Toegankelijkheid van

gezondheidszorg voor de Roma

populatie in Gent

Prof. dr. Sara Willems

Onderzoeksgroep “Equity in Health Care”

Vakgroep huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheidszorg

Een schets op basis van diepte-interviews met

Roma en intermediairen

Waarover zullen we het hebben?

Waarover zullen we het hebben?

• Wie zijn we?

• Doelstellingen

• Relevantie

• Methode

• Drie belangrijke bevindingen

• Wat verder?

Janique Lobbestael(Huisarts WCG Brugse Poort)

Profesor dr. Sara Willems(Universiteit Gent)

Barbara Cottenie(Integratiedienst stad Gent)

TGV Gent Lise Hanssens(Universiteit Gent)

Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent

Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent

Doelstelling?

Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent

Doelstelling?

• Drempels in de toegang tot zorg?

• Visie op gezondheid?

• Factoren die het wederzijds vertrouwen tussen HV en patiënt bevorderen?

Relevant?

Relevant?

• Relatief weinig data beschikbaar

• Grote ongelijkheid tussen Roma-populaties en de etnische meerderheid

van de bevolking

• Oververtegenwoordigd in de groep van armen – slechte gezondheid

• Beleidsgerichte aanbevelingen

Een intensieve manier van data-collectie …

Een intensieve manier van data-collectie …

Diepte-interviews met Roma (12)

• Uitgenodigd door de gezondheidsmedewerker van de Integratiedienst

• Zo divers mogelijke stemmen

• Mogelijkheid tot tolk (maar … geen Romanes)

Diepte-interviews met zorgverleners en vrijwilligers (12)

! samenwerking tussen de integratiedienst stad Gent en Universiteit Gent

Zorgnood

Waarom ging je naar de dokter?

Wat doe je als je ziek bent?

Zorggebruik

Wie is je dokter?

vertrouwendrempels

discriminatie

situatie land van

herkomst

Wat is een goede dokter?

3 belangrijke bevindingen

Verloop onderzoek

Drempels

Vertrouwen !

Bevinding 1

Het onderzoek verliep veel vlotter dan verwacht

• Grote bereidwilligheid tot deelname

• Weinig schroom m.b.t. het onderwerp

• Grote bereidwilligheid tot deelname

• Weinig schroom m.b.t. het onderwerp

• Magic ingredient?

• Grote bereidwilligheid tot deelname

• Weinig schroom m.b.t. het onderwerp

• Magic ingredient? Vertrouwensfiguur

• Grote bereidwilligheid tot deelname

• Weinig schroom m.b.t. het onderwerp

• Magic ingredient? Vertrouwensfiguur

• Veel verschillende stemmen? Ja maar … (selectie doelgroep)

• Wel wantrouwig t.o.v. ‘informed consent’

Bevinding 2

Drempels in toegang tot zorg:

de klassiekers … en zoveel meer

“Klassieke” drempels

• Financieel

• Administratief

• Fysiek

• Kennis

Verschillen weinig van andere kansarme groepen

… en zo veel meer

• Dubbele taalbarrière

• Onduidelijke verblijfsstatus (intra-Europese migranten)

• Fundamenteel wantrouwen ≠ tevredenheid zorgverlener

Angst

• Health literacy = verwachtingen

• Vertrouwensband

Fundamenteel wantrouwen

Transgenerationele

discriminatieLevenslange

discriminatie

Roma zijn 100% gediscrimineerd in Bulgarije. Niet alleen in Bulgarije, in België ook he. Als je

zegt Roma, die mensen, oei, dat is dieven, dat is zo zo zo. (33 jaar, afkomstig uit Bulgarije)

Fundamenteel wantrouwen

“Genetisch

ingebakken”Levenslange

discriminatie

Steeds opnieuw

bevestigd

(…) ze hebben me niet veel aandacht gegeven toen omdat ik geen medische kaart had en ik

had ook geen geld om te betalen.” (22 jaar, afkomstig uit Roemenië)

Fundamenteel wantrouwen

“Genetisch

ingebakken”Levenslange

discriminatie

Steeds opnieuw

bevestigd

Angst

“…de operatie werd gepland, ik lag al op de operatietafel maar ik had, ik kreeg angst.

De dokter vroeg mij of ik had gegeten. Ik heb gelogen uit angst. Ik heb gezegd “ja ik

heb gegeten”, dus de dokter zei: je moet 2 uur wachten en dan ga ik u opereren maar

in die 2 uren ben ik weggelopen. Uit angst. En mijn vrouw was daar ook bij en mijn

vrouw maakte zich ook zorgen over mij en die zegt: dat is goed dat je dat niet gedaan

hebt, wij gaan naar huis… ”

(66 jaar, afkomstig uit Tsjechië)

Health literacy

health beliefservaringen land

van herkomst

“Dat is omdat in Bulgarije hebben ze vroeger altijd heel rap antibiotica gegeven en als D. als baby de

eerste keer ziek was, ben ik daar gegaan en naar antibiotica gevraagd en die zeiden dat dat niet mocht,

dat dat niet gezond was en ze hebben mij alleen maar druppeltjes en fysiologisch water voor de neus

voorgeschreven. Ik was toen boos maar achteraf heb ik beseft dat dat eigenlijk veel beter was omdat D.

sindsdien niet vaak ziek is geweest, nooit in ziekenhuis geweest, dus hij groeit gezond op...”

(44 jaar, afkomstig uit Bulgarije)

Health literacy

health beliefservaringen land

van herkomst

Sociaal netwerk

En in het jaar dat je aan het twijfelen was, heb je dan met mensen daarover [ de operatie] gepraat?

Jaja, met vrienden, met familie ook. Met mijn broers. Maar mijn moeder was tegen dus met haar heb ik niet

veel over gepraat.

Waarom was ze er tegen?

Ja, ze zei, zo had zo haar eigen gedachten, van dat dat niet goed is, dat ik toch ga bijkomen daarvan, zo van

die dingen. En dan met mijn beste vriendin he, en die was ook tegen omdat die vond dat ik, die was gewoon

heel bezorgd omdat die dacht ja jij gaat niet meer kunnen genieten van eten en zo van die dingen, dat ik de

leuke dingen ga verliezen. En dan heb ik dan toch beslist, ja. Op mijn eigen. En dan heb ik aan iedereen laten

weten want iedereen was tegen dus ik heb iedereen laten weten van ja, ik heb beslist, ik heb alle afspraak.

(35 jaar, afkomstig uit Slovakije)

“En hoe deed je dat dan in het begin als je geen medische kaart had? Wat deed je dan als je ziek was?

Ik ging medicatie vragen of kopen.

En waar ging je dat dan vragen?

Bij andere Slowaken in Gentbrugge.

Bij mensen die je kent?

Ja. K. Wij woonden samen met K.

Dus dan als je ziek bent, praat je daarover met mensen die je kent zoals K. en dan vraag je of ze

medicatie kunnen geven, is het zo?

Ja, zij zijn heel goede mensen. Ze hebben mij niet altijd medicatie kunnen geven maar ze hebben me wel

beloofd als ze geld hebben dan gaan ze voor mij medicatie kopen.”

(44 jaar, afkomstig uit Slovakije)

Vertrouwen

Communicatie

• Non verbaal

“Neen. Omdat… als ik was bij hem [de dokter] en ik zit en die was in andere

kant zitten en ik hier aan andere kant en die komt - ik was wenen bij de dokter

en die komt bij mij aan andere kant en die doen hand in mijn arm en die zegt zo:

dat komt alles goed. Ik heb gezegd: ik moét dat proberen. En dat was goed.”

(37 jaar, afkomstig uit Slovakije)

Vertrouwen

Communicatie

• Verbaal: “Goede communicatieve vaardigheden”

(…) Maar als ik heb vrijdag daar gegaan, dokter S. heb niet gekomen maar andere dokter. En

terug was zo zelfde, die niet met mij praten maar andere dokter roepen en moet andere dokter

kijken en gewoon voorschriftjes voor mij geven en weg.”

(37 jaar, afkomstig uit Slovakije)

Vertrouwen

CommunicatieHouding

zorgverlener

“En waarom vind je dat een goede dokter?

Hij kan mij goed verzorgen. Als ik ergens pijn heb, krijg ik medicatie. Dat is een zeer goede dokter. Die is

zeer goed omdat hij mij echt wil helpen, hij stuurt mij door als het nodig is of laat mijn bloed trekken.”

(44 jaar, afkomstig uit Slovakije)

“En waarom is het een goede dokter? Waarom vind je dat een goede dokter?

Die zegt welke probleem ik heb, direct kijken bij mij en direct sturen mij naar andere grote dokter . Die

zegt jij moet kijken grote dokter moet kijken je hand welke probleem is. Zo, alles. Andere dokter geeft

alleen misschien crème of zo, goed, maar die dokter nee, direct kijken, sturen bij mij naar andere dokter,

naar echografie en zo.”

(28 jaar, afkomstig uit Slovakije)

Bevinding 3

De kip of het ei?

Hulpverleners

• inzicht in problematiek

• spelen hier op in

MAAR beperkte groep onvoldoende

Organisatie parktijken/diensten

• slechts aantal (bv.: WCG) zijn aangepast aan noden doelgroep

Dus…

• gaat het over de individuele hulpverlener?

OF

• over de organisatievorm van het zorgsysteem?

Wat verder?

• De roma-populatie wordt gekenmerkt door een specifieke situatie die

ontstaat uit een samenspel van:

• unieke (migratie)achtergrond, die aanleiding geeft tot een fundamenteel

wantrouwen & angst

• confrontatie met verschillende drempels, die samenhangen

• “Specifieke” verwachtingen die gevormd worden door hun sociaal

netwerk, ervaringen in land van herkomst en health beliefs

Conclusie

• Vertrouwen vereist een persoonlijke én oprechte relatie met de patiënt.

• Open houding van de zorgverlener

• Communicatie in functie van de patiënt

Centralisatie van zorg = drempelverlagend.

• Minder financiële, administratieve en kennis-drempels

• Meer ondersteuning voor de zorgverlener = meer tijd & middelen voor de

patiënt.

• Vaardigheden!