13

PRIKKELS

DE BAA

S

14

ZOEK DE VERSCHILLEN

Je hebt allergische prikkels en niet-allergische prikkels. Beide kunnen benauwdheidsaanvallen uitlokken bij mensen met een longziekte.

Maar wat is het verschil?

Prikkels als mist, rook, luchtverontreiniging of geurtjes: als je een longziekte hebt, reageer je er vaak heftig op. Voor mensen met astma die ook allergisch zijn, komen daar nog de allergische prikkels bij, zoals huisstofmijt, pollen en huisdieren. Bij hen kunnen zowel allergische als niet-allergische prikkels benauwdheidsaanvallen uitlokken. Maar wat is precies het verschil tussen allergische en niet-allergische prikkels? Daarvoor moet je eerst weten wat een allergie precies is, zegt longarts Frank Smeenk van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. ‘Een typische allergie is hooikoorts. Er zitten pollen in de lucht, die op zich niet schadelijk zijn. Tóch komt bij mensen met hooikoorts het afweerapparaat in actie. Het lichaam herkent iets wat lichaamsvreemd is en maakt antistoffen aan.’ Als mensen die deze antistoffenhebben aangemaakt vervolgens opnieuw in contact komen met het allergeen – bij hooikoorts dus die gras- of boompollen – dan herkent het lichaam deze pollen. ‘Hierdoor treedt er een allergische ontstekingsreactie op, waarbij histamine vrijkomt. Deze stof veroorzaakt de typische hooikoortsklachten, zoals niezen, benauwdheid en jeukende, tranende ogen.’

Bij de gevoeligheid voor allergische prikkels speelt aanleg waarschijnlijk een belangrijke rol. Smeenk: ‘Het kan van persoon tot persoon verschillen hoe sterk de reactie is. De een krijgt meteen klachten, de ander merkt weinig, terwijl uit een huid- of bloedtest blijkt dat beide personen even ‘allergisch’ zijn, als je zou kijken naar de aanwezigheid van wde allergie-antistoffen.’

ONGEVEER DE HELFT VAN DE VOLWASSENEN MET ASTMA HEEFT OOK EENINHALATIE-ALLERGIE

15

Teks

t: M

on

iek

Ro

uw

ele

r

Hoe kunt u zo min mogelijk last hebben van prikkels? U leest het vanaf pagina 16.

ZOEK DE VERSCHILLEN

BIJNA IEDEREEN MET EEN LONGZIEKTE IS GEVOELIG VOOR NIET-ALLERGISCHE PRIKKELS, AL KRIJGT NIET IEDEREEN DUIDELIJKE KLACHTEN

Hoe ingewikkeld ook: de

uitleg die hij geeft voor het

interview, geeft longarts

prof. dr. Frank Smeenk ook

aan zijn patiënten in het

ziekenhuis. En als het nodig

is, een paar keer opnieuw.

‘Ik vind het belangrijk dat ie-

mand begrijpt wat hij heeft’,

licht hij toe. ‘Hij kan dan zelf

de behandeling ter hand

nemen. Ik zeg weleens

dat ik de advocaat van de

patiënt ben, of de adviseur.

Ik ben geen dokter die je

vertelt wat je moet doen.

Ik geef de juiste informatie,

zodat mensen zelf hun be-

slissingen kunnen nemen.’

Frank Smeenk (57) is

longarts bij het Catharina

Ziekenhuis en zat in de

Raad van Toezicht van het

(toen nog) Astma Fonds.

Hij is getrouwd en heeft

drie kinderen.

WIE IS...

FRANK SMEENK?

Geen allergie, toch benauwdOok mensen zonder allergieën en astma klagen soms dat geuren hen ‘op de longen slaan’. Frank Smeenk: ‘De hersenen registreren deze geur dan als onaangenaam en dat kan een ‘benauwend’ gevoel geven zonder dat de longen een astmatische reactie vertonen. De spiertjes rond de longen trekken dus niet samen.’

ONDERZOEK PRIKKELS

ASTMA EN ALLERGIEMensen met astma kunnen extra veel last hebben van zo’n allergie, omdat hun longen toch al chronisch ontstoken zijn. ‘Wanneer zij een allergeen inademen waarvoor zij ge-voelig zijn, neemt de ontstekingsreactie alleen maar verder toe. De histamine die daarbij vrijkomt, kan de longen direct doen verkrampen, met als gevolg een benauwdheidsaan-val.’ Niet iedereen met astma heeft trouwens een allergie, maar het komt wel vaak voor. ‘Acht van de tien kinderen met astma heeft ook een inhalatie-allergie. Bij volwassenen is dat ongeveer de helft.’

NIET-ALLERGISCHE PRIKKELSTerug naar de ‘niet-allergische’ prikkels, zoals mist, rook, luchtverontreiniging of geurtjes. Vrijwel iedereen met een longziekte reageert erop bij het inademen hiervan. Als de longen deze gevoeligheid vertonen, spreken we van een ‘overprikkelbaarheid’ van de longen, legt Frank Smeenk uit. ‘Je krijgt dan een reactie van de spiertjes rond de luchtwegen: die trekken samen, waardoor het moeilijker wordt om lucht uit te ademen. Het is net alsof je door een rietje ademt, met benauwdheid en piepen als gevolg. Deze reactie is dus min of meer vergelijkbaar met die van een allergisch astmatische reactie.’ Vreemd genoeg krijgt niet iedereen duidelijke klachten door niet-allergische prikkels. Waardoor dat komt, is niet precies bekend, zegt Frank Smeenk. ‘Het kan van persoon tot persoon heel wisselend zijn. Dit hangt met name af van de mate van de prikkel-baarheid van de longen en de wijze waarop de patiënt deze ervaart. Sommige mensen ‘wennen’ kennelijk aan dergelijke reacties, waardoor ze het zelf niet goed meer voelen als ze optreden.’

SLAGER MET ASTMAHet is dus belangrijk om uitlokkende prikkels zoveel mogelijk te vermijden. ‘Dit klinkt makkelijker dan het soms is’, zegt Smeenk. ‘Een slager met astma die steeds de koelcel in moet, kan deze omstandigheden moeilijk vermijden. En mensen met astma die mij vragen of ze in de sauna mogen, kan ik niet echt goed antwoord geven. De een heeft er baat bij, de ander krijgt juist heftige klachten van die hitte. Ze zullen echt zelf moeten uitproberen of het voor hen prettig is of niet.’

16

Prikkels. Ze zijn de vijand van iedereen met een longziekte. Vooral mensen met astma zijn er gevoelig voor. Een prikkel kan van buitenaf komen, zoals mist, huisstofmijt en rook. Maar ook vanuit het lichaam zelf, zoals bij stress of na inspanning. Prikkels kunnen reacties uitlokken als tranende of jeukende ogen, een verstopte neus en benauwdheid. Dat is niet alleen vervelend, maar kan soms ook schadelijk zijn, vertelt longarts Marjo van de Ven: ‘De longfunctie kan verminderen als je vaak aan prikkels wordt blootgesteld.’Ook al reageer je nauwelijks op prikkels, blootstelling kan toch schadelijk zijn voor de longen. Marjo van de Ven: ‘Ik maak geregeld mee dat uit de longfunctietest blijkt dat de longen achteruit zijn gegaan, terwijl diegene dat helemaal niet zo gemerkt heeft. Het is dus juist een voordeel als je wél last van prikkels hebt, want dan ben je meer geneigd jezelf te beschermen en ze zoveel mogelijk te mijden.’

BINNEN EEN KWARTIERMaar hoe kom je erachter op welke prikkels je reageert? Dat kan lastig zijn. Bijvoorbeeld doordat de snelheid van de reactie kan wisselen. Weersomstandigheden zoals mist, of ozon of smog zorgen meestal direct voor klach-ten. Hetzelfde geldt voor acute stress of inspanning. Bij allergische prikkels maakt het uit of je al eerder met de prikkel in aanraking bent gekomen. Marjo van de Ven: ‘De eerste keer kan het een tijd duren, maar daarna heeft het lichaam antistoffen aangemaakt die snel actief worden bij contact met de prikkel. Bovendien verschilt het per prikkel. Op pollen reageert iemand met hooikoorts meestal al na een kwartier.’

DAGBOEKJE Zeker als de reactie niet zo sterk is of heel traag, kan het lastig zijn om uit te vinden welke prikkels iets uitlokken. Je vergeet gemakkelijk weer dat je bijvoorbeeld op die zonnige middag in het park extra benauwd was. Marjo van de Ven: ‘Het is daarom een goed idee om een tijdje een dagboek bij te houden waarin je opschrijft wanneer je welke reactie had en wat de omstandigheden toen waren. Doe dit bij verschillende situaties, weertypes en seizoenen. Zo krijg je meer inzicht in je eigen gezondheid.’

MEDICIJNEN OF IMMUNOTHERAPIEAls mijden niet goed lukt, kan medicatie helpen. Dit kan vooraf door extra onstekingsremmers en luchtwegverwij-ders te gebruiken. Bespreek met de longarts hoeveel me-dicatie nodig is. Allergische reacties kun je ook tegengaan of achteraf bestrijden met antihistaminica. Bij hooikoorts en een allergie voor huisstofmijt is immunotherapie een optie. Marjo van de Ven: ‘Hierbij wordt het lichaam gecon-troleerd in contact gebracht met de prikkel waardoor het immuunsysteem ongevoeliger wordt. Dit is alleen een vrij lang proces: het duurt drie tot vijf jaar. Voor huisstofmijt moet je in die periode naar een arts voor injecties, bij een graspollen-allergie kun je of injecties krijgen of zelf dagelijks een tabletje onder je tong leggen. Deze bescher-ming tegen huisstofmijt en/of pollen is helaas niet levens-lang. Na tien tot vijftien jaar kunnen er opnieuw allergische klachten optreden.’ U kunt in aanmerking komen voor immuuntherapie als de klachten uw dagelijks leven ernstig beïnvloeden, als medicatie niet genoeg resultaat oplevert en als het niet mogelijk is om (nog) minder contact met de prikkel te hebben.

Hoe kom je erachter op welke prikkels je reageert? Longarts Marjo van de Ven vertelt waarom het heel belangrijk is om prikkels zoveel mogelijk te mijden – en hoe u dat doet.

TIPS & • Probeer niet-allergische prikkels te mijden (voor zover mogelijk) ook al heeft u er weinig last van.• Door een dagboekje bij te houden, krijgt u inzicht in op welke prikkels u reageert.• Als mijden niet goed lukt, kunt u uw medicatie verhogen voor u in aanraking komt met prikkels. • Neem vast antihistaminica als u weet dat u met de prikkel in aanraking gaat komen. • Bij een allergische reactie kunt u achteraf antihistaminica gebruiken.

PrIkkEl ALARM!

17

Harrie Charlotte Bluming Ze zeggen altijd wel: je bent allergisch, maar waardoor komt dat? Zit dat in de genen?‘Genetische aanleg speelt zeker een rol bij het ontwikkelen van een allergie. Is een van de ouders allergisch, dan heeft een kind 50% kans om een allergie te krijgen, bij twee allergische ouders is die kans 70%. Voor welk allergeen je allergisch wordt, is niet genetisch bepaald, maar afhankelijk van de stoffen waarmee je in aanraking komt.’

Marissa Lankhuijzen Weeland Een allergietest wees niets uit, en toch ben ik voor bepaalde prikkels vatbaar. Hoe kan dat?‘Om te bepalen of iemand allergisch is, doen artsen vaak een bloed- of een huidpriktest. Maar geen enkele allergietest geeft honderd procent duidelijkheid. Een negatieve uitslag hoeft niet altijd te betekenen dat er geen allergie is. De beste manier om een allergie aan te tonen is de eliminatie-provocatietest. Hierbij wordt het contact met het verdachte allergeen gestopt (eliminatie). Als de klachten verminderen of verdwijnen, wordt het allergeen weer toegediend (provocatie). Komen de klachten weer terug, dan is iemand allergisch. Alleen een deskundige mag deze test doen.’

Dana Korporaal Is het normaal dat je op steeds weer andere prikkels reageert? Voorheen had ik altijd veel last van vocht en minder van geurtjes, maar nu lijkt het omgekeerd…‘De gevoeligheid voor prikkels bij mensen met astma kan in de loop van de jaren inderdaad veranderen. Het verloop is niet te voorspellen en bij iedereen anders.’

Angela Smit-Raveljé Vroeger kreeg ik meteen een heftige astma-aanval als ik bij een kat in de buurt kwam. Nu heb ik nergens meer last van, maar volgens testen ben ik nog steeds erg allergisch. Kan dat?‘Als je regelmatig in aanraking komt met een prikkel, geeft dat enige gewenning. Je bent dan bijvoorbeeld gewend aan je eigen huisdier, maar hebt wel klachten bij huisdieren van kennissen. In het bloed kan ook nog steeds die allergie worden gemeten. Geen last hebben, wil trouwens niet zeggen dat de prikkel geen schade meer kan geven aan de luchtwegen. Uiteindelijk kan dit leiden tot chronisch vernauwde luchtwegen, die niet goed meer reageren op luchtwegverwijdende medicatie.’

PRAKTISCH PRIKKELS

‘Astma is vaak verbonden

met allergie. Om astma zo

goed mogelijk te kunnen

behandelen, moet ook de

allergie worden aangepakt.’

Marjo van de Ven (53) werkt

als longarts bij ziekenhuis

Rijnstate In Arnhem. Ze is

gespecialiseerd in ernstig

astma en voert regelmatig

overleg met een allergoloog,

KNO-arts, dermatoloog en

een kinderarts. Marjo heeft

twee studerende dochters

en gaat als het even kan op

reis met haar partner. ‘De

Verenigde Staten,

Indonesië, Nieuw-Zeeland:

andere landen ontdekken

vind ik echt geweldig. Ik heb

alleen erg weinig vrije tijd.

Gelukkig is mijn werk ook

mijn hobby, dus is dat niet

zo erg.’

WIE IS...

MARJO VAN DE VEN?

Teks

t: J

ud

ith v

an

An

kere

n

Longarts Marjo van de Ven beantwoordt vragen

Volg ons ook op Facebook.com/longfonds

PrIkkEl ALARM! IS HET NORMAAL

DAT JE STEEDS OP ANDERE PrIkkElS REAGEERT?

18

HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

WAT PRIKKELT ER? Elk seizoen brengt bepaalde prikkels met zich mee. Zowel een lage als een heel hoge luchtvochtigheid kan vooral klachten bij longziekten verergeren. Dat zit zo: onze luchtwegen zijn bedekt met een laagje vloeistof dat de slijmvliezen vochtig houdt. Als het vriest is de lucht heel droog. De spiertjes rond de longen reageren hierop door samen te trekken, waardoor u het benauwder krijgt. Bijna zeven op de tien mensen met een longziekte heeft ook extra klachten op mistige dagen. Waardoor dat precies komt, is niet bekend. Wat zou kunnen meespelen is dat het meestal windstil is bij mist, waardoor luchtvervuiling blijft hangen. De mist raakt daardoor vervuild met fijnstof en stikstofdioxide. Een stevige bries is trouwens ook niet fijn, want daardoor raak je sneller buiten adem.

WAT MERK JE ERVAN?✓ benauwdheid✓ buiten adem ✓ hoesten

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Bij extreem koud weer of dichte mist, kan het verstandig zijn om een dagje binnen te blijven. Toch naar buiten? Bind een sjaal voor uw mond om de lucht te filteren. Adem hoe dan ook altijd zoveel mogelijk in door uw neus. Onze neus is eigenlijk een soort airconditioning. Hij zorgt dat de lucht een zo perfect mogelijke tempera-tuur en vochtigheidsgraad heeft. Soms heeft u in de winter een hogere dosis medicatie nodig. Neem bijvoorbeeld een extra pufje luchtwegver-wijder voordat u in de kou gaat sporten. Gebruikt u een ontstekingsremmer, dan is het slim om die twee à drie uur van tevoren te nemen. Dan werkt deze optimaal als u naar buiten gaat.

Kijk voor meer informatie op longfonds.nl/astma/prikkels/het-weer

HeT wEeR

Tja, sommige prikkels zijn lastig te vermijden. Maar gelukkig kunt u ook veel doen om er zo min mogelijk last

van te hebben. Door uw huis schoon te houden bijvoorbeeld of door bij dichte mist binnen te blijven.Met deze tips wordt u prikkels de baas!

19

PRAKTISCH PRIKKELS

HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

WAT MERK JE ERVAN?✓ loopneus of juist een verstopte neus✓ niesbuien✓ hoesten✓ jeukende en tranende ogen

✓ roodheid en zwelling van de huid✓ moeheid✓ hoofdpijn ✓ lusteloosheid

WAT PRIKKELT ER? Huisstofmijt staat op nummer 1 van de allergische prikkels. Helaas zijn deze mijten moeilijk te bestrijden. De spinachtige beestjes zijn niet met het blote oog te zien en zitten graag in beddengoed, tapijt, gordijnen, meubels en stofnesten. Niet de mijten zelf, maar hun uitwerpselen zorgen voor een allergische reactie. Vooral bij mensen met astma.

HuIssToFmiJt

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Huisstofmijten voeden zich met huidschilfers van mens en dier. Omdat de mijten zich verzamelen in bekleding en stof, is het belangrijk om het huis daar zoveel mogelijk vrij van te maken en te houden. Dit heet saneren en is een flinke klus. Maar de klachten worden er minder door, dus het is zeker de moeite waard. Bij de apotheek en allergiewinkels zijn huisstofmijttesten te koop waarmee u kunt zien waar veel huisstofmijten zitten. Vervang tapijt voor gladde vloeren, want huismijten laten zich niet zomaar opzuigen. Op gladde oppervlaktes hebben ze geen houvast en lukt het wel. Kies ook voor kunststof of leren meubels. Die neem je zo af met een vochtig doekje. Allergeendichte matrashoezen als enige maatregel om huisstofmijten tegen te gaan, heeft alleen zin in combinatie met sanering van de slaapkamer. Was beddengoed daarnaast op 60°C, dan gaan de huisstofmijten dood.

StofvrijVerder zit er helaas niets anders op dan heel vaak schoonmaken, het liefst een paar keer per week. Het huis moet zo stofvrij mogelijk zijn. Maak het uzelf makkelijker met afsluit-bare kasten tot aan het plafond. Was twee keer per jaar de gordijnen en was eventuele vloerkleedjes regelmatig op zestig graden. Vervang het filter van de stofzuiger regelmatig om de uitgeblazen lucht zo schoon mogelijk te houden. Lucht het huis goed tijdens en net na het stofzuigen. Huismijten houden van vocht. Ventileren is belangrijk voor afvoer van vocht uit de woning. Zet dus de afzuiger aan of open een extra raam na het douchen en bij het koken. Een luchtvochtigheid beneden 50% is het beste om huisstofmijten te voorkomen. Met een hygrometer – te koop bij onder andere bouwmarkten – kunt u de luchtvochtigheid zelf controleren.

Meer lezen? Bestel gratis Saneren, weg met huisstofmijt via longfonds.nl/saneren

20

WAT PRIKKELT ER? Niet de haren, zoals veel mensen denken, maar de huidschilfers van dieren kunnen allergische reacties oproepen. Die van katten zijn het sterkst en geven daarom het vaakst klachten, maar ook de huidschilfers van honden, konijnen en cavia’s kunnen prikkels zijn. Hetzelfde geldt voor vogels, zoals parkieten, papegaaien en duiven. De een merkt het direct in de buurt van een dier, bij de ander duurt het een paar uur voordat de klachten beginnen.

WAT MERK JE ERVAN?✓ benauwdheid ✓ jeukende ogen, ✓ niezen en hoesten✓ vermoeidheid en hoofdpijn ✓ (soms) huiduitslag, zoals eczeem

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Het contact met (huis)dieren vermijden is het allerbeste. Maar een geliefde hond of kat wegdoen, is natuurlijk heel moeilijk. Bovendien blijkt uit onderzoek dat vooral de allergenen van katten daarna nog jaren in huis rondwaren. Het saneren van het huis is een belangrijke stap. Zorg voor gladde vloeren, en zo weinig mogelijk gestoffeerde meubels. Elke dag goed afstoffen en stofzuigen helpt ook. Besluit u het dier te houden? Zorg dan in ieder geval dat het nooit in de slaapkamers komt en borstel het dagelijks (buiten!). Was uw handen na een knuffelsessie en neem het dier niet op schoot.

Op bezoek bij een huisdierGaat u op bezoek bij iemand met een huisdier? Neem een uur van tevoren antihistaminica in tegen de allergie. Vraag degene die u bezoekt niet te stofzuigen direct vóór uw bezoek: dan dwarrelen schilfers op en kunt u meer klachten krijgen. Komen huisdiereigenaren bij u langs, vraag dan of ze ‘schone’ kleren willen dragen. Haren op kleding van bezoek kunnen nog weken achterblijven in uw huis.

Meer over prikkels & huisdieren leest u op longfonds.nl/astma/prikkels/huisdieren

DiEreNHUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

21

WAT PRIKKELT ER? Pollen zijn eigenlijk heel nuttig, want zonder pollen zouden er geen planten, kruiden en bomen zijn. Maar voor twee op de tien mensen die hooikoorts hebben, zijn ze een bron van ellende. Sommige mensen zijn allergisch voor alle pollen, maar de meeste voor bepaalde soorten, zoals die van de hazelaar, els of grassen. Een nieuwkomer is de ambrosia, een plantensoort die oorspronkelijk in Amerika thuishoort, maar met een ware opmars in Europa bezig is. De pollen van deze plant kunnen ernstige hooikoortsklachten veroorzaken. In het voorjaar en de vroege zomer zitten de meeste pollen in de lucht, maar het hooikoortsseizoen kan doorlopen tot in de herfst. En bij een zachte winter kan de ellende al voor Kerstmis beginnen. De combinatie met een longziekte is extra vervelend omdat niet alleen de longen, maar ook de slijmvliezen geïrriteerd raken. Dat maakt nog benauwder. Vooral astma en hooikoorts gaan nogal eens samen.

WAT MERK JE ERVAN?✓ jeukende, tranende ogen✓ loopneus✓ benauwdheid ✓ vermoeidheid

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Eerst is het zaak om te weten voor welke pollen u allergisch bent. Dit kan met een huidtest en eventueel een bloedonderzoek. Is dat eenmaal bekend, dan is het belangrijk deze pollen zoveel mogelijk te mijden. Kijk regelmatig op de websites Pollennieuws.nl en Pollenkalender.tv of download de Pollennieuws-app zodat u weet welke pollen er in de lucht zitten. Het kan bijvoorbeeld verstandig zijn om dan met het openbaar vervoer naar het werk te gaan in plaats van te voet of met de fiets. Lucht het huis daarnaast bij voorkeur in de ochtend voor tien uur, dan is atmosfeer het rustigst. Was uw haren ’s avonds voordat u naar bed gaat zodat de pollen verdwijnen. Speciale pollenhorren houden de meeste pollen buiten. Een zonnebril op en wat vaseline onder de neus houdt de prikkeling een beetje tegen. Ga een dagje naar het strand, daar waait meestal wind die weinig pollen bevat.

Meer lezen over pollen? Kijk op longfonds.nl/astma/prikkels/hooikoorts

PRAKTISCH PRIKKELS

PoLleNHUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

22

WAT PRIKKELT ER? In sigarettenrook zitten allerlei stofjes zoals nicotine en teer. Die zijn ongezond voor iedereen en extra slecht voor mensen met een longziekte. De spiertjes om de longen raken overprik-keld en vernauwen zich bij het inademen van sigarettenrook. Bij barbecueën komen er schadelijke stoffen vrij uit de kooltjes. En ook bij de verbranding van hout komen onder andere fijnstof en koolmonoxide vrij. Dat geldt extra als er vochtig hout, sloop-hout, geïmpregneerd of geverfd hout wordt verbrand of restjes spaanplaat, triplex of hardboard. Roken is een belangrijke oorzaak van COPD en longkanker. Dat geldt ook voor meeroken. Daarnaast krijgt eigenlijk iedereen met een longziekte acute klachten van zowel sigarettenrook, als van rook afkomstig van een barbecue of vuurtje.

WAT MERK JE ERVAN?✓ benauwdheid ✓ hoesten

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Uiteraard zelf niet roken en zorg dat er ook door anderen binnenshuis niet gerookt wordt. Het raam openzetten heeft weinig zin, want de schadelijke deeltjes in sigarettenrook gaan ook in kleding, meubelstoffen en gordijnen zitten.Gebruik zelf een elektrische barbecue en blijf uit de rookbron als u ergens bent waar op kooltjes gebarbecued wordt. Was uw haren en kleding als u in de rook heeft gestaan. Steeds meer mensen hebben een openhaard of een vuurkorf. Praat met vrienden en familie over de klachten die dat bij u veroorzaakt. Het kan lastig zijn om buurtgenoten te vragen geen vuur te maken. Op longfonds.nl/astma/prikkels/rook kunt u een brief downloaden waarmee u de gemeente vraagt om een oplossing.

Kijk voor meer informatie op longfonds.nl/astma/prikkels/rook

RoOkHUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

23

PRAKTISCH PRIKKELS

Meer lezen? Bestel gratis Gezonde lucht, wat kan ik doen? via longfonds.nl/gezonde-lucht-wat-kan-ik-doen of kijk op longfonds.nl/astma/prikkels/luchtvervuiling

LuChtVeRvuIlinGWAT PRIKKELT ER? Schadelijke stoffen zoals fijnstof, stikstofdioxide en ozon maken onze lucht vies. Belangrijke vervuilers zijn het wegverkeer, landbouw en de industrie. Ook houtkachels en vuurkorven vormen een grote bron van vieze lucht. Een tijdelijke toename van vieze lucht noemen we smog. Op warme, windstille zomerse dagen kan er veel smog in de lucht zitten. En dan hebben we het niet over een dichte grijze wolk die zich samenpakt boven steden, maar over een onzichtbare vorm, bestaande uit ozon. Ozonsmog ontstaat doordat gassen in de lucht onder invloed van UV-straling met elkaar reageren. Sommige van deze stoffen komen van nature voor, andere worden door de industrie en het verkeer uitgestoten.

SmogIn de middag is de concentratie smog hoger dan in de ochtend. Ook komt ozonsmog meer voor in landelijke gebieden dan in de stad. Hoewel in de stad de concen-tratie fijnstof, roet en stikstofdioxide weer veel hoger is. Zeker dicht bij de snelweg. In de winter komt op koude, windstille dagen ook smog voor. Dan gaat het vaak over fijnstofsmog.Het aantal acute ziekenhuisopnamen door longklachten neemt vaak toe tijdens een smogperiode. Mensen met een longziekte hebben eerder last van luchtvervuiling, maar vieze lucht is voor iedereen ongezond. Het is dus altijd belangrijk om vieze lucht zoveel mogelijk te mijden.

WAT MERK JE ERVAN?✓ hoesten door irritatie✓ een droge keel ✓ verminderde longfunctie ✓ duizeligheid ✓ benauwdheid

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Houd de luchtkwaliteit in de gaten. Dit kan op de web-site van het RIVM (lml.rivm.nl) of op teletekstpagina 711 en 712. Is de concentratie ozonsmog hoog, dan is het verstandig om ’s middags binnen te blijven. Mijd op dit soort dagen in ieder geval parken en landelijke gebieden. Ga als het even kan alleen ’s ochtends naar buiten, tegen vijf uur ‘s middags is de ozonconcentratie op zijn hoogst en het meest schadelijk. Op onder andere pagina 711 van Teletekst staat wanneer er een smogalarm geldt. Het belangrijkste advies is dan: binnenblijven. Aan zee staat vaak een windje en is ozonsmog sneller weg.

Ver van de snelwegVermijden dat u met fijnstof in de lucht te maken krijgt, is niet altijd haalbaar. Blijf als het even kan ver bij snel-wegen vandaan. Kies zo mogelijk routes langs minder vervuilde gebieden en knooppunten. Laat kinderen bij voorkeur een school bezoeken die ver van de snelweg af staat. En slaap aan de rustige kant van het huis, daar waar geen auto’s rijden. Overleg met uw arts of u tijdelijk meer medicijnen kunt gebruiken.

HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

24

WAT PRIKKELT ER? De luchtkwaliteit in huis is in het algemeen slechter dan buiten. Zelfs in de buurt van een snelweg! De lucht in huis vervuilt in de eerste plaats door onze aanwezigheid: we ademen en zweten. Ook wat we doen in huis, zoals koken, schoonmaken of een kaarsje branden, kan de lucht verontreinigen. Als er net geverfd, verbouwd en ingericht is, ontstaan er schadelijke dampen, zoals formaldehyde en vluchtige organische stoffen (VOS). Deze komen vrij uit meubels, vloerbedekking, spaanplaat en verf. Verder kunnen vocht, schimmel en huisstofmijt de lucht in huis vies maken en allergische reacties oproepen.Tip: check of een vloer formaldehyde bevat op milieucentraal.nl/wonen/klussen/vloeren-en-vloerbedekking/. Koopt u toch zo’n vloer, laat deze dan eerst een paar weken ‘luchten’ voor u in uw huis gaat wonen.

WAT MERK JE ERVAN?✓ benauwdheid✓ jeukende en tranende ogen ✓ verstopte neus. ✓ gevoeliger voor infecties (bij te lage luchtvochtigheid)

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Door te ventileren voert u vieze lucht af. Dat kan op drie manieren. De eerste is natuurlijke ventilatie waarbij de af- en aanvoer van lucht verloopt via naden, kieren, open ramen en bijvoorbeeld de afzuigkap in de keuken. Lucht het huis het liefst in de vroege ochtend en late avond: dan is de buitenlucht het schoonst. Ventileer niet aan de wegkant van uw huis. Houd in elk geval tijdens het douchen of het gebruik van de droger de badkamerdeur dicht, zodat het vocht niet verder het huis intrekt.

Het betere ventileren In de wat nieuwere huizen (vanaf de jaren ’80) zit vaak mechanische afzuiging. Hierbij wordt voortdurend lucht aangevoerd via bijvoorbeeld roosters boven de ramen en weer afgevoerd via ventielen in het plafond of de muren. Dit werkt constanter dan natuur-lijke ventilatie. Vergeet niet om het ventilatiesysteem in een hogere stand te zetten tijdens het koken of na het douchen. Zet naast de mechanische afzuiging ook iedere dag extra minimaal een half uur de ramen open.Tip: gaat u uw huis beter isoleren met bijvoorbeeld dubbel glas? Vergeet dan niet om ventilatieroosters te laten plaatsen. En maak ze regelmatig schoon met de stofzuiger of een sopje. De nieuwste manier van ventileren is via een balansventilatiesysteem. Hierbij wordt evenveel lucht aan- als afgevoerd. De lucht van buiten wordt bovendien eerst gefilterd en opgewarmd met de warmte van de afgevoerde lucht. Het is wel belangrijk om minimaal twee keer per jaar de filters te vervangen en de ventielen af en toe schoon te maken met een sopje.

In HuiSHUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

Hang de was buitenBeter is natuurlijk aanpak bij de bron. Voorkom bijvoorbeeld onnodig vocht in uw huis. Maak na het schoonmaken alles goed droog en hang de was als het even kan buiten op. Brand geen kaarsen, open haard of kachel. Gaat u het huis schilderen, kies dan voor verf op waterbasis, die bevat minder geur en geen schadelijke stoffen. En een dichte keuken is beter bij longklachten om verspreiding van damp en kookluchtjes te beperken. Een luchtvochtigheid tussen de 40% en 60% is ideaal.

Te droog?Ook te droge lucht geeft soms problemen. Daalt de lucht-vochtigheid onder de 40%, dan kunt u last krijgen van geïr-riteerde luchtwegen en keelpijn. Houd de luchtvochtigheid in huis in de gaten met een hygrometer. Hang eventueel bakjes water aan de verwarming om de luchtvochtigheid omhoog te krijgen, zet planten neer die water verdampen of plaats een luchtbevochtiger. Sommige mensen zijn gehol-pen met het af en toe nemen van een stoombad.

Kijk voor meer informatie op longfonds.nl/nieuws/goed-ventileren-belangrijk

Wilt u verder praten over dit onderwerp? Ga dan naar Longfonds.nl/longforum

25

WAT PRIKKELT ER? Bij stress gaat de hartslag omhoog, de ademhaling versnelt en er komen stresshormonen vrij. Er zijn twee vormen: acute en chronische stress. Acute stress ontstaat als er iets gebeurt wat angst of woede oproept. Bij chronische stress is het stressniveau in het lichaam langdurig verhoogd.

WAT MERK JE ERVAN?✓ Bij heftige acute stress stokt de adem door de lichamelijke reactie en kun je hyperventilatie of een astma-aanval krijgen. ✓ Chronische stress beïnvloedt allerlei lichamelijke processen, zoals de stofwisseling en het immuunsysteem. Daardoor neemt het risico op ontstekingsreacties in de longen toe.

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Leer uw grenzen kennen. Een goede manier is om minimaal twee weken een dagboek bij te houden waarin u noteert wat u op een dag doet en hoe u zich voelt. Pas vervolgens activiteiten, doelen en verwachtingen aan. Mindfulness helpt om paniekerige gedachten die horen bij acute stress te verminderen. Ook bewust vanuit de buik ademhalen gaat stress tegen. Probeer verder zoveel mogelijk te bewegen en zorg voor genoeg ontspanning. Voor de een is dat een wande-ling in de natuur of het lezen van een mooi boek, voor de ander uit eten of met vrienden of naar de film. Ook uw arts kan tips geven over hoe u stress de baas wordt.

WAT PRIKKELT ER? Bij mensen met inspanningsastma, COPD en andere ernstige longziekten verergeren de klachten bij inspanning. Bij inspan-ningsastma komt dit doordat de longen te veel uitdrogen bij een snellere ademhaling. Afweercellen in de longen maken dan stofjes aan die de luchtwegen doen samentrekken, wat voor benauwdheid zorgt. Bij mensen met COPD die zich inspannen kan bij het uitademen de lucht niet snel genoeg uit de minder stevig geworden longen stromen. Daardoor blijft er extra lucht achter in de longen. Dat leidt ook tot benauwdheid.

WAT MERK JE ERVAN?✓ benauwdheid✓ piepende ademhaling✓ slijm ophoesten ✓ (soms) duizeligheid ✓ (soms) hoofdpijn

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Aan de ene kant is het goed om zoveel mogelijk conditie op te bouwen. Aan de andere kant veroorzaakt te veel inspanning acute klachten. Dat maakt het lastig om de balans te vinden. Rustig wandelen gaat meestal wel goed. Het beste is te sporten onder medische begeleiding. Hierbij doet u verschillende oefe-ningen om zowel conditie als kracht op te bouwen. Bespreek in ieder geval uw klachten met uw sportmaatje(s) of trainer. Neem verder vóór het sporten een luchtwegverwijder in.

Even opwarmenZorg voor een goede warming-up. Hiermee krijgt het lichaam tijd om over te schakelen van rust naar inspanning. Loop bijvoorbeeld eerst rustig drie minuten in, doe daarna wat spier-versterkende oefeningen en sluit af met wat rekoefeningen die de spieren los maken. Na het sporten bouwt u rustig af met een cooling-down. Loop, huppel of wandel eerst rustig een paar minuten uit. Doe dan wat lichte rekoefeningen.

Wilt u meer weten over prikkels? Kijk dan op longfonds.nl/astma/prikkels

PRAKTISCH PRIKKELS

25

StResSInSpaNnIng

HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

26

Teks

t: J

ud

ith v

an

An

kere

n

WAT PRIKKELT ER? Lekker luchtje? Vaak niet als je een longziekte hebt. Dan kan die dure parfum of die gul opgespoten deodorant een allergische reactie geven. Dit geldt trouwens ook voor schoonmaakmiddelen, sterke kookluchten en geurkaarsen. Niet het geurtje zelf, maar de chemicaliën waaruit het luchtje is opgebouwd zijn de boosdoeners. Zelfs als het al uren geleden is als een geurtje is opgespoten of verspreid, kunnen vooral mensen met astma daar last van hebben.

WAT MERK JE ERVAN?✓ verstopte neus✓ hoesten✓ niezen✓ kriebel in de keel✓ jeukende ogen ✓ benauwdheid

WAT IS ER TEGEN TE DOEN?Sterke chemische geuren zoveel mogelijk vermijden, is het beste. Het is natuurlijk niet zo’n moeilijk om zelf geen parfum of een sterk geurende deodorant te gebruiken, maar dit ook van anderenverwachten is wel lastig. Toch zullen familieleden en vrienden waarschijnlijk wel rekening met u willen houden. Leg hen uit waar u last van heeft en hoe zij u kunnen helpen om een allergische reactie te voorkomen. Er zijn tegenwoordig steeds meer producten zonder parfum te koop. Denk aan deodorant, lotions, (af)wasmiddel, schoonmaakmiddelen en wasverzachter. Kunt u ze in de winkel niet vinden? Kijk dan eens in allergiewinkels op internet.Gebruik zoveel mogelijk schoonmaakproducten zonder parfum die niet in een verstuiver verpakt zijn.

Kijk voor meer informatie op longfonds.nl/astma/prikkels/geuren

PRAKTISCH PRIKKELS

HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING | HUISSTOFMIJT | DIEREN | POLLEN | HET WEER | LUCHTVERVUILING | ROOK | IN HUIS | GEUREN | STRESS | INSPANNING

GeUreN

30

Inte

rvie

w:

De

bo

rah

Lig

ten

be

rg

MEER OVER ALLERGISCHE ALVEOLITIS (EAA)WAT IS HET Een ontstekingsziekte van de longen. SYMPTOMEN Last van hoesten en druk op de borst, benauwdheid.OORZAKEN Allergische reacties van het longweefsel op bepaalde ingeademde (meestal) organische stoffen, vaak afkomstig van de uitscheidingsproducten van schimmels.WIE Hoeveel mensen EAA hebben is niet bekend.VOORUITZICHTEN Door de ontstekingen kan het longweefsel abnormaal dik en hard worden en ontstaan er littekens (longfibrose).

MEER INFO: Longfonds.nl/EAA

MARJAN (59): ‘Het begon eind 2005 met een kuchje. Toen ik na een half

jaar voortdurend hoestte, schreef de huisarts me hoestprikkelremmers en

later astma-inhalers voor. Niets hielp. Ondertussen werd ik ook kortademig.

Ik werkte op de zesde verdieping en rende altijd zonder moeite de trap op,

maar nu moest ik opeens bijkomen als ik boven was. Nee, ik maakte me geen

zorgen. Ik had nooit iets. Het zou vast wel goed komen.

‘Grote kans dat ik geen tien jaar meer leef. Maar alles went’

Eind 2007 kreeg ik de diagnose van de longarts. Mijn longen reageren

allergisch op een bepaalde stof, zoals duivenmelkers, boeren en kaasmakers

daar ook last van kunnen hebben. Daardoor ontstaan er chronische

ontstekingen in de longblaasjes. Bij mij is alleen nooit bekend geworden

welke stof me zo dwarszit. Natuurlijk is dat jammer, want dan had ik bepaalde

dingen uit de weg kunnen gaan en waren mijn longen niet zo beschadigd.

Inmiddels heb ik littekenvorming in mijn longen – longfibrose – en wordt

er veel te weinig zuurstof afgegeven aan mijn bloed. Sinds een jaar ben ik

volledig afgekeurd en gebruik ik zuurstof als ik actief ben. Toen de longarts

eind 2014 tegen me zei dat de kans groot is dat ik geen tien jaar meer leef,

was dat een enorme klap. Maar alles went, echt. Wie weet is een longtrans-

plantatie op den duur mijn redmiddel.

Nu ik niet meer werk, volg ik allerlei cursussen waar ik veel plezier aan beleef.

Ik ken ook grijze dagen, maar altijd komen er momenten dat ik weer blij ben.

Zoals om de negen padden in mijn vijver die eitjes hebben gelegd. Het zijn

de kleine dingen die me steeds vooruit trekken.’

HET LONGFONDS IS ER VOOR IEDEREEN MET EEN LONGZIEKTE,

OOK ALS JE EEN MEER ZELDZAME VORM HEBT.

ZOALS MARJAN (59), DIE EAA (EXTRINSIEKE ALLERGISCHE

ALVEOLITIS) HEEFT.

PERSOONLIJK PRIKKELS