Prebes West-Vlaanderen regio WEST

25/04/2017

dr. ir. Tom Geens

Wetenschappelijk Medewerker en Arbeidshygiënist Provikmo vzw

Voorzitter BSOH vzw

• www.provikmo.be

• Ruwe structuur:

– Afdeling medisch toezicht (+110 bedrijfsartsen voor +35000 bedrijven)

– Afdeling risicobeheersing (vele preventieadviseurs en -deskundigen: +50 ings, irs, +30 psychologen/sociologen, enkele ergonomen en arbeidshygiënisten,…)

• Team veiligheid, psychosociaal, ergonomie

• Team bedrijfshygiëne

• Team metingen

– Studie- en documentatiedienst

• Team studiedienst

• Team documentatiedienst

2

Externe dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk

3

Contactinformatie

Biologische agentia is de verzamelnaam voor micro-organismen die een

infectie, allergie of intoxicatie kunnen veroorzaken.

Geen risico voor u ? Niets is minder waar want heel wat werknemers

lopen een risico tijdens de uitvoering van hun activiteiten in land- en

tuinbouw, slachterijen, afval- en afvalwaterverwerking, wasserijen,

waterzuivering, dierenparken, laboratoria, verzorgingsinstellingen,

begrafenisondernemingen,… maar ook in het EHBO lokaal, douches,

ventilatiesystemen,… schuilt het risico op besmetting door biologische

agentia.

http://www.prebes.be/activiteit/biologische-agentia-allemaal-beestjes

1. Definitie biologische agentia

2. Gevaren voor de gezondheid

3. Het juridische kader

4. De risicoanalyse

5. Praktische preventie

6. Tot besluit

1. Definitie biologische agentia

2. Gevaren voor de gezondheid

3. Het juridische kader

4. De risicoanalyse

5. Praktische preventie

6. Tot besluit

• Biologische agentia: (art. 3.)

• 1° "biologische agentia": micro-organismen, met inbegrip van die welke

genetisch zijn gemodificeerd, celculturen en menselijke endoparasieten

die een infectie, allergie of intoxicatie kunnen veroorzaken;

• 2° "micro-organisme": een al dan niet cellulaire microbiologische entiteit,

met het vermogen van replicatie of overdracht van genetisch materiaal;

• 3° "celcultuur": het resultaat van het in vitro kweken van cellen afkomstig

van meercellige organismen.

Volgens de letter van de wet

• Biologische agentia:

• levende agentia:

• planten,

• dieren (endoparasieten, protozoa),

• bacterieën,

• fungi (schimmels en gisten);

• niet-levende agentia:

• virussen,

• infectieuze eiwitten (prionen);

• GGO varianten van bovenstaande

• materiaal afkomstig van bovenstaande

• toxinen (stofwisselingsproducten zoals endoxinen, exotoxinen, glucanen,

mycotoxinen,…),

• allergenen (huidschilfers, netelharen, graanstof, meelstof…),

• …

Een meer begrijpelijke versie

1. Definitie biologische agentia

2. Gevaren voor de gezondheid

3. Het juridische kader

4. De risicoanalyse

5. Praktische preventie

6. Tot besluit

• Geen effecten (verdwijnen agens of symbiose)

• Directe effecten door het biologisch agens (bv. acuut erytheem eerste

stadium borreliose of Lymeziekte, acute huidklachten door contact

netelharen eikenprocessierups, longontsteking tgv Legionella infectie)

• Indirecte effecten door stofwisselingsproducten (bv. toxines)

• Kanker tgv aflatoxines (aflatoxine > Aspergillus sp.)

• Weeën/arbortus tgv alkaloïden (ergotamine e.a. > Claviceps purpurea)

• Inwerking immuunsysteem (HIV, CMV, EBV, endotoxines “inhalation fever”)

• Allergische reacties (Huidreacties en beroepsastma bij medewerkers

proefdierlabo’s, EAA bij duivenmelkers, vogelkwekers,

champignonkwekers, varkensboeren…)

• Psychosociale effecten (werken met BA, prikaccidenten,…)

Bij circa 1,5% van de populatie (Nederland: 0,25 werknemer /16,7 inwoner)

http://www.arbokennisnet.nl/images/dynamic/Dossiers/Biologische_agentia/D_Biologische_agentia.pdf

• Korte termijn (vaak omkeerbare effecten)

• Klachten ogen, neus, luchtwegen ~ [PM10], [PM2.5], endotoxinen

• Acute vormen van EAA (allergisch) en ODTS (toxisch, niet allergisch)

• Geurhinder en ongerustheid gezondheidsschade door VOC

• Lange termijn

• Aanwijzingen dat astma en COPD minder voorkomen rond vee-

houderijen, maar dat wie deze ziektes heeft, gevoeliger is voor infecties

• Jongere leeftijd lagere, oudere leeftijd hogere prevalenties vs bevolking

• Chronische vorm van EAA (allergisch)

Bijvoorbeeld biologisch gecontamineerd stof in veehouderijen

https://www.beroepsziekten.nl/beroepsziekten/long-en-luchtwegaandoeningen

Lymeziekte

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lymeziekte

Eikenprocessierups https://nl.wikipedia.org/wiki/Eikenprocessierups

• Legionella pneumophila

• Waterminnend, obligaat aëroob,

• optimum temperatuur 30-40°C (25-50 °C)

• Infectie:

• Besmettingsroute: aërosol

• Incubatieperiode: 2 tot 12 dagen

• Gevolg: atypische pneumonie, kan dodelijk zijn

• Bij: vooral gevoelige personen (Legionellabesluit art. 1. 17°)

Legionella

Toxines

https://en.wikipedia.org/wiki/Toxin

Bacteriële toxines: exotoxine versus endotoxine

Exotoxine Endotoxine

Polypeptide geëxcreteerd door de bacterie

Lipopolysaccharide, deel van de bacteriële celwand

Sterk antigenisch Zwak antigenisch

Zeer toxisch Minder toxisch

Produceren geen koorts Produceren vaak koorts

Relatief onstabiel Relatief stabiel

Worden omgezet tot anatoxine of toxoid door hitte, formol (actieve immunisatie)

Worden niet omgezet tot anatoxine

• Zweedse studie prevalentie astma en leeftijd ontstaan ervan bij boeren

• Werk-gerelateerde piepende ademhaling bij jongere/oudere boeren

• Lagere prevalentie astma bij jonge boeren in vgl met controles

• Hogere prevalentie astma bij boeren op latere leeftijd in vgl met controles

Allergisch astma tgv stof, biologische agentia, endotoxinecocktail

Bron: prof. T. Maes, UZGent (http://www.ipv-

dgk.ugent.be/v3/pages/programmas/index.php?cat=varken&id=16#selected)

1. Definitie biologische agentia

2. Gevaren voor de gezondheid

3. Het juridische kader

4. De risicoanalyse

5. Praktische preventie

6. Tot besluit

• KB Biologische agentia (04/08/1996)

• Codex Titel V Hoofdstuk III

• Omzetting Europese richtlijn (2000/54/EG)

• Legionellabesluit (09/02/2007)

• Binnenmilieubesluit (11/06/2004)

• En andere besluiten onder rubriek biologische agentia

Een federaal KB en enkele besluiten van de Vlaamse regering

• Groep 1: • agens waarvan het onwaarschijnlijk is dat het bij de mens een ziekte kan

veroorzaken

• bakkersgist, lactobacillus, vaccins

• Groep 2:

• agens dat bij de mens een ziekte kan veroorzaken en een gevaar voor de

werknemers kan opleveren

• het is onwaarschijnlijk dat het zich onder de bevolking verspreidt

• er bestaat een effectieve profylaxe of behandeling

• influenza, staphylococcus aureus, streptococcus suis

Gebruik de vier gevaargroepen als basis

• Groep 3 • agens dat bij de mens een ernstige ziekte kan veroorzaken en een groot

gevaar voor de werknemers kan opleveren

• er is een kans dat het zich onder de bevolking verspreidt

• er bestaat een effectieve profylaxie of behandeling

• typhus, tuberculose, aids, dysenterie

• Groep 4 • agens dat bij de mens een ernstige ziekte veroorzaakt en een groot

gevaar voor de werknemers kan opleveren

• er is een grote kans dat het zich onder de bevolking verspreidt

• gewoonlijk bestaat er geen effectieve profylaxe of behandeling

• ebolavirus

Gebruik de vier gevaargroepen als basis

• aard, mate en duur van de blootstelling bepalen • elk risico voor de gezondheid beoordelen

• de nodige maatregelen bepalen

• de maatregelen in verband met gezondheidstoezicht bepalen

• rekening houden met combinaties van BA

• Periodiciteit bepalen

• opstellen • ism IPA en PAAG

• als geschreven document

• na advies CPBW

• herhalen • op gezette tijden

• wijziging werkomstandigheden impact blootstelling

• als werknemers geïnfecteerd of ziek

Maak voor alle werkzaamheden met blootstelling een risicobeoordeling

• namenlijst van WN blootgesteld aan groep 3 en/of 4 (afd. III)

• algemene preventiemaatregelen (afd. IV): klassieke hiërarchie

• bijzondere preventiemaatregelen (afd. V): toets je werkzaamheden af met wat hieronder staat (o.a. art. 19, zie Heidi) • scherpe medische instrumenten in het ziekenhuis (afd. V/I) (zie Dirk?)

• werknemers in contact met voedingswaren (afd. V/II) (zie Heidi)

• hygiënische maatregelen (afd. VI), opleiding (afd. VII): weinig nieuws

• specifieke situaties (afd. VIII): wat bij ongevallen en incidenten?

• gezondheidstoezicht (afd. IX) en inentingen (afd. X): bedrijfsarts

• kennisgevingen aan de inspectie (afd. XI): check wat nodig is

En weet dat er nog enkele taken zijn…

• KB Biologische agentia (04/08/1996)

• Codex Titel V Hoofdstuk III

• Omzetting Europese richtlijn (2000/54/EG)

• Legionellabesluit (09/02/2007)

• Binnenmilieubesluit (11/06/2004)

• En andere besluiten onder rubriek biologische agentia

Een federaal KB en enkele besluiten van de Vlaamse regering

• Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de preventie van de

veteranenziekte op publiek toegankelijke plaatsen

• Voor de exploitant

Voor een bijzondere bacterie, en met een ander toepassingsgebied!

• Specifieke maatregelen voor • Hoogrisico-inrichtingen: behandeling, verzorging en huisvesting van

gevoelige personen

• Matigrisico-inrichtingen: elke publiek toegankelijke inrichting met collectieve warmwatervoorziening

• Koeltorens, klimaatregelingssystemen met luchtvochtigheidsbehandeling, tandheelkundige units

• Risicoplaatsen: (nood/oog)douches, whirlpools, koeltorens,

luchtbevochtigers, tandartspraktijk,…

Voor specifieke inrichtingen en risicoplaatsen

• Contaminatie van water voorkomen

• Groei en kolonisatie voorkomen

• Decontamineren van gekoloniseerde systemen

• Aërosolvorming voorkomen

• Best Beschikbare Technieken

• Controle installatie en bacteriële contaminatie: drempelwaarden van 1.000, 10.000 en 100.000 KVE/liter water, afhankelijk van type inrichting

Legionella preventie: een beetje klassieke hiërarchie

• Koud water gedeelte • Koud water minder dan 25 °C houden

• Geen leidingen zonder doorstroming

• Warm water gedeelte • Warm water: minimum 55 °C (temperatuurmeters)

• Geen leidingen zonder doorstroming (tapkranen)

• Boiler 1 maal per dag minimum 60 °C

• Einde circulatieleidingen: minimum 55 °C

• Lengte aftapleiding die niet voldoen aan deze voorwaarden: <5 m of waterinhoud < 3 liter

• Wekelijks spoelen: 2 min 60 °C of 1 min 65 °C

Legionella preventie: over koud en warm water

• Thermisch (cave verbranding) • 5 minuten 70 °C

• 20 minuten 65 °C

• 30 minuten 60 °C

• Scheikundig (cave gevaarlijk chemisch agens) • verwijdering biofilm in de leidingen

• desinfectie van de leidingen

• lozen van afvalwater

Desinfectie van de installatie

• Best beschikbare technieken implementeren • http://emis.vito.be/bbt-voor-legionella-beheersing-nieuwe-sanitaire-

systemen

• Beheersplan

• Risicoanalyse

• Preventiemaatregelen

• Register

• Staalnames (controle drempelwaarden) en melding aan Toezicht Volksgezondheid indien ernstige besmetting

Toepassen van BBT, monitoren en melden

• KB Biologische agentia (04/08/1996)

• Codex Titel V Hoofdstuk III

• Omzetting Europese richtlijn (2000/54/EG)

• Legionellabesluit (09/02/2007)

• Binnenmilieubesluit (11/06/2004)

• En andere besluiten onder rubriek biologische agentia

Een federaal KB en enkele besluiten van de Vlaamse regering

• Binnenmilieu: de fysische of chemische factoren, of biotische

factoren in het binnenmilieu, van de omgeving binnenin woningen

en publiek toegankelijke gebouwen

• Biotische factoren: micro-organismen (al dan niet cellulair met

vermogen tot replicatie), allergenen van biologische oorprong en

andere biologische organismen die potentieel schade kunnen

toebrengen aan de menselijke gezondheid

• Voor wie verantwoordelijk is voor de bouw, het onderhoud of de

uitrusting van woningen of publiek toegankelijke gebouwen

Nog twee definities, en een ander toepassingsgebied!

En enkele richtwaarden voor biotische factoren

1. Definitie biologische agentia

2. Gevaren voor de gezondheid

3. Het juridische kader

4. De risicoanalyse

5. Praktische preventie

6. Tot besluit

1. Inventaris van alle bronnen, identificatie van de gevaren

2. Bepalen van de blootstelling

3. Evaluatie van de risico’s, vergelijking met grenswaarde

4. Nemen van acties, preventiemaatregelen 1. Technische maatregelen

2. Organisatorische maatregelen

3. Persoonlijke beschermingsmaatregelen

Klassiek stappenplan: stap 2 en 3 moeilijker volgen bij BA!

• Bijlage I KB Biologische agentia

• Classificatie en noten (2000/54/EG)

• Welke werknemers zijn blootgesteld op welke werkpost aan welke

(combinatie) van BA?

Bepaling van het gevaar: gebruik de vier gevaargroepen als basis

Risicogroep Ziekmakend

vermogen

Kans op verspreiding

onder de bevolking

Behandeling mogelijk

1 Zeer klein - Nvt

2 Aanwezig - +

3 Groot + +

4 Zeer groot + -

• Kwantitatief?

• Meten van de concentratie van het BA

• In de lucht op de werkpost (persoonlijk/statisch)

• Op een oppervlak op de werkpost

• In water

• In bloed

• Zelden gedaan (moeilijk, concentratie fluctueert in de tijd, teveel andere

factoren) voorbeeld

• NBN EN 13098: Guidelines for mo & endotoxin

• Kwalitatief?

Bepaling van de blootstelling: kwantitatief of kwalitatief

Belang van de transmissieketen: zeer belangrijk

Belang van de transmissieketen: vb. studie pluimveeslachterijen

• Eigenschappen van het micro-organisme

• Verspreiding

• Wijze van overdracht

• Wijze van gebruik

• …

Risicofactoren

• Eigenschappen van het micro-organisme

• Infectiositeit: vermogen van pathogeen agens om gastorganisme te

koloniseren en er te vermenigvuldigen

• Pathogeniciteit: vermogen van BA om bij gastorganisme reacties te weeg

te brengen tijdens replicatie

• Virulentie: mate waarin het BA mensen ziek kan maken

• Gastheerbereik: ziekteverwekkend voor mensen en dieren

• Minimale infectieuze dosis: het aantal micro-organismen dat nodig is om

een infectie te veroorzaken bij een normale persoon

• …

• Pathogen Safety Data Sheets & Risk Assessment

Risicofactoren

• Verspreiding

• Reservoir

• Plaats waar het micro-organisme voorkomt (verspreiding)

• Zieke mens Gezonde drager (idem voor dieren)

• Water, voeding, bodem, oppervlakten, afval

• Vector

• Biologische stabiliteit

• Overlevingsduur buiten gastheer (vermenigvuldiging)

• Groeifactoren (H2O, nutriënten, T , tijd, licht, O2, pH)

• Sporevorming

• Inactivering door chemische stoffen (ontsmettingsmiddelen, antibiotica) en fysische factoren (temperatuur, droogte, UV,…)

Risicofactoren

• Wijze van overdracht

• Inademing

• Inslikken (voeding, drank, hand-mond contact)

• Contact met de huid en slijmvliezen

• Inoculatie: verwonding met een puntig of snijdend voorwerp

(prikaccidenten)

Risicofactoren

• Wijze van gebruik

• Niet-gericht (niet-welbewust)

• Biologische agentia zijn een bijverschijnsel bij het werk

• bv. verpleegafdeling in een ziekenhuis

• soepeler pakket preventiemaatregelen

• Gericht (welbewust)

• Biologische agentia zijn een essentieel onderdeel van het werk

• bv. labo bacteriologie in ziekenhuis

• strenger pakket preventiemaatregelen

• (Bioterrorisme: zie website CDC en Gezondheidsraad)

Risicofactoren

Risico

=

IGEagens x Vermziekte

x Ineffectbehand

x

Wtransmissie

x

Blootstelling

x

…

Waar zitten de gevaars- en blootstellingscomponenten?

Risico =

x Ernst: classificatie BA (2, 3 of 4) • Intrinsieke Gevaarlijke Eigenschappen BA

• Ziekmakend vermogen

• (In)effectiviteit van de behandeling

x Waarschijnlijkheid: • Reservoir, overleving

• Toegangsweg (oraal, inhalatie, huid, inoculatie)

• Transmissie kans (klein, middelmatig, groot)

x Blootstelling: • Contactfrequentie (nooit, zelden, (zeer) regelmatig)

• Duur van contact (nul, kort, lang)

• Gericht versus niet-gericht / welbewust versus niet-welbewust

• Grootte van de blootstelling (afwezig, laag, matig, hoog)

• Afwendingsfactoren (CBM, PBM, persoonlijke hygiëne,…)

Waar zitten de gevaars- en blootstellingscomponenten?

Risico

=

IGEagens x Vermziekte

x Ineffectbehand

x

Wtransmissie

x

Blootstelling

x

…

1. Definitie biologische agentia

2. Gevaren voor de gezondheid

3. Het juridische kader

4. De risicoanalyse

5. Praktische preventie

6. Tot besluit

Deskundigen uit verschillende vakgebieden werken samen

Arbeid

Blootstelling

Ziekte

arbeidshygiëne

arbeidsgeneeskunde

arbeidsepidemiologie

arbeidstoxicologie

an

tic

ipe

ren

he

rke

nn

en

ev

alu

ere

n

be

he

ers

en

Chemische factoren

Fysische factoren

Biologische factoren

Ergonomische factoren

Psychosociale factoren

arbeids-

gezondheid

• Gevaar = potentieel (van een

agens, activiteit, proces,…) om

schade te veroorzaken

50

Wordt afgestemd op de mate waarin er blootstelling is aan een gevaar

• Blootstelling = mate waarin

mensen in contact komen met

het gevaar

• Risico = waarschijnlijkheid op schade bij blootstelling aan een gevaar

Niet beheerst:

~100% kans op irreversibele

tot dodelijke letsels

Aanvaardbaar beheerst:

~0% kans op irreversibele

tot dodelijke letsels

x x

https://indico.cern.ch/event/547069/contributions/2219757/attachments/1355370/20

48094/04_Risk_Assessment_Accident_Prevention.pptx voor het hele leeuw verhaal

• Risicoanalyse (op niveau organisatie, werkposten, individuen)

• Identificatie van het gevaar

• Bepalen van de blootstelling

• Evaluatie van de risico’s

• Preventiemaatregelen in volgorde van

• Eliminatie

• Substitutie

• Collectieve

• Organisatorische (informeren en opleiden)

• Persoonlijke

• om

• Risico’s te voorkomen

• Schade te voorkomen

• Schade te beperken

51

Ze voeren risicoanalyses uit en adviseren over te nemen maatregelen

https://indico.cern.ch/event/547069/contri

butions/2219757/attachments/1355370/204

8094/04_Risk_Assessment_Accident_Prevent

ion.pptx voor het hele leeuw verhaal

52

De bio-arbeidshygiënische strategie toepassen

https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/maatregelen

• https://www.beroepsziekten.nl/beroepsziekten/zoonosen

• https://ras.research.cornell.edu/care/documents/OHS/zoonosis_information_sheet_swine.pdf

• https://projects.ncsu.edu/project/swine_extension/healthyhogs/book1999/morrow.htm

• http://www.kennisplatformveehouderij.nl//dsresource?objectid=rivmp:313401&type=org&disposition=inline&ns_nc=1

• http://www.rivm.nl/Onderwerpen/Z/Ziek_door_dier/Zo_nosen_op_een_rij#varken

Zoönotische agentia: mogelijke ziekte na overdracht van dier op mens

RIVM zoönosen op een rij: varken • Ascaridose • Botulisme • Brucellose • Colibacillose • Cryptosporidiose • Dermatophytose (Ringworm)

• Fasciolose • Hondsdolheid • Hydatidose • Leptospirose • Listeriose • MRSA • Miltvuur

• Salmonellose • Schurft • Taeniase en cysticercose • Toxocarose • Toxoplasmose • Trichinellose

• Vlekziekte

• Eliminatie:

• Dieren zelf en voeder: onmogelijk

• Substitutie:

• Hoe kleiner, jonger, lichter de dieren,…

54

Eliminatie en substitutie: niet realistisch

• Opzet en ontwerp stal: vooral stof

• bio/uitloop

• vloertype

• voedersysteem

• Keuze en inregeling ventilatie: stof en gassen

55

Collectieve maatregelen

• Keuze ventilatie

• https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/ventilatie-en-

klimaatbeheersing-bij-varkensstallen

• http://www.varkensloket.be/Portals/63/Documents/ventilatiesystemen_in_

de_varkenshouderij.pdf

• http://www.varkensloket.be/Default.aspx?tabid=7114&preview=true&mo

duleid=6373&del=1&ContentID=17525

• Inregeling ventilatie: hoe meer ventileren

met buitenlucht, hoe minder polluenten?

• spanningsveld comfort/welzijn vs

energie-efficiëntie!

• afgestemd op aantal/leeftijd

• CO2 sturing?

56

Collectieve maatregelen

• Stofreductietechnieken

• Ontwikkeling en evaluatie van technieken ter verlaging van

stofconcentraties in varkensstallen

• Plan van aanpak voor ontwikkeling van

fijnstofreductiemethoden in varkensstallen

• Effect van T, RV en ventilatie op stofvorming

• Scrubbing, elektrostatische precipitatie,

droge filtratie, olie applicatie,…

• Type voeder, vetpercentage

57

Collectieve maatregelen

• Stalstof

• Schoonmaak en desinfectie tussen productie (cave

gevaarlijke producten weekmiddelen, desinfectantia!)

• Vaste voedertijdstippen

• Indien bedding: keuze

• Gassen

• Keuze tijdstip mixing mest

• Optimale weersomstandigheden

• Leeg compartiment

• Zorgen dat geen voeder of zuur

bij mest komt (reinigingsproducten?)

• Monitoren/meten en bijsturen

58

Organisatorische maatregelen

• Informeren

• ILVO, preventagri, varkensloket, overheden, …

• On site: waarschuwingsborden, infographics,…

59

Organisatorische maatregelen

https://agroarbo.nl/catalogus/mestgassen-2/

• Opleiden

• IPV-DGK, preventiemedewerkers, dierenartsen, lokale kringen

provinciale kringen, fabrikanten…

• Risicoperceptie en bewustmaking

• Gebruik correcte PBM

• Gebruik PBM correct

• Horen, zien en niet zwijgen!

60

Organisatorische maatregelen

61

Persoonlijke maatregelen: stofmaskers minstens (FF)P2 (met ventiel)

FF

62

Persoonlijke maatregelen: mixen ABEK-P2, onafhankelijk in besloten ruimte!

http://www.milieu-extra.com/wp-

content/uploads/2013/12/overzicht_k

euze_filterapparatuur_br_nl.pdf

https://www.arboportaal.nl/onderwer

pen/ademhalingsbescherming

• Bril, Helm met scherm

• Projectie grote stofdeeltjes

• Spatten bloed, urine, vervuild water,…

• Folie over vizier in laagjes (veelvuldig reinigen vermijden)

• Oorkappen

• Krijsende dieren

• Harde mechanische geluiden

• Cave kappen met luide muziek

• Otoplastieken (oordoppen minder hygiënisch)

• Schoen/laars

• Ruwe zolen: moeilijker reinigen minder uitglijden

• Stalen tippen

63

Persoonlijke maatregelen: veiligheidsbril, -oorkappen, -schoen/laars

1. Definitie biologische agentia

2. Gevaren voor de gezondheid

3. Het juridische kader

4. De risicoanalyse

5. Praktische preventie

6. Tot besluit

• Landingspagina: www.bsoh.be deel BA, archief BSOH

• Doelbewust gebruik: www.biosafety.be

• Niet-doelbewust gebruik: www.indoorpol.be

• Lastige wetgeving (nadruk bewust gebruik), beperkte normering

• Veel nuttige specifieke documentatie, weinig eenvoudige breed

bruikbare tools voor IPA

• Gevarieerd scala aan BA en effecten, specifieke RA technieken en

maatregelen nodig ifv organisme en transmissie

• Zijn alomtegenwoordig maar er zijn relatief weinig problemen mee

die we veelal met eenvoudige maatregelen kunnen beheersen

Enkele zaken om te onthouden over biologische agentia:

66