleving is mas-saal gehoor gegeven aan de oproep van het Platform om inbreng te leveren. Dat stemt Schnabel heel tevreden. Bovendien kwamen de commissie-leden er door al die consul taties achter dat er al zoveel in lĳ n met de adviezen van het Platform gebeurt op de Nederlandse scholen. Het Platform vindt het belangrĳ k om deze er-varingen te delen en had dan ook een fl ink deel van de bĳ eenkomst in Delft in-geruimd voor presentaties van good practices.

Vaardig, waardig en aardigPlatformvoorzitter Schnabel ziet graag dat leerlingen, meer dan in het traditionele onderwĳ s mogelĳ k is, met creativiteit, nieuwsgierigheid en eigen initiatief kennis en vaardigheden opdoen. Het advies rekent persoonsvorming en maatschappelijke toerusting naast kennisontwikkeling uitdrukkelĳ k tot de verant-woordelĳ kheden van leraren. Schnabel: ‘We vinden dat het onderwĳ s een prominentere rol kan spelen bĳ de persoonlĳ ke ontwikkeling van leerlingen tot zelf-standige volwassenen die vaardig, waardig en aardig

zĳ n, voor zichzelf en hun omgeving.’ Ook vraagt het Platform aandacht voor verantwoord burgerschap, het verkrĳ gen van inzicht in de werking en het belang van de democratische rechtsstaat en het leren omgaan met vrĳ heden en maatschappelĳ ke verantwoordelĳ k-

heden die daarbij horen. De digitale wereld biedt volgens het Platform unieke kansen

voor gepersonaliseerd onderwijs. Schnabel: ‘Voor jonge kinderen is

die digitale wereld vanzelf-sprekend, maar het is wel

een wereld waarin ze vak-kundig begeleid moeten worden om er hun weg in te vinden.’

Niet verplichtAanvankelĳ k wilde de com-

missie adviseren Engels al vanaf groep 1 verplicht te

stellen, om zo het eindniveau voor dit vak omhoog te brengen.

‘Dat strikte advies hebben we los-gelaten’, aldus Schnabel. ‘Wel adviseren

we om jong te beginnen met de wereldtaal Engels. Voor jonge kinderen is het relatief gemakkelĳ k om een vreemde taal op speelse wĳ ze te leren. Boven-dien vinden ze het ook nog eens heel leuk, hebben we ervaren op de scholen die ermee experimenteren.’ Ook programmeren wil het Platform niet verplicht stellen. ‘Het kan zeker een onderdeel zĳ n van digitale geletterdheid, maar we adviseren niet om het de

VO-raad: ‘Het sentiment is hiermee gekeerd’Paul Rosenmöller, voorzitter VO-raad: ‘De inhoud van het advies in combinatie met de bottom-up methode die de commissie heeft gehanteerd, vind ik echt kansrĳ k. De grote rol die is weggelegd voor scholen en lerarenteams bĳ het ontwerp van het nieuwe curriculum was een nadrukkelĳ ke wens van het veld. ‘Het sentiment dat alle veranderingen de afgelopen jaren van bovenaf kwamen, is hiermee gekeerd en dat is volgens mĳ ontzettend belangrĳ k.’ De moeilĳ kste en belangrĳ kste fase komt volgens de VO-raad nu pas, nu er veel keuzes gemaakt moeten worden. Rosenmöller: ‘Ruimte in het curriculum vraagt, zoals het Platform stelt, ruimte in de exami-nering. Als die ruimte er niet komt, dat weten we van ervaringen uit het verleden dat de kans groot is dat ook het toekomstgerichte curriculum niet echt van de grond komt.’ De VO-raad roept de staats-secretaris bovendien op in de volgende fase di� eren-tiatie en fl exibilisering in het vo als uitgangspunt te nemen bĳ het herontwerp van het curriculum.

Staatssecretaris Sander Dekker ontvangt het advies uit handen van

Platformvoorzitter Paul Schnabel.

Maurice de Hond @mauricedehond Jan 23Als advies van @Onderwijs_2032 snel massaal in NL wordt ingevoerd, nemen we een grote voorsprong op rest van wereld! http://onsonderwijs2032.nl/advies/

EDG_FEB_008-011_16_O2032_v04.indd 9 03-02-16 15:09

10

scholen op te leggen’, zegt Schnabel. ‘Alles wat via de digitale wereld tot de leerlingen komt, daar kan de school hen bĳ begeleiden. Dan gaat het zowel om me-diawĳ sheid als om computational thinking, dus com-puters goed weten te gebruiken.’

Breed gedragenStaatssecretaris Sander Dekker vindt dat het Platform een helder advies heeft neergelegd over wat kinderen later moeten kennen en kunnen. Tegelĳ k vindt hĳ het een uitstekende basis waarop leraren verder kun-nen bouwen aan een nieuw en eigentĳ ds curriculum. ‘De beweging die het Platform voor zich ziet is helder, herkenbaar en toekomstgericht. We behouden het goede, maar we groeien ook toe naar onderwĳ s dat ei-gentĳ ds is en op een aantal vlakken mooie stappen kan zetten’, zo zei hĳ bĳ de overhandiging van het advies. Dekker is blĳ met het pleidooi voor meer vrĳ heid voor scholen en leraren om zelf vorm en inhoud te geven aan diversiteit en pluriformiteit van het curriculum. ‘Pas dan hebben ouders in ons land écht wat te kiezen.’ Ook is de staatssecretaris erg blĳ dat er zoveel men-sen uit het veld zĳ n geconsulteerd. ‘Het Platform is niet in een kamertje gaan zitten schrĳ ven, maar naar buiten gegaan. Bĳ de scholen zelf, maar ook via social media en tĳ dens de vele bĳ eenkomsten in het land is waardevolle input op gehaald. Daardoor is het een breed gedragen advies geworden.’

Het vervolg: Ontwerpteam2032Binnenkort gaat het nieuw te vormen Ontwerpteam2032 van wetenschappers, curriculumexperts, leraren en

schoolleiders het Platformadvies uitwerken tot onderwijsinhoud op hoofdlijnen. Dit team zal worden gevoed door leraren die in leerlabs hun praktijk -ervaring inbrengen, lesmateriaal delen en samen verder denken hoe het curriculum van de toekomst eruit moet zien. De gedachte achter deze werkwijze is dat dit nieuwe curriculum tijdens de ontwikkeling continu wordt gestaafd aan de praktijk in de klas. Scholen worden zo aangemoedigd om niet te wach-ten tot het curriculum over een paar jaar ‘af’ is, maar kunnen direct meebouwen. Tot slot adviseert het Platform om zeker ook te kijken naar de toetsing. ‘De centrale eindexamens vragen om uniformiteit, maar die beperkt juist de speelruimte voor leraren en scholen. Dat rijdt toekomstgericht onderwijs in de wielen’, stelt de commissie. Eind 2016 levert het ont-werpteam zijn ontwerp op, ‘maar’, zo verwacht de staatssecretaris, ‘het zal meer dan één kabinets-periode vergen om deze onderwijshervorming tot een succes te maken.’

Bekĳ k de presentatie en inspirerende fi lmpjes!Op hun eigen YouTube kanaal zĳ n via onsonderwĳ s2032.nl fi lmpjes te zien van de presentatie en van scholen die al met vernieuwend onderwĳ s bezig zĳ n.

Onderwijscoöperatie: ‘In de ruimte die scholen krijgen vindt een tweede slag plaats’ Voorzitter Joost Kentson van de Onderwĳ scoöperatie: ‘Ik ben heel positief over het feit dat we, mede door de werkzaamheden van het Platform Onderwĳ s2032, met elkaar praten over het onderwĳ s als een heel belangrĳ ke sector. Een sector waarin de stem van de leraar steeds beter doorklinkt. Een belangrĳ ke voorwaarde om te komen tot een goed curriculum is immers de betrokkenheid van leraren. Ik ben blĳ dat er veel ruimte wordt gelaten voor invulling door de professionals op de scholen zelf. Er is gelukkig geen reden voor angst voor dichtgetimmerde regel-geving van bovenaf. In de ruimte die scholen krĳ gen vindt, wat mĳ betreft, een tweede slag plaats; die van verdere professionalisering van de beroeps-groep. Elke leraar maakt daar onderdeel van uit. De Onderwĳ scoöperatie is hard op weg om dé beroeps-groep voor leraren te worden. Meer nog dan we nu al doen, gaan we die verdere professionalisering door leraren agenderen en stimuleren, mede aan de hand van het Lerarenregister. Het advies van het Platform is daarbĳ een mooie stap voorwaarts.’

Claire Boonstra @ClaireBoo Jan 24Verplichte kost voor iedereen die zich met onderwijs & ontwikkeling bezig houdt. Ik word er blij van! http://onsonderwijs2032.nl/wp-content/uploads/2016/01/Ons-Onderwijs2032-Eindadvies-januari-2016.pdf … #onderwijs2032

Alderik Visser @alderikvisser Jan 23Azijnpissers op twitter: wat je ook van advies 2032 vindt, nooit was er zoveel mogelijkheid om onderwijs op alle niveaus mee vorm te geven.

EDG_FEB_008-011_16_O2032_v04.indd 10 03-02-16 15:09

CBS in de klasGratis lesmateriaal voor voortgezet en basisonderwijs

www.cbs.nl/cbsindeklas

Nieuw: lesmateriaal over migratie en integratie. Geschikt voor leerjaar 2 en 3 van vmbo en havo/vwo.

Adv_CBS_indeklas_PrimaOnderwijs_DEF.indd 1 28-01-16 10:40EDG_FEB_008-011_16_O2032_v04.indd 11 03-02-16 15:10

12

Een zaak in Rotterdam onderstreepte de noodzaak van het CSR-advies. Daar werd een man aangehouden die op internet tientallen meisjes en jonge vrouwen zou hebben verleid tot seksuele handelingen in ruil voor een vrijkaartje voor de boyband B-Brave. Wie trapt daar nou nog in, zou je kunnen denken, maar kennelijk is dit nog altijd een gevaar en zal de bood-schap eindeloos herhaald moeten worden, totdat dit soort voorvallen tot het verleden behoort.

KeerzijdenOm kinderen en jongeren te doordringen van het nut van een veilige interneteconomie, zijn nog altijd niet voldoende stappen gezet, bevestigt Dick Schoof, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veilig-heid in een persverklaring: ‘We moeten verder kijken, we moeten jongeren volledig digitaal bewust maken.’ Volgens Schoof hebben jongeren nog te weinig kennis van de risico’s van internet. Ook zijn nog te weinig jon-geren geïnteresseerd in een opleiding cyberveiligheid. Schoof heeft, net als Tineke Netelenbos, zitting in de CSR, een onafhankelijk adviesorgaan waarin veertien medewerkers uit overheid, bedrijfsleven en weten-schap samenwerken. ‘Internet is ontzettend mooi en kansrijk’, vertelt Tineke Netelenbos. ‘Maar kinderen moeten zich ook goed bewust worden van de keer-zijden ervan. Op social media moeten ze voorzichtig zijn met wie je welke informatie deelt. Iemand kan zich voordoen als heel iemand anders. Ze moeten

leren dat je je privacy goed moet beschermen en je gegevens niet laat stelen. Ze moeten leren dat ze niet zomaar veel geld uitgeven aan games en apps. Cyber-pesten zal helaas, net als gewoon pesten, niet snel helemaal verdwijnen maar we moeten kinderen wel duidelijk maken dat wat op het net staat nooit gaat verdwijnen en dat mensen daar de rest van hun leven last van hebben.’

Om te zorgen voor een veilige digitale toekomst is nú onderwijs nodig in digitale vaardigheden. Dat stelde de Nationale Cybersecurity Raad (CSR) eind vorig jaar in een advies aan de staatssecretarissen Klaas Dijkhoff van Veiligheid en Justitie en Sander Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ‘Kinderen en jonge mensen moeten worden voorbereid op het leven dat ze gaan leiden in een snel digitaliserende maatschappij’, licht Tineke Netelenbos toe.

tekst cos/tialda hoogeveen foto sjoerd van der hucht

Tineke Netelenbos: ‘Het digitaal vaardigheidsbewijs moet zo ontwikkeld worden dat

iedereen het kan halen’

Co-voorzitter van de Cybersecurity Raad, Eelco Blok, overhandigt het

advies aan Dick Schoof, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en

Veiligheid.

EDG_FEB_012-013_16_TN_v04.indd 12 03-02-16 15:11

PrimaOnderwijs 13

VanzelfsprekendNetelenbos vindt dat kinderen sterk moeten worden gemaakt om om te gaan met de digitale wereld, de wereld waarin zij leven, mede vanuit het besef dat ouders dat niet altijd kunnen, doordat hun eigen schooltijd plaatsvond in de analoge wereld. ‘Daarom hebben scholen hierin een grote verantwoordelijk-heid. Ouders en leerkrachten hebben er met de huidige digitale ontwikkelingen een groot vraagstuk bij.’ Om kinderen verantwoord te laten deelnemen aan het internet verkeer, pleit de CSR ervoor dat kinderen op school een digitaal vaardigheidsbewijs halen, waarmee een veilig wachtwoord, maatregelen tegen phishing, bescherming van de privacy enzovoort voor iedereen vanzelfsprekend worden. De raad denkt met zo’n diploma kinderen te stimuleren goed om te gaan met veiligheid in de digitale wereld. ‘Ik denk overigens dat kinderen het heel erg leuk vinden, daar ligt dan ook geen bezwaar’, aldus Netelenbos. ‘Het vaardigheids-bewijs moet zo ontwikkeld worden dat iedereen het, net als het fietsdiploma, kan halen.’ Hoe zo’n diploma eruit moet zien, ligt nog open. Staatssecretaris Dijkhoff van Veiligheid en Justitie zei in een reactie op het CSR-advies dat Nederland steeds afhankelijker wordt van ICT en hij om die reden dit advies gaat bespreken binnen het kabinet.

BijscholingHoewel het vaardigheidsbewijs een op zichzelf staand iets is, net als een verkeersdiploma, hoeft cyberveilig-heid geen apart vak te worden, maar moet het geïnte-greerd worden met al bestaande vakken. Netelenbos: ‘Je kunt het overal inzetten. Denk aan begeleiding bij

verdieping van de leerstof voor bijvoorbeeld een spreekbeurt of een typediploma. Op de middelbare school kun je digitaal pesten onderwerp maken van maatschappijleer, net als cybercriminaliteit.’ Om leer-krachten goed uit te rusten voor lessen in cyberveilig-heid, moeten zowel pabo’s als leerkrachten betrokken worden. ‘Bijscholing lijkt me wel de bedoeling! De hele digitale wereld vraagt van ieder beroep constante scholing en bijscholing. De voorspelling is dat over vijf jaar alle beroepen totaal anders zijn. We moeten daarom docenten (bij)scholen om de basisprincipes te integreren in het onderwijs’, aldus Netelenbos. SLO, het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, is daarom bezig de leergang voor het basisonderwijs uit te rollen, die een belangrijke leidraad gaat vormen voor pabo’s. En de Academie voor Media en Maatschappij ontwikkelt momenteel een cursus voor basisscholen.

BurgerinitiatiefEen nieuwe generatie leerkrachten goed uitgerust voor de klas zetten is één ding, maar ook nu moet er al iets gebeuren. Veel andere landen wachten niet op stappen van het onderwijs of de overheid, maar initiëren zelf manieren om kinderen te trainen in media wijsheid en cyberveiligheid. ‘In Engeland is digitale mediawijs-heid nu verplicht gesteld binnen het onderwijs’, legt Netelenbos uit, ‘maar ooit is het begonnen in buurthuizen, waar ouders die in de ICT-wereld werken in de week-enden programma’s aanboden om kinderen les te geven. Dat bleek zo’n succes dat het onderwijs al snel volgde. Het zou fijn zijn als in Nederland ook zo’n burgerinitiatief ontstaat.’

Onderwijs op maatOverigens ziet het CSR-lid naast de eerdergenoemde nadelen van digitale wereld ook vele voordelen. ‘Denk aan digitaal onderwijs. Kinderen in het speciaal onderwijs, maar ook kinderen die juist erg makkelijk leren, kunnen goed vooruit met tablets, omdat ze daarmee in hun eigen tempo kunnen leren. Onderwijs op maat, daar waren we al heel lang voor!’ In het verlengde daarvan pleit Netelenbos ervoor dat alle scholen glasvezelkabel krijgen en meer computers. ‘Daar moet geld voor worden vrijgemaakt.’

Tineke Netelenbos (1944) is PvdA-politica en sinds 2009 voorzitter van het platform Digivaardig en Digiveilig en voorzitter van ECP (Platform voor de Informatiesamenleving), een platform van bedrijfs-leven, overheid en maatschappelijke organisaties dat tot doel heeft het gebruik van ICT in de Neder-landse samenleving te versterken. Uit monde van ECP heeft zij zitting in de Nationale Cybersecurity Raad (CSR).

EDG_FEB_012-013_16_TN_v04.indd 13 03-02-16 15:12

14

Datalek, wat is dat nu weer? Het klassieke voorbeeld is een hacker die inbreekt op het schoolsysteem en persoonsgegevens kopieert. Maar ook het verliezen van een USB-stick met gegevens van leerlingen of een leerlingdossier naar een verkeerd mailadres sturen, zijn datalekken. Sinds 1 januari hebben alle scholen een meldplicht bij datalekken. Melden ze een lek niet bij de Autoriteit Persoonsgegevens, dan kunnen ze een boete krijgen. Hoe zit het met die meldplicht? En met de boetes? De deskundigen van Kennisnet leggen uit.

tekst tefke van dijk

Help, een datalek! Wat nu?

EDG_FEB_014-015_16_Kennisnet_v04.indd 14 03-02-16 15:22

PrimaOnderwijs 15

‘Ieder datalek is schadelijk’, meent Job Vos, privacyexpert en functionaris gegevensbescherming bij Kennisnet. ‘Het betekent namelijk dat je beveiligingsmaatregelen niet naar behoren werken. Je bent gegevens kwijt waarvan je niet wilt dat die in handen van derden komen.’ Bij een lijst met alleen geboortedata is de persoonlijke schade uiteraard beperkt, maar het is kwalijker wanneer iemand een USBstick met overstapdossiers verliest. Vos: ‘Niet iedereen heeft altijd door dat er een beveiligingsprobleem is. Een verloren laptop of iPad betekent een datalek, net als een mail die naar een verkeerde geadresseerde is gestuurd. Dat soort foutjes komt voor, maar niet iedereen ziet het als een datalek. Het gaat om bewustwording. We spreken vaak over onbewust onbekwaam: iemand weet dan niet wat hij of zij niet goed doet. Als mensen bewust onbekwaam zijn (het belang van veiligheid wel zien, maar niet weten hoe ze daarvoor kunnen zorgen) kun je uitleggen wat ze kunnen doen om problemen te voorkomen.’

Eigendom‘Als je een leerlingdossier beveiligd per mail verstuurt, moet je extra goed opletten’, vult adviseur informatiebeveiliging Axel Eissens aan. ‘Als school kun je faciliteren dat een email niet direct wordt verstuurd zodat je nog even snel kunt checken of je echt het goede mailadres hebt gebruikt. Vroeger leek een dossier uitprinten en per post versturen wellicht veiliger, maar eigenlijk is persoonlijk overhandigen nog altijd het beste.’ Veilig gedrag moet volgens hem standaard worden. ‘Onbedoeld gaat er veel mis. Ook een leerkracht die vanuit de beste bedoelingen nietgeanonimiseerde gegevens naar een vertrouwde leverancier stuurt, is een datalek. Testgegevens moeten altijd anoniem zijn. Persoonsgegevens zijn eigendom van een leerling, een school past enkel op deze gegevens. Als je data van iemand anders moet bewaren, heb je de verantwoordelijkheid daar goed voor te zorgen.’

Niet bang, maar bewustVos en Eissens benadrukken dat scholen hun beveiliging op orde moeten hebben. Eissens: ‘Informatie moet beveiligd zijn. Of het nu wel of niet om persoonsgegevens gaat, dat maakt niet uit. Het is in principe ook een lek als andere gegevens op straat komen te liggen. Als je privacy goed wilt organiseren, moet je ervoor zorgen dat de informatiebeveiliging geregeld

is. Een hack is steeds makkelijker uit te voeren en de beveiliging op scholen loopt vaak achter op het bedrijfsleven. Dat betekent een risico. Bedenk maar: als ik geen antidiefstalstrip heb en de buurman wel, dan komen dieven bij mij binnen. Of er nu iets te halen valt of niet.’ Vanaf 1 januari is de wet meldplicht datalekken van kracht. Die wet geeft de privacytoezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP) een verzwaarde boetebevoegdheid. Bij het niet (tijdig) melden van een datalek kan een school een boete krijgen die volgens de richtlijn van de AP kan oplopen tot 500.000 euro. Daarnaast kun je ook nog een boete tot 820.000 euro krijgen voor het lekken van de data zelf. Het gaat om schadelijke datalekken als ‘er een aanzienlijke kans is op ernstige nadelige gevolgen’. Vos: ‘Scholen hoeven niet meteen bang te zijn. Niet als ze hun zaken op orde hebben. Je krijgt als school vooral een boete als je een datalek niet op tijd meldt, niet per se omdat je een datalek hebt. Als je laat zien dat je bereid bent om mee te werken en aan de slag gaat het probleem op te lossen, blijft de schade vaak beperkt. Ik zeg altijd: wees niet bang maar bewust. Dat geldt ook voor de meldplicht, netjes melden moet. En je moet wat zaken regelen, liefst preventief. Wacht niet op het eerste datalek.’

Waardevolle informatieBelangrijk is het onderscheid tussen een veiligheidsincident waarbij een hacker tot een database is gekomen en een privacydatalek waarbij persoonsgegevens op straat zijn komen te liggen. De wetgever heeft het over datalekken maar bedoelt eigenlijk privacydatalekken. Eissens: ‘Voor veiligheidsincidenten kun je een interne meldplicht instellen. Je kunt dan als school kijken of de beveiliging op orde is of niet, en eventueel maatregelen nemen. Het schoolbestuur moet inschatten of de personen wie het betreft, ernstig nadeel kunnen ondervinden van dat datalek. Dan moet je wel melden. Dat is in ieder geval verplicht als het om persoonsgegevens gaat.’ De interne meldplicht is volgens Eissens een goede vingeroefening voor scholen. ‘Je kunt dan samen bepalen of iets een veiligheids incident is of niet en verantwoordelijkheid nemen. Voordeel van zo’n oefening is dat iedereen betrokken is bij het probleem en het oplossen daarvan. Melden is zinvol omdat het verbeteringen mogelijk maakt. Door meldingen serieus te nemen, heb je als school zicht op de hoeveelheid veiligheidsincidenten. Iedere melding, intern of extern, betekent waardevolle informatie!’

Alles weten over privacy en datalekken?Meer weten over privacy met persoonsgegevens, informatiebeveiliging en datalekken? Kijk dan op kn.nu/privacy en kn.nu/informatiebeveiliging. Onder deze onderwerpen vind je onder meer de brochure Privacy op school in 10 stappen en een handleiding over de meldplicht. Je kunt zien wat je moet doen bij een beveiligingsincident en hoe je kunt checken of iets een datalek is. Op kennisnet.nl staat nog veel meer informatie over veilig onderwijs.

EDG_FEB_014-015_16_Kennisnet_v04.indd 15 03-02-16 15:23

16

We leven dagelijks in een ‘fundamenteel gemedialiseerde wereld’. Dat voorzag de Raad voor Cultuur al in 2005. Een wereld waarin we niet meer mee kunnen zonder kennis en vaardigheden op het gebied van mediagebruik. Scholen die sinds de oprichting in 2012 partner zijn van de Stichting Mediawijsheidscholen hebben de afgelopen jaren laten zien dat je heel succesvol mediawijsheidlessen of projecten in het lesprogramma kunt opnemen. Aanvullend verwijst de ideële stichting naar twee recente adviezen gericht op het toekomstbestendig maken van het (voortgezet) onderwijs. Ten eerste is dat het rapport van SLO over de 21ste eeuwse vaardigheden, waarin acht vaardigheden worden benoemd. Genoemde vaardigheden als Communiceren en Digitale geletterdheid vallen volgens de stichting onder Mediawijsheid. Het tweede advies komt van het platform Onderwijs2032, dat voorstelt digitale vaardigheden en mediawijsheid een plek te geven in de ‘vaste kern van basiskennis’ van het funderend onderwijs. De Stichting Mediawijsheid

scholen is blij met deze voorstellen. Digitaal vaardig en mediawijs maken van leerlingen is nodig voor het onderwijs van de (nabije) toekomst. De stichting pleit er dan ook voor dit verder te concretiseren, het liefst door mediawijsheid als een verplicht onderdeel van het curriculum in (tenminste) het voortgezet onderwijs op te nemen en zo een plaats te garanderen in de vaste kern. Maar anders door scholen er zelf voor te laten kiezen om zich met mediawijsheid te profileren. Hoe dan ook: ‘Mediawijsheid móet!’, aldus de stichting.

Mediawijsheid in de schoolpraktijkDie concretisering hoeft volgens de stichting niet moeilijk te zijn. Op scholen die partner zijn van de stichting wordt al structureel inhoud gegeven aan mediawijsheidonderwijs. Zij doen dit op basis van een set kerndoelen, die alle invalshoeken van mediawijsheid bestrijken. Denk aan gebruik van sociale media, gaming, digitale informatievaardigheden, veilig internetten, maar ook aan ethische kanten van gebruik en productie van media. Door zelf mediaproducties (film, video, websites, games, e.d.) te maken, komt ook de creatieve ontwikkeling van de leerling ruim aan bod. De praktijk

Mediawijsheid moet een plaats krijgen in het curriculum van het voortgezet onderwijs in Nederland! Deze stelling durft de Stichting Mediawijsheidscholen wel aan. Via een eigen steeds groter wordende community van partnerscholen en met de hulp van bevlogen experts, ondersteunt de stichting scholen bij het concretiseren van de invoering van mediawijsheid. En voor wie zich echt wil onderscheiden, is er de mogelijkheid om het Keurmerk Mediawijsheidschool aan te vragen.

Stichting Mediawijsheidscholen

Mediawijsheid moet!

Wat is mediawijsheid?Mediawijsheid gaat om het bewust en actief inzetten van alle beschikbare media om de kwaliteit van het leven te vergroten én ervoor te zorgen dat je optimaal kunt deelnemen aan de wereld om je heen. Bij mediawijsheid gaat het niet (alleen) om technische vaardigheden, maar vooral om competenties als informatieverwerking, begrip, zelfinzicht (reflectie) en om door het inzetten van media problemen zelfstandig op te lossen of nieuwe creatieve toepassingen te ontwikkelen. De competenties worden nader toegelicht in het Competentiemodel Mediawijsheid (zie www.mediawijzer.net)

Leerlingen van de Thorbecke Scholengemeenschap in Zwolle tijdens

buitenopnames

EDG_FEB_016-017_16_MediawijsheisScholen_v04.indd 16 03-02-16 15:24

PrimaOnderwijs 17

laat zien dat op deze partnerscholen het leergebied Mediawijsheid zich bijzonder goed leent voor een vakoverstijgende benadering. Zo blijken bijvoorbeeld docenten van kunstvakken, docenten met een technische achtergrond, maar ook docenten Nederlands, maatschappijleer en economie een bijdrage te kunnen leveren. Zij ervaren het als zeer motiverend om hun kennis ook buiten hun reguliere schoolvak te kunnen inbrengen. Zeker in combinatie met het grote enthousiasme van de leerlingen voor het werken met een eigentijds onderwerp als media. Daarbij kan elke school een eigen invulling geven aan het leergebied en is er veel ruimte om leerlingen keuzes te laten maken op basis van eigen mogelijkheden en interesses.

Steun en adviesDe Stichting Mediawijsheidscholen biedt haar expertise aan bij het concretiseren van de invoering van mediawijsheid op school. Dat geldt voor de keuze van geschikt lesmateriaal (er is al een materialenbank), de te gebruiken leermiddelen en voor de ervaring die is opgedaan met de toetsing van kennis en vaardigheden op dit gebied. Die expertise zit niet alleen bij de bestuursleden van de stichting, maar vooral bij de partnerscholen. De stichting vormt daarom in de eerste plaats een community waarbij nieuwkomers zich kunnen aansluiten en ervaringen kunnen delen met ervaren docenten en schoolleiders. Zij belegt daartoe

jaarlijks o.a. een of meer bijeenkomsten in EYE Film in Amsterdam, bij Beeld en Geluid in Hilversum of op een van de partnerscholen.

KeurmerkVoor scholen die zich willen onderscheiden op het gebied van mediawijsheid, is er de mogelijkheid om bij de stichting het Keurmerk Mediawijsheidschool aan te vragen. De school dient dan aan een aantal kwaliteitseisen te voldoen, die door de stichting via een audit worden gecontroleerd. Een school kan geleidelijk toewerken naar het volledige keurmerk. In de aanloop naar het keurmerk is het mogelijk om een aspirant keurmerk toegekend te krijgen. Scholen met een aspirant keurmerk krijgen jaarlijks een audit. Als het volledige keurmerk wordt toegekend, is dat drie jaar geldig, daarna volgt een nieuwe audit.

Wil jij meer weten over mediawijsheid in de praktijk? Over hoe je partnerschool kunt worden en hoe je in aanmerking komt voor het keurmerk? Kijk dan op www.mediawijsheidscholen.nl

PartnerscholenCSG Comenius, LeeuwardenCSG Het Streek, EdeErfgooiers College, HuizenGraaf Engelbrecht, BredaGrotius College, DelftFortes Lyceum, GorinchemThorbecke Scholengemeenschap, Zwolle

Wat heeft een school aan het partner-schap of het keurmerk van de stichting?

• Het garandeert ondersteuning door de Stichting Mediawijsheidscholen, onder andere in de vorm van informatieve conferenties, advies, nieuwsbrieven en belangenbehartiging.

• Het maakt het mogelijk om met andere partnerscholen lesmateriaal en ervaringen uit te wisselen.

• Het keurmerk geeft een kwaliteitsgarantie voor het mediawijsheidonderwijs, dat op de school wordt gegeven.

• De school kan zich profileren naar leerlingen en ouders.

Leerlingen in de regieruimte van de Thorbecke Scholengemeenschap

Conferentie Stichting Mediawijsheidscholen bij EYE Film

EDG_FEB_016-017_16_MediawijsheisScholen_v04.indd 17 03-02-16 15:24

18

We kunnen computers niet meer uit ons dagelĳ ks leven wegdenken. Maar hoe werken ze? Hoe denken ze? En hoe maken mensen ze steeds kleiner, sneller en beter? Drie mannen uit Canada, Nieuw-Zeeland en Amerika wilden daar in de jaren ‘90 al een boek over maken. Geen enkele uitgever zag er brood in, dus gin-gen Tim Bell, Ian H. Witten en Mike Fellows zelf aan de slag. Met succes: hun boek is inmiddels in meer dan twintig talen vertaald, waaronder Arabisch, Chinees, Frans, Duits, Grieks, Hebreeuws, Russisch en Turks. Op de site csunplugged.org staan tal van aanvullende opdrachten, activiteiten en video’s. Er worden zelfs toneelstukken georganiseerd (Unplugged – The Show) waarin leerlingen en docenten op school krĳ gen uit-gelegd wat computerloos computeren inhoudt.

Werkbladen en opdrachten In Nederland waren Joek van Montfort en Marĳ n van der Meer al snel overtuigd van dit project en besloten samen aan de slag te gaan om het ook in Nederland te introduceren. Van der Meer: ‘Op veel scholen is er een gebrek aan computers. Dit is een mooie manier om toch een basiskennis digitale geletterdheid mee te geven.’ Hun vertaling is nu aan een derde druk toe en 240 keer uitgedeeld. Cĳ fers over het aantal downloads zĳ n er niet, maar onder meer de Amsterdamse Montessori-school De Eilanden ging er enthousiast mee aan de slag. Van Montfort: ‘Het boek werd daar ge-bruikt door een docente van 65 jaar. Die vond het computeren zonder computers veel leuker dan mét! Leerlingen le-ren in binaire getallen helder te denken.’ Hoe werkt dat dan? In het eerste hoofdstuk krĳ gen de scholieren informatie over het verschil tussen

Leren programmeren zonder computers, het klinkt wellicht een beetje vreemd. Willen leerlingen zich wel verdiepen in binaire getallen en algoritmes zonder computer? Willen wij dat wel? Maar als we in de materie van CS Unplugged duiken, blijkt dit wel ontzettend leuk en leerzaam te zijn. Nadat in 2014 de eerste drie vertaalde hoofdstukken van het boek CS Unplugged uitkwamen, is het dit voorjaar tijd voor de laatste drie delen. Initiatiefnemers zijn Marijn van der Meer, Joek van Montfort, Suzanne van Kessel en Cobie van de Ven, allen beroepsmatig of privé betrokken bij wiskundeonderwijs, programmeren of computers.

door malini witlox

Computeren zonder computer, is helemaal niet saai!

‘Leerlingen leren in binaire getallen helder te denken’

11

Alleen te kopiëren voor educatieve doeleinden.© 2010 Computer Science Unplugged (csunplugged.org)

Werkblad: Werken met binaire getallenHet binaire systeem gebruikt nullen en enen om te bepalen of een kaart is omgedraaid of niet. Nul betekent dat de kaart ondersteboven ligt en één betekent dat je de punten ziet. Bijvoorbeeld:

Kan je nu uitvinden wat 10101 is? En 11111?Op welke dag van de maand ben je jarig? Schrijf dat in een binair getal. En wat zijn de verjaardagen van je vrienden in binair?

Probeer deze gecodeerde getallen te ontcijferen:

Extra vraag: Maak stokken of stroken papier van een lengte 1, 2, 4, 8, en 16 centimeter en laat zien dat je nu alles kan meten tot 31 centimeter.

EDG_FEB_018-019_16_CSUnplugged_v04.indd 18 03-02-16 15:25

data en informatie en leren ze hoe getallen, woorden en afbeeldingen worden omgezet naar nullen en enen. Er zijn verschillende werkbladen met opdrachten, waarmee de leerlingen zelf aan de slag gaan met binaire getallen. Gaandeweg wordt de materie steeds moeilĳ ker. Zo leren de leerlingen pixels tekenen in een raster, leren ze fouten opsporen in verzonden data en spelen ze met zeeschepen om informatie te zoeken en te ordenen.

VakjargonTot nu toe hebben de vier Nederlanders zich uitslui-tend bezig gehouden met de vertaling van de delen, maar er zĳ n meer plannen. Van der Meer: ‘Hoe verder je in de bestaande hoofdstukken komt, des te pittiger de lesstof wordt. Dat moet meer in het ‘vakjargon’ van de Nederlandse leerkracht worden geschreven. Na

een tip heb ik op de website het woord ‘activiteit’ al vervangen met ‘lesje’ omdat hierdoor direct duidelĳ k is wat je kunt doen. We zullen met behulp van leer-krachten een toon moeten vinden die beter bĳ het Nederlandse onderwĳ s past.‘ Van Montfort: ‘Uiteindelĳ k willen we ook op de Nederlandse site csunplugged.nl meer materiaal plaatsen zoals video’s, losse werk-bladen en opdrachten. En we willen hier ook met een toneelstuk komen. Om computers te bedienen, heb je dit wellicht allemaal niet nodig, maar om het te begrĳ pen of misschien zelf ooit nieuwe toepassingen te kunnen bouwen, wel. Computertechniek zit overal. Smartphones, drones, in en om het huis. Hoe komt gas, water en licht binnen of de telefoonlĳ n? Door opdrachten uit het boek kunnen leerlingen hier zelf mee aan de slag als ze bĳ voorbeeld een netwerk voor ‘Modderstad’ moe-ten aanleggen en door middel van fi ches alle huizen met elkaar moeten verbinden. De opdracht om een netwerk te maken waarbĳ de totale lengte zo min mogelĳ k is, wordt wel het probleem van een minimaal opspannende boom genoemd. Zo leg je ze een inge-wikkeld probleem in drie minuten uit. Zonder computer!’

11

EDG_FEB_018-019_16_CSUnplugged_v04.indd 19 03-02-16 15:26

1.139,-

1.089,-

Microsoft Surface Pro 4

• Intel Core i5 processor• 128GB SSD• 4 GB DDR3 RAM• 12.3” display• Windows 10 Pro

Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 maart 2016 of zolang de voorraad strekt

• i5 4590 processor• 8GB RAM• 1TB HDD• DVD(RW)• Windows 7 Pro

400 G2.5 SFF

De Surface Pro 4 is een tablet die helemaal ingericht is op efficient werken. Het schitterende design gecombineerd met een krachtige processor maakt de Surface Pro tot een waardige vervanger van elke notebook.

629,-

599,-

• • • • •


• • •

1.139,-

1.089,-





400 G2.5 SFF


629,-

599,-

• • • • •


• • •

1.139,-

1.089,-





400 G2.5 SFF


629,-

599,-

• • • • •


• • •

EDG_FEB_020-021_INFOTHEEK.indd 20 03-02-16 17:44

749-

699,-699,-

665,-729,-

699,-

• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro

299,-

240,-417,-

361-

Hardware koopt u bij Infotheek!Of het nu gaat om 3 laptops, iPads voor uw leerlingen of nieuwe desktops voor alle leerkrachten, Infotheek heeft het ruimste assortiment in Nederland! Duizenden scholen gingen u al voor, leer snel waarom!

Bent u benieuwd naar de mogelijkheden die Infotheek u kan bieden? Neem dan vrijblijvend contact op met het Onderwijs Team van Infotheek via 071 800 1440 of stuur een mail naar [email protected]

• i3-6100• 128GB SSD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro


450 G2 i5 450 G3 i3 430 G3 i5

• 32GB• Meerdere kleuren beschikbaar!• Approved Selection

iPhone 5 32GB iPad 4 16GB• 16GB• 9.7”• WiFi + 4G• Meerdere kleuren beschikbaar!

749-

699,-699,-

665,-729,-

699,-


299,-

240,-417,-

361-





450 G2 i5 450 G3 i3 430 G3 i5



749-

699,-699,-

665,-729,-

699,-


299,-

240,-417,-

361-





450 G2 i5 450 G3 i3 430 G3 i5



EDG_FEB_020-021_INFOTHEEK.indd 21 03-02-16 17:44

Wings Online bestaat uit

bijna 100 eigentijdse, online

leesboekjes (fictie en non-fictie)

die via een beeldscherm of

digibord zijn te lezen.

De boekjes zijn verdeeld over

10 kleurniveaus met oplopend

leesniveau en met diverse

ondersteuning per leesboek.

Wings Online is meer dan lezen! • Mét en zonder luistermogelijkheid in te zetten,

individueel of met de klas• Ieder online boek bevat een online test

(incl. gerichte feedback bij foute antwoorden)• Zeer goed klassikaal inzetbaar• Uitstekende, natuurlijke opbouw en herhaling van

de Engelse grammatica in zinnen• Inzetbaar vanaf groep 3• Inclusief levendige animaties, leerzame quizzen

en uitgebreid interactief schetsboek

Gebruik Wings Online in groep 3 t/m 8 met als resultaat: veel rendement uit uw lees onderwijs Engels!

Wings Online interactief Engels lezen,

luisteren en oefenen!

Ga voor alle informatie én om uw licentie te bestellen naar www.schoolsupport.nl/wingsonline ... and start using Wings Online today!

GRATIS 1 maand

kennismaken

adv Prima Onderwijs feb 2016.indd 1 21/01/16 11:46

op

EDG_FEB_022-023.indd 22 03-02-16 15:27

Onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict

Jaargang 32 | Nummer 6 | Februari 2015

HACKEN VOOR KINDERENHackLab High School:

Inzet van ict leidt tot meer ouderbetrokkenheid

Claire Boonstra: ‘In het FreedomLab worden

de stoutste dromen getest!’

Bij Zwijsen klikt en klopt alles:‘We willen scholen de meerwaarde

van ict laten ervaren’

Het menselijk lichaam ontdekken

met een app

Ga naar www.computersopschool.nl of stuur een mail naar [email protected]

Neem nu een SCHOOLJAAR abonnement op COS en ontvang 10 edities voor slechts € 46,50!COS: hét magazine voor ICT in het onderwijs

ICT is de sleutel naar toekomstproof onderwijs! Hoe ver is jullie school?De leukste ideeën voor een digiles, interviews, apps, gadgets en stap voor stap guidelines

voor inspirerend onderwijs met ICT


Jaargang 32 | Nummer 9 | Mei 2015

Expert jeugd & digitale media

Remco Pijpers: ‘Mijn Kind Online is sterker dan ooit!’

Angela Horsten,

manager Xpect Primair:

‘Ict is voor leerkrachten

een pedagogische taak’

DEBAT OVER GEPERSONALISEERD LEREN

Kind centraal stellen gaat niet over rozen

Pilotproject

Windows 8-tablets

laat proeven aan

onderwijsvernieuwing


Jaargang 32 | Nummer 8 | April 2015

iSG wil het onderwijs veranderen:

‘Interessanter, leuker, spannender,

afwisselender, persoonlijker, adaptiever’

Platform Onderwijs2032:

‘Geef je inbreng over het onderwijs van de toekomst.

Grijp de kans nu die geboden wordt!’

Pilotproject

adaptief leren

Engelse grammatica

van start

LEERLINGEN GROEP 7/8

BOUWEN EIGEN 3D-PRINTER

‘Als je zelf hebt meegebouwd aan zo’n

geweldig apparaat, ben je veel meer betrokken’

afwisselender, persoonlijker, adaptiever’iSG wil het onderwijs veranderen:



LEERLINGENLEERLINGENLEERLINGEN

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

Jaargang 33 | Nummer 1 | September 2015

Stap voor stap leren werken met Quizizz

Big Brother-software doet intrede op scholen

Ontwerp je eigen obstacle run

DE ONDERWIJSAMBITIES VAN SAMSUNG

Interview:

Xpect Primair:

‘Ict is voor leerkrachten

een pedagogische


Jaargang 32 | Nummer 10 | Juni 2015

CODEPACT:

BEDRIJFSLEVEN WIL PROGRAMMEREN

SNEL IN HET ONDERWIJS INTEGREREN

Q&A

Marieke van Osch

(Eduapp):

‘Leerkrachten mogen best

iets meer durven, ict is

echt niet moeilijk’

Onderwijsadviseur Michel van de Ven:

‘Kinderen van nu maken meer gebruik van hogere

orde denkstrategieën dankzij technologie’

PROGRAMMEREN

INTEGREREN

Onderwijsadviseur Michel van de Ven:

‘Kinderen van nu maken meer gebruik van hogere

orde denkstrategieën dankzij technologie’

CODEPACT:


Jaargang 33 | Nummer 2 |

Oktober 2015

Stap

voor stap

leren werken

met Google

Drive

Gesproken lesboeken

op de smartphone

Meester Sander:

‘Met de iPad ligt de

wereld aan hun voeten!’

Virtueel op reis m

et het

MEDIA PASPOORT

NOODKLOK OVER SLECHT INTERNET BASISSCHOLEN

BASISSCHOLEN


Gesproken

Gesproken lesboeken

lesboeken

op de smartphone

ww

w. c o m

pu

t e r s o p s c h o o l . n l

Jaarga

ng 33

| Num

mer 3

| Nove

mber 2015

Gepers

onali

seerd

leren

met

het Z

weeds

e Kun

skap

ssko

lan

‘De g

rootst

e ong

elijkh

eid is

de ge

lijke b

ehan

delin

g van

onge

lijken

’

Week v

an de

Med

iawijs

heid

WIJZE S

ITES O

P EEN R

IJ

ZOEK HET U

IT

App br

engt

tech

niek i

n de k

las

VOORSTE

L PLA

TFORM O

NDERWIJS

2032

TOEKOMSTG

ERICHT O

NDERWIJS

MAAKT

LEERLIN

GEN DIG

ITAAL V

AARDIG EN M

EDIAW

IJS

VINDEN

, CREË

REN EN

VERWER

KEN VA

N DIG

ITALE

INFO

RMATIE

LEERLINGEN

BOUWEN‘Als je zelf hebt meegebouwd aan zo’n

geweldig apparaat, ben je veel meer betrokken’

doetdoetdoetdoetdoetdoetdoetdoetdoet

obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle obstacle runrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrunrun


Jaargang 33 | Nummer 4 | December 2015

PROGRAMMEERLES VOOR BASISSCHOOLLERAAR

VAN KARTONNEN ROBOT NAAR

COMMANDO’S EN ALGORITMES

The Hour of Code:

Samen met de hele wereld

één uur programmeren

Patsboem! ontwikkelt interactieve

non-fictie boeken voor iPads

Kijkje bij: Bomberbot in de praktijk op

IJpleinschool Amsterdam

Haal kerst de klas in met deze

lesideeën voor PO en VO! Jaargang 33

DEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEDEInterview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:Interview:

PROGRAMMEERLES

Patsboem! ontwikkelt

non-fictie boeken voor

praktijkAmsterdam

Haal kerst de klas in

lesideeën voor PO ww

w. c o m

pu

t e r s o p s c h o o l . n l

Jaargang 33 | Nummer 5 | Januari 2016

ONDERZOEKEN, ONTWERPEN ÉN DOEN!

HEB JIJ DE OPLOSSING VOOR GLOBAL WARMING?

Interview Tineke Netelenbos over

digitaal vaardigheidsbewijs

EERSTE EDITIE HACKGLOW

Power to the Techies

Zelf lessen samenstellen

(en delen) met Listr

Juf Jannie

goes Apple TV!

DIGILES VOORTGEZET ONDERWIJS

iSG wil het onderwijs veranderen:


afwisselender, persoonlijker, adaptiever’iSG wil het onderwijs veranderen:



Jaargang 33

Jaargang 33

PROGRAMMEERLES

VANCOMMANDO’S

Januari 2016

Januari 2016

ONDERZOEKEN,OPLOSSING

ONDERZOEKEN,

ONDERZOEKEN,

DIGILES VOORTGEZET ONDERWIJS




RASPBERRY PI ZERO DE COMPUTER DIE IN EEN ETUI PAST

SCRATCH! JE VERBEELDING IS JE ENIGE GRENS

REIS VANUIT JE KLAS DE WERELD ROND!STAP VOOR STAP MET GOOGLE MAPS • OP DIGITALE KUNSTTOUR NAAR HET BRITISH MUSEUM OF GUGGENHEIM • MET DE FLIGHTSIMULATOR VAN GOOGLE EARTH!

EDG_FEB_022-023.indd 23 03-02-16 15:27

24

Talentvolle leerlingen die zich vervelen in de les; elke docent heeft ermee te maken. De oplossing wordt vaak buiten het klaslokaal gezocht. Een extra vak, specifieke arrangementen binnen of buiten de school. Op zich niks mis mee, vinden Wim Spek en Yvonne Janssen van SLO, ‘maar slimme kinderen kun je ook in de les uitdagen door binnen het vak en in de reguliere lessen op een verrijkende manier te differentiëren.’ Spek en Janssen coördineren het SLO-project Vakspecifiek Verrijken, bedoeld voor docenten in de onderbouw van het voortgezet onderwijs, die hun vak boeiend en uitdagend willen maken voor álle leer-lingen, dus ook voor de bollebozen die ‘alles snel snappen’.

Bestaand repertoire upgradenIn een reguliere les zijn er altijd leerlingen die je met de aangeboden lesstof niet optimaal op maat kunt bedienen. Spek: ‘Of je ze nou begaafd noemt, hoog begaafd of ge-woon beter, dat maakt niet zoveel uit. Feit is dat ze niet voldoende aan hun trekken komen. Voor alle betrokke-nen een ongewenste situatie. In ons project proberen we te laten zien dat het vaak goed mogelijk is het bestaande repertoire dusdanig te verrijken, dat ook die talentvolle leerlingen zich gestimuleerd en uitgedaagd voelen. Wij reiken daar de instrumenten voor aan.’

Docent óók gestimuleerdHet aardige is volgens Janssen dat de docent zich hierdoor óók gestimuleerd en uitgedaagd voelt om zijn eigen vak te verdiepen, te verrijken en aantrekkelijker te maken: ‘Elke docent wil zijn leerlingen motiveren om op hun eigen niveau optimaal te presteren. De leerlingen die meer aankunnen, moet je dan inspireren om dieper of breder te gaan. Dat kan heel goed vanuit je eigen vak. Zo kun je ook leerlingen op maat bedienen die alleen in jouw vak uitblinken en om die reden minder snel in aan-merking komen voor extra uitdaging buiten de klas of buiten de school. Ook bied je leerlingen de mogelijkheid om zich in jouw vak te profileren. Dat kan van belang zijn als ze één of meerdere vakken op een hoger niveau wil-len volgen en afsluiten.’

CriteriaDocenten die hun vak willen verrijken, kunnen geschikte opdrachten vinden op internet of in de methode. Bestaande opdrachten kunnen worden aangepast en nieuwe kunnen worden ontwikkeld. Aan welke eisen moeten verrijkings-opdrachten voldoen? Op talentstimuleren.nl/onderwijs/havo- vwo/vakspecifiek-verrijken is een grote hoeveel-heid verrijkingsmateriaal bijeengebracht, met heldere voorbeeldmatige uitwerkingen en algemeen geldende, overzichtelijke criteria. Deze hebben onder meer be-trekking op de moeilijkheidsgraad en de aanpak van de taak. Spek: ‘De moeilijkheidsgraad wordt onder meer bepaald door de abstractie van het onderwerp, de mate waarin een beroep wordt gedaan op hogere denkvaardig-heden en de hoeveelheid en gevarieerdheid van de bronnen. Een ander criterium: is er sprake van open opdrachten, die een onderzoekende houding van de leerlingen verwachten en een beroep doen op hun probleemoplossend vermogen? Open opdrachten laten leerlingen zoeken naar samenhang en verbanden. De criteria zijn verwerkt tot praktische screenings lijsten.’ ‘In het algemeen gaat het erom dat verrijkende op-drachten ruimte geven aan talentontwikkeling’, vult Janssen aan. ‘Ze helpen leerlingen inzicht te krijgen in hun eigen specifieke talenten en in hun leervoorkeuren. Leerlingen moeten de ruimte krijgen om te werken aan door hen zelf gekozen onderwerpen en activiteiten, en dat kan heel goed in de les van een bepaald vak.’

Onderzoekende houdingDe algemene criteria zijn in het project Vakspecifiek Verrijken uitgewerkt tot vakspecifieke criteria. Tevens zijn ze voorzien van voorbeelden, met uitwerkingen per vak en per criterium. Neem bij natuurkunde de ligfiets, een opdracht voor 3 h/v (inspiratiebron: natuurkunde.nl). De vraag in de opdracht luidt: hoe moeilijk is het om het werelduurrecord op een ligfiets te verbeteren, vergele-ken met het verbeteren van het werelduurrecord op een racefiets? De leerlingen moeten voor het beant-woorden van deze vraag nadenken over aspecten als

Leerlingen in de onderbouw van het vo die toe zijn aan verdieping, verbreding of andere vormen van extra uitdaging krijgen dat meestal aangeboden buiten de reguliere lessen, in de vorm van speciale arrangementen en projecten. Maar verrijking kan ook binnen de les, gewoon in het lokaal. Voordeel van deze vorm van differentiatie: de lessen worden een stuk spannender. Voor álle leerlingen. Inspirerende voorbeelden van uitdagend differentiëren binnen de les zijn bijeengebracht op twee SLO-websites.

door rené leverink foto human touch photography

Uitdagend differentiëren in de les

EDG_FEB_024-025_16_SLO_v04.indd 24 03-02-16 15:29

PrimaOnderwijs 25

luchtweerstand, rolwrijving en het vermogen dat de fietser moet ontwikkelen. Spek: ‘Bij de opdracht is ook de screeningslijst ingevuld. Daaruit blijkt dat hij aan nagenoeg alle vakspecifieke criteria voor verrijkende opdrachten voldoet. De docent kan de opdracht uitbreiden met een vraag als: zouden de luchtweerstand en rolwrijving nog verkleind kunnen worden door aanpassingen te doen aan de ligfiets? Hoe zou je dat kunnen onderzoeken? Dan voldoet de opdracht ook aan het criterium van Onderzoekende houding stimuleren.’

Hersens gebruikenZo zijn er op talentstimuleren.nl voor een groot aantal vakken voorbeelden bijeengebracht voor vakspecifieke verrijking, inclusief de bijbehorende screeningslijsten. Ook op de website hogeredenkvaardigheden.slo.nl staan voorbeelden van opdrachten die leerlingen uitdagen extra goed hun hersens te gebruiken. Voor

Nederlands zijn er lessen rondom vraagstukken als: wat is het nut van bijvoeglijke naamwoorden en hoe maak je een Whatsapphandleiding voor je oma? Bij biologie moet er gepiekerd worden over de handstand. Kun je eten als je een handstand doet? Kun je dat eten doorslikken en komt het wel in je maag? Janssen: ‘Welke vorm en inhoud je ook kiest bij vakspecifiek verrijken, motiveer je leerlingen door ze zoveel mogelijk zelf de regie over hun eigen onderwijs te geven. Ga in gesprek met ze: wat willen zij leren binnen jouw vak en wat vinden zij interessant en boeiend? Zij kunnen het vaak zelf goed aangeven. Ten slotte: kies voor kleine stappen en maak het ‘gewoon’. Dan heb je de meeste kans van slagen.’

Meer informatie: SLO, Yvonne Janssen, 053 4840 224, [email protected]. talentstimuleren.nl hogeredenkvaardigheden.slo.nl

Meer inspiratie? Een interessant praktijkvoorbeeld is het programma GUTS, Gedifferentieerd Uitdagen van Talent op School van Wolfert Tweetalig. Uitgangspunt is de natuurlijke ambitie van iedere leerling. Iedere leerling wil immers ergens goed in zijn. Te vinden op talentstimuleren.nl/onderwijs/havo-vwo/arrangementen-schoolportretten/verdiep-je-talent-havo-vwo.

EDG_FEB_024-025_16_SLO_v04.indd 25 03-02-16 15:29

Inholland helpt uw leerlingen graag bij het maken van de juiste studiekeuze. Onze studiekeuzetools helpen ze op weg.

Om uw leerlingen te helpen bij het maken van de juiste studiekeuze bieden wij verschillende studiekeuzetools aan. Meer info over onze tools kunt u vinden op www.inholland.nl/studiekeuze.

Open Avond 6 aprilTijdens onze Open Avond kunnen uw leerlingen de studiekeuzefasen TEST | ONTDEK | KIES doorlopen. Daarnaast maken ze kennis met onze studenten en docenten. Kijk voor meer informatie op www.inholland.nl/opendag.

Studiekeuze AdviescentrumBij het Studiekeuze Adviescentrum kunnen uw leerlingen terecht voor persoonlijk en onafhankelijk studie-advies. Meer informatie kunt u vinden op www.inholland.nl/studiekeuzegesprek.

ProefstuderenZijn uw leerlingen al wat verder met hun studiekeuze en willen ze ontdekken of de opleiding écht bij hen past? Dan kunnen ze een dagje Proefstuderen. Soms volgen ze samen met andere studiekiezers een speciaal proef-studeerprogramma, soms worden ze gekoppeld aan een student van de opleiding en volgen ze het actuele lesrooster. Meer informatie is te vinden op www.inholland.nl/proefstuderen.

StudiekeuzecheckNadat uw leerling zich via Studielink heeft aangemeld volgt de uitnodiging voor de Studiekeuzecheck. De Studiekeuzecheck ‘matcht’ of de opleiding bij de leerling past. Niet alleen omdat dan met meer plezier gestudeerd wordt, maar ook omdat de kans groter is dat de opleiding met succes wordt afgerondt. Kijk voor meer informatie over de Studiekeuzecheck bij Inholland op www.inholland.nl/studiekeuzecheck.

www.lexima.nl/[email protected] | tel: 033 - 434 8000

Kurzweil software maakt zelfredzaam, geeft zelfvertrouwen en zorgt voor betere leerresultaten. Tienduizenden leerlingen werken er al mee.

Kurzweil is geschikt voor PC, Mac, iPad, iPhone en Android tablet.

NIEUWNu ook als schoolbrede licentie: altijd de laatste versie voor de laagste kosten.

Bovenschools Arrangement Dysle e en Preventie Leesproblemen

Met deze succesvolle totaalaanpak bereikt uw school meer met minder geld. Ruim 1.400 scholen doen al mee. Stuur ons een email voor meer informatie.

Kurzweildyslexiesoftware

De beste kansdie u een kindmet dyslexiekunt geven

[19-02-2016] Advertentie PrimaOnderwijs.nl - Kurzweil (A5).indd 1 14-1-2016 11:52:40

advertentie

EDG_FEB_026-027_16_Lof_v07.indd 26 03-02-16 15:30

PrimaOnderwĳ s 27

Antoon is parttime leraar in een combinatieklas van groep 7 en 8 aan de Sint Victorschool in Afferden. Daarnaast is hĳ op twee scholen bovenschoolse ICT-er. Hij ontwikkelde Leren Doen Maken, samen met een ouder. Leren Doen Maken is een ICT-leergang, te gebruiken vanaf groep 4, waarmee leerlingen onder andere een animatiefi lmpje kunnen maken, een tijdschrift of eenvoudig leren programmeren. Antoon: ‘Leerlingen leren heden-daagse vaardigheden door zich creatief te uiten, online te oriënteren, te programmeren, presenteren en publiceren. Hun portfolio delen ze online, zodat andere leerlingen en ouders hen kunnen volgen. Maar ook de leraar, die de leerlingen beoordeelt op toekomstgerichte vaardigheden als samen werken, communiceren, pro-bleemoplossend vermogen en kritisch denken.’ Leren Doen Maken slaat bĳ zonder goed aan. ‘Eén van de mooiste opmerkingen kwam van een leerling, die zei: ‘Ik leer nu dat ik veel meer kan doen met computers dan alleen spelletjes.’’

Onderzoekend lerenOok Marleen Blok, Antoons leidinggevende op de Sint Victorschool, heeft veel profĳ t van de realisatie van Antoons idee: ‘We werken inmiddels ruim twee jaar met Antoons Leren Doen Maken. Hierdoor hebben we voor de groepen 6, 7 en 8 het onderzoekend leren goed op orde. Dankzĳ het LOF kunnen we nu al die kennis en ervaringen delen in een community, waardoor ook de middenbouw en andere scholen kunnen participeren.’ Antoon: ‘De coaching en de toekenning van het subsidie-bedrag door het LOF geven mĳ de mogelĳ kheid om mĳ n project en de website verder te professionaliseren, uit te bouwen en bereikbaar te maken voor andere scholen. Zo kunnen veel meer leraren aanhaken, waar-door de diversiteit in opdrachten en de variatie in het aanleren van toekomstgerichte vaardigheden toeneemt. Bovendien zal een online community een stevig net-werk opleveren van leraren die hun ideeën ten aanzien van het opleiden voor de toekomst met elkaar delen. Leren Doen Maken met het LOF betekent samen leren, delen en bouwen aan de toekomst!’

Leraren hebben vaak heel goede ideeën om het onderwijs te verbeteren, maar missen tijd of kennis om deze uit te werken. Het LerarenOntwikkelFonds (LOF) beloont goede ideeën met een budget én effectieve coaching. Leraar Antoon van Geffen plukt hier al de vruchten van. ‘Dat mijn project Leren Doen Maken straks door veel meer leraren en leerlingen gebruikt kan worden, is geweldig!’

Heb jĳ een goed idee? Realiseer het met LOF!

Heb jĳ ook zo’n goed idee?Grĳ p je kans en dien je idee in via: lerarenontwikkelfonds.onderwĳ scooperatie.nl. Indienen kan tot 9 mei 2016, dan is het laatste jurymoment. Het LOF ondersteunt leraren bĳ de uitwerking van hun idee met een fi nanciële bĳ drage van maximaal € 75.000,-, een coach en onder-steuning van collega’s. Belangrĳ k onderdeel zĳ n de LerarenLabs, waar leraren samen met coaches en andere leraren hun initiatief verder uitwerken. Het LOF wordt gecoördineerd door de Onderwĳ s-coöperatie, dat het fonds met leraren heeft opgezet.

Het project van Antoon is ook beschreven in het boek Kleppen Dicht.

EDG_FEB_026-027_16_Lof_v07.indd 27 03-02-16 15:32

28

De opleiding Business Studies is in september 2014 op vijf locaties van Inholland gestart. ‘De weg die we met Business Studies zijn ingeslagen, is in het hbo vernieuwend’, vertelt Huug de Deugd, lid van het College van Bestuur van Hogeschool Inholland. ‘We leiden brede bedrijfskundig getinte economiebachelors op. Aan het eind van hun tweede jaar kiezen studenten Business Studies hun specialisatie’, vat hij de kern van de opleiding samen. ‘Werkgevers gaven aan dat zij steeds meer behoefte hebben aan multidisciplinaire professionals, die bedrijfskundige vraagstukken inte-graal kunnen oplossen.’ Afgestudeerden van de oplei-ding Business Studies hebben straks goed inzicht in hoe organisaties functioneren, verwacht De Deugd. ‘De opleiding geeft ze een brede bedrijfskundige blik. Ze snappen hoe organisaties werken en zijn goed op de hoogte van processen en systemen, weten op juri-disch gebied van de hoed en de rand en hebben inzicht in hoe resultaten worden behaald. Steeds meer vraag-stukken zijn vandaag de dag complex en multidiscipli-nair van aard. Business Studies speelt daarop in door haar studenten zodanig op te leiden dat ze over de grenzen van hun eigen vakgebied heen kunnen kijken. Onze studenten ontwikkelen bovendien vaardigheden op het gebied van ondernemerschap, onderzoekend vermogen, zijn communicatief sterk en kunnen ook goed zelfstandig werken.’

Verbinding werkveldNiet alleen het werkveld vraagt om flexibele, breed opgeleide economen, ook de studenten zelf zijn blij

met het brede fundament. De meeste studiekiezers willen zich nog niet vastleggen, ervaart De Deugd. ‘Ze weten dat ze iets bedrijfseconomisch willen doen, maar houden graag alle mogelijkheden open. Voor hen is Business Studies, met een brede basis en aan het eind van het tweede jaar de keuze voor een specialisatie, een prima optie.’

Bedrijven zijn op zoek naar flexibele, nieuwsgierige jonge mensen met een onderzoekende houding en een brede economische kennis, die snappen hoe organisaties functioneren. Reden voor Hogeschool Inholland om twee jaar geleden haar zes bestaande economieopleidingen om te vormen tot de nieuwe Nederlandstalige opleiding Business Studies. ‘We dagen studenten uit om het beste uit zichzelf te halen, zodat ze na hun afstuderen een prachtige bijdrage aan de samenleving kunnen leveren’, zegt bestuurder Huug de Deugd, die nauw betrokken was bij het ontstaan van deze opleiding.

tekst brigitte bloem foto’s inholland

Business Studies Inholland biedt breed fundament

Huug de Deugd: ‘We dagen studenten uit om een beetje spierpijn te krijgen’

Huug de Deugd

EDG_FEB_028-029_16_inHolland_v05.indd 28 03-02-16 15:33

PrimaOnderwijs 29

Net als bij de andere Inholland-opleidingen is ook bij Business Studies veel contact met het werkveld. Werk-gevers leveren inbreng in het curriculum en studenten gaan al vanaf het eerste jaar aan de slag met projecten die ze krijgen aangereikt vanuit de praktijk. ‘De verbin-ding met de praktijk is heel dynamisch en veel intenser dan voorheen’, schetst De Deugd. ‘Dat maakt ook dat de kennis en vaardigheden die studenten opdoen bij Business Studies heel actueel is. Het contact met het werkveld wordt nog intensiever naarmate de student verder in zijn studie komt. Daarin onderscheiden we ons van het universitaire economische onderwijs. Praktijkgerichtheid is nog altijd de kracht van het hbo.’

Sandwich-modelDoordat Inholland de opleiding Business Studies op vijf van haar zeven locaties in de Randstad aanbiedt, is het onderwijs relatief kleinschalig. De Deugd: ‘De opleidingen zijn in de verschillende vestigingen erg overzichtelijk. Dat maakt de aanpak ook heel persoon-lijk.’ De twee kernwaarden van Inholland, legt hij uit, zijn immers ‘persoonlijk en dichtbij’. Studenten en docenten kennen elkaar en respecteren elkaars ver-schillen in achtergrond, ambities, interesses, leer-stijlen en capaciteiten. ‘Onze studenten mogen rekenen op intensieve monitoring en studiebegeleiding, pas-send bij de fase waarin ze zich bevinden. Het blijkt dat onze studenten in het eerste jaar nog flink behoefte hebben aan structuur. Ze zijn natuurlijk ook nog erg jong. Daarom zijn eerstejaarsstudenten Business Studies de hele dag op school. Het ‘sandwich-model’ biedt een afwisseling van theorie, casuïstiek, zelf-standig werken en begeleiding, ook op tijden dat studenten geen reguliere contacturen hebben. Dat

geeft de eerstejaars houvast. Het blijkt nu al dat deze aanpak uitval vermindert en een goede basis is voor een succesvol verloop van de studie. Studenten ver-tellen ons dat ze er blij mee zijn.’

Eigen verantwoordelijkheidGedurende de opleiding wordt een steeds groter beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van studenten. In het derde studiejaar starten de studenten met hun afstudeerrichting en lopen ze een half jaar stage. Het vierde studiejaar vervolgen ze hun afstudeerrichting en zijn ze een half jaar bezig met het afstuderen zelf. ‘Inholland biedt haar studenten veel, maar we vragen ook wel het een en ander van onze studenten Business Studies. Ze moeten flink aan de slag, op hun tenen lopen en dus ook een beetje spierpijn krijgen’, grapt De Deugd. ‘We dagen ze uit’, vervolgt hij serieus, ‘zodat ze na hun afstuderen een prachtige bijdrage aan de samenleving kunnen leveren.’

Business Studies op vijf locatiesIn de opleiding Business Studies van Hogeschool Inholland zijn sinds twee jaar de krachten van zes economieopleidingen gebundeld. Deze opleidingen vormen nu de afstudeerrichtingen van Business Studies. Er zijn afstudeerrichtingen op het gebied van Marketing, Ondernemen, Management en Beleid, Human Resource Management, Banking & Insurance en Logistiek. Op vijf Inholland-locaties kan Business Studies worden gestudeerd: Alkmaar, Haarlem, Amsterdam/Diemen, Den Haag en Rotterdam. www.inholland.nl/bbs

EDG_FEB_028-029_16_inHolland_v05.indd 29 03-02-16 15:34

■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■

Het doel van De Gezonde Schoolkantine, een programma van het Voedingscentrum, is bijdragen aan een gezonder voedingsaanbod op alle scholen in het voortgezet onderwijs en het mbo. Dagelijks ontvangt de Schoolkantine Brigade berichten van scholen die na een bezoek van de brigade hun kantines gezonder hebben gemaakt. Docenten, ouders, leerlingen en de kantinebeheerders reageren enthousiast op onze adviezen op maat. In 2015 hebben we al 412 Gezonde Schoolkantine Schalen mogen uitreiken aan scholen die hun aanpak sterk hebben verbeterd door vooral gezonde producten aan te bieden. Wij zijn trots op deze scholen!

Gezonde uitstraling Het Voedingscentrum heeft ondertussen samen met experts voor voeding en gedrag de Richtlijnen Gezondere Kantines ontwikkeld. Het gaat om nieuwe richtlijnen die niet alleen geschikt zijn voor schoolkantines maar ook voor sportkantines en

bedrijfsrestaurants. Keken we voorheen alleen naar een gezond aanbod, in de nieuwe richtlijnen besteden we ook aandacht aan hoeveel gezonde producten er voor handen zijn en of de kantine een gezonde uitstraling heeft. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat een kantine mensen kan stimuleren gezonder te gaan eten, niet alleen door te zorgen voor een ruim aanbod gezond eten en drinken, maar ook door subtielere veranderingen in de aanpak. Schoolkantines die volkoren broodjes met gezond beleg bijvoorbeeld vooraan op de balie leggen, stimuleren die keuze veel meer dan wanneer leerlingen erom moeten vragen. Omgekeerd is het een kleine moeite om minder goede keuzes, zoals snoeprepen, achteraan te leggen.

Zilver of goud?Inzichten zoals deze vormen de basis van de Richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum. Kantines die voldoen aan de nieuwste richtlijnen, bieden in iedere productgroep minstens één betere keuze aan. Denk aan volkorenbrood in plaats van witbrood. Ook stimuleren deze kantines het drinken van water, bijvoorbeeld door

Nieuwe Richtlijnen Gezondere Kantines

Gezond eten is belangrijk voor jongeren in de groei. Om een gezond eetpatroon te ontwikkelen, moet gezond eten de normaalste zaak van de wereld zijn. Juist op school, waar ze zoveel tijd doorbrengen, moeten leerlingen de mogelijkheid krijgen om te kunnen kiezen voor gezond eten. Maar hoe maak je gezond eten aantrekkelijk? Dit jaar kunnen scholen aan de slag met nieuwe richtlijnen, gebaseerd op de nieuwste inzichten, om gezond eten nog meer voor de hand liggend te maken. De School-kantine Brigade van het Voedingscentrum staat klaar om te helpen.

Nieuwe Schijf van VijfDe Gezondheidsraad heeft in 2015 nieuwe Richtlijnen Goede Voeding gepresenteerd, gebaseerd op de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Het Voedingscentrum gebruikt deze als basis voor de nieuwe Schijf van Vijf die in het voorjaar 2016 klaar zal zijn. Eventuele veranderde inzichten voeren we uiteraard ook door in de Richtlijnen Gezondere Kantines. Dan horen jullie weer van ons.

EDG_FEB_030-031_16_Voedingscentrum_v06.indd 30 03-02-16 15:35

■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■

een watertappunt te plaatsen. Daarnaast krijgt de uitstraling van de kantine aandacht: liggen de gezondste producten op een opvallende plek, bijvoorbeeld vooraan in de vitrine of naast de kassa? Om ook op lange termijn een gezonde kantine te blijven, stellen we in de richtlijnen dat scholen een gezonde aanpak vastleggen in het beleid. Is aan alle richtlijnen voldaan, dan ontvangt een school van het Voedingscentrum een Zilveren of Gouden Schoolkantine Schaal waarmee de school alle kantinebezoekers kan laten zien: wij zijn gezond bezig!

Een zilveren kantine biedt zestig procent gezondere producten aan, waaronder op zijn minst groente of fruit. Een gouden kantine biedt groente én fruit aan. Het aanbod bestaat hier voor minstens tachtig procent uit producten die je volgens de Schijf van Vijf vaak mag eten. Sportkantines en bedrijfsrestaurants kunnen al meteen aan de slag met de Richtlijnen Gezondere Kantines. Ook schoolkantines kunnen natuurlijk het beste meteen beginnen met de nieuwste richtlijnen, maar voor scholen stelt het Voedingscentrum dat 2016 een overgangsjaar is, waarin ze ook de oude Richtlijnen Gezonde Schoolkantines nog kunnen aanhouden als ze dat willen. Ben je al begonnen met de huidige richtlijnen, ga dan vooral door met je aanpak! Je kunt je assortiment laten checken om te zien hoe je aan de nieuwe richtlijnen kunt voldoen. Vanaf 2017 gelden alleen de Richtlijnen Gezondere Kantines. De Schoolkantine Brigade staat klaar om te helpen.

Betrek de leerlingenVeel scholen die hun kantines gezonder hebben ingericht, krijgen enthousiaste reacties van leerlingen en ouders. Een gezond aanbod in de kantine blijkt vooral goed te werken als de school leerlingen actief betrekt bij de nieuwe aanpak.Zo mochten de leerlingen van het Gerrit Rietveld College in Utrecht meedenken over de inrichting van de kantine. Het is een lichte en ruime kantine geworden, die uitnodigt om te gaan zitten voor de lunch. De leerlingen hebben een bord voor boven de uitgiftebalie gemaakt, waarop de kantine het gezonde aanbod kan promoten.Het AOC Oost in Almelo verbouwt eigen groente en fruit in een kas. De oogst wordt gebruikt in de kantine. Steeds meer scholen gebruiken stukjes grond om een moestuin te maken zodat ze zelf wat groente/fruit kunnen verbouwen.

Aan de slag!Wil jij ook aan de slag? Bekijk onze tips, een stappenplan en inspiratielijst op onze website www.gezondeschoolkantine.voedingscentrum.nl Of maak een afspraak met de Schoolkantine Brigade via 070-306 8875 of mail naar [email protected]. Volg ons ook op Twitter: @GezondeBrigade

Meer weten over de richtlijnen? Kijk op www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine of vraag de nieuwe brochure aan.

EDG_FEB_030-031_16_Voedingscentrum_v06.indd 31 03-02-16 15:36

hele klasop avontuur

Met de

Bezoek nu voor slechts €14,- p.p.* een wereld waar eindeloos veel te beleven valt. Waar waaghalzen op woeste zeeën ontsnappen aan spookschip De Vliegende Hollander. En waar de allerkleinsten heerlijk wegdromen in het betoverende Sprookjesbos. Ga nu met de hele klas op avontuur in een wereld waar alles voor jullie geregeld is. Tot snel in de Efteling!

Ga voor meer informatie naar efteling.com/schoolreisje

*Deze actie is geldig t/m 11 november 2016 bij een reservering vóór 1 april 2016. Bij een reservering na 1 april 2016 betaal je €19,- p.p.

Nu slechts€14,-per persoon*

advert_EDG_2026.indd 1 02-02-16 15:51EDG_FEB_032-033_16_GGD_v10.indd 32 03-02-16 15:39

Samen werken aan een Gezonde School!

GGD GHOR Nederland is beheerder van het vignet Gezonde School. Neem voor vragen,

advies en ondersteuning contact op via [email protected].

Veel scholen investeren in een gezonde en veilige school. De Gezonde School-aanpak helpt om structureel te werken aan de gezondheid van leerlingen. In PrimaOnderwĳ s laten we elke editie zien hoe jouw school een Gezonde School kan worden. Een Gezonde School werkt aan één of meer thema’s. Deze editie staat een Gezond Schoolplein centraal met hierbĳ aandacht voor het themacertifi caat Milieu en natuur.

Wat is een Gezond Schoolplein? Een Gezond Schoolplein geeft leerlingen de ruimte om te

bewegen en te spelen in een groene en rookvrĳ e omgeving.

Het prikkelt de fantasie, stimuleert beweging en leert

over het belang van de natuur. Een school met een Gezond

Schoolplein heeft één of meer themacertifi caten van het

vignet Gezonde School. In dit artikel laten we zien waarom

het thema Milieu en natuur goed past bĳ een Gezond

Schoolplein.

Van denken naar doen: fris, duurzaam en groenVind jĳ een frisse, duurzame en groene leeromgeving

belangrĳ k? Ga aan de slag met het themacertifi caat Milieu

en natuur. Denk aan het monitoren van de ventilatie en

aandacht voor duurzaamheid, zoals het scheiden van afval

en energiebesparing. Maar ook het aanbieden van ‘groene’

activiteiten, want ieder kind speelt toch graag buiten?

Buitenlesdag 12 april 2016 Een inspirerend voorbeeld is de allereerste Buitenlesdag,

die op 12 april dit jaar plaatsvindt. In januari bedachten

leerlingen van groep 4 van basisschool de Piramide in

Utrecht samen met Jantje Beton en het IVN welke lessen

zĳ het liefst buiten wilden doen. Dat leidde tot een ‘natuur-

dansles’. De natuur danst immers, vonden de kinderen. De les

combineert bewegen, taal en natuuronderwĳ s. Meedoen

doe je al door op 12 april tenminste één les buiten te geven. Laat

weten dat je meedoet via [email protected] en ontvang tips, inspiratie en kant-en-klare buitenlessen.

Wĳ helpen mee! Om het themacertificaat Milieu en natuur te behalen

moet jouw school aan verschillende criteria voldoen. Op

www.digitaletoolkitmilieu.nl vind je praktische hulp-

middelen die helpen bĳ de aanvraag. Heb jĳ vragen over

een frisse, duurzame en groene leeromgeving, neem dan

contact op met de regionale GGD.

VoedingStimuleren van gezond eten en drinken.

Milieu en natuurRealiseren van een frisse, groene en bewuste leeromgeving.

Welbevinden en sociale veiligheidBevorderen van sociaal gedrag en tegengaan van ongewenst gedrag.

Roken en alcoholVoorkomen van roken en alcoholgebruik.

Bewegen en sportStimuleren van een actieve leefstĳ l.

Fysieke veiligheidTer voorkoming van ongelukken in en om de school.

Relaties en seksualiteitAandacht voor de ontwikkeling van gezonde relaties en seksualiteit.

Bekĳ k of jouw school in aanmerking komt voor één of meer themacertificaten op

www.gezondeschool.nl

02-02-16 15:51EDG_FEB_032-033_16_GGD_v15.indd 33 04-02-16 09:33

Bij het ontwikkelen van een goed schoolplein komt meer kijken dan het plaatsen van speeltoestellen. Albert van Ee: ‘Kinderen moeten zich veilig voelen op een schoolplein. Ze moeten worden uitgedaagd, maar hebben ook rustgebieden nodig waar ze even kunnen lezen of toekijken. Ze hebben ruimte nodig voor bal-spellen en voor motorische ontwikkeling. Er moet ge-noeg diversiteit zijn, passend bij de mix van kinderen die je hebt. Kinderen met en zonder beperkingen moe-ten sámen kunnen spelen. Op een speelplein mag geen enkel kind worden buitengesloten.’

BlogOm te weten waar een goed schoolplein aan moet voldoen, heeft Van Ee een inspirerende blog op vaneespeeltoestellen.nl/blog. Hier krijgen schoolleiders, -directeuren maar natuurlijk ook leerkrachten, kleuter-leiders en andere betrokkenen inzichten en tips. Albert: ‘Het lijken soms open deuren maar het gaat bij de inrichting vaak fout omdat er te laat professionals bij betrokken worden. Het begint allemaal al bij het goed kijken naar het terrein bij de school. We proberen een speelgebied zo in te richten dat kinderen op een natuur-lijke manier ervaren wat ze aankunnen en -durven. Het is ont zettend belangrijk dat kinderen de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Fysieke afscheidingen beper-ken. Sommige kinderen zijn bijvoorbeeld motorisch verder dan leeftijdsgenootjes en schuiven sneller door naar het ‘midden’. Op het moment dat je fysieke afschei-dingen hebt tussen gebieden is dat voor kinderen niet prettig. Dat remt in hun ontwikkeling of leidt tot onge-wenst gedrag.’

‘Plezier in spelen’ is het motto van speeltoestellenspecialist Van Ee. Maar het bedrijf

gaat veel verder dan ‘alleen plezier’. Veiligheid, betrokkenheid, functionaliteit en

duurzaamheid staan even hoog in het vaandel. ‘We heten Van Ee Speeltoestellen, maar

eigenlijk zou dat Van Ee Schoolpleinbouwer moeten zijn’, lacht directeur Albert van Ee.

‘Want dat is ons vak, daar zijn we goed in!’

Het geheim van een goed schoolplein…

Van Ee creëerde honderden schoolpleinen in Nederland

Frans de Vries: ‘Door leerlingen te betrekken, is het ook een beetje van hen’

Na

Voor

EDG_FEB_034-035_16_VanEe_v05.indd 34 03-02-16 15:45

Leerlingenraad Van Ee heeft volgens die inzichten al honderden school-pleinen in Nederland ontwikkeld. Van stedelijk met veel roestvrijstaal tot natuurlijk met klimbomen, grasheuvels en zwerfkeien, en kleurrijk. ‘Dat maakt het werk afwis-selend’, vertelt Frans de Vries. Frans is voorman montage en inspecteur bij Van Ee. ‘Als kinderen het mogen zeggen, dan kiezen ze vaak voor primaire kleuren.’ Dat verklaart een hoop vrolijke schoolpleinen, want bij Van Ee is er genoeg ruimte voor de wensen van de leerling. ‘Dat ligt natuurlijk aan de school’, vervolgt Frans, ‘maar we zijn laatst bijvoorbeeld in gesprek geweest met een leerlingenraad met kinderen vanaf groep 5. Ze wilden meer king vakken, ruimte om te voetballen en zelfs een zwembad! Het zijn ontzettend leuke gesprekken, waar-bij sommige ideeën natuurlijk wel in een beter perspec-tief moeten worden gezet. We benadrukken dat ze het niet alleen voor zichzelf moeten bedenken, maar voor alle kinderen die nog op school gaan komen, vaak hun eigen broertjes en zusjes. Dan zie je dat ze goed gaan nadenken. Veel van de dan nog overgebleven ideeën worden echt gehonoreerd door de school. Nou ja, dat zwembad niet dan.’

SpeelwaardeAlbert: ‘Sommige scholen willen een podium om op Koningsdag te zingen bij de vlag, om maar een voor-beeld te noemen, dat soort wensen moet je als school van tevoren goed bedenken. Wat worden de looproutes? Hoe is de parkeersituatie? En, niet onbelangrijk, wat is je budget? Eigenlijk komen de toestelkeuzes pas later. Kijk eerst wat er al is. Als je je omgeving integreert, creëer je al snel speelwaarde. Dat stimuleert vaak ook

het creatieve brein van de leerlingen. Hoe zouden zij hun schoolplein verbeteren met al aanwezige hoogte-verschillen of bestaande betonelementen?’ Frans: ‘En veiligheid is belangrijk. Bij sommige scholen worden de pleinen openbare speelplekken, dan betaalt de ge-meente nog wel eens mee. Dan moet je letten op ver-borgen hoekjes, je wilt geen hangjongeren, van dalisme en rommel op je plein. Wij proberen dat te voorkomen door bijvoorbeeld de beschutting weg te nemen, voor overzicht te zorgen, goede verlichting, geen dichte toe-stellen of dakoverdekkingen. Wie wil je waar hebben? Daar kunnen wij in sturen.’

Mini-excursies Ook op het moment dat de eerste Van Ee-schep de grond raakt, worden leerkrachten en leerlingen betrok-ken bij het project. Albert: ‘Dat is ook voor een stukje veiligheid. Wij werken in fases zodat er altijd nog plek is om te spelen. En we doen het op een manier dat het voor de leerlingen zelfs leuk is. Want wat er achter die hekken zit, vinden leerlingen natuurlijk zeer interes-sant! Frans organiseert daarvoor zelfs mini-excursies.’ Frans: ‘Je bouwt daardoor begrip op. Per klas kunnen kinderen vragen stellen. Ze willen weten waarom een gat zo diep is en wat erin komt. Als we zeggen ‘beton’, dan willen ze weten wat beton is. We leggen uit welke machines we gebruiken en waarom ze er niet mee mo-gen spelen. Ze zien het van dichtbij, voelen even aan de toestellen of aan het kunstgras. De juf vertelt er vaak nog over in de klas of ze maken tekeningen voor ons. Ouders komen ook regelmatig een praatje maken en weten precies te vertellen wat er gebeurt omdat ze dat van hun kinderen hebben gehoord. De oplevering is meestal een echt feestje omdat iedereen er zo naar uit heeft gekeken. En soms hebben de kinderen er zelf voor gespaard. Dan hebben ze een loop gehouden of een fl essenactie voor een klimrek of glijbaan. Dat gevoel dat het ook een beetje van hen is, zorgt voor een stukje bewustwording. Ze zijn er zuiniger op omdat ze er zelf hard voor gewerkt hebben.’ Albert: ‘Die betrokkenheid die wij samen met de school creëren, is kenmerkend voor ons als bedrijf. Onze slogan ‘plezier in spelen’ geldt voor de school en de kinderen maar ook voor ons. Het is voor de makers ook fantastisch als mensen enthousiast zijn.’ Hij lacht: ‘Als we dat blijven uitdragen, krijgen we het straks nog heel druk met excursies!’

Albert van Ee: ‘Op een speelplein mag geen enkel kind worden

buitengesloten’

Benieuwd naar wat Van EeSpeeltoestellen voor jullie schoolplein

kan betekenen? Groen, Stedelijk of Kleurrijk: laat je inspireren op

vaneespeeltoestellen.nl

EDG_FEB_034-035_16_VanEe_v07.indd 35 04-02-16 09:17

36

Op basisschoolleeftijd komen kinderen vaak voor het eerst in aanraking met Wetenschap & Technologie (W&T). De indrukken die ze dan krijgen, onthouden ze de rest van hun leven. Een uitgelezen kans dus om kinderen al op jonge leeftijd te laten zien wat de vele mogelijkheden van Wetenschap & Technologie zijn. Hoe breng je ontdekkend en onderzoekend leren in de klas? Laat je inspireren door deze enthousiaste leerkrachten, die vertellen hoe zij dat doen. En waarom!

tekst tefke van dijk foto’s marius roos

Laat je inspireren! De wondere wereld van

Wetenschap & Technologie in de klas

EDG_FEB_036-039_16_PBT_v05.indd 36 03-02-16 15:46

PrimaOnderwĳ s 37

‘De toekomst van het onderwĳ s verandert, we zĳ n op weg naar 21ste eeuwse vaardigheden. Ook de Haagse scholen zĳ n zich daarvan bewust. Drie jaar geleden zĳ n we met een aantal mensen van diverse scholen bĳ eengekomen bĳ het Van Kinderen Museum in Den Haag. Onder leiding van het museum hebben we twaalf ateliers ontwikkeld. Deze ateliers gaan bĳ voorbeeld over natuur, constructies, energie, programmeren, ruimte en magnetisme. Met de thema’s van de ateliers kunnen leerkrachten kunst, wetenschap en techniek in samenhang aanbieden.’

Alles bij betrekken ‘Binnen de atelierverkenning hebben we inspiratie opgedaan, onze kennis vergroot op technisch en kunstzinnig gebied en zijn we bekend geraakt met didactische processen die passen bij het doen van wetenschappelijk onderzoek met kinderen. Goede onderzoeksvragen en ontwerpopdrachten zĳ n hierbĳ belangrĳ k. Ook hebben we aandacht besteed aan het vak techniek, waarbĳ je vooral probleemoplossend werkt. Het mooie van de ateliers is ook dat vaardig-heden in een context staan. Als leerkracht kun je er van alles bĳ betrekken! Het atelier staat centraal en van daaruit kun je alle kanten op. Je kunt dwars-verbanden leggen en eigen invalshoeken kiezen. Het thema is meer dan een les bĳ een methode en bronnen kunnen heel divers zĳ n, van beeldmateriaal en boeken

tot internetsites. Na zeven weken sluiten we een atelier af met een eindpresentatie. Hierbĳ zĳ n ouders ook welkom. Leerlingen zĳ n erg enthousiast en vragen vaak meteen wat het volgende thema is.’

Inspireren en kennis delen ‘Na een paar jaar gaat het nu steeds meer leven en het belang is voor iedereen steeds duidelĳ ker. De omschakeling van methodewerk naar onderzoekend en ontwerpend leren begint steeds meer zĳ n weg te vinden. Het is een andere manier van werken en dat vraagt andere vaardigheden. Ik denk dat we fl inke sprongen maken. Je moet het gewoon gaan doen. Uit-proberen. Stapsgewĳ s beginnen met onderzoeklesjes of technieklesjes. Als je het e� ect ziet, word je vanzelf enthousiast. We pakken nu door op de weg die we zĳ n ingeslagen en proberen daarbĳ zoveel mogelĳ k mensen te stimuleren. Twee teamleden volgen op dit moment een bĳ scholing op de post-hbo coördinatie wetenschap en technologie. Zelf ga ik eens per maand bijeenkomsten organiseren om mensen over de streep te trekken. De moeilĳ kheden zĳ n divers: tĳ d, eigen vaardigheden, het gevoel hebben het niet te kunnen. Dat hopen we te doorbreken met de bĳ eenkomsten. We willen inspireren, kennis delen, samenwerken en laten zien dat het kan.’

Karin Baptiste, leerkracht groep 5 en coördinator kunst, wetenschap en techniek op Daltonschool Helen Parkhurst in Den Haag

‘Je moet het gewoon doen! Uitproberen. Stapsgewijs beginnen met onderzoek- of technieklesjes.

Als je het e� ect ziet, word je vanzelf enthousiast.’

Vind op Facebook de nieuwe community ‘Technologie in de klas’ voor

nieuwsgierige leerkrachten en praat mee! www.facebook.com/Technologie-in-de-klas-

174891512878936/

EDG_FEB_036-039_16_PBT_v07.indd 37 03-02-16 17:37

38

‘In het onderwijs gaat het vooral over taal en rekenen. Je hoort leerkrachten vaak zeggen dat ze geen tijd hebben voor wetenschap en technologie omdat ze in de klas met taal- en rekendoelen bezig zijn. Dat is onzin! Wetenschap en technologie heeft veel raakvlakken met andere vakgebieden. In de onderbouw is het niet zo dat er iets bij komt, je werkt ook aan taal en rekenen. Sommige mensen denken dat je veel van techniek moet weten, maar dat is niet zo. Je moet er vooral voor open staan. Als je ziet wat het met leerlingen doet, ben je om.’

Kleuterlab‘Dit schooljaar zijn we op onze school gestart met het Kleuterlab, waarmee we onderzoekend en ontdekkend leren willen stimuleren bij kleuters. In het Kleuterlab komen veel ontwikkelingsgebieden aan bod en in de samenwerking zijn leerlingen vaak heel talig bezig. Ook voorbereidend rekenen zit erin. Als ze een brug bouwen, moeten ze aan beide kanten evenveel blokjes hebben. Tellen dus. Geef kinderen een bak met mate-rialen en ze gaan ermee aan de slag. Je kunt ze met pvc-buizen en koppelstukken water van het ene punt naar het andere punt laten brengen of samen een moeilijke knikkerbaan bouwen. Mijn rol is vooral vragen stellen om kinderen tot nadenken aan te zetten: waarom gebeurt dit?’

Budget en training‘Het initiatief voor de labs is ontstaan bij stichting Sirius, waar veertien openbare scholen in Amsterdam Zuidoost onder vallen. Op dit moment hebben zo’n vijf scholen al

een Kleuterlab. We zijn begonnen in de onderbouw en het is de bedoeling dat we over paar jaar in alle groepen labs hebben. Vanuit de stichting is budget beschikbaar gesteld om materialen aan te schaffen en de coördina-toren van de Kleuterlabs zijn getraind door pabodocenten van de Hogeschool van Amsterdam. De stichting facili-teert, de pabo kijkt en denkt mee.’

Verwondering‘In het onderwijs moet je niet alleen focussen op taal en rekenen, want er zijn nog zo veel meer ontwikkelings-gebieden. Ieder kind heeft recht op een brede ontwikkeling. Het beeld over techniek vormt zich rond het tiende levens-jaar en verandert daarna nog maar weinig. Correcte beeld-vorming moet dus al plaatsvinden op de basisschool. Kleuters vinden de activiteiten ontzettend leuk. Ik vind het prachtig om de verwondering op hun gezichten te zien. Wat voor ons vanzelfsprekend is, moeten zij nog ontdekken. Die ontdekkingen onthouden ze de rest van hun leven.’

Deel, inspireer en verwonder! Zijn jullie ook enthousiast aan de slag gegaan met Wetenschap & Technologie? Deel jullie succes-verhaal, kennis of tips met collega-leerkrachten. Inspireer anderen om ook Wetenschap & Technologie in de klas te brengen en leerlingen te verwonderen, te laten ontdekken en te laten onderzoeken. Mail de redactie via [email protected]. In elke editie van het magazine plaatsen we inspirerende praktijkvoorbeelden.

Sander de Folter, leerkracht groep 1/2 en coördinator Kleuterlab op OBS De Tamboerijn in Amsterdam Zuidoost

‘Wat voor ons vanzelfsprekend is, moeten kinderen nog ontdekken. Die ontdekkingen onthouden ze de rest van hun leven.’

EDG_FEB_036-039_16_PBT_v05.indd 38 03-02-16 15:47

Leer uw leerlingenomgaan met geld!De toenemende digitalisering van het betalingsverkeer, alomtegenwoordige reclame-uitingen en het feit dat jongeren steeds vroeger deelnemen aan de economie zijn slechts enkele redenen waarom jongeren moeten leren om te gaan met geld.

Welke vaardigheden moeten jongeren aanleren?• Dewaardevangeldkennen• Omgaanmetontastbaretransacties• Kritischconsumerenenverantwoordekeuzesmet

financiëlegevolgenkunnenmaken• Plannenenvooruitkijkenmetgeld• Omgaanmetfinanciëlerisico’s

Bekijk de leermiddelentool VO! DeleermiddelentoolopdewebsitevanWijzeringeldzakenbiedteengevarieerdaanbodaanlesmaterialenvoorhetvoortgezetonderwijs.Ganaarwww.wijzeringeldzaken.nl/leermiddelenVO enontdekhoeaantrekkelijkhetaanlerenvanverantwoordfinancieelgedragkanzijn.Dekomendemaandenzullennogmeerlesmaterialenbeschikbaarkomen,onderanderevandeuitgeverijenNoordhoffenMalmberg.

Wijzeringeldzakenvindtdatleerlingenopschoolalzoudenmoetenlerenbudgetteren,financiëlerisico’sinschatteneneenlangetermijnplanningmaken.HetplatformOnderwijs2032heeftrecenthetbelangvanverplichtefinanciëleeducatieopschoolerkend.Hetplatformheefthetkabinetgeadviseerdomfinanciëleeducatiestructureeloptenemeninhettoekomstigeonderwijsprogramma.

DeWeek van het geldiseennationaleprojectweekoverlerenomgaanmetgeld.DeWeekvanhetgeldwordtiederjaardoorWijzeringeldzakengeorganiseerdenvindtditjaarplaatsvan14 t/m 18 maart.Kijkvoormeerinformatieopwww.weekvanhetgeld.nl

7078-FIN WIG WvhG 2016 Adv Prima Onderwijs-192x285mm v2.indd 1 01-02-16 16:24EDG_FEB_036-039_16_PBT_v05.indd 39 03-02-16 15:47

Wat is windenergie? Wanneer is energie

duurzaam? Waarom is het zo belangrijk? Je

ontdekt het met de hele klas gratis in het

Eneco WindLab. Met het bezoek aan het Eneco

WindLab in het Havengebied in Amsterdam,

inclusief gratis lesprogramma, maken leerlingen

van groep 7, 8 en brugklassers op een

inspirerende en educatieve manier kennis met

de wereld van windenergie. Het lesprogramma

bestaat uit een voorbereidende les over

duurzame energie, een bezoek aan het

WindLab en een aantal schoolopdrachten om

de opgedane kennis in de praktijk te brengen.

Kom ook met de hele klas!

Het Windlab staat sinds mei 2015 in het

Havengebied in Amsterdam. Daarvoor heeft

het Windlab anderhalf jaar in Etten-Leur

Kom met de hele klas gratis naar het Eneco WindLab

www.eneco.nl/windlab

EDG_FEB_040-041_16_Eneco_v08.indd 40 03-02-16 15:48

gestaan. Inmiddels is het Windlab door meer

dan 5.000 leerlingen bezocht uit 200 klassen.

Het bezoek zal bij de leerlingen een onvergetelijke

indruk achterlaten. Ze leren alles over windenergie,

ontdekken door proefjes de kracht van wind,

bouwen een eigen windmolen, bekijken een

echte windturbine en kunnen zich aan het einde

van de dag WindExpert noemen, waarvoor ze

een officieel certificaat krijgen. Het doel van

het programma is om de kennis van Eneco over

duurzame energie te delen en leerlingen

windenergie te laten beleven. Het programma

is gemaakt in samenwerking met partijen die

gespecialiseerd zijn in het ontwikkelen van

interactieve lesmaterialen en sluit aan op een

aantal belangrijke, door het ministerie van OCW

geformuleerde leerdoelen zoals zorgvuldig

omgaan met het milieu. Yvette Vogels,

leerkracht groep 8 van Basisschool De Hofstee

is enthousiast over het programma. ‘Wij hebben

destijds zo’n leuke dag gehad! Eén groep bouwt

binnen een windmolen, de andere groep doet

buiten opdrachten. De klas heeft met mooi en

duurzaam materiaal windmolens gebouwd. En

de meeste windmolens deden het ook echt.

We hebben veel geleerd. We mochten een

windturbine in - windmolen mag je eigenlijk niet

zeggen - en hoewel daar binnen eigenlijk niets

te zien is, vond de klas het zo cool. Het voelde

alsof er een geheim werd onthuld. Het is niet

zomaar een excursie met een rondleiding maar

echt een les toegespitst op de leerlingen. In

combinatie met het voorbereidende lesmateriaal

raad ik het zeker aan. Ontzettend leerzaam!’

Meld je snel aan via www.eneco.nl/windlab en bied je leerlingen een unieke kijk in de wereld

van duurzame energie. Via de site kun je je ook aanmelden voor het lespakket. Schrijf je tijdig in

want vol=vol.

EDG_FEB_040-041_16_Eneco_v08.indd 41 03-02-16 15:49

42

Tegelijk met de problemen komen ook oplossingen op tafel. Judith Steenvoorden van de OVSO (vereniging van alle schoolbesturen in het vo en mbo van Amsterdam die scholen helpt bij het omgaan met conflicten) noemt De Vreedzame als goede oplossing voor scholen met veel problemen. ‘Vanaf groep 7 worden leerlingen getraind om mediator te worden. Zij leren om bij conflicten tussen de partijen te gaan staan en te werken aan een oplossing. We betrekken ook ouders in dit project, ook zij kunnen leren mediëren. Democratisch leven betekent conflicten, dat hoort erbij. Als je maar in gesprek gaat met elkaar en zoekt naar oplossingen.’ Judith put uit eigen ervaring. ‘Toen ik hoorde dat een boze moeder naar school kwam, dacht ik dat we dit als volwassenen rustig met elkaar aan tafel zouden uitpraten. Maar dat lukte me niet. Ook niet toen ik het een dag later nog een keer probeerde. Uiteindelijk heb ik een docent met dezelfde afkomst als deze mevrouw gevraagd om het gesprek over te nemen, dat was toen de beste oplossing.’

Integreren opnieuw uitvindenNederland is multicultureel. In Amsterdam is zelfs maar 49 procent van de inwoners van Nederlandse afkomst. Hoogleraar Onderwijs en Diversiteit Maurice Crul zegt dat het daarom onmogelijk is dat de meerderheid zijn wil aan de rest oplegt, want: ‘Er is geen meerderheid. Waar nieuwe medelanders vroegen nog opgingen in de massa, is dat in veel gevallen niet meer aan de orde. Zelfs van de 49 procent Nederlanders in Amsterdam heeft een groot deel ouders of grootouders uit andere landen. Zonder meerderheidsgroep

verandert de hele integratie. We moeten het integreren daarom opnieuw uitvinden en met elkaar beslissen wat de normen en waarden zijn.’

MensenrechtenWethouder van Amsterdam Simone Kukenheim vult aan: ‘Iedereen wil graag veiligheid, maar lang niet iedereen voelt zich veilig. Je moet op zoek gaan naar wat we allemaal delen. Mensenrechten zou het kader moeten zijn waarbinnen we met elkaar omgaan en die moet je aanleren. Daardoor wortelen jongeren veel beter in onze samenleving en stimuleer je sociale veiligheid. Deel ervaringen en vooral successen met elkaar. Een andere mogelijkheid is om masterclasses Burgerschap te geven. Minister Bussemaker trekt extra geld uit voor lessen burgerschap en kritisch denken.’

Op de ochtend van de conferentie over ‘School en veiligheid’ waren er maar liefst drie bommeldingen op scholen in Amsterdam, ook op een lyceum, maar niet op het Montessorilyceum waar de bijeenkomst plaatsvond. Het typeerde wel de noodzaak om te werken aan veiligheid op school en vooral dat iedereen, docenten én leerlingen, zich veilig moeten kunnen voelen op school. Hoe we dat met elkaar kunnen realiseren, was het doel van deze conferentie.

tekst joke heikens

Samen zorgen voor een veilige school

EDG_FEB_042-043_16_Schoolveiligheid_v02.indd 42 03-02-16 15:49

PrimaOnderwĳ s 43

Maak een grondwetMarlien van Stempvoort is onderwijsadviseur bij Het ABC (een van de organisatoren van deze dag) en vertelt over De Vreedzame School. ‘In een vreedzame school werken we aan een positief, sociaal en moreel klimaat in de school, door ieder-een verantwoordelijkheid te geven voor elkaar en voor de gemeenschap. We leren kinderen wat con-flicten zijn en hoe je voorkomt dat het uit de hand loopt. Voor sommige kinderen gaat het er thuis minder vreedzaam aan toe, daarom is het belang-rijk dat je de ouders er ook bij betrekt. Maak bijvoorbeeld met zijn allen (ook de ouders) een grondwet voor de school waar iedereen zich aan moet houden. Maak afspraken over consequenties en laat zien dat jij je aan die grondwet houdt. Laat harmonie en respect centraal staan. Verbeter de relaties tussen docenten en leerlingen, leerlingen onderling en docenten onderling door met elkaar te praten over allerlei dingen.’

Meer informatie kun je vinden op www.devreedzameschool.nl

Uit een onderzoek van november 2015 blĳ kt dat één vĳ fde van de docenten op primair en voortgezet onder-wĳ s in het afgelopen schooljaar met verbaal geweld door leerlingen te maken kreeg. Het verbale geweld vanuit de ouders van de leerlingen lag beduidend lager, maar in het basisonderwĳ s was dit nog altĳ d 17% tegen 11% in het voortgezet onderwĳ s. Wat het fysieke geweld betreft, dit lag wat verder uit elkaar. Op de basisschool heeft 10% van alle leerkrachten afgelopen schooljaar last gehad van fysiek geweld door de leerlingen, dit was bĳ het voortgezet onderwĳ s een stuk lager: 2%. Fysiek geweld door ouders werd alleen door een enkele docent van het primair onderwĳ s gemeld. Download de volledige rapportage via duo-onderwĳ sonderzoek.nl.

Tips• Geef leerlingen een goede introductieweek

waarin ze jou en elkaar leren kennen, zo wordt jouw groep een harmonieuze groep.

• Zoek met leerlingen samen uit hoe je op situaties reageert en of dat ook anders kan.

• Formuleer drie waarden die je allemaal belangrĳ k vindt en bedenk welk gedrag daarbĳ hoort en wat je terug wilt zien in de klas.

• Stel een commissie samen van docenten en leerlingen die samen de normen en waarden opstellen.

EDG_FEB_042-043_16_Schoolveiligheid_v02.indd 43 03-02-16 15:50

Liefdesplein lespakketOp 14 maart aanstaande begint de jaarlijkse ‘Week van de Lentekriebels’ weer. Het is het ideale moment om met de klas

aandacht te schenken aan puberteit, verliefdheid en seksualiteit. Het Liefdesplein lespakket motiveert

en activeert leerlingen om hier over na te denken en te discussiëren.

Bestel nu het Liefdesplein lespakket (dvd met 4 afl everingen, handleiding + 25 werkboekjes) op schooltvwebshop.nl

Huisje Boompje Beestje - Thema voorjaarVoor je het weet staat de lente weer voor de deur! Ga je binnenkort in de klas aan de slag met een voorjaars-project?

Op deze Huisje Boompje Beestje dvdPLUS staan naast vier leerzame afl everingen met het thema voorjaar

ook bijbehorende werkbladen en een handleiding in pdf-vorm. Het lesmateriaal is daarmee

gemakkelijk te printen of te gebruiken op het digitale schoolbord.

Bestel nu deze dvdPLUS op schooltvwebshop.nl

SpangaS Leergeld bundelSpangaS Leergeld sluit perfect aan op de onderwerpen die passen bij het thema van De Week van het geld (14 t/m 18 maart).

Sparen, lenen, inkomsten, uitgaven en zakgeld komen op een herkenbare en aansprekende manier met de bekende karakters uit de soap aan de orde. De bundel bevat de dvd en

een handleiding. De werkboekjes zijn los te bestellen. Geschikt voor groep 7 en 8 én klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs.

Bestel nu de Spangas Leergeld bundel op schooltvwebshop.nl

9-12 jaar

binnenkort in de klas aan de slag met een voorjaars-project?

karakters uit de soap aan de orde. De bundel bevat de dvd en een handleiding. De werkboekjes zijn los te bestellen. Geschikt voor groep

9-12 jaar

5-6 jaar

Lente!

De Week van het geld

pdf-vorm. Het lesmateriaal is daarmee gemakkelijk te printen of te gebruiken gemakkelijk te printen of te gebruiken

Op 14 maart aanstaande begint de jaarlijkse ‘Week van de Lentekriebels’ weer. Het is het ideale moment om met de klas

aandacht te schenken aan puberteit, verliefdheid en seksualiteit. Het Liefdesplein lespakket motiveert

Doe mee(r) met Schooltv!

schooltvwebshop.nl/abonnementen

13-15 jaar

De Week van de

Lentekriebels!

Lente!

De Week van

het geld!

7-8 jaar

seksualiteit. Het Liefdesplein lespakket motiveert en activeert leerlingen om hier over na te

(dvd met 4 afl everingen, (dvd met 4 afl everingen,

1_1 adv Schooltv POnderwijs maart16.indd 1 01-02-16 13:29EDG_FEB_044-045_16_AMN_v07a.indd 44 03-02-16 15:51

Wetenschappelijk onderzoek bevestigt wat veel leer-krachten gevoelsmatig ervaren; hoe kinderen zich ontwik-kelen, in welke richting en op welk niveau, hangt meer af van hun intelligentie en motivatie dan van wat een kind geleerd heeft in een bepaalde periode. Toetsing kan snel voorbij gaan aan de ontwikkeling van het kind. Vaak wordt alleen gekeken naar wat een kind al geleerd heeft, de cognitieve vaardigheden. Dit soort toetsing oordeelt wat het kind nog niet kan, in plaats van te oordelen waar de kansen liggen. AMN meet naast cognitieve vaardigheden als taal en rekenen ook capaciteiten (intelligentie) en per-soonlijkheidsfactoren (houding en gedrag). In de extra online test Aansluiting PO-VO worden vragen gesteld over de manier van leren van kinderen, hoe ze zaken op-lossen en wat hun interesses zijn. Die vraagstelling kan wijzen op blinde vlekken, op iets waar niet aan gedacht is. Deze zaken neem je samen met het niveau van rekenen, begrijpend lezen en schrijven mee in je advies. Zo krijg je een bredere invalshoek en een samenhang in het school-advies. Niet als vervanging van het oordeel van de leer-kracht maar als ondersteuning hiervan.

Verhelderend Belangrijk is dat de resultaten ook met de kinderen ge-deeld worden. Zo laat je zien waar ze goed in zijn en dat

ze trots kunnen zijn op hun prestaties. Je kunt ze mee laten denken over wat ze willen leren en wat ze daar-voor nodig hebben. Een nieuw aspect is dat ook de ouders en de leerkracht de vragenlijst invullen. Er wor-den vragen gesteld over de betrokkenheid vanuit huis. Helpen de ouders met huiswerk, vraagt het kind om hulp? Spelen er veel vriendjes of juist niet? Veel ouders vinden het plezierig dat ze er iets over kunnen zeggen. Die extra informatie kan bevestigend zijn, maar ook verhelderend. Het advies zal niet meteen veranderen, maar het biedt wel een stevig fundament. Ook het voortgezet onderwijs heeft baat bij deze brede manier van testen. Een afname vroeg in de brugklas levert veel informatie op. Niet alleen geeft dit extra zicht op de juistheid van het niveau waarin de leerling is geplaatst, het geeft ook veel informatie over persoonlijkheid, moti-vatie en begeleidingsstijl. En juist met deze gegevens kan in het VO veel zinvol werk worden gedaan.

Doe mee aan de gratis pilot!AMN biedt scholen de gelegenheid om mee te doen aan de pilot van de Eindtoets, waarmee je auto matisch en drie jaar lang gratis toegang krijgt tot de innovatieve online tool Aansluiting PO-VO. Deel name is volledig kosteloos. De pilot start op 1 maart en loopt t/m eind mei 2016. Kijk op www.amn.nl voor de mogelijkheden of neem contact op met Lianne Konings via 026 – 3557332.

De verplichte eindtoets en het doorslaggevende schooladvies zijn een goede zaak. De

expertise van de leerkrachten, die een kind elke dag meemaken, wordt weer volop

op waarde geschat. Maar er is ook behoefte aan meetwerk om het advies te kunnen

onderbouwen. De Eindtoets van AMN en de aanvullende online test Aansluiting PO-VO

brengen het complete kind in beeld en geven het schooladvies een stevig fundament.

Ontwikkelingsgericht schooladvies Maak het plaatje compleet!

01-02-16 13:29EDG_FEB_044-045_16_AMN_v07a.indd 45 03-02-16 15:51

46

Dat 25 procent van de leerlingen de basisschool ver-laat met een taalachterstand van twee jaar, was voor Annemiek Neefjes de aanleiding om De Schoolschrijver op te richten. Het reguliere onderwijs kan die achter-stand vooralsnog niet wegwerken. Dit terwijl onder-zoek uitwijst dat lezers niet alleen hoger scoren op taal- en leesvaardigheid, maar ook op schoolsucces en intelligentie. Bovendien, kinderen die veel lezen, belanden hoger op de maatschappelijke ladder, con-cludeerde Suzanne Mol in haar promotieonderzoek in

2010 aan de Universiteit Leiden. Dus besloot Neefjes voor schooljaar 2010/2011 van start te gaan met De Schoolschrijver. Was er bij de oprichting nog maar één Schoolschrijver verbonden aan twee Amsterdamse basisscholen, inmiddels zijn er maar liefst 34 kinder-boekenschrijvers op 45 basisscholen in Amsterdam, Friesland, Noord-Brabant en Groningen aan het werk. Neefjes: ‘We richten ons op gebieden met een taalachter-stand, sociaal economisch zwakke gebieden waar thuis geen leescultuur is.’ In totaal gaat het om 24 gemeentes en ruim 12.000 kinderen met ouders en leerkrachten. Bekende namen uit de kinderboeken-wereld verbinden zich een halfjaar lang aan een basisschool, denk aan Dolf Verroen, Martine Letterie, Karlijn Stoffels, Benny Lindelauf en Simone Arts. Laatstgenoemde, verbonden aan het ITK in Haarlem vertelt: ‘Taal is het leven. Het voelt daarom enorm goed om dit werk te doen. Ik hoef me niet bezig te houden met kerndoelen, maar mag lol hebben met de kinderen, mag het met ze hebben over boeken, ver-halen en taal. Ik zie ze genieten, ik zie ze groeien. Kinderen die meedoen, bij wie het kwartje valt, dat is het mooiste. Dan zie je dat lol niet vrijblijvend is, maar juist de sleutel tot succes.’

BelonenVoordat een Schoolschrijver van start gaat, is er al contact met de basisschool. ‘Vaak werken de stan-daard lespakketten niet op deze scholen’, weet Neefjes. ‘Wij vragen daarom waar de behoefte ligt en spelen daarop in.’ Om die reden mag een Schoolschrijver grotendeels zelf invulling geven aan de lessen. Arts: ‘Iedere dinsdag en vrijdag ben ik de hele dag aan-wezig. Ik geef les aan de acht plusgroepen. Ik bouw echt iets op met de kinderen. De leerkracht van de groep blijft in het lokaal, maar geeft niet zelf les. Ik

Het concept is heel simpel, zoals meestal het geval is met goede ideeën. Een schrijver ‘adopteert’ een halfjaar een basisschool en enthousiasmeert de leerlingen op creatieve wijze om verhalen te vertellen, te verbeelden, te verzinnen en te schrijven. Schoolschrijver Simone Arts: ‘Sommige kinderen houden misschien niet zo van lezen, maar alle kinderen houden van een mooi verhaal!’

tekst tialda hoogeveen foto chris van houts

Jubilerend De Schoolschrijver in de lift

‘Alle kinderen houden van een mooi verhaal!’

EDG_FEB_046-047_16_Schoolschrijver_v03.indd 46 03-02-16 15:53

PrimaOnderwijs 47

ben er 45 minuten, lees voor, laat kinderen daar een knutsel of tekening bij maken, ga met ze op zoek naar bijvoorbeeld modewoorden of laat ze een beeldgedicht schrijven. Het resultaat is gegarandeerd goed. Het gaat om inzet en plezier, niet om d’s en t’s. Iedereen krijgt van mij aan het einde van de les een sticker op zijn werk. Ik wil het taalgevoel van kinderen vergroten en ze daarvoor belonen.’

BoekenspeurtochtEen aantal lesonderdelen staat vast. Zo is er een feestelijk startmoment, waarop de schrijvers via een rode loper hun intrede maken bij een school. Ook standaard is de Boekenspeurtocht, waarbij de schrijver leerlingen aan de hand van een speurtocht en uiteenlopende vragen laat kennismaken met boeken in de bibliotheek op school of in de buurt. En via de oudersalon worden ouders erbij betrokken. Arts: ‘Schoolschrijverschap is een partnership tussen school, ouders en kind. Dat betekent dus ook dat je met de ouders om de tafel gaat zitten om tips te geven. Vorig schooljaar heb ik gesproken over het plezier en het belang van voorlezen, ook voor de loopbaan van een kind. Ouders en kinderen met een taalachterstand leren bovendien door voor te lezen beiden de taal beter kennen, en als ouder leer je je kind en zijn belevingswereld ook beter kennen.’

Zintuigen laten werkenIedere school rondt het traject op feestelijke wijze af samen met andere scholen in de omgeving. Voordat het zover is, wil Arts eindigen met iets tastbaars.

Leerlingen uit de Talentklas eindigen het seizoen met een zelfgemaakt boekje. Arts: ‘Vanuit iedere klas filtert De Schoolschrijver de zogeheten Talentklas met leerlingen die verder willen met schrijven. Met een aantal leerlingen per groep, dat waren er negen bij de vorige school waar ik werkte, ga ik drie keer twee uur lang apart zitten om een verhaal te schrijven. Ik ging voor inspiratie met ze door de wijk lopen om hun zintuigen te laten werken.’ Om leerkrachten handvatten te bieden, geeft De Schoolschrijver ook workshops om het aangereikte te borgen en continuïteit te bieden.

AcademieNieuw sinds vorig schooljaar is De Schoolschrijver Academie, waar ook Arts aan verbonden is. Leerkrachten die meer willen dan het traject of scholen die niet een half schooljaar een Schoolschrijver hebben, maar wel willen professionaliseren op het gebied van talige creativiteit, leesplezier of creatief schrijven kunnen dit op maat inkopen. Neefjes wil de komende jaren gefaseerd verder groeien en wil met De Schoolschrijver een voorbeeldfunctie vervullen voor lettereneducatie in het primair onderwijs in Nederland. Drenthe, Limburg en Overijssel hebben al interesse getoond in deelname. ‘Het is een mooi traject, ook voor mezelf is het heel verrijkend’, vertelt Arts. ‘Met een fenomeen als De Schoolschrijver kunnen kinderen een inhaalslag maken.’

Meer informatie en blogs van De Schoolschrijver(s) op: deschoolschrijver.nlKijk ook op deschoolschrijver.nl/academie

EDG_FEB_046-047_16_Schoolschrijver_v03.indd 47 03-02-16 15:54

48

Technisch lezen begint in groep 1 en 2 met klankoefeningen en letters (her)kennen. Je maakt deze activiteiten betekenisvol door ze te verweven in het spel in de hoeken. Van losse klank en letterlessen leren leerlingen minder. Vanaf groep 3 betekent dit voor het technisch leren lezen dat leraren, meestal met behulp van een methodische tekst, instructie geven en verwerking bieden op woord en tekstniveau. Als er in januari en juni methodeonafhankelijk wordt

getoetst, wordt er nagegaan welke vorderingen er gemaakt zijn: zijn de leerlingen vaardiger geworden in het correct en in een voldoende tempo decoderen van woorden en tekst? Dat is een prima werkwijze, maar die is ontoereikend. Leesvaardigheid is meer dan woordjes snel en correct lezen en een tekst verklanken. Als een leerling vlak en monotoon leest, binnen de tijd en binnen de foutennorm, dan leest die leerling ‘voldoende’ volgens de normering van de toets, maar als

Leerlingen doen van alles op school. Ze komen naar school om iets te doen, maar vooral om iets te leren. Lezen is het belangrijkste middel om te leren, in papieren vorm of digitaal. Vanwege het belang van leren is het doel van het leesonderwijs op de basisschool: leren lezen zodat lezen om te leren mogelijk wordt. Daarom is goed technisch kunnen lezen een cruciale basis. Hoe ziet goed onderwijs in technisch lezen in een doorgaande lijn eruit? Wat vraagt dit van het schoolteam, van de schoolleider en van de leraar?

tekst karin van de mortel en aafke bouwman foto tom van limpt

Lezen om te lerenHet belang van vloeiend lezen

EDG_FEB_048-049_16_CPS_v03.indd 48 03-02-16 15:55

PrimaOnderwĳ s 49

leraar weet je dan: deze leerling begrĳ pt totaal niet wat hĳ leest. Toch zeggen leraren het vaak tegen leer-lingen: ‘Het hoeft nu niet mooi, als je het maar snel doet’, waarmee leerlingen telkens weer bevestigd worden in hun beeld van lezen: dat moet vooral snel en met weinig fouten, dan is het goed… Uiteraard is dat niet goed. Wanneer er expressie op het lezen toe-gepast wordt en wanneer ‘het leuk is om naar je te luisteren’, weet je als leraar: die snapt wat er staat, die begrĳ pt wat hĳ of zĳ leest. Daar gaat het om! Lezen met expressie én correct én in een voldoende tempo. Vloeiend lezen omvat dus vlot lezen.

Lezen met expressieMethodisch gezien is er wel aandacht voor expressie in de vorm van intonatie, maar lezen met expressie is meer dan lezen met intonatie. De betekenis van vloeiend lezen als brug tussen enerzĳ ds decoderen en ander-zĳ ds betekenis verlenen wordt te vaak onderschat. Schoolteams die willen werken aan het optimaliseren van de door-gaande leesvaardigheid doen er goed aan om op het vloeiend lezen in hun aanbod te refl ecteren. Door-gaans is daar een enorme winst te boeken. Wanneer leerlingen zowel verhalende als informatieve tek-sten met expressie leren lezen, heeft dit een positief e� ect op het leesbegrip. Ook ten aanzien van het tekstaanbod zouden schoolteams even-wichtiger kunnen handelen: de balans in het aanbod tussen informatieve en verhalende teksten is meestal doorgeslagen. In de onderbouw wordt nauwelijks

informatief voorgelezen, terwĳ l de woordenschat-ontwikkeling en de kennis over tekststructuren en tekstkenmerken daardoor kan toenemen. In de boven-bouw worden veel meer informatieve teksten gelezen, wat niet in lĳ n ligt met de beheersingsdoelen van de referentieniveaus.

Afwisseling motiveertAfwisseling in het lezen van informatieve en verhalende teksten in tal van tekstgenres motiveert leerlingen, zeker als de teksten aansluiten op hun beleving en interesses. Bĳ voorbeeld wanneer thema’s worden uit-gediept met behulp van zowel verhalende als infor-matieve teksten of wanneer leerlingen over een en hetzelfde thema lezen vanuit verschillende teksttypen. De informatieve tekst over het te behandelen thema ‘emigreren’ krĳ gt verdieping met het lezen van de brief die een broer die in 1957 naar Canada emigreerde aan zĳ n zus schrĳ ft. Ze hebben elkaar al zo lang niet meer gezien en vol heimwee herinnert hĳ haar aan vroeger.

‘Emigreren’ krĳ gt hierdoor ook een meer emotionele inkleuring, waardoor het begrip van ‘emigreren’ meer wordt verdiept. In de onderbouw leest de juf een prentenboek over een beer in de herfst in zĳ n geheel voor, terwĳ l ze daar-na delen uit een informatief boek over seizoenen voorleest. Zo horen leerlingen het verschil van voorlezen tussen beide

boeken. Doelgericht en technisch leesonderwĳ s vormt een pĳ ler onder het lezen met begrip. Het zĳ n geen geïsoleerde vaardigheden. Vlot onderbouwt vloeiend; vloeiend onderbouwt verdiepend (begrĳ pend) lezen.

De niveaus van leesvaardigheid:

vlot, vloeiend en verdiepend

Karin van de Mortel is specialist op het gebied van taal- en lees-onderwĳ s. Ze is bĳ CPS project-leider, trainer en adviseur in het (speciaal) basisonderwĳ s. Ze houdt zich bezig met het aansturen en uitvoeren van veranderingsprocessen rondom taal en lezen.

Aafke Bouwman is specialist ‘jonge kind’. Ze houdt zich binnen CPS bezig met het aansturen en uitvoeren van veranderings-processen rondom taal, rekenen en organiseren op basisscholen, met specifi eke aandacht voor het jonge kind.

Bĳ CPS verscheen het Handboek technisch lezen in de basisschool. Dit handboek geeft een compleet en actueel overzicht van wat er nodig is om het onderwĳ s in technisch lezen optimaal vorm te geven. Welke inhoudelĳ ke en didactische accenten leggen leraren tĳ dens het voorbereidend lezen (groep 1 en 2), het aanvankelĳ k lezen (groep 3), het voortgezet lezen (groep 4 en 5) en het onderhouden van de technische leesvaardigheid (groep 6 t/m 8)? Dit boek is relevant voor leraren, intern begeleiders en schoolleiders in het regulier en het speciaal basisonderwijs. Het handboek is verkrijgbaar via www.cps.nl/uitgeverĳ

EDG_FEB_048-049_16_CPS_v03.indd 49 03-02-16 15:55

Omdat fonemisch bewustzijn zich niet vanzelf ontwikkelt, is het belangrijk dat leerkrachten van groep 1 en 2 veel activitei-ten met letters en klanken doen. De werkmap biedt daarvoor talloze suggesties en is een vrijwel complete leerlijn voor het taalonderwijs in deze groepen.

Werkmap Fonemisch bewustzijnAan de slag met klanken en letters in groep 1 en 2

Startende docenten hebben vaak moeite de rode draad in het lesgeven te ontdekken. Dit praktijkboek geeft coaches die docenten begeleiden in de eerste periode van hun loopbaan houvast. Per leraarrol wordt beeldend beschreven wat effectief gedrag is en wat niet.

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32139 | Sector: PO/VO

De vijf rollen van de leraar

Prijs: € 30,90 Bestelnummer: 32300 | Sector: PO/VO/MBO

Een effectieve leraar vervult vijf rollen in de les: gastheer, presentator, didacticus, pedagoog en afsluiter. Leraren die zich deze rollen en het bijbehorende gedrag eigen hebben gemaakt, beïnvloe-den het gedrag van de leerlingen positief. Dit boek is relevant voor iedereen die voor de klas staat.

Producten voor u als professional

Ga voor meer informatie en bestellen naar www.cps.nl/uitgeverij

Prijs: € 97,50 Bestelnummer: 32358 | Sector: PO

Coachen op de vijf rollen van de leraar

Spel waarmee leerlingen zich bewust(er) worden van hun kwaliteiten. Zo krijgen ze een positief zelfbeeld. Op kaartjes staat steeds een tekening en een woord, zoals dromerig, slim, eerlijk. Het woord is uitgangspunt voor een gesprek. De kaartjes kunnen individueel, in kleine groepjes of klassikaal worden gebruikt.

Leerlingen verschillen in het voortgezet onderwijs in één klas wel degelijk van elkaar, bijvoorbeeld in prestatie, motivatie of leervoorkeur. Dit handboek voor docenten in het voortgezet onderwijs staat vol bouwstenen om differentiëren in de lessen vorm te geven.

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32376 | Sector: VO

Differentiëren is te lerenOmgaan met verschillen in het voortgezet onderwijs

Werkmap Begrijpend luisteren en woordenschatDe praktijk van begrijpend luisteren met het jonge kind

Hoe worden jonge kinderen beter in begrijpend luisteren? In het theoretische deel wordt besproken hoe je kinderen uitdaagt na te denken over de inhoud van teksten. Er worden aanwijzingen en tips voor de praktijk gegeven. De map bevat 38 uitgewerkte activiteiten.

Prijs: € 26,90Bestelnummer: 32142 | Sector: PO

Kinderkwaliteitenspel

Prijs:

Prijs: € 97,50 Bestelnummer: 32388 | Sector: Peutercentra/PO

CPS Boeken Adv POnderwijs Maart 2016.indd 1 26-01-16 12:33EDG_FEB_050-51.indd 50 03-02-16 15:56

1,-

w w w. g e e f m i j m a a r e e n b o e k . n l G e e f M M E b o e k @ G e e f M M E b o e k g e e f m i j m a a r e e n b o e k

G A S N E L N A A R J E B O E K H A N D E L

De actie start op 20 februari2016. Maar wees snel, want

O P = O P !!

en haal hem daar voor maar 1 E U R O !

Jij wilt toch zeker ook een van demooiste jeugdboeken aller tijden zelfin de kast hebben staan?

Advertentie GMMEB! voor EDG_Opmaak 1 02-02-16 10:06 Pagina 1

EDG_FEB_050-51.indd 51 03-02-16 15:57

Ook Bono (11) en Ruiz (10) zijn samen aan het werk in de aula. Ze zoeken op de topografiekaart die in de aula hangt. Bono had het op zijn oude school niet zo naar zijn zin. ‘Dat is nu wel anders’, vertelt hij. ‘Ik ga altijd graag weer naar school. Je kunt hier werken op je eigen niveau en op je eigen manier. Ik loop vaak voor en ben nu bezig met Engels op voortgezet onderwijs-niveau. Hier heb ik weer uitdagingen.’ Het Tiener College is een kleine school met 81 leerlingen. Het opzetten van deze school vereiste wel de nodige inzet van de oprichters. De Nederlandse regelgeving kent geen school voor kinderen tussen de tien en veertien jaar. Toch besloten de schoolbesturen van de stichting LOGOS en Christelijke scholengemeenschap De Hoven om dit onderwijs aan te bieden. Mariska van Wijngaarden, locatieleider van het Tiener College: ‘Op deze school is plek voor kinderen met een sociaal-emotionele achter stand of leerproblemen. Of juist voor kinderen

die op de lagere school al voorlopen. Zij kunnen vroeg instromen en zo in hun eigen tempo doorleren. Dat ligt soms hoger dan op de gemiddelde lagere school en soms niet.’

Meer initiatievenEr is veel belangstelling vanuit de regio voor het Tiener College. ‘Er zijn veel kinderen waarbij de stap naar het voortgezet onderwijs heel natuurlijk verloopt. Maar er zijn ook kinderen die al op jongere leeftijd toe zijn aan meer leerstof. Door het persoonlijke leerplan kunnen wij heel makkelijk extra stof aanbieden. Voor kinderen met een leerachterstand hebben we extra bege-leiding. Op deze manier kunnen alle kinderen bij ons terecht’, aldus Mariska. Er zijn meer van dit soort initia tieven. Het Olympus College in Arnhem heeft een brugjaar en bij Vrije Scholen zijn er tussenjaren om de

Sophie (11) ligt op kussens in de aula te werken aan een wiskundeopdracht. Ze werkt samen met leeftijdsgenootje Laura (11). ‘Wiskunde is best moeilijk en daarom werken we samen. En op deze school kunnen we vaak kiezen voor onze eigen manier van werken en leren, dat is fijn’, vertelt Laura. Ze heeft het over het Tiener College in Gorinchem. Hier kunnen leerlingen op latere leeftijd doorstromen naar het voortgezet onderwijs. Er kan al worden ingestroomd in groep zeven of acht en pas in de tweede van het vo wordt de definitieve keuze gemaakt.

tekst marguerite irrgang

Tiener College stelt vroege selectie uit

EDG_FEB_052-053_16_TienerCollege_v02.indd 52 03-02-16 15:58

PrimaOnderwijs 53

stap naar het voortgezet onderwijs kleiner te maken. In Tilburg is het Odulphuslyceum gestart met Groep Negen, een speciale klas voor leerlingen die versneld het basisonderwijs hebben doorlopen.

LaboratoriumIn de aula van het Tiener College zitten inmiddels meer leerlingen in groepjes te werken. Bono vertelt verder over de manier van leren op het Tiener College. ‘Iedere leerling leert op deze school hoe hij of zij moet leren. Je leert je eigen leerstijl ontdekken en wat bij je past. En doordat leerlingen van de basisschool en van het voortgezet onderwijs op dezelfde school zitten, kun je ook van elkaar leren.’ De leerlingen houden hun persoonlijke leerplan bij op de iPad. Mariska vervolgt: ‘Hierdoor leren ze ook om te plannen en na te denken over leerstijlen. We hebben hier leerlingen die moeite hadden met leren op de basisschool, maar wel slim zijn. Zij hebben een andere manier van leren nodig. Ze krijgen veel begeleiding van de leerkrachten en na een tijdje kunnen we zien wat hun niveau is.’ Gerrit Ordelman, bestuurder van LOGOS, gelooft in de school. Volgens hem zou deze vorm van onderwijs ook weleens een oplossing kunnen zijn voor regio’s waar krimp is. ‘We proberen een netwerk op te zetten waarbij we onze kennis en ervaring kunnen delen met andere scholen. We zien het Tiener College als een laboratoriumsetting en doen graag aan kruisbestuiving. Het organiseren van dit soort onderwijs blijft wel moeilijk. Je mag als docent van de lagere school eigenlijk niet in het voortgezet onderwijs lesgeven. De docenten

zijn ieder verantwoordelijk voor hun eigen deel en werken intensief samen. Het vergt van een schoolbestuur dus een heldere visie en overtuiging waarom je dit doet’, aldus Ordelman.

Symptoom Louise Elffers is onderwijskundige en lector aan de Hogeschool van Amsterdam. Ze ziet tussenjaren niet zozeer als oplossing, maar wel als een symptoom van het toenemende probleem van vroege selectie in het Nederlandse onderwijsstelsel. ‘Nederland selecteert leerlingen al op vroege leeftijd naar niveau. Was er vroeger de mogelijkheid die selectie uit te stellen door naar een brede scholengemeenschap met een gemengde brugperiode te gaan, tegenwoordig zijn er steeds minder scholen die zo’n brede onderbouw aanbieden en wordt de selectie voor de hogere niveaus steeds strenger. Dit legt een enorme druk op de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs. Ouders wringen zich in allerlei bochten om een gunstige niveauplaatsing voor hun kind te realiseren. Bijlessen, toetstraining en nu dus ook extra tussenjaren. Beter zou het zijn als er meer ruimte komt in het voortgezet onderwijs om de selectie uit te stellen, zodat leerlingen desgewenst meer tijd en ruimte krijgen om te ontdekken waar hun talenten liggen. Dan zijn extra tussenjaren niet meer nodig.’

Kijk voor meer informatie op tienercollege.nl

EDG_FEB_052-053_16_TienerCollege_v02.indd 53 03-02-16 15:58

Omgaan met geldDe lezers leren hoe de verschillende volken op de wereld geld verdienen, sparen en uitgeven, en hoe andere soorten geld eruitzien.

Familie poenSpeel mee met de familie Poen. Wie met geluk en tactiek als eerste z’n kaarten kwijtraakt, wint veel geld!

groep7-8

Van 14 tot en met 18 maart vindt de Week van het geld plaats. Door middel van allerlei activiteiten leren kinderen die week omgaan met geld. Veel activiteiten vinden in de klas plaats, maar ook geven professionals op aanvraag gratis lessen en workshops in de klas. Door kinderen jong te leren omgaan met geld redden ze zich later beter. Op deze pagina leuke artikelen om direct mee aan de slag te gaan.

Geld, geld, geldDe leukste tips voor tijdens de Week van het geld!

Met 1 gram puur goud kun je 1 m bladgoud maken

De Engelse koningin Elisabeth III staat het

meest op bankbiljetten, namelijk in 33 verschillende landen82% van de Nederlandse leners

betaalt te veel voor zijn/haar lening

Raak. Redactiesommen geldMet de redactiesommen in deze oefenboeken oefenen leerlingen volop met het oplossen van moeilijke rekenvraagstukken.

Tel je geldZakgeldboek voor kinderen

waarmee ze leren over de waarde van geld en het bijhouden van een eigen geldadministratie.

groep5-6

Rekenen met geld (Maxi Loco groep 4)Een uniek spelsysteem met gevarieerde geldrekenopdrachten in een boekje die het kind zelf kan nakijken.

Euro puzzelMet deze legpuzzel leren kinderen over de euro en rekenen met de euro. Hoe ziet €2,91 eruit? En €291? En welke landen hebben de euro?

groep3-4

Kijk voor deze en nog veel meer leuke artikelen over geld opwww.educatheek.nl/weekvanhetgeldDe grootste leermiddelenwinkel van Nederland

Bankbiljetten zijn niet van papier maar van katoen en linnen gemaakt

Het boodschappenspelSpel waarbij kinderen naast rekenen met geld ook prijzen leren vergelijken. Je speelt het spel met 2 – 4 spelers.

Euro muntstempelsStempel geldsommen of maak je eigen munten met de Euro muntstempels. De afdruk is op ware grootte.

groep1-2

Leren omgaan met geldAls je je leerlingen goed wilt leren omgaan

met geld, bestel dan ons themapakket ‘Leren omgaan met geld’.

²

EDG_FEB_054-056.indd 54 03-02-16 15:59

Met 1 gram puur goud kun je 1 m bladgoud maken

www.kipkiplekker.nl/lespakket

Wizzkip: het leukste lespakket van Nederland:

Van kippenweetjes tot kipfiletjes

Gratis (digitaal) lespakket over kippen voor groep 6 & 7 met een leuke fi lm, interactieve lessheets, het kippenspel, een docentenhandleiding en een informatieve poster voor in de klas!

2016 adv JSWMagPrimaOnderwijs_lespakket_192x285.indd 1 13-01-16 11:31EDG_FEB_054-056.indd 55 03-02-16 15:59

Nieuwe titels ‘in de klas’Speciaal voor docenten voortgezet onderwijs:Kunstuur, Galapagos, De Rekenkamer, Andere tijden en nog veel meer in de klas. Kijk op schooltv.nl

EDG_FEB_054-056.indd 56 03-02-16 16:00

PrimaOnderwijs februari 2016

Documents

Transcript of PrimaOnderwijs februari 2016