N

Z

OW

groep5

Handleiding en antwoorden

Brigitte Bosman

De reis naar westPrik en Ko

Prik en KoHandleiding bij De reis naar westPluswerk voor groep 5

Uitgeverij Eduforce

www.eduforce.nlmail@eduforce.nlTel: 0880 200 300

Auteur: Brigitte BosmanIllustrator: Anjo MutsaarsVormgeving: Bettie Kuipers

ISBN 978-94-92131-19-5

© 2015 Eduforce. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, computersoftware, of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Laat leerlingen een stapje verder gaan!

Laat ze meeleven en zoeken in taal en informatie met opdrachten en puzzels in de avonturen van Prik en Ko.

Prik en KoEen complete serie voor groep 3 t/m 8.

3

Introductie Prik en Ko groep 5

Prik en Ko is een serie werkboeken die de leerling (beter) leert zoeken in taal en informatie.

Het onderdeel studievaardigheden is een steeds grotere plek gaan innemen in het lesprogramma en de Cito-toetsen. In Prik en Ko worden de onderdelen van studievaardigheden die gericht zijn op taal verder uitgediept.

Prik en Ko is bedoeld als aanvulling op de huidige methodes voor de hele klas en in het bijzonder voor de leerlingen die een stapje meer kunnen.

Soorten opdrachtenBelangrijke onderdelen van het vak studievaar-digheden zijn begrijpend lezen van teksten en leren zoeken in informatiebronnen.

De hoofdstukken van Prik en Ko beginnen telkens met een korte, verhalende tekst. In dit doorlopende verhaal beleven Prik en Ko een avontuur, waarover vervolgens vragen en op-drachten gaan.

De opdrachten zijn dusdanig opgebouwd dat er steeds iets meer van de leerlingen gevraagd wordt.

Eerst wordt gevraagd naar opzoeken en weer-geven van informatie. Vervolgens wordt gewerkt aan het uitleggen en gebruiken van informatie. Naar het einde van het hoofdstuk toe, laten Prik en Ko de leerling nadenken over een eigen me-ning en ideeën en volgt er dikwijls een creatieve opdracht. Bij deze laatste onderdelen is niet het exacte antwoord het belangrijkst, maar juist de argumentatie en uitwerking ervan.

LeerdoelenHoofddoel van deze methode is om kinderen te helpen bij het zoeken naar informatie.

De vaardigheid om op een gestructureerde manier informatie te verwerven en te verwerken staat daarbij voorop. De opdrachten zijn erop gericht om de opzoekvaardigheid, met name in boeken en op het internet, te vergroten. Prik en Ko speelt in op goed, snel en efficiënt leren zoeken in taal en informatie.

TijdsplanningDe werkboeken van Prik en Ko bestaan per groep uit 15 hoofdstukken. Er kan door de leerlingen per twee weken 1 hoofdstuk uitgewerkt worden.

In de lange schoolperiodes van de zomer- tot de herfstvakantie en van de herfst- tot de kerst-vakantie kunnen per periode 4 hoofdstukken worden gemaakt.

In de kortere schoolperiodes van de kerst- tot de voorjaarsvakantie en van de voorjaars- tot de meivakantie kunnen per periode 2 hoofdstukken worden gemaakt.

In de afsluitende periode tot de zomervakantie kunnen 3 hoofdstukken worden gemaakt.Dit betekent dat er zo’n 2 bladzijden met opgaven per week gemaakt kunnen worden.

Daarbij blijft er ruimte over voor extra school–activiteiten én voldoende tijd voor de uitwerking van de grotere opdrachten waarmee de meeste hoofdstukken worden afgesloten.

BenodigdhedenBij diverse opdrachten is een Nederlands woor-denboek nodig. Het is voor de leerlingen goed om daarbij gebruik te maken van een echt woorden-boek. Andere opdrachten kunnen op het inter-net opgezocht worden en/of met de computer worden gemaakt.

Voor een deel van de eindopdrachten (aan het einde van een hoofdstuk) is extra materiaal nodig, zoals (grote) vellen papier, potloden, schaar, lijm, afbeeldingen uit tijdschriften of geprint vanaf de computer.

BegeleidingPrik en Ko is ontwikkeld voor zelfstandig wer-ken. Deze handleiding is geschreven voor de leerkracht, maar geeft ook de mogelijkheid tot zelfcontrole van de gesloten opdrachten voor de leerling. De leerkracht kan over de schouder van de leerling meekijken bij het uitwerken van de opdrachten en extra aandacht schenken aan de uitwerkingen van de grotere, open opdrachten aan het einde van de hoofdstukken.

Voor de leerlingen is het een stimulans wanneer er in de klas tijd vrijgemaakt kan worden om aan medeleerlingen te laten zien wat de leerling daarbij bedacht of gemaakt heeft.

Handleiding Prik en Ko groep 5

4

2. Op reis

De juiste volgorde is:dekendrinkflesetenhanddoekkamonderbroek

Ko neemt mee:4 paar sokken4 T-shirts9 broeken2 paar schoenen

De oplossing van de rebusPrik (egel) vindt een kompas

Ko trekt een cirkel om het boek:

De paklijst

Reistasklerenwortelenwaterflesbosje grasnootjesdikke wormkastanje

Kleine taspenpotloodpapierkastanje

Jaszakgelukssteenkastanje

Zelf op reis gaan, bijvoorbeeld om:- op vakantie te gaan- of voor school of werk- om bij iemand te gaan logeren- om naar een vriend of vriendin te gaan- of bij familie op bezoek

1. Een vreemd voorwerp

Antwoord D is juist: rond + glimmend + wijzer

Wat kun je nog meer zeggen?- gouden wijzer- glazen ruitje- zilverkleurig

Een betekenis opzoeken kan:in een woordenboek of op internet

De belangrijkste windrichtingen:- noord- oost- zuid- west

Een windroos staat ook op een:kaart (of in de atlas)

Opzoeken wat je met een kompas kunt doen, kun je:- op internet- in een encyclopedie

Titel boven de tekst bijvoorbeeld:Hoe werkt een kompas?

Soort tekst:O informatie uit een encyclopedie

Nog een vraag

Bijvoorbeeld als ik ga wandelen. Dan kan ik de weg zoeken met een kaart.

Dieren in eigen land

A. Beestma

Handleiding Prik en Ko groep 5

5

Bruikbare website met het geluid van een ekster kan zijn:

- www.youtube.com/watch?v=cKChGPspY5w

- www.vogelvisie.nl/soort/ekster.php- http://nl.wikipedia.org/wiki/Ekster

De titel van dit hoofdstuk is Een kaper op de kust.

Wat betekent deze uitdrukking?

Er is iemand die hetzelfde wil hebben.

Waarom is deze titel gekozen, denk je?

Omdat de ekster ook het kompas wil hebben.

Oplossing van de puzzel

Het woord is: SLIMMERIK

3. Een kaper op de kust

De ekster staat op bladzijde 22.

Informatie over de buizerd staat op bladzijde 81.

Goudhaantje hoort tussen de gors en de groenling.

Na de ekster komt de falco.

Dit is niet het hele register, omdat de vogelnamen maar tot en met de letter K gaan.

Een ekster legt meestal 5 tot 8 eieren.

De eieren zijn bleekgroen met bruin-grijze vlekken.

De kleur van een jonge ekster is vaalwit en bruinzwart (jeugdkleed betekent verenkleed of kleur van een onvolwassen vogel).

Nee, het is niet bewezen dat een ekster echt goud steelt. In de tekst staat dat het een bijgeloof is.

Ca. betekent circa. En circa betekent ongeveer, omstreeks. Een ekster vliegt onzeker en fladderend.

Zoekmachines zijn bijvoorbeeld:Google, Bing, Ask, Ilse, Yahoo, Davindi

Zoekwoorden kunnen zijn:- geluid ekster- geluid van een ekster- geluid dat een ekster maakt- ekster geluid

e

gov

g

k

ob

k

e

l

o

o

p

s

l

i

m

m

e

r

i

k

t

m

p

g

u

k

o

e

m

a

e

g

k

e

r

e n

s

l

z a k

e n

r s

Handleiding Prik en Ko groep 5

6

‘Dichter’ kan betekenen:

1. iemand die gedichten maakt2. met weinig ruimte ertussen (hier komt

‘dichter’ van het woord ‘dicht’)

hoort bij het verhaal.

Woorden die je kunt maken met ‘blad’bladgoud schouderbladbladstil dienbladbladzijde zaagbladbladwijzer tafelbladbladmuziek

Woorden die je kunt maken met ‘bos’boswachterbospadbosbouw

5. Ko heeft de rillingen

Wat is juist?Prik blijft na de beuk stilstaan.

Woorden met dezelfde betekenisSynoniemen

Alfabetische volgorde is:

1 angstig2 bang3 benard4 bevreesd5 bezorgd6 huiverig7 schijterig

4. Door het bos

Welke bomen

k r e b berk loofboom naaldboom

k e i eik loofboom naaldboom

p r a s spar loofboom naaldboom

g l i w wilg loofboom naaldboom

e n d den loofboom naaldboom

t a s k e n j a kastanje loofboom naaldboom

i k s r a l lariks loofboom naaldboom

De lariks is bijzonder, omdat het een naaldboom is die in de winter zijn naalden verliest.

Dat kun je opzoeken in een bomenboek, een encyclopedie of op internet.

Zoekwoord: lariks of naaldbomen.

De informatie uit boeken is meestal wel betrouwbaar.Op internet is het altijd even oppassen geblazen. Zelfs de informatie op Wikipe-dia kan er door iedereen opgezet zijn!

Informatie met iemands mening is nooit betrouwbaar. Het is immers wat iemand ergens van vindt.

Het bos van Prik en Ko1. fout (bij de den staan de meeste)2. goed (het pad buigt naar links)3. fout (er staat er 1)4. fout (je kunt rechtsaf en rechtdoor)5. goed6. goed7. fout (ze staan links)8. goed

2

Handleiding Prik en Ko groep 5

7

Prik kan het beste klikken op:O Behandeling en verzorging

Prik had ook kunnen klikken op:“Wat moet ik doen?”Dat staat rechts, onder Eerste hulp!

Prik kan nog een test doen.Deze staat bij: stel: jouw kind heeft een ernstige brandwondweet jij wat je moet doen?

Waarop klikt hij dan?“doe de test”

7. Door de stad

De zinnen over de winkelstraat

1. Goed Fout

2. Goed O Fout 3. O Goed Fout 4. Goed O Fout 5. O Goed Fout 6. O Goed Fout 7. O Goed Fout 8. Goed O Fout 9. O Goed Fout10. Goed O Fout

De tekst in de etalage van de winkel is een reclametekst.

Prik kan het beste intypen: prijzen + televisies

Hij kan het beste kijken op: www.prijsvergelijk.nl/televisies

Uitdrukkingen kun je opzoeken in- een woordenboek- een boek met spreekwoorden

Op internet zoeken bijvoorbeeld met: rillingen en/of uitdruk-king en/of spreekwoord

Zoekmachines kunnen zijn:- www.google.nl- www.ilse.nl- www.kennisnet.nl- www.yahoo.com- www.bing.com- www.ask.com

Woorden invullen 1. bang 2. weg 3. kompas 4. zak 5. westen 6. zee 7. beuk 8. tanden 9. arm10. koud

6. Bijna een ramp

Lange woorden maken

+ =

+ =

+ =

+ =

+ =

staartrugvuur

sprokkelbos

beenzak

steenhoutrand

staartbeenrugzak

vuursteensprokkelhout

bosrand

Dezelfde letters invullen- brand en dom d- hallo en onhandig dus: o- warm en moedig dus: m- duo en oorzaak dus: o- Prik & Ko en oproer dus: o- vuur en ramp dus: r

De oplossing is: domoor.

Handleiding Prik en Ko groep 5

8

Dat kun je opzoeken op internet of in een dierenencyclopedie.

De weg wordt afgesloten vanaf vrijdag vanaf vijf uur ’s middags tot acht uur de volgende morgen.

Voor een werkstuk over het leven op de hei is deze tekst niet bruikbaar, omdat er niet genoeg informatie wordt gegeven over de hei (alleen over de afsluiting van de weg voor de padden).

Websites over de paddentrek kunnen zijn:1. www.paddentrek.nu2. www.natuurkalender.nl3. www.kikkersite.nl

Dieren die ook wegtrekken

Bijvoorbeeld: zebra’sgazellengnoesrendierenzeeschildpaddenwalvissenvlindersvissen vogels

Gedicht afmaken

Elke vrijdag, het is me wat,Gaan we samen naar de stad

Lekker langs de winkels lopenEn soms leuke dingen kopen

Maar pas op voor het verkeerDaarmee zo druk in de weer

Blijf je veilig op de stoepStap je in de hondenpoep

8. Over de weg

De weg zoeken kun je het beste: in een kaartenboek (met wegenkaarten).

Voorbeelden woorden met ‘weg’

wegwijzer autowegwegpiraat autosnelwegwegdek asfaltwegwegcijferen bergwegwegebben binnenwegwegen botwegweggeven brandwegwegleggen brutaalwegwegligging denkwegweglopen domwegwegmoffelen heenwegwegnemen grofwegwegzakken hoofdwegwegwerpartikel eenvoudigwegwegblazen spoorwegwegblijven kortwegwegbrengen pakwegwegdoen omwegwegdenken overwegwegdrijven uitwegwegrennen tolwegwegrijden remwegweghalen snelwegwegjagen zandweg

Paddentrek

De padden willen de weg oversteken, omdat ze zich willen

voortplanten in het water (van het beekdal).

Ze willen daar dus eitjes leggen, om jongen te kunnen krijgen.

Handleiding Prik en Ko groep 5

9

9. Gevaar in de duinen

Antwoord op de vragen

WoordpuzzelOplossing: De reis naar west

Zo slim als een vos betekent: dat iemand heel slim is

Een vos verliest wel zijn haren, maar niet zijn streken betekent: dat mensen maar zelden echt veranderen

Als de vos de passie preekt, boer pas op je kippen betekent: dat je iemand met al te mooie praatjes niet moet vertrouwen

Men moet vossen met vossen vangen betekent:dat je een slim persoon kunt verslaan, door zelf nog slimmer te zijn

Nog een spreekwoord met vos kan zijn:

Kleine vossen bederven de wijngaardDat betekent: dat kleine fouten kunnen zorgen voor grote problemen

Iemand met de vossenstaart geselenDat betekent: zacht straffen

Wat de vos niet weet, weet de haas ook nietDat betekent: het is moeilijk iets te we-ten, als het je nooit verteld is

Het vossenvel aantrekkenDat betekent: proberen met sluwheid je doel te bereiken

10. De zee!

Vragen van Ko

Onze wereld bestaat voor tweederde uit aarde. Fout

De Noordelijke IJszee is een oceaan. Goed

De Middellandse Zee is verbonden met de Noordzee. Fout

De Middellandse Zee is een wereldzee. Fout

Oceanen staan in verbinding met kleinere zeeën. Goed

Ko heeft de tekst over oceanen gelezen in een informatief boek.

Woorden van woordstukjeszeemeerminzeespiegelgolfslagbadwaterskiën

‘Dit is een boek over de duinen’, zegt Prik.

‘Weet jij op welke bladzijde informatie staat over het ontstaan van de duinen?’

Informatie over het ontstaan van de duinen staat

op bladzijde

‘In welk hoofdstuk kun je meer lezen

over waterwinning?’ vraagt Ko.

In het hoofdstuk

‘Op welke bladzijde begint dit hoofdstuk?’ wil Prik graag weten.

Op bladzijde

‘En hoe heet het hoofdstuk na

´Bodem en klimaat´ ?’ vraagt Ko. Dat heet

Dat begint op bladzijde

‘Als je meer wilt weten over het

verleden, waar zoek je dan?’ Ko weet het niet. Jij?

Dan zoek je in hoofdstuk

‘Als ik ook informatie over recreatie in het boek

zou zetten, waar zou dat dan het beste passen?’ vraagt Prik.

Dat zou passen

Dat kan gaan over‘Weet jij nóg een hoofdstuk dat erbij zou

passen?’ vraagt Ko.

9

5

28

Functie van de duinen

3

11in hoofdstuk 5

dieren in het duinlandschap

Handleiding Prik en Ko groep 5

10

Gedicht afmakenEr komt een schip, het neemt me meeop de golven van de zee

11. Een nieuw huis

HelmgrasEen duinplant die gekweekt wordt om het zand vast te houden; het is een soort lang gras, dat groeit in de duinen. De wortels maken de duinen stevig. Daardoor waait het zand niet weg.

Andere soorten opzoeken In een informatief boek (zoals een plantenboek of een encyclopedie) of op internet.

Andere soorten duinplanten:- duinroosje- heide- kamperfoelie- duindoorn- duinriet- zandhegge- nachtsilene- blauwe zeedistel

Zoekwoorden: soorten duinplanten

Informatie is bruikbaar als:- het niet te moeilijk geschreven is- het niet te kinderachtig geschreven is- het niet iemands eigen mening is- het geen reclame is- het echt informatie geeft (niet alleen

plaatjes of bijvoorbeeld een puzzel of spelletje)

- de tekst echt over je onderwerp gaat

In een vat of ton kan ook zitten:

of: haring (vis) of: brandstof

Vroeger werden vaten vaak als verpak-king gebruikt, omdat:

- een houten vat uit elkaar gehaald kan worden en dan weinig plaats inneemt

- in gebruik zijn ze gemakkelijk te ver-plaatsen door ze te rollen

Verhuispuzzel

Goed Fout

Op maandag is het 3 euro per uur goedkoper. r (3) b (7)

Deze verhuizer werkt niet op zondag. e (8) n (5)

Een verhuizing verder dan 350 km. kost het basistarief. u (3) s (10)

’s Nachts verhuizen is goedkoper. m (5) h (7)

Het telefoonnummer is niet juist. i (9) L (2)

De extra korting geldt 44 dagen. a (4) t (10)

Meer informatie kun je vinden op www.baas.nl. o (4) d (6)

De verhuizers van Baas werken 12 uur per dag. t (2) L (9)

Deze verhuizer is alleen voor bedrijven. t (6) s (1)

De extra korting tussen 08.00 en 20.00 uur is 15%. k (1) u (8)

Oplossing: strandhuis

2

1

3

wijn

bier

zuurkool

Handleiding Prik en Ko groep 5

11

12. Heimwee

Ko lijkt ziek1. door het rare gevoel in zijn buik2. doordat hij zo wit ziet3. doordat hij (de laatste dagen) weinig

eet

Als je ziek bent, kun je ook last hebben van:- hoofdpijn- koorts- misselijkheid- overgeven- diarree- keelpijn

Heimwee betekent: een sterk verlangen naar huis.

Dat kun je opzoeken in een woorden-boek.

Zien hoe iemand zich voelt

Gevoel Kun je zien aan

verdrietig g tranen, zielig kijken, snikken, huilen

blijlachen, pretogen, ogen open, springen, dansen, huppelen

boos egrimpel in je voorhoofd, wenkbrauwen naar elkaar toe, mond als een streep of naar beneden, stampen, wegrennen

banghuilen, in elkaar kruipen, verstoppen, op je lip bijten

gelukkigglimlachen, ogen vaak een beetje dicht, dromerig

Oplossing woordzoekerOost west, thuis best.

Dat betekent: Het is nergens beter dan thuis.

13. Aandenken

Souvenir betekent: aandenken.Een voorwerp dat een herinnering is aan iets of iemand.

Het meervoud is: souvenirs

Overzicht van wat Ko aan het strand vindt:

= 1 fles

= 2 zeesterren

= 1 visnet

= 1 stuk touw

= 2 schelpen

Oplossing van de rebusVoor iemand in de fles vallen.

Dat betekent: Voor iemand opkomen.

In het woordenboek staan bij het woord ´opkomen´ twee of drie betekenissen.

Deze zijn:

1. omhoog komen, groter beginnen te worden

2. iemand of iets verdedigen; iemand helpen door hem te verdedigen

3. op het toneel komen

De tweede betekenis hoort bij de oplos-sing van de rebus.

Handleiding Prik en Ko groep 5

12

Spelregels memorie:- schudt de kaartjes- leg ze met de plaatjes naar beneden

op tafel- om beurten draait iedere speler twee

kaartjes- als twee kaartjes hetzelfde zijn, mag je

ze houden- hij/zij mag nog een keer, tot de twee

getrokken kaartjes verschillend zijn- de omgedraaide kaartjes moeten tel-

kens weer dicht gelegd worden- het spel is afgelopen als alle kaartjes

op zijn- de speler met de meeste kaartjes wint

14. Terug naar thuis

Voorspoedig betekent: Dat alles goed gaat, zo goed als je graag zou willen.

Lange woorden maken

+ =

+ =

+ =

+ =

+ =

voor spoed voorspoed

strand vlo strandvlozwem broek zwembroekolie vat olievatzand bak zandbak

Prik en Ko gebruiken het kompas andersom.Daarmee bedoelt Prik dat ze nu naar het oosten lopen.

Omdraaiwoorden Voorbeelden:

- lol- pop- kok- pap- droommoord- level- negen- meetsysteem- legovogel

Een ander woord voor ‘omdraaiwoord’ is palindroom.

Uitdrukkingen met huilen- Huilen met de pet op- Krokodillentranen huilen- Waar er twee ruilen,

moet er één huilen

15. Een beetje zee

Veel succes met het maken van je eigen boek!