PRAKTIJKEXAMEN ModERNE bEdRIJfsAdMINIsTRATIE ... · preferente aandelen worden uitgegeven via een...

PRAKTIJKEXAMENModERNE bEdRIJfsAdMINIsTRATIEbEdRIJfsEcoNoMIEWoENsdAg 11 JANuARI 201208.45 - 12.30 uuR

1NederlaNdse associatie voor praktijkexameNs

MBA

D2.1dit examen-onderdeel bestaat uit 7 pagina’s

Beschikbare tijd 3¾ uur.Indien de uitwerking niet duidelijk leesbaar is, worden daarvoor geen punten toegekend.In totaal kunnen voor dit examenonderdeel 100 punten worden behaald en wel voor:

Opgave 1 Opgave 2 Opgave 3 Opgave 4onderdeel punten onderdeel punten onderdeel punten onderdeel punten1. 2 1. 2 1. 2 1.a. 22. 3 2. 2 2. 1 1.b. 23. 2 3. 2 3.a. 1 2.a. 14.a. 3 4. 2 3.b. 2 2.b. 24.b. 3 5. 3 4.a. 1 2.c. 15.a. 2 6. 2 4.b. 2 2.d. 25.b. 2 7. 2 5. 2 3.a. 16.a 2 8. 2 6. 1 3.b. 36.b. 1 9. 2 7.a. 2 4.a. 37.a. 1 10. 2 7.b. 2 4.b. 27.b. 2 8.a. 2 4.c. 28. 4 8.b. 2 5.a. 29. 2 9. 2 5.b. 2 10.a. 1 10.b. 2Totaal 29 Totaal 21 Totaal 25 Totaal 25

Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt, of onjuist is.

Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en u geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling betrokken.

22

Harmo bv is een familiebedrijf dat zich gespecialiseerd heeft in de productie van bakfietsen. In afdeling M worden de bakfietsen in elkaar gezet. Alle frames, overige fietsonderdelen en houten bakken worden ingekocht. Afdeling M bepaalt de productiehoeveelheid en houdt de voorraad gemonteerde fietsen aan.De gemonteerde bakfietsen worden alle tegen de fabricagekostprijs geleverd aan de afdeling V, die 80% van de bakfietsen verkoopt aan particulieren. De andere 20% wordt tegen dezelfde fabricagekosten geleverd aan afdeling S, die op verzoek van afnemers aanpassingen aan de bakfietsen aanbrengt. De afdelingen V en S houden geen voorraad fietsen aan.

Voor 2011 gelden de volgende gegevens.- De standaardinkoopprijs per frame en overige onderdelen is € 530,-.- De vaste inkoopprijs per houten bak is € 130,-.- De montagetijd per bakfiets is standaard 2 uur à € 60,- (proportioneel variabel).- De normale productie en aflevering voor afdeling M zijn 1 200 bakfietsen per jaar.- De vaste productiekosten voor afdeling M bedragen € 288.000,- per jaar.- De werkelijke productie van afdeling M is 1 230 bakfietsen.- De toename van de voorraad bakfietsen bij afdeling M is 45 stuks.- De vaste verkoopkosten voor de afdeling V bedragen per jaar € 14.400,-.- De proportioneel variabele verkoopkosten voor de afdeling V bedragen € 15,- per bakfiets.- De afdeling V verkoopt de bakfiets voor een vaste verkoopprijs van € 1.125,-.

NB Bij de vragen 1 t/m 7b hoeft u geen rekening te houden met belastingen.

Is er bij het eventueel verloren gaan van onderdelen tijdens de productie sprake van afval of van uitval? Motiveer uw antwoord.

Bereken de integrale standaardfabricagekostprijs van een bakfiets voor afdeling M.

Bereken de commerciële kostprijs van een bakfiets voor afdeling V.

a. Bereken voor de afdeling M het perioderesultaat over 2011 met behulp van de integrale standaardkostprijs (= AC = absorption costing). Specificeer het perioderesultaat eventueel in een transactieresultaat en een bezettingsresultaat. Geef aan of dit resultaat positief of negatief is.

b. Bereken voor de afdeling V het perioderesultaat over 2011 met behulp van de integrale standaardkostprijs. (= AC = absorption costing). Specificeer het perioderesultaat eventueel in een transactieresultaat en een bezettingsresultaat. Geef aan of dit resultaat positief of negatief is.

a. Bereken voor de afdeling M het perioderesultaat over 2011 volgens de direct costingmethode (DC).

b. Bereken voor de afdeling V het perioderesultaat over 2011volgens de direct costingmethode (DC).

a. Verklaar de omvang van het verschil tussen de antwoorden op de vragen 4.a en 5.a met behulp van een berekening.

b. Verklaar het ontbreken van een verschil tussen de antwoorden op de vragen 4.b en 5.b

1.

2.

3.

4.

5.

6.

opgave 1

3

a. Bepaal de break-even afzet voor de afdeling M.

b. Bepaal de break-even afzet voor de afdelingen M en V tezamen, indien er in die periode geen sprake van een voorraadmutatie is.

De bakfietsen die intern verkocht worden aan de afdeling S worden op verzoek van afnemers aangepast aan hun specifieke wensen. De kosten van deze aanpassing worden vooraf individueel bepaald. De afnemers betalen naast de vaste verkoopprijs van € 1.125,- , de kosten van de aanpassingen, de winstopslag en de omzetbelasting.Voor een afnemer worden speciale onderdelen gemonteerd met een prijs van € 98,-. De montage duurt 3 uur tegen een uurtarief van € 60,-. De opslag voor indirecte kosten van de afdeling S bedraagt 25% van de totale directe kosten van de opdracht, inclusief de prijs voor de interne levering.De winstmarge is 15% van de kostprijs en de afdeling brengt 19% omzetbelasting in rekening.

Bereken de aanbiedingsprijs van deze aangepaste bakfiets.

Waarom kan de afdeling S geen standaard integrale kostprijzen berekenen?

7.

8.

9.

4

LOKO bv produceert onder andere schuifdaken voor de automobielindustrie.Voor de productie van deze schuifdaken gebruikt zij één productielijn. Deze productielijn is aangeschaft en geïnstalleerd voor de prijs van € 580.000,-. De geschatte restwaarde van de productielijn is € 30.000,-. De economische levensduur is 5 jaar terwijl de technische levensduur 8 jaar is.Op de productielijn wordt lineair afgeschreven.De gecalculeerde interest is 5% per jaar van het tijdens de levensduur gemiddeld geïnvesteerde vermogen.De constante kosten van deze productielijn bestaan uit afschrijvingskosten en interestkosten.De normale productie is 750 stuks ongekeurde schuifdaken per jaar.Voor het jaar 2011 verwacht LOKO bv 700 stuks ongekeurde schuifdaken te maken.

NB Er wordt in deze opgave geen rekening gehouden met omzetbelasting.

Wat is het verschil tussen de technische en de economische levensduur van een productiemiddel?

Bereken de jaarlijkse afschrijvingskosten van de productielijn.

Bereken de jaarlijkse interestkosten van de productielijn.

Bereken de constante kosten per ongekeurd schuifdak.

- Het bruto grondstofverbruik voor een ongekeurd product bedraagt 12,5 kg. - De standaardprijs van deze grondstof is € 3,24 per kg.- Naast de grondstofkosten zijn er ook arbeidskosten voor de bediening van de machine.- Per ongekeurd product wordt standaard 30 minuten arbeidstijd berekend.- De standaardprijs per arbeidsuur bedraagt € 60,-.- De standaarduitval van de ongekeurde producten is 5%. - De afval en uitval hebben geen waarde.- De producten worden verkocht met een winstmarge van 25% van de kostprijs van een goedgekeurd product.

Bereken de standaardkostprijs voor een goedgekeurd schuifdak.

Bereken de verkoopprijs van een schuifdak.

- Er wordt rekening gehouden met een standaardafval van 20% van het bruto grondstofverbruik.

Aan het eind van 2011 zijn bij LOKO bv de volgende gegevens bekend:- Werkelijke productie ongekeurde schuifdaken was 680 stuks.- De werkelijke gebruikte hoeveelheid grondstoffen was 8 500 kg, hiervoor is € 26.350,- betaald. Van deze gebruikte hoeveelheid grondstoffen was 1 380 kg afval.- Het aantal arbeidsuren was 330. Hiervoor werd € 19.000,- betaald.- Van de ongekeurde productie werd 2,5% afgekeurd.

Bereken het efficiencyverschil op afval in kilogrammen. Geef aan of dit verschil positief of negatief is.

Bereken het uitvalresultaat van de schuifdaken in euro’s. Geef aan of dit resultaat positief of negatief is.

Bereken het efficiencyresultaat op loonkosten in euro’s. Geef aan of dit resultaat positief of negatief is.

Bereken het prijsresultaat op loonkosten in euro’s. Geef aan of dit resultaat positief of negatief is.

7.

8.

6.

5.

9.

10.

1.

2.

3.

4.

opgave 2

Groothandelsbedrijf Fairplay nv voert een assortiment van bekende merken op het gebied van sanitair, verwarming en elektra. Zij heeft corporate governance hoog in het vaandel staan.Fairplay nv heeft al enige jaren te maken met onderkapitalisatie. De directie vindt herkapitalisatie op korte termijn gewenst.In verband met de financiering van uitbreiding van haar activiteiten zal Fairplay nv begin 2012 overgaan tot uitgifte van extra aandelen. Er zullen 100 000 preferente aandelen worden uitgegeven via een claimemissie en 1 900 000 gewone aandelen via vrije inschrijving. De nominale waarde van elk aandeel van Fairplay nv is € 2,50. De totale aandelenemissie zal € 6.000.000,- opbrengen.

Wat wordt verstaan onder corporate governance?

Wanneer is er bij een onderneming sprake van onderkapitalisatie?

a. Wat wordt verstaan onder herkapitalisatie?

b. Op welke wijze kan Fairplay nv deze herkapitalisatie vormgeven?

a. Wat wordt verstaan onder een claimemissie?

b. Noem twee voorrechten die verbonden kunnen zijn aan preferente aandelen.

Bereken het agio op deze aandelenemissie.

Voor administratieve ondersteuning maakt Fairplay nv gebruik van kantoorapparatuur met een totale aanschafprijs van € 1.200.000,-. De economische levensduur hiervan is 5 jaren en de restwaarde is 10% van de aanschafprijs. Er wordt met een vast percentage van de aanschafprijs afgeschreven. De restwaarde wordt aan het einde van de economische levensduur terugontvangen.Fairplay nv heeft echter de kantoorapparatuur niet tegelijk aangeschaft, maar vanaf 2008 vijf jaar achtereen aan het begin van elk jaar € 240.000,- in nieuwe apparatuur geïnvesteerd en betaald.Er vinden in de aanschafprijs en restwaarde van deze apparatuur geen veranderingen plaats.

NB Met omzetbelasting behoeft geen rekening te worden gehouden.

Hoe noemt men het verschijnsel dat door deze investeringsstrategie optreedt?

a. Bereken de vermogensbehoefte met betrekking tot deze apparatuur aan het begin van 2012.

b. Bereken de vermogensbehoefte met betrekking tot deze apparatuur aan het eind van 2012. a. Welk totaalbedrag komt met betrekking tot deze apparatuur op de resultatenbegroting van 2012?

b. Welk totaalbedrag komt met betrekking tot deze apparatuur op de liquiditeitsbegroting van 2012?

Bereken het totaalbedrag van de afschrijvingskosten op de kantoorapparatuur in de jaren 2008 tot en met 2012.

Fairplay nv had voor de verkrijging van de kantoorapparatuur ook gebruik kunnen maken van leasing.

5

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

opgave 3

6

a. Noem de twee hoofdvormen van leasing.

b. Welke hoofdvorm van leasing van kantoorapparatuur zou Fairplay nv kunnen kiezen? Motiveer uw antwoord.

Van onderneming TradSo nv zijn voor het boekjaar 2011 de volgende balansen gegeven.

Balans per 31 december 2011 na winstverdeling (x € 1.000,-)Immateriële vaste activaOverige vaste activaVoorradenDebiteurenLiquide middelen

3.6002.0001.5402.035 925

______

Eigen vermogenLang vreemd vermogenKort vreemd vermogen

3.8802.9903.230

______Totaal 10.100 Totaal 10.100

Balans per 31 december 2010 na winstverdeling (x € 1.000,-)Immateriële vaste activaOverige vaste activaVoorradenDebiteurenLiquide middelen

3.3001.3001.4601.980

860______

Eigen vermogenLang vreemd vermogenKort vreemd vermogen

3.4802.5602.860

______Totaal 8.900 Totaal 8.900

a. Geef twee voorbeelden van immateriële vaste activa.

b. Noem naast de immateriële vaste activa nog twee andere groepen vaste activa en geef van iedere groep een voorbeeld.

Om de liquiditeit en solvabiliteit van TradSo nv te beoordelen wordt gebruikt gemaakt van kengetallen.

NB Geef bij hierna gevraagde berekeningen het antwoord op twee decimalen.

a. Wat wordt verstaan onder het begrip liquiditeit?

b. Bereken de current ratio voor TradSo nv per 31 december 2011 en per 31 december 2010.

c. Is de liquiditeit van TradSo nv gedurende 2011 verbeterd of verslechterd? Motiveer uw antwoord op basis van de door u berekende current ratio’s.

d. Welk nadeel is verbonden aan het beoordelen van de liquiditeit van een onderneming op basis van balansratio’s?

a. Wat wordt verstaan onder het begrip solvabiliteit?

b. Is de solvabiliteit van TradSo nv gedurende 2011 verbeterd of verslechterd? Motiveer uw antwoord door middel van de berekening van de debt ratio’s.

opgave 4

10.

1.

2.

3.

7

De resultatenrekening van TradSo nv over 2011 luidt als volgt (getallen x € 1.000,-)

Overige gegevens: - De kostenvoet van het gemiddeld vreemd vermogen over 2011 was 7,73 %. - Het gemiddeld winstbelastingpercentage (belastingquote) over 2011 was 23,41.

a. Bereken de rentabiliteit van het gemiddeld totaal vermogen van TradSo nv over 2011.

b. Wordt de rentabiliteit van het gemiddeld eigen vermogen van TradSo nv gunstig of ongunstig beïnvloed door het financiële hefboomeffect? Motiveer uw antwoord zonder berekening.

c. Bereken de rentabiliteit van het gemiddeld eigen vermogen (na belasting) over 2011 door toepassing van de formule van het financiële hefboomeffect.

TradSo nv gaat over tot de uitgifte van nieuwe aandelen en gebruikt de opbrengst van deze emissie geheel voor de aflossing van een deel van de langlopende schulden.

a. Verandert door deze transactie het netto werkkapitaal van TradSo nv? Motiveer uw antwoord.

b. Heeft deze transactie invloed op de rentabiliteit van het gemiddeld totale vermogen van TradSo nv? Motiveer uw antwoord.

Einde van dit examenonderdeel

Omzet 12.000Som van de bedrijfskosten 9.500 - Bedrijfsresultaat 2.500 Betaalde interest 450 -Winst voor belastingen 2.050Winstbelasting 480 -Winst na belasting 1.570

4.

5.

PRAKTIJKEXAMENModERNE bEdRIJfsAdMINIsTRATIEfINANcIëlE RAPPoRTAgE & ANAlysEZitting: bedrijfsstatistiek dINsdAg 10 JANuARI 201211.00 - 12.45 uuR


MBA

D2.4DIT EXAMEN-ONDERDEEL BESTAAT UIT 4 PAGINA’S

Beschikbare tijd 1¾ uur.Indien de uitwerking niet duidelijk leesbaar is, worden daarvoor geen punten toegekend.In totaal kunnen voor dit examenonderdeel 100 punten worden behaald en wel voor:

Opgave 1 Opgave 2 onderdeel punten onderdeel punten1.a. 2 1. 51.b. 2 2. 101.c. 2 3. 151.d. 3 4. 22.a. 4 5. 52.b. 3 6. 42.c. 5 7. 43.a. 3 8. 53.b. 2 3.c. 5 3.d. 6 4.a. 3 4.b. 54.c. 5 Totaal 50 Totaal 50



22

a. Wat wordt bij een statistisch onderzoek verstaan onder de statistische massa oftewel de populatie?b. Bij een statistisch onderzoek wordt vaak volstaan met een steekproef in plaats van een volledig onderzoek. Noem twee redenen om te kiezen voor een steekproef.c. Wat is een primair statistisch onderzoek?d. Bij een bepaald statistisch onderzoek werden de waarnemingsuitkomsten afgelezen op één decimaal en daarna afgerond op gehelen. Is hierbij sprake van een systematische fout of van een toevallige fout in de uitkomst? Motiveer uw antwoord.

Een onderneming heeft een groot aantal artikelen in haar assortiment. Van de producten A en B zijn de volgende gegevens van de prijs of prijsindex in enkele jaren gegeven.

Prijs van product A en prijsindex van product B in enkele jaren van een onderneming.

a. Bereken de enkelvoudige prijsindexcijfers voor product A in 2008 en 2011 met als basisjaar 2005, afronden op één decimaal.

De prijs van product B in 2008 is € 8,52.

b. Wat is de prijs van product B in 2011? Afronden op twee decimalen.

De waardeverhouding van de producten A en B in 2005 is 3,5 : 2,0.

c. Bereken de samengesteld gewogen prijsindex van de producten A en B in 2011 met als basisjaar 2005.

Jaar Prijs product Ain €

Prijsindex product B

2005 5,80 100,02008 6,10 106,52011 7,00 108,4

2.

1.OPGAvE 1

3

Handelsonderneming FUTURA is een groothandel in ijzerwaren. De administrateur van de onderneming heeft het volgende overzicht samengesteld van de facturen in 2011.

Verdeling van de facturen naar factuurbedrag (exclusief kwantumkorting) in 2011 van onderneming FUTURA.

Factuurbedrag in € Aantal facturen 0 - < 500 245 500 - < 1.000 3211.000 - < 2.000 4522.000 - < 5.000 2135.000 - < 10.000 129Totaal 1 360

a. Wat is de modale klasse van de factuurbedragen?b. Wat is de modus van de factuurbedragen? De onderneming geeft op de facturen met een factuurbedrag van € 4.000,- of meer een kwantumkorting van 2%.

c. Hoeveel procent van de facturen kwam in 2011 in aanmerking voor kwantumkorting? Afronden op één decimaal.d. Hoe groot was het totale bedrag aan kwantumkorting in 2011?

Een onderneming produceert varianten van een product in verschillende seriegrootten. Voor een serie geldt de volgende kostenfunctie.

Y = 0,5 X + 3,5 X = seriegrootte in 1000 stuks Y = totale productiekosten in € 1.000,-

a. Hoe groot zijn de vaste kosten per serie?b. Hoe groot zijn de totale kosten bij een seriegrootte van 18 000 stuks?

Door een wijziging in de productiemethode worden de variabele kosten 20% lager en nemen de vaste kosten per serie toe met € 1.200,-.

c. Wat wordt de kostenfunctie na invoering van de wijziging in de productiemethode?

Zie ommezijde

3.

4.

4

Handelsonderneming Solano bv beschikt over goed ontwikkelde omzetstatistiek. Hierdoor kan met regelmaat snel informatie verkregen worden over het verloop van de omzetcijfers. Naast de omzetvergelijking van verschillende jaren worden tevens omzetramingen gemaakt. De administrateur hanteert hiervoor de onderstaande kwartaalomzettabel.

Kwartaalomzetten van handelsonderneming Solano bv gedurende de jaren 2009-2011.

KwartalenKwartaalomzet × € 1.000,-

2009 2010 20111e2e3e4e

590530560540

630570590570

660610630610

Behoort omzetstatistiek tot de interne- of externe bedrijfseconomische statistiek? Motiveer uw antwoord.

Vul de hierboven gegeven tabel aan met de cumulatieve omzetten per kwartaal en vervolgens met de voortschrijdende jaartotalen.

Teken van de gegeven en de berekende omzetgegevens de zogenaamde Z-grafiek.

Aan welke voorwaarde moet worden voldaan om tot een correcte Z-figuur te komen?

De trendmatige stijging van de kwartaalomzet in 2012 is 2% per kwartaal ten opzichte van het voorgaande kwartaal, uitgaande van de voor het seizoen gecorrigeerde omzet van het 4e kwartaal 2011. De te hanteren seizoenindices zijn voor het 1e tot en met het 4e kwartaal respectievelijk 108, 94, 101 en 97.

Bereken de voor het seizoen gecorrigeerde omzet van het 4e kwartaal 2011, afronden op een veelvoud van € 1.000,-.

Bereken de verwachte trendomzet voor elk van de kwartalen van 2012, afronden op een veelvoud van € 1.000,-.

Bereken de verwachte omzet voor elk van de kwartalen van 2012, afronden op een veelvoud van € 1.000,-.

Met welke component van de tijdreeks is in de omzetraming voor 2012 geen rekening gehouden?


1.

OPGAvE 2

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

PRAKTIJKEXAMENModERNE bEdRIJfsAdMINIsTRATIEbELAsTINGWETGEVING dINsdAG 10 JANUARI 20128.45 - 10.45 UUR


MBA


Beschikbare tijd 2 uur.Indien de uitwerking niet duidelijk leesbaar is, worden daarvoor geen punten toegekend.In totaal kunnen voor dit examenonderdeel 100 punten worden behaald en wel voor:

Opgave 1 * Opgave 2 Opgave 3 Opgave 4 Opgave 5onderdeel punten onderdeel punten onderdeel punten onderdeel punten onderdeel punten1.a. 1 1. 3 1.a. 2 1. 3 1. 21.b. 1 2.a. 3 1.b. 3 2.a. 3 2. 31.c. 1 2.b. 3 1.c. 2 2.b. 3 3. 31.d. 1 3.a. 3 2. 3 3. 3 4. 3extra 1 3.b. 3 3. 10 4. 4 5. 42.a. 1 4. 3 5. 4 6.a. 32.b. 1 5. 2 6.b. 22.c. 1 2.d. 1 extra 1 3.a. 1 3.b. 1 3.c. 1 3.d. 1extra 14.a. 14.b. 14.c. 14.d. 1extra 1 20 20 20 20 20

* Voor elk van de vragen 1, 2, 3 en 4 van Opgave I geldt: Indien a t/m d goed zijn, wordt 1 punt extra toegekend.



2

Deze opgave bestaat uit vier onderdelen. Per onderdeel worden vier beweringen gegeven. Van elke bewering moet u aangeven of die juist of onjuist is. Een motivering is niet nodig.

In de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) is onder andere bepaalda. welke rechtsmiddelen een belastingplichtige heeft als hij het niet eens is met een opgelegde aanslag. b. welke soorten aanslagen de inspecteur kan opleggen.c. binnen welke termijn een aanslag betaald moet zijn.d. dat een belastingplichtige onder alle omstandigheden de inspecteur toegang tot zijn woonhuis moet verlenen.

De volgende bepalingen gaan over de omzetbelasting.a. Over tabaksproducten wordt zowel accijns als omzetbelasting geheven. b. De chirurg in het ziekenhuis moet omzetbelasting over zijn declaraties in rekening brengen.c. Glazenwassers vallen onder het kasstelsel en hoeven daarom geen omzetbelasting af te dragen.d. Het toepassen van de kleine ondernemersregeling is niet afhankelijk van de rechtsvorm van onderneming.

In de Wet op de vennootschapsbelasting is sprake van het begrip fiscale eenheid.a. Het begrip fiscale eenheid komt uitsluitend in de Wet op de vennootschapsbelasting voor.b. Om een fiscale eenheid te kunnen vormen moet een bv over tenminste 95% van de aandelen van een andere vennootschap beschikken.c. Een bv die 100% van de aandelen in een Belgische bvba bezit, kan met deze bvba een fiscale eenheid vormen.d. Als verzocht wordt om een fiscale eenheid, dan geeft de inspecteur een beschikking af.

Jan Keizer en zijn vrouw Ria bezitten elk 50% aandelen van Keizer bv. a. Op de aandelen Keizer bv is in 2011 dividend uitgekeerd. De ingehouden dividendbelasting wordt uitsluitend met de heffing over de inkomsten uit box 2 verrekend.b. Het kantoorgebouw dat Jan Keizer privé bezit wordt aan Keizer bv verhuurd. De huuropbrengst valt in box 1.c. In 2011 verkoopt Jan al zijn aandelen Keizer bv. Jan moet deze opbrengst aangeven in box 2.d. In 2011 verkoopt Ria eveneens al haar aandelen. Ria moet deze opbrengst aangeven in box 3.

1.

2.

3.

opgave 1

4.

3

Deze opgave betreft de inkomstenbelasting.

Floris Gerritsen heeft in Nijmegen sinds 2002 een winkel in bloemen en planten. Hij werkt meer dan 1225 uur in de onderneming. In het jaar 2011 doen zich de volgende gebeurtenissen voor.Op 1 maart 2011 koopt Floris het pand waarin hij zijn onderneming uitoefent. In het pand is op de begane grond de winkel gevestigd, de bovenverdieping is bereikbaar via een aparte ingang en is verhuurd aan drie studenten. De koopsom van het pand bedraagt € 520.000,-.

Deze koopsom dient als volgt verdeeld te worden: - het winkelgedeelte € 320.000,-; - de bovenverdieping € 140.000,-; - de ondergrond € 60.000,-. Floris besluit om alleen het deel dat betrekking heeft op het winkelgedeelte op zijn balans te activeren.

Is het fiscaal óók toegestaan dat Floris het volledige pand, dus inclusief de bovenverdieping, activeert? Motiveer uw antwoord.

a. Heeft Floris recht op willekeurige afschrijving? Motiveer uw antwoord. b. Heeft Floris recht op investeringsaftrek? Zo ja, hoeveel bedraagt deze, zo nee, waarom niet?

In september 2011 laat Floris het pand van binnen en buiten schilderen. De kosten hiervan bedragen € 20.000,-. Hiervan is 60% toe te rekenen aan het winkelgedeelte en de rest aan de bovenverdieping. Floris boekt het volledige bedrag van € 20.000,- op grootboekrekening 461 onderhoudskosten gebouwen.

a. Is het fiscaal toegestaan dat Floris het volledige bedrag van € 20.000,- ten laste van zijn winst brengt? Motiveer uw antwoord en geef zo nodig een berekening. b. Verandert het antwoord op vraag 3.a. als Floris het volledige pand op zijn balans had geactiveerd? Motiveer uw antwoord.

Het pand van Floris moet eens in de vijf jaar geschilderd worden. Floris wil het liefst jaarlijks met deze toekomstige uitgaven rekening houden.

Welke mogelijkheid biedt de wet hiervoor? Motiveer uw antwoord en vermeld het relevante wetsartikel.

De winst over jaar 2011 valt bijzonder tegen; deze bedraagt slechts € 6.500,-. Om deze reden besluit Floris om geen gebruik te maken van een toevoeging aan de fiscale oudedagsreserve.

Welk bedrag aan zelfstandigenaftrek kan Floris in 2011 ten laste van zijn winst brengen?

opgave 2

1.

2.

3.

4.

5.

Deze opgave betreft de vennootschapsbelasting.

Dirk Gunneman is de enige directeur/aandeelhouder van Holding Verbiest bv te Alkmaar. De holding heeft diverse dochtermaatschappijen in binnen- en buitenland, te weten: Akkra bv te Alkmaar voor 95% (winstaandeel 2011 € 15.000,-); Nieman bv te Amsterdam voor 90% (winstaandeel 2011 € 10.000,-); Gender bvba te Antwerpen (België) voor 100% (verlies 2011 van € 20.000,-); Sunman gmbh te Düsseldorf (Duitsland) voor 4% (winstaandeel 2011 € 1.000,-); Bonjour sarl te Parijs voor 10%; (geen winst of verlies; is een vennootschap al jaren zonder activiteiten).

a. Hoeveel percent van de aandelen moet Holding Verbiest bv minimaal van elke dochtermaatschappij bezitten, wil de deelnemingsvrijstelling van toepassing zijn? b. Wat houdt de deelnemingsvrijstelling in? c. Welke van de genoemde vennootschappen vallen onder de deelnemingsvrijstelling?

De accountant van Dirk Gunneman adviseert in 2011 om een aanvraag voor een fiscale eenheid bij de inspecteur in te dienen met ingang van 2012.

Welke vennootschap(pen) komt (komen) hiervoor in aanmerking?

Het (geconsolideerde) bedrijfseconomisch resultaat 2011 van Holding Verbiest bv bedraagt € 100.000,-. In 2011 wordt Bonjour sarl ontbonden en geliquideerd. De verkrijgingsprijs/het opgeofferd bedrag is € 5.000,-. De liquidatie-uitkering is € 3.000,-.

Geef een gespecificeerde berekening per feit van de fiscaal belastbare winst 2011 van Holding Verbiest bv uitgaande van de geconsolideerde winst van € 100.000,-.

Neem voor het beantwoorden van dit onderdeel de onderstaande tabel over.

Als de fiscale winst toeneemt vermeldt u : + en als deze afneemt: –. Wijzigt de fiscale winst niet dan vermeldt u: 0.

Feit +, – , 0 Bedrag in €Geconsolideerde winst Holding Verbiest bv 100.000Winstaandeel Akkra bvWinstaandeel Nieman bvVerlies Gender bvbaWinstaandeel Sunman gmbhLiquidatieresultaat Bonjour sarlFiscaal belastbare winst

4

1.

2.

3.

opgave 3

Deze opgave betreft de loonbelasting.

Mazari bv exploiteert een handel in land- en tuinbouwmachines. Alle aandelen van de vennootschap zijn in handen van Leendert Marijnissen. In het jaar 2011 doen zich de volgende gebeurtenissen voor.

De directeur, Leendert Marijnissen, besluit in januari om in het jaar 2011 geen salaris op te nemen. Over het jaar 2010 had Leendert nog een salaris van € 80.000,-, wat een gebruikelijk salaris is voor een dergelijke dienstbetrekking elders.

Wat voor soort dienstbetrekking bestaat er tussen Mazari bv en Leendert Marijnissen? Motiveer uw antwoord aan de hand van het relevante wetsartikel.

a. Geef een berekening over welk bedrag Mazari bv de loonbelasting moet betalen.b. In welke maand moet dit uiterlijk worden aangegeven?

Bij Mazari bv treedt op 15 maart 2011 Kees Loonen als onderhoudsmonteur in dienst. Kees verzoekt om in het kader van de spaarloonregeling in de maanden maart tot en met december maandelijks een bedrag van € 61,- (€ 613,- : 10) op een geblokkeerde spaarrekening te storten.

Mag Kees bij Mazari bv in 2011 gebruikmaken van de spaarloonregeling? Motiveer uw antwoord.

Florico bv past de ‘werkkostenregeling’ (art. 31a Wet LB) toe. De fiscale loonsom van Florico bv is € 8.000.000,-. Na aftrek van de gerichte vrijstellingen en toegestane nihilwaarderingen gaat Florico bv uit van € 140.000,- aan werkkosten.

Bereken het bedrag van de vrije (of forfaitaire ruimte) van Florico bv.

Geef een berekening van het bedrag dat Florico bv aan eindheffing is verschuldigd.

5

1.

2.

3.

4.

5.

opgave 4

Deze opgave betreft de omzetbelasting.

Alle bedragen zijn exclusief omzetbelasting (OB). Rijdzo bv te Utrecht is importeur/hoofddealer voor de Benelux van het bekende Chinese automerk Rijdzo. Ook verkoopt Rijdzo bv autoverzekeringen. De (landelijke) reclamecampagnes worden aan de dealers doorberekend. Rijdzo bv heeft een vergunning conform artikel 23 Wet OB. De volgende feiten zijn ontleend aan de boekhouding over december 2011. Met de eventuele gevolgen van de Wet op de belasting van personenauto’s en motorrijwielen 1992 (BPM) en bijkomende kosten bij de aankoop van een nieuwe auto zoals legesbewijs etc. hoeft u geen rekening te houden.

Welke regeling is van toepassing bij de inruil van gebruikte personenauto’s door particulieren op nieuwe auto’s?

Op 4 december wordt een gebruikte personenauto uit 2005 voor € 5.000,- door particulier De Vries ingeruild tegen een nieuwe personenauto met een catalogusprijs van € 30.000,-.

Afgesloten op 7 december een autoverzekering met Paul Verbiest te Maarn voor € 1.000,-.

Factuur van 8 december verzonden wegens de verkoop en levering op 8 december van vijf Rijdzo’s aan garage Ravage bvba te Geel (België) voor € 110.000,-.

Factuur van 12 december ontvangen uit China voor de levering van tien Rijdzo’s in totaal voor € 200.000,-.

a. Factuur van 15 december ten bedrage van € 5.000,- verzonden aan dealer Bonsoir bvba te Luik (België) voor hun aandeel in de Belgische reclamecampagne. b. Wat moet op de factuur aan Bonsoir bvba naast NAW (Naam, Adres, Woonplaats) -gegevens, datum, bedrag, nummer, BTW-identificatienummer Rijdzo en omschrijving vermeld staan?

Geef aan welke feiten relevant zijn voor de aangifte van december 2011. Neem het schema (zonder voorbeeld) over op uw uitwerkingenblad en noteer daarin de juiste rubrieknummers en de daarbij behorende bedragen. Raadpleeg zo nodig het model van de aangifte omzetbelasting. Dit formulier moet u niet invullen en inleveren. Indien een feit geen aanleiding geeft tot vermelding in de aangifte vermeldt u in de tabel: “geen” in beide kolommen.

(Fictief)voorbeeld van vermelding van een feit in de tabel: Factuur 20 december 2011 voor de levering van 100 broden aan de firma X te Rotterdam voor € 200,-. Voor de verwerking in de aangifte zie de tabel.

Feit Rubrieknummer OBVoorbeeld 1b 122.3.4.5.

6.a.

6

1.

2.

3.

4.

5.

6.

opgave 5


7

Praktijkexamenmoderne Bedrijfsadministratie journaalPosten woensdag 11 januari 201213.30 - 16.30 uur


MBA

D2.7

DIT EXAMEN-ONDERDEEL BESTAAT UIT 9 PAGINA’S + BIjLAGE BIj OPGAvE 1 EN 2


Opgave 1 Opgave 2 onderdeel punten onderdeel punten1. 4 1. 22. 6 2. 33. 4 3. 34. 5 4. 25. 7 5. 26. 3 6. 27. 4 7. 38. 3 8. 29. 3 9. 210. 3 10. 411. 3 12. 3 Deel 213. 2 11. 3+2+2 12. 3 13. 4 14. 3 15. 2 16. 2 17. 2 18. 2Totaal 50 Totaal 50



22

Weko bv produceert het massaproduct Onix.De normale productie en verkoop zijn 120.000 producten per jaar.De voor 2011 berekende standaardverkoopprijs per product Onix is als volgt opgebouwd.

Verbruik grondstoffen 2 kg à € 8,- € 16,-Directe (variabele) lonen 1 arbeidsuur à € 32,- ,, 32,-Toeslag variabele indirecte productiekosten 1/8 machine-uur à € 64,- ,, 8,-Standaard variabele fabricagekostprijs € 56,-Variabele verkoopkosten 6% van de verkoopprijs ,, 6,-Commerciële variabele kostprijs € 62,-Toeslag vaste indirecte produktiekosten 1/8 machine-uur à € 96 ,, 12,-Vaste verkoopkosten ,, 6,-

€ 80,-Winstopslag ,, 20,-Standaardverkoopprijs € 100,-

Weko bv past het systeem van direct costing toe in haar boekhouding. De vaste kosten gaan rechtstreeks vanuit rubriek 4 naar rubriek 9.De hulpafdelingen berekenen de kosten door aan de productieafdeling op basis van het aantal werkelijke arbeidsuren van de hulpafdelingen × € 32,- (variabele kostentarief).De productieafdeling berekent haar indirecte kosten door aan de 6 rubriek op basis van het aantal machine-uren × € 64,- (variabel kostentarief).

U dient bij de uitwerking van de vragen gebruik te maken van:- de in de bij opgave 1 behorende bijlage opgenomen rekeningschema en invoerschermen;- de hierna vermelde gegevens.

OPGAvE 1

Over periode 12 zijn onder andere de volgende financiele feiten verzameld.

Inkoopfactuur 1421Factuur ontvangen van leverancier De Wolf (crediteurennummer 1403).Geleverde grondstoffen (artikelnummer 3001) € 3.000,-Omzetbelasting 19% ,, 570,-Totaal € 3.570,-De factuur is gelijk ontvangen met de grondstoffen. De vaste verrekenprijs van de geleverde grondstoffen is € 3.200,-.

Vul het invoerscherm in voor inkoopfactuur 1421.

Verkoopfactuur 1269 Factuur verstuurd aan afnemer Oostrik (debiteurennummer 1309). Verkoopprijs 240 stuk Onix € 24.000,-19% omzetbelasting ,, 4.560,- Te voldoen € 28.560,-De goederen zijn gelijktijdig met de factuur verzonden.

Vul het invoerscherm in voor verkoopfactuur 1269; denk daarbij ook aan de boeking van de standaard variabele fabricagekostprijs en aan de dekking van de variabele verkoopkosten.

Kasstuk 4203Per kas betaald voor bedrijfskleding € 595,- inclusief 19% omzetbelasting.Hiervan is nog niets geboekt.Per kas ontvangen van debiteur Schouten (debiteurennummer 1304) € 9.520,-.

Vul het invoerscherm in voor het kasstuk 4203.

De volgende gegevens hebben betrekking op de gehele periode 12.

Verbruiksregister grond- en hulpstoffen 6245Afgegeven en verbruikt aan grondstoffen € 146.500,-, als volgt gespecificeerd:• artikelnummer 3000 verbruik € 62.000,-• artikelnummer 3001 verbruik € 18.000,-• artikelnummer 3002 verbruik € 66.500,-Het verbruik aan hulpstoffen is € 14.330,-

Geef de journaalpost en de eventueel bij te werken rekeningen in de subadministratie van het verbruiksregister 6245

Productiestaat 7241Geproduceerd 10 000 stuks Onix.Hiervoor verbruikt aanarbeidsuren 9 800machine-uren 1 330

Vul het invoerscherm overige boekingen in voor productiestaat 7241, inclusief het verbruik aan uren.

3

2.

3.

4.

5.

1.

Loonverdeelstaat 2112De verdeling van de betaalde lonen, inclusief sociale lasten is als volgt:Directe loonkosten € 336.000,-Indirecte loonkosten € 77.000,-

Geef de journaalpost van de loonverdeelstaat 2112

Kostenverdeelstaat 4941 Deze staat vermeldtvaste kosten hulpafdelingen € 38.000,-variabele kosten hulpafdelingen ,, 25.000,-vaste kosten productieafdeling ,, 120.000,- variabele kosten productieafdeling ,, 65.000,-vaste kosten verkoopafdeling ,, 56.000,-variabele kosten verkoopafdeling ,, 58.000,-

Vul het invoerscherm overige boekingen in voor de kostenverdeelstaat 4941.

Dekkingsstaat 5441 variabele kosten hulpafdelingenHet aantal arbeidsuren van de hulpafdelingen is 665.

Geef de journaalpost van de dekkingsstaat variabele kosten hulpafdelingen met boekingstuknummer 5441.

Weko bv maakt over iedere periode een resultatenoverzicht met daarin vermeldt:• de contributiemarge• de vaste kosten• de afdelingsresultaten• de fabricageresultaten onderverdeeld in prijsverschillen en efficiencyverschillen.

Als afsluiting van periode 12 vindt overboeking plaats naar 990 totale contributiemarge991 afdelingsresultaat hulpafdelingen992 afdelingsresultaat productieafdeling993 afdelingsresultaat verkoopafdeling994 efficiencyverschil grondstoffen995 efficiencyverschil directe arbeidsuren996 efficiencyverschil machine-uren997 prijsverschil directe arbeidsuren

Op grond van de hiervoor vermelde gegevens 4 tot en met 8 die betrekking hebben op periode 12 en als verder gegeven is dat de totale omzet over deze periode 10 000 stuks Onix bedraagt tegen € 100,- per stuk exclusief omzetbelasting, wordt het volgende gevraagd:

De journaalpost van de overboeking van de totale contributiemarge.

De journaalpost van de overboeking van het afdelingsresultaat van de verkoopafdeling.

De journaalpost van de overboeking van het efficiencyverschil machine-uren.

De journaalpost van de overboeking van het prijsverschil directe arbeidsuren.

De controleberekening van het efficiencyverschil machine-uren.

4

6.

7.

8.

11.

12.

13.

10.

9.

INLEIDINGBottlefill bv te Zaandam houdt zich bezig met het vullen van flessen. De onderneming vult flessen met vier soorten zelfgemaakte drankjes, die onder de naam Amberiaan in eigen beheer worden verkocht. Ook voert de onderneming bottelopdrachten uit voor derden, in de vorm van loonbotteling.De financiële administratie voert Bottlefill bv met behulp van een ERP pakket, waarvan onder andere de modules Finance en Controlling worden gebruikt. In de Finance module is het grootboek ondergebracht en in de Controlling module de Profit Centers (winstcentra) de Cost Centers (kostenplaatsen) en de Internal Orders (tijdelijke kostenplaatsen).De winstgevendheid wordt in de Controlling module op twee niveaus gemeten; in Profit Center Groups en in Profit Centers. De onderneming kent twee Profit Center Groups en wel een voor eigen beheer (PRGEB) en een voor loonbotteling (PRGLB). Onder de Profit Center Groups vallen de Profit Centers. Bij de Profit Center Group eigen beheer zijn dat de vier eigen soorten drankjes en bij de Profit Center Group loonbotteling wordt voor elke opdracht een apart Profit Center aangemaakt. De Profit Centers van de in eigen beheer gebottelde drankjes zijn:

Profit Center MeeboekrekeningGinger PRGIHoney PRHOLemon PRLEStrawberry PRST

Daarnaast heeft de onderneming de volgende zeven Cost Centers met de daarbij behorende meeboekrekeningen voor het toerekenen van de indirecte kosten:

Cost Center MeeboekrekeningHuisvesting CCHUMagazijn CCMAAanmaken dranken CCADEtiketteren CCETProductielijn 1 CCP1Productielijn 2 CCP2Order & Billing CCOB

De kosten en opbrengsten worden op de Profit Centers, de Cost Centers en de Internal orders automatisch of handmatig meegeboekt vanaf de grootboekrekeningen (zie bijlage). Als een Profit Center wordt meegeboekt wordt automatisch de daarbij behorende Profit Center Group meegeboekt.De kosten van de afdeling Huisvesting worden gedekt met een tarief per vierkante meter en van de afdeling Magazijn met een opslag van 5% van de standaard fabricagekostprijs of de voorcalculatie van het gereed product bij afgifte van het gereed product. De kosten van Aanmaken dranken en Etiketteren worden gedekt door een tarief per arbeidsuur en de kosten van beide productielijnen door een tarief per machineuur. De kosten van Order & Billing worden gedekt door een opslag van 6% berekend over de standaard fabricagekostprijs of voorcalculatie bij het verzenden van de factuur. Facturen en verkochte producten worden gelijktijdig verzonden. De werkelijke fabricagekosten worden vanuit de Finance module in Controlling automatisch meegeboekt bij het invoeren van de kosten in rubriek 4.

5

OPGAvE 2

De standaardfabricagekosten van de producten in eigen beheer worden in Controlling automatisch meegeboekt bij het crediteren van de rekeningen in groep 41 van de Finance module. De standaard fabricagekosten worden op deze rekeningen gecrediteerd bij opname van het gereed product in het magazijn en gedebiteerd bij afgifte uit het magazijn. Schematisch ziet het verloop op de rekeningen in de 41 groep er als volgt uit, waarbij de rekening 4104 Verpakkingskosten als voorbeeld is genomen

WK = Werkelijke kosten SK = Standaard kosten

4104WK SKSK

Tegenrekening WK is: Voorraad VerpakkingsmateriaalTegenrekening SK is: Voorraad gereed product

Van elke loonbottelopdracht wordt een voorcalculatie en een nacalculatie gemaakt, waarbij voor elke kostenpost een regel wordt aangelegd volgens onderstaand model:

OR11/--Rij Omschrijving Voorcalculatie

VCNacalculatieNC

Verschil

10 Fles 20 Dop30 Etiket40 Verpakking50 Opslag indirecte kosten60 Totaal kosten70 Opbrengst80 Resultaat

De onderneming kent per boekjaar twaalf periodes van een maand. De financiële gegevens kunnen op elk moment totaal voor het lopende boekjaar, per periode en cumulatief voor elk willekeurig aantal periodes worden weergegeven. Jaarlijks wordt de boekhouding na de nodige controles en eventuele correcties, automatisch afgesloten.U dient bij de uitwerking van de vraagstukken gebruik te maken van de in de bijlage vermelde gegevens.

In maart 2011 begint de afdeling ontwikkeling van Bottlefill bv met de ontwikkeling van een nieuw product en wel Icy, een ijsdrankje. De kosten voor de ontwikkeling worden op een Internal order geboekt. Het nummer van de Internal order, tevens meeboekrekening, voor dit nieuwe product is 11001. De voorcalculatorische kosten van de ontwikkelfase zijn € 180.000,- en worden als budget op de Internal Order geboekt. De ontwikkeling moet op 31 mei 2011 gereed zijn.

Geef op basis van een correcte invoer de door het systeem gegenereerde journaalposten van de volgende financiële feiten (zie ook de aanwijzingen in de bijlage).

6

DEEL 1

Het budget voor het ontwikkelen van Icy.

Aan de voorbereiding voor de receptuur van Icy is door de afdeling Aanmaken dranken € 4.000,- besteed, waarvan € 1.560,- voor ingrediënten en € 2.440,- voor arbeidsuren.

Door productielijn 2 is een serie van 500 stuks Icy op proef vervaardigd. De kosten van deze proeffabricage bedragen € 6.050,-. Van dit bedrag heeft € 50,- betrekking op verbruikte flessen en € 6.000,- is een vergoeding voor de inzet van machineuren

Van Drink Research bv een factuur van € 5.950,- inclusief 19% omzetbelasting ontvangen voor een onderzoek naar de samenstelling van Icy.

Door de afdeling etikettering is besteed voor de ontwikkeling van een etiket voor Icy 30 arbeidsuren à € 120,- per uur.

Door de afdeling Order & Billing is een reclamecampagne opgezet voor de introductie van Icy. Door de afdeling in verband daarmee doorbelast aan Internal order 11001 een bedrag van € 50.000,-.

Voor het aanbrengen van de dop op de flesjes met Icy is een Bertolaso petflesopzetter aangeschaft met een aankoopprijs van € 86.275,- inclusief 19% omzetbelasting. Van Bertolaso bv is in verband daarmee een factuur ontvangen. De machine wordt geboekt op rekening 0546 Petflesopzetter Bertolaso.

In verband met het proefdraaien van de Bertolaso petflesopzetter voor Icy wordt in mei 2011 eenmalig € 2.500,- extra afgeschreven. Deze extra afschrijving wordt aangemerkt als ontwerpkosten

Voor het drukken van een reclamefolder voor Icy is van Librero vof te Kampen de volgende factuur ontvangen:

Gedrukt 1000 folders € 2.000,-Omzetbelasting 19% van € 2.000,- „ 380,-Totaal te betalen € 2.380,-

Bij controle van de folder blijkt de productnaam verkeerd gespeld. De fout is gemaakt door de afdeling Order & Billing van Bottlefill bv en wordt daarom ten laste van deze afdeling gebracht.

De standaardfabricagekosten van Icy zijn per fles als volgt begroot:Ingrediënten € 0,21Fles „ 0,16Dop „ 0,03Etiket „ 0,02Verpakking „ 0,04Totaal € 0,46

In juni 2011 is de eerste serie van 10.000 stuks Icy afgeleverd aan het magazijn.

Journaliseer de aflevering van de serie aan het magazijn.

7

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Bij controle van de boekhouding van Bottlefill bv te Zaandam in de eerste week van juli 2011 worden in periode 1 t/m 6 een aantal onjuistheden geconstateerd. Ook blijken een aantal financiële feiten nog niet geboekt. Geef de journaalposten naar aanleidingvan de volgende financiële feiten die bij de controle zijn geconstateerd.

Bij de afgifte uit het magazijn van 3.000 flessen Icy is de standaardkostprijs van Honey geboekt.De standaard fabricagekostprijs per fles Honey is als volgt opgebouwd.Ingrediënten € 0,13Fles „ 0,12Dop „ 0,01Etiket „ 0,02Verpakking „ 0,05Totaal € 0,33

Per 30 juni 2011 is vorkheftruck 0589 buiten gebruik gesteld en contant verkocht. De vorkheftruck is op 1 mei 2006 aangeschaft voor € 9.600,- exclusief omzetbelasting en er is periodiek 1,5% van de aanschafprijs op afgeschreven. De prijs waarvoor de vorkheftruck per 30 juni 2011 is verkocht bedraagt € 2.000,- exclusief 19% omzetbelasting.

Per 25 juni 2011 het volgende bankafschrift ontvangen van de ABN AMRO Bank:

Beginsaldo € 125.499,- CreditBij: Bolsward bv in verband met factuurnummer 11367 € 9.639,- Hanegraaf bv in verband met creditnota 4500078 € 300,- Creditrente mei 2010 € 134,-Af: Carousel nv Verzekeringspremie 1/7 2011 t/m 30/6/2012 € 9.000,- Juffers vof in verband met reparatie machinenota 77784 € 476,-

Eindsaldo € 126.096,- Credit

Bij het verwerken van dit bankafschrift zijn alle ontvangsten als uitgaven geboekt en alle uitgaven als ontvangsten.

Bij het mengen van product Lemon is op 28 juni 2011 door de afdeling Aanmaken dranken een fout gemaakt. De niet meer bruikbare ingrediënten ter waarde van € 1.348,- zijn voor € 119,- contant verkocht aan een opkoper. Dit bedrag is inclusief 19% omzetbelasting. Met uitzondering van de aflevering van de ingrediënten uit het magazijn is hiervan nog niets geboekt. Mengfouten worden als indirecte materiaalkosten aangemerkt.

Het verpakkingsmateriaal van order OR11/45 ter waarde van € 789,- is op order OR 11/54 geboekt.

Geef gemotiveerd aan wat het verschil is tussen het resultaat van OR11/54 en PRGLB voordat de bij 15 gemaakte fout is gecorrigeerd en nadat deze fout is gecorrigeerd. Geef bij een verandering in het resultaat ook aan met welk bedrag het resultaat toe of afneemt.

8

DEEL 2

11.

12.

13.

14.

15.

16.

Bij de voorcalculatie van een order voor Berendrank bv met het nummer OR11/47 is de voorcalculatie verkeerd ingevoerd. Op de regel 20 Dop had ingevoerd moeten worden € 1.000,- in plaats van € 100,-.

Geef gemotiveerd aan of de bij 17. gemaakte fout invloed heeft op het resultaat van PRGLB en PRGEB. Geef bij een verandering in het resultaat ook aan met welk bedrag het resultaat toe of afneemt.


9

17.

18.

PRAKTIJKEXAMENModERNE bEdRIJfsAdMINIsTRATIEJoURNAALPosTENwoENsdAg 11 JANUARI 2012bIJLAgE bIJ oPgAvE 1 EN 213.30 - 16.30 UUR

ANederlaNdse associatie voor praktijkexameNs

MBA

D2.11Deze bijlage bestaat uit 4 PagiNa’s

In het grootboek van Weko bv komen onder ander de volgende rekeningen voor:

100 Kas130 Debiteuren140 Crediteuren180 Te verrekenen omzetbelasting181 Te betalen omzetbelasting210 Te verdelen lonen300 Voorraad grondstoffen310 Voorraad hulpstoffen320 Prijsverschillen 400 Verbruik hulpstoffen410 Indirecte loonkosten420 Indirecte verkoopkosten430 Overige indirecte productiekosten499 Overboekingsrekening500 Variabele kosten hulpafdelingen505 Dekking variabele kosten hulpafdelingen510 Variabele kosten productieafdeling515 Dekking variabele kosten productieafdeling520 Variabele kosten verkoopafdeling525 Dekking variabele kosten verkoopafdeling599 Overboekingsrekening600 Verbruik grondstoffen601 Directe lonen602 Toeslag variabele indirecte productiekosten610 Standaardverbruik grondstoffen611 Standaard directe lonen612 Standaard toeslag variabele productiekosten630 Betaalde directe lonen631 Verrekende directe lonen699 Overboekingsrekening700 Voorraad Onix800 Standaard variabele fabricagekostprijs verkopen810 Toeslag variabele verkoopkosten850 Opbrengst verkopen899 Overboekingsrekening900 Vaste kosten hulpafdelingen901 Vaste kosten productieafdeling902 Vaste kosten verkoopafdeling

bijlage 1 bij oPgave 1

Weko bv gebruikt een financieel pakket met onder andere de volgende subadministraties: • debiteuren• crediteuren• grondstoffenadministratie,aansluitendoprekening300(inwaarden). Devoorradengrondstoffenwordengeregistreerdtegenvaste verrekenprijzen.

Degebruiktebtw-codeszijn:1. exclusief(netto)hoog2. inclusief(bruto)hoog

Inverbandhiermeeisdelay-outvandegebruikteinvoerschermenalsvolgt.

Invoeren inkoopfacturenBoekingstuk-nummer

Rekening-nummer

Crediteur-nummer

Artikel-nummer

btwcode

Bedrag btw-bedrag

Invoeren verkoopfacturenBoekingstuk-nummer

Rekening-nummer

Debiteur-nummer

btwcode

Bedrag btw-bedrag

Invoeren bankboekingen en kasboekingenBoekingstuk-nummer

Rekening-nummer

Debiteur-/Crediteur-nummer

Artikel-nummer

btwcode

Bij Af btw-bedrag

Invoeren overige boekingenBoekingstuk-nummer

Rekening-nummer

Debiteur-/Crediteur-nummer

Artikel-nummer

Debet Credit

Als boekingstuknummer geldt steeds het nummer dat achter het desbetreffende bescheid staat vermeld.

B

Deautomatischemeeboekrekeningenhoevennietindeuitwerkingtewordenopgenomen.Indiendemeeboekrekeninghandmatigdienttewordeningevoerdmoetdieachterhetnummervandegrootboekrekeningwordenvermeld.Hetverschilendewinstwordenautomatischberekend.Denacalculatievandeloonbottelopdrachtenwordenautomatischopdejuisterijgeboekt.

Grootboekrekeningen FinanceNummer Naam Meeboek-

rekeningHandmatig/Automatisch

0546 Petflesopzetter Bertolaso Nee0589 Vorkheftruck589 Nee1000 Kas Nee1100 ABN AMRO Bank Nee1329 Hanegraafbv Nee1345 Bolswardbv Nee1405 Caroussel bv Nee1409 Bertolaso bv Nee1412 Drink Research bv Nee1413 Librero vof Nee1421 Juffers bv Nee1499 Correctie debiteuren Nee1510 Te ontvangen bedragen Nee1520 Vooruitbetaalde bedragen Nee1530 Te betalen bedragen Nee1800 Te betalen omzetbelasting Nee1810 Te vorderen omzetbelasting Nee1820 Af te dragen omzetbelasting Nee3000 Voorraad ingrediënten Nee3001 Voorraad flessen Nee3002 Voorraad Doppen Nee3003 Voorraad etiketten Nee4000 Huisvestingskosten Ja AutomatischCCHU4001 Indirecte loonkosten Ja HandmatigCost Center4002 Indirecte materiaalkosten Ja HandmatigCost Center 4003 Afschrijvingskosten Ja HandmatigCost Center4004 Overige indirecte kosten Ja HandmatigCost Center 4100 Verbruik ingrediënten Ja Bij loonbotteling: opdracht nummer4101 Verbruik flessen Ja Bij loonbotteling: opdracht nummer4102 Verbruik doppen Ja Bij loonbotteling: opdracht nummer4103 Verbruik etiketten Ja Bij loonbotteling: opdracht nummer4104 Verbruik verpakking Ja Bij loonbotteling: opdracht nummer4200 Verkoopkosten Ja Automatisch CCOB 4800 Kostenontwikkeling Ja Automatisch2400Kostenontwikkeling7001 VoorraadHoney Nee7005 Voorraad Icy Nee7141 VoorraadZwolseWeggeZwolle Nee8502 Opbrengst verkopen Ja HandmatigProfit Center9800 Financiële baten Nee9801 Financiële lasten Nee9900 Incidentele baten en lasten Nee

C

bijlage 2 bij oPgave 2

Grootboekrekeningen ControllingNummer Naam Meeboek-

rekeningHandmatig/Automatisch

2400 Kostenontwikkeling Ja HandmatigInternal Order2401 Tedekkenbudgettenontwikkeling Nee2402 Budgetontwikkeling Ja HandmatigInternal Order2503 DekkingHuisvesting Ja AutomatischCCHU2513 Dekking Magazijn Ja Automatisch CCMA2523 Dekking Aanmaken dranken Ja Automatisch CCAD2533 Dekking Etiketteren Ja Automatisch CCET2543 Dekking Productielijn 1 Ja Automatisch CCP12553 Dekking Productielijn 2 Ja Automatisch CCP22563 Dekking Order & Billing Ja Automatisch CCOB2600 Toeslag indirecte kosten Nee2800 Voorcalculatie loonbotteling Ja Handmatigordernummerenrij2801 Berekende voorcalculatie loonbotteling Nee

D

PRAKTIJKEXAMENModERNE bEdRIJfsAdMINIsTRATIEfINANcIëlE RAPPoRTAgE & ANAlysE Zitting: Rapportage & AnalysedINsdAg 10 JANuARI 201213.45 - 16.45 uuR


MBA



Opgave 1 onderdeel punten onderdeel punten onderdeel punten onderdeel puntenDeel 1 Deel 2 Deel 3 Deel 41. 3 8.a. 4 11. 3 16. 32.a. 3 8.b. 4 12. 2 17.a. 32.b. 3 8.c. 4 13.a. 3 17.b 33. 2 8.d. 4 13.b. 4 18. 44. 3 9. 8 14. 10 5. 2 10.a. 3 15.a. 2 6. 3 10.b. 3 15.b. 3 7.a. 3 10.c. 3 7.b. 5 Totaal 27 Totaal 33 Totaal 27 Totaal 13



22

Cameron nv fabriceert, koopt en verkoopt tuinsets. In haar assortiment voert zij een luxe hardhouten tuinset en een goedkope plastic tuinset.

De hardhouten luxe tuinset Ambiance wordt geassembleerd op een eigen productielocatie van Cameron nv en vervolgens verkocht. • De normale ongekeurde productie van Ambiance is 12 000 sets per jaar. • De normale uitval bij de eindkeuring is 3% en heeft geen waarde. • De normale goedgekeurde productie en verkoop van Ambiance is 11 640 sets per jaar. • De standaard verkoopprijs is € 900,- per set. • De standaard integrale fabricagekosten per ongekeurde set zijn € 776,-. • De helft van de standaard fabricagekosten is proportioneel variabel met het aantal geproduceerde sets.• De orderacquistie- en verwerkingskosten zijn € 50,- per set.• Van deze orderacquisitie- en verwerkingskosten is € 41,- proportioneel variabel met de afzet.

De eenvoudige plastic tuinset Daily wordt geïmporteerd en vervolgens doorverkocht. Voor deze tuinsets gelden de volgende gegevens.• De normale import en verkoop is 24 000 sets per jaar.• De inkoopprijs is € 145,- per set.• In deze inkoopprijs is € 5,- constante inkoopkosten opgenomen. • De standaard verkoopprijs is € 225,- per set. • De orderacquisitie- en verwerkingskosten bedragen standaard € 20,- per set Daily. Deze kosten zijn volledig proportioneel variabel met het aantal verkochte sets. • Elke defecte tuinset Daily wordt geretourneerd, door de fabrikant teruggenomen en kosteloos vervangen.

Cameron nv past variabele kostencalculatie (direct costing) toe in haar interne resultatenrekening en balans. De constante kosten worden daarom rechtstreeks en volledig ten laste van het perioderesultaat gebracht.

NB: • In deze opgave wordt afgezien van belastingen.• Bovenstaande gegevens ten aanzien van de opbrengsten en kosten gelden voor de jaren 2009, 2010 en 2011.

3

Marktonderzoek geeft aan dat voor het jaar 2010 de belangstelling voor de Ambiance producten afneemt en voor de Daily producten toeneemt. Om de afzet van Ambiance- en Daily producten te bevorderen, stelt de directie van Cameron nv eenmalig een vast budget van € 100.000,- voor een extra marketingcampagne ter beschikking. Naast het stimuleren van de afzet door extra marketinginspanningen heeft de directie van Cameron nv een aantal beleidsdoelen geformuleerd voor het jaar 2010:

• het vermijden van verliezen door onderbezetting bij de fabricageafdeling;• het verlagen van de voorraad gereed product ten opzichte van 2009;• het vergroten van de omzetsnelheid van de gemiddelde voorraad;• het terugdringen van voorraadverschillen.

In tabel 1 staat het voorraadverloop van Ambiance en Daily van de jaren 2009 en 2010 vermeld.

Tabel 1: Voorraadverloop Cameron nv van de jaren 2009 en 2010. Ambiance DailyVoorraadgegevens 2009 2010 2009 2010Voorraad 1 januari 75 569 1 000 828Geproduceerd/Geïmporteerd 12 300 12 100 24 000 24100Uitval/Retour importeur - 500 - 600 - 132 - 103Verkocht en afgeleverd - 11 300 - 10500 - 24 000 - 24 600 Voorraadverschillen - 6 - 89 - 40 - 25Voorraad 31 december (na inventarisatie) 569 1480 828 200

Is het beleidsdoel vermijden van bezettingsverliezen bij de fabricageafdeling in 2010 gehaald? Motiveer uw antwoord.

Heeft het nastreven van het beleidsdoel vermijden van verliezen door onderbezetting in 2010 een positief, negatief of neutraal effect gehad op het realiseren van:a. het beleidsdoel verlagen van de voorraad gereed product Ambiance? Motiveer uw antwoord. b. het beleidsdoel vergroten van de omzetsnelheid van de gemiddelde voorraad van Ambiance? Motiveer uw antwoord.

Uit berekeningen van de controller blijkt dat de omzetsnelheid van de voorraad van Ambiance in 2010 ten opzichte van 2009 is gedaald, terwijl de omzetsnelheid van de voorraad van Daily juist is gestegen.

Welke twee factoren kunnen het verschil in ontwikkeling van de omzetsnelheid tussen de twee typen sets verklaren? Motiveer uw antwoord aan de hand van de gegevens uit tabel 1.

De extra marketingkosten hebben geen invloed op de waardering van de voorraad op de balans.

Motiveer waarom een dergelijke invloed niet optreedt.

1.

2.

3.

4.

deel 1

4

Een van de beleidsdoelen voor 2010 betreft het terugdringen van voorraadverschillen.

Is uw oordeel met betrekking tot het bereiken van het beleidsdoel terugdringen van voorraadverschillen positief, gemengd (deels positief en deels negatief) of negatief? Motiveer uw antwoord.

Welke zijn de drie belangrijkste factoren die de winstgevendheid van Cameron nv in 2010 negatief hebben beïnvloed ten opzichte van het jaar 2009? Motiveer uw antwoord met de gegevens uit tabel 1. Over het jaar 2010 is bekend geworden dat landelijk het afzetvolume van het marktsegment waarin Cameron nv met Ambiance opereert met 10% is afgenomen ten opzichte van 2009. Het totale afzetvolume van het marktsegment waarin Cameron nv tuinset Daily verkoopt, is in 2010 landelijk met 2% toegenomen ten opzichte van 2009. De directie van Cameron nv vraagt zich af hoe de dekkingsbijdrage zich ontwikkelt:- indien uitsluitend wordt gelet op de landelijke trend;- indien de werkelijke afzet wordt vergeleken met de landelijke trend.

a. Wat is het effect op de dekkingsbijdrage van Cameron nv van de landelijke trend ten opzichte van de afzetvolumes van 2009? Motiveer uw antwoord met een berekening.

b. Heeft de marketingcampagne de totale nettowinst positief beïnvloed? Motiveer uw antwoord met een berekening.

7.

5.

6.

De gegevens in deel 1 zijn ook van toepassing op deel 2. Eind 2010 heeft de assistent-controller een aantal grootboekrekeningen geselecteerd ten behoeve van het samenstellen van een publicatiebalans. De geselecteerde grootboekrekeningen en saldi per 31 december 2010 staan vermeld in tabel 2.

Tabel 2: Geselecteerde grootboekrekeningen met saldi per 31 december 2010 (getallen × € 1.000,-) D C0001 Geplaatst aandelenkapitaal 3.3450002 Agioreserve 3200003 Algemene reserve 5.4000009 Winstsaldo 2010 1.3200010 6% Hypothecaire lening 1.2000011 Voorziening pensioenen 220010 Goodwill 1.420 0011 Gebouwen en terreinen 4.242 0012 Machines en inventaris 3.830 0013 Transportmiddelen 1.500 0021 Afschrijving gebouwen en terreinen 4500022 Afschrijving machines en inventaris 7400023 Afschrijving transportmiddelen 2400100 Liquide middelen 110 0120 Debiteuren 1.250 0121 Afschrijving debiteuren 78 0130 Vooruitbetaalde kosten 40 0131 Aflossingen hypothecaire lening 500195 Crediteuren 4550196 Te betalen kosten 530300 Voorraad hardhout (tegen VVP) 335 0301 Prijsverschil hardhout 45 0320 Overige materialen 125 0700 Gereed product Ambiance (1 480 st) 592 0701 Voorraad geïmporteerde Daily (200 st) 28

Verdere gegevens:• Oninbare vorderingen zijn op de rekening Afschrijving debiteuren geboekt, waardoor deze rekening een debetstand vertoont. De geschatte oninbare vorderingen bedragen ultimo 2010 4% van het bedrag dat op rekening 0120 Debiteuren staat.• De voorraden Ambiance en Daily zijn op de grootboekrekeningen opgenomen tegen de variabele fabricage- respectievelijk inkoopkosten. Voor de externe verslaggeving moeten alsnog constante kosten worden ingecalculeerd in de voorraad.• De voorraad hardhout dient op de balansdatum gewaardeerd te worden tegen de werkelijke inkoopprijs van € 425.000,-. De rekening 0301 Prijsverschil hardhout vertoont daarom voor de balanswaardering een te laag saldo.

5

deel 2

6

De assistent-controller is gevraagd in journaalpostvorm correcties voor te stellen, zodat de rekening 0009 Winstsaldo 2010 het juiste bedrag gaat vertonen.Geef de journaalpost voor de correctie van:

a. de rekeningen 0700 Gereed Product Ambiance en 0701 Voorraad geïmporteerde Daily tot waardering tegen integrale fabricage- en inkoopkosten.

b. rekening 0301 Prijsverschil hardhout zodat de werkelijke inkoopprijs uit de boekhouding blijkt.

c. rekening 0121 Afschrijving debiteuren tot op het met betrekking tot de debiteuren vermoedelijk oninbare bedrag.

d. de rekeningen 0013 Transportmiddelen en 0023 Afschrijving Transportmiddelen, aangezien bij de verkoop van een transportmiddel uitsluitend de ontvangst bij verkoop van in totaal € 16.000,- op rekening 0013 is gecrediteerd. De boekwaarde op het moment van verkoop was € 15.000,-. De oorspronkelijke aanschafprijs was € 40.000,-.

Stel, rekening houdend met de noodzakelijke correcties van vraag 8a-8d, de balans per 31 december 2010 samen volgens het hieronder gegeven model. Motiveer uw antwoord door middel van berekeningen.

Immateriële vaste activa ……………. Eigen vermogen (excl. winst) ……………Materiële vaste activa ……………. Winstsaldo 2010 ……………Financiële vaste activa ……………. Lang vreemd vermogen ……………Vlottende activa ……………. Kort vreemd vermogen ……………

…………….

De assistent-controller is op basis van de bovenstaande gegevens van oordeel dat de statische liquiditeit van Cameron nv er voor 2011 gunstig voorstaat. Hij motiveert dat met de volgende argumenten. a. Cameron nv heeft een omvangrijke algemene reserve van € 5.400.000,-.b. Cameron nv heeft omvangrijke voorraden Ambiance en Daily.c. Cameron nv reserveert een deel van de winst. De rest wordt uitgekeerd in de vorm van dividend.

a. Is argument a. juist, onjuist, of gedeeltelijk juist? Motiveer antwoord.

b. Is argument b. juist, onjuist, of gedeeltelijk juist? Motiveer antwoord.

c. Is argument c. juist, onjuist, of gedeeltelijk juist? Motiveer antwoord.

8.

9.

10.

7

De eerder verstrekte gegevens boven deel 1 zijn ook in deel 3 van toepassing, met uitzondering van de eenmalige extra marketingcampagne.Vanwege de tegenvallende verkopen van Ambiance streeft Cameron nv voor 2011 een betere kostenbeheersing na. Zij heeft besloten niet langer variabele kostencalculatie (direct costing) toe te passen maar de integrale fabricagekostprijs van de verkopen in het grootboek vast te leggen en tevens in de boekhouding kostenbudgettering toe te passen.Van de standaard orderacquisitie- en verwerkingskosten van Ambiance van € 50,- per set is € 36,- orderverwerkingskosten (4% van de standaard verkoopprijs). Van deze orderverwerkingskosten is € 9,- constant en € 27,- proportioneel variabel met het aantal sets. De normale gemiddelde ordergrootte van Ambiance is 10 sets (€ 9000,-). Aan de administratie van Cameron nv worden voor het eerste kwartaal van 2011 de volgende gegevens ontleend.

Tabel 3: Enkele grootboekrekeningen van Cameron nv en saldi einde 1e kwartaal 20110200 Seizoencorrecties € 5.238,- 0500 Orderverwerkingskosten € 98.000,- 0510 Budget orderverwerkingskosten € 98.928,- 0511 Te dekken budget orderverwerkingskosten € 93.690,- 0512 Dekking orderverwerkingskosten € 90.000,- 0603 Uitvalkosten € 64.000,- 0613 Standaard uitval € 68.496,- 0612 Standaard fabricagekosten Ambiance € 2.214.704,- 0800 Kosten verkopen Ambiance € 2.252.500,- 0810 Te verrekenen orderverwerkingskosten € 90.000,- 0811 Verrekende orderverwerkingskosten € 95.400,- 0840 Opbrengst verkopen Ambiance € 2.385.000,- 0901 Voorraadverschillen Ambiance € 19.200,-

De seizoenindexcijfers met betrekking tot de verkopen van Ambiance voor de kwartalen van 2011 zijn achtereenvolgens 80, 120, 120 en 80. Het aantal orders in het eerste kwartaal van 2011 is 250.

Welke invloed heeft het besluit om intracomptabel integrale kostencalculatie toe te passen in plaats van variabele kostencalculatie op het bedrag van het uitvalresultaat dat uit de boekhouding blijkt? Motiveer uw antwoord.

Welke invloed heeft het besluit om intracomptabel kostenbudgettering toe te passen gehad op het rekeningschema in tabel 3, met andere woorden: welke grootboekrekeningen zijn aan het schema toegevoegd of uit het schema verwijderd?

De seizoencorrectie voor de orderverwerkingskosten van het eerste kwartaal van 2011 is foutief in de boekhouding verwerkt.

a. Welke fout is er gemaakt? Motiveer uw antwoord met een berekening.

b. Welke journaalpost is noodzakelijk om de fout te herstellen?

deel 3

11.

12.

13.

8

Op basis van de hierboven vermelde grootboekrekeningen kan een verloopoverzicht voor de voorraad Ambiance (in stuks) voor het eerste kwartaal van 2011 worden samengesteld volgens het onderstaande model:

Beginvoorraad 1 januari 2011 1 480 stuksFabricage (ongekeurd) + …… Uitval – …… Verkopen – …… Voorraadverschillen +/– …… Eindvoorraad 31 maart 2011 ……

Vul dit verloopoverzicht in. Licht uw antwoorden toe door middel van berekeningen.

a. Welke grootboekrekeningen geven het ordergrootteresultaat weer?

b. Controleer dit ordergrootteresultaat door middel van een extracomptabele berekening.

Cameron nv heeft een slecht jaar achter de rug. Eind 2011 heeft Cameron nv het volgende kasstroomoverzicht over het verstreken kalenderjaar samengesteld (alle getallen x € 1000,-).

Bedrijfsresultaat 2011 – 540Afschrijvingen 670Mutatie voorraden – 1.000Mutatie overige vlottende activa (excl. liq. middelen) – 555Mutatie vlottende passiva 855Operationele kasstroom – 570Investeringen in vaste activa – 800Buitengebruikstelling vaste activa 300Investeringskasstroom – 500Aflossing hypothecaire lening – 50Betaalde interest – 208% Lening o/g 1.200Financieringskasstroom 1.130Mutatie liquide middelen 60

De directie overweegt de liquide middelen positief te beïnvloeden door de afschrijvingen te verhogen.

Heeft het verhogen van de afschrijvingen een positief, negatief, of neutraal effect op de post Mutatie liquide middelen in het kasstroomoverzicht? Motiveer uw antwoord.

14.

15.

deel 4

16.

9

Uit het kasstroomoverzicht blijkt dat Cameron nv een gedeelte van het liquiditeitstekort heeft gecompenseerd door het afsluiten van een onderhandse lening.

Motiveer wat het effect is van:a. de interestkosten van de onderhandse lening op de rentabiliteit van het totaal vermogen.

b. het aangaan van de 8% lening o/g van € 1.200.000,- op de rentabiliteit van het totaal vermogen.

Beredeneer aan de hand van het kasstroomoverzicht of de quick ratio in 2011 is toe- of afgenomen ten opzichte van de stand van 1 januari 2011.


17.

18.

PRAKTIJKEXAMEN ModERNE bEdRIJfsAdMINIsTRATIE ... · preferente aandelen worden uitgegeven via een...

Documents

Transcript of PRAKTIJKEXAMEN ModERNE bEdRIJfsAdMINIsTRATIE ... · preferente aandelen worden uitgegeven via een...