Preventie van postmenopauzale osteoporose

Focus = preventie van eerste (verdere)

wervelindeukingsfracturen

• Wervelfracturen zijn gerelateerd aan menopauze

• Hormoontherapie reduceert incidentie met

38 % (Oe alleen)/ 34 % (Oe+P) (WHI studie)

• Blijvende reductie in incidentie 5-15 j na stoppen van HRT in observationele studies (Bone 2004;34:728)

Wervelindeukingsfracturen kunnen een oorzaak zijn van

• acute en chronische rugpijn• lengteverlies, kyfose → veranderd zelfbeeld,

verlies aan zelfvertrouwen, depressie• minder mobiliteit → lagere ADL score, meer

dagen in bed• restrictief longlijden (VC -9%/#) → toename

van mortaliteit

Incidentie van wervelfracturen (per 1000 persoonjaren) bij 3469 vrouwen en mannen van ≥ 55 j in Rotterdam

Mannen Vrouwen

Geen prevalente #:

55-65 j

65-75 j

>75 j

Wel prevalente #:

55-65 j

65-75 j

>75 j

5,1 (3,1-8,3)

3,9 (2,4-6,3)

5,9 (3,1-11,3)

7,2 (1,0-51,3)

21,6 (10,3-45,4)

36,4 (17,3-76,3)

7,9 (5,6-11,1)

11,4 (8,8-14,6)

11,2 (7,6-16,4)

6,9 (1,0-48,7)

83,7 (60,9-115,0)

92,4 (62,4-136,7)

#: fractuurvan der Klift et al, J Bone Miner Res 2002;17:1051-6

Risicofactoren, gecorrigeerd voor leeftijd, van nieuwe

wervelfractuur bij 1624 vrouwen ≥ 55 j in Rotterdam Risicoverhoging

• Prevalente wervelfractuur

• Lage botdichtheid t.h.v. wervelzuil (femurhals)

• Laag gewicht (BMI)

• Vroege menopauze (≤45j)

• Roken

• Gebruik van loopsteun

5,4

2,1/afname in SD

2,6 (quartiel 1↔quartiel 4)

2,5

2,3

2,3

van der Klift et al, J Bone Miner Res 2004;19:1176

Estimated ages of maximum bone growth (T1), cessation of bone growth (T2), onset of bone loss (T3) and maximum bone loss (T4) for

spine of hip

Rates of bone growth and loss in white females

Osteoporos Int 1999; 9: 200-5

Mean annual percent changes in BMD at lumbar spine after menopause

YSM, years since menopauseBone 2000; 26: 381-6

J Bone Miner Res 2000; 15: 1965-73

Welke factoren bepalen menopauzaal botverlies?

• Gewicht / BMI / % vetfractie

• Roken?

• Serum oestradiol < 5 ng/L?

• Genotypische kenmerken: bv. APOE, COL1A1 genotypes, ..

Bone loss at lumbar spine over 2 years in early postmenopausal women according to percent body

fat

J Bone Miner Res 1999; 14: 1622-7

Praktische vragen i.v.m. preventie van wervelfracturen

• Bij wie DXA-botdensitometrie aanvragen? Hoe dikwijls herhalen?

• Welke therapeutische besluiten trekken uit botdensitometrie?

Bij wie botdensitometrie aanvragen?

Adviezen van U.S. Preventive Services Task Force(Ann Intern Med 2002;137:526-8)

Bij alle vrouwen ≥65 j en bij vrouwen ≥60 j met verhoogd risico van fracturen (graad B-aanbeveling); geen aanbeveling bij vrouwen <60 j (graad C)

Verhoogd risico: - prevalente # (start therapie ongeacht!)

- menopauze <45j en geen HRT

- laag gewicht (< 60 kg; <70 kg??)

- roken

Change in hip BMD over 1-2 y during treatment with alendronate 5 mg/d

JAMA 2000;283:1318-21

Resultaat van BMD T-score t.h.v. lumbale wervelzuil (femurhals)

• BMD T > -1,0 SD: “normaal”

→ geen behandeling

• BMD T < -2,5 SD: “osteoporose”

→ resorptieremmer: niet-hormonaal (eerste keus)

alendronaat > risedronaat > raloxifen

(®Fosamax) (®Actonel) (®Evista)

→ hormoontherapie alleen zo andere indicatie → resorptieremmers steeds in associatie met Ca

• BMD T <-1,0 en >-2,5 SD: “osteopenie”

→ ??

Mogelijkheden van behandeling bij “osteopenie” t.h.v. lumbale wervelzuil

• Hormoontherapie: alleen zo andere indicatie• Niet-hormonale resorptieremmer: raloxifen

(geen terugbetaling)• Exercise• Supplement calcium en/of vitamine D?• Fyto-oestrogenen (isoflavones)?

Incident vertebral fractures in postmenopausal women treated with raloxifene or placebo (n =

6828)

J Clin Endocrinol Metab 2002; 87: 3609-17

Exercise bij osteopenie

Gecontroleerde studie bij vroeg-postmenopauzale vrouwen met osteopenie (Kemmler et al, Arch Intern Med

2004;164:1084-91):

50 exercise / 33 controles (eigen keus)4 trainingsessies/week (2 met supervisie, totaal 170-190

min/wk), cardiotraining en krachtgedurende 2 jaar

↓Toename van uithouding en spierkracht; minder rugpijn

Change of BMD at lumbar spine after 26 months of exercise in early postmenopausal women with

osteopenia

Arch Intern Med 2004; 164: 1084-91

Supplement calcium en/of vitamine D bij osteopenie?

• Supplement Ca+vitamine D is waarschijnlijk effectief als preventie van heupfracturen bij bejaarden (≥ 70 j); maar niet bewezen effectief als preventie van wervelfracturen bij vrouwen 50-70 jaar

• Anderzijds hebben in ons land vele vrouwen >50 j een Ca-inname < RDA (EC: 800-2500 mg; VS: 1200-1500 mg) en hebben relatieve vitamine D-insufficiëntie (<20 ng/mL, < 50 nmol/L) in winter