Positieve gezondheid en preventie - Oost Gelre › sites › default › files ›...
40
1 Lokaal preventieprogramma 2018-2022 ‘Positieve gezondheid en preventie’ Februari 2018
Transcript of Positieve gezondheid en preventie - Oost Gelre › sites › default › files ›...
1
Lokaal preventieprogramma
2018-2022
‘Positieve gezondheid en preventie’
Februari 2018
2
Inhou 1. Inleiding ........................................................................................................................................... 3
1.1 Doelstelling en uitgangspunten Lokaal Preventieprogramma ................................................... 3
1.2 Regionaal Preventieprogramma ................................................................................................ 4
2. Thema’s ........................................................................................................................................... 5
2.1. Middelengebruik ....................................................................................................................... 5
2.2. Eenzaamheid ............................................................................................................................ 6
2.3. Gezond Ouder Worden ............................................................................................................ 6
2.4. Mentaal welbevinden ................................................................................................................ 7
2.5. Gezonde Jeugd ........................................................................................................................ 8
3. Verantwoording en Financiering ...................................................................................................... 9
3.1. Verantwoording en monitoring.................................................................................................. 9
3.2. Financiering .............................................................................................................................. 9
BIJLAGE 1: Uitwerking thema’s ........................................................................................................ 10
Middelengebruik ............................................................................................................................ 10
Eenzaamheid ................................................................................................................................. 15
Gezond Ouder Worden ................................................................................................................. 18
Mentaal welbevinden ..................................................................................................................... 22
Gezonde Jeugd ............................................................................................................................. 28
BIJLAGE 2: Infographic Volwassen en Ouderenmonitor 2016 ......................................................... 33
BIJLAGE 3: Infographic E-movo 2015 .............................................................................................. 37
3
Positieve gezondheid is het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in
het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven
1. Inleiding
Het lokaal preventieprogramma is een uitwerking van onze visies en ambities die zijn beschreven in
de beleidskaders Volksgezondheid, de beleidsplannen Wmo en Jeugdhulp, de Speerpuntennota en
de Sportvisie. Ook is de regionale visie op het Sociaal Domein meegenomen. In deze lokale
uitwerking van het preventieprogramma ligt de focus op positieve gezondheid.
Bij ‘positieve gezondheid’ zijn de factoren die van invloed zijn op gezondheid en welzijn in onze
omgeving richtinggevend voor beleid1: leefstijl, de sociaal economische omgeving, de fysieke
omgeving en de toegang tot activiteiten/voorzieningen. Positieve gezondheid is daarmee gericht op
integrale bevordering van de vitaliteit van mensen binnen meerdere domeinen en versterkt de
verbinding tussen gezondheid, preventie en het sociaal domein.
Positieve gezondheid en preventie passen bij de transformatie waar de nadruk ligt op eigen kracht en
regie en bij het streven naar de verschuiving van de 2e naar de 1
e en/of de 0
e - lijns voorzieningen.
We vinden het belangrijk dat onze inwoners gezondheid zijn en zo lang mogelijk mee kunnen doen.
We werken daarbij een aantal belangrijke maatschappelijke thema’s uit die hieraan bijdragen. Ieder
thema heeft daarbij zijn eigen doelstelling. De uitgewerkte thema’s zijn te vinden in bijlage 1.
1.1 Doelstelling en uitgangspunten Lokaal Preventieprogramma
In het lokaal preventieprogramma ligt de focus op de doelstelling van de beleidskaders
Volksgezondheid: het bevorderen en beschermen van de gezondheid van onze inwoners en vooral
die van kwetsbare groepen. De doelstellingen en ambities van de andere lokale beleidsplannen
sluiten daar nauw op aan (zie figuur 1).
In dit lokaal preventieprogramma staat preventie en gezondheid centraal. Leefbaarheid en de
samenleving hangen nauw samen met preventie en gezondheid. Het zijn belangrijke voorwaarden om
in te kunnen zetten op preventie (zoals een goede sociale infrastructuur). Deze thema’s komen dan
ook samen in de uitwerking van de activiteiten die we op het gebied van preventie en gezondheid
gaan uitvoeren (zie bijlage 1). De inzet op leefbaarheid en de samenleving beschrijven we in de
huidige beleidsplannen Wmo, Jeugdhulp, de Speerpuntennota en in de Sportvisie. Ook werken we de
thema’s verder uit in een nog op te stellen integraal beleidsplan voor het Sociaal Domein. Hierin
nemen we de integrale verbinding tussen de verschillende domeinen mee. Bij de uitwerking van de
thema’s hanteren we de volgende uitgangspunten:
Interventies zijn zoveel mogelijk bewezen effectief en anders dragen zij bij aan een vernieuwende aanpak.
We sluiten aan bij wat inwoners belangrijk vinden en waar inwoners zich al bevinden (bijvoorbeeld jongeren op scholen)
We sluiten aan bij andere domeinen zoals: wonen, werk en inkomen, welzijn, cultuur, onderwijs, recreatie en sport. Maar ook veiligheid, milieu en verkeer.
1 Biologische factoren (leeftijd, sekse, erfelijkheid) zijn ook van invloed op gezondheid, maar daar gaat de
lokale overheid niet over.
4
Het bevorderen en beschermen van de
gezondheid van onze inwoners en
vooral die van kwetsbare groepen
Iedereen actief: Wij streven naar een vitale en
sportieve samenleving waarin sport en bewegen
vooral bijdragen aan gezondheid, leefbaarheid
en sociale cohesie van alle inwoners (uit Sportvisie)
Onze 'stip op de horizon' staat voor een inclusief
Oost Gelre. Onze maatschappij is
toegankelijk voor iedereen. Fysiek toegankelijk, maar ook sociaal: iedereen doet mee, wordt gezien en kijkt
naar elkaar om (uit beleidsplan Wmo)
Jeugdigen in onze gemeenten kunnen zoveel en zolang mogelijk in hun
meest vertrouwde omgeving blijven; in het
gezin, op school en tussen leeftijdsgenoten (uit
beleidsplan Jeugdhulp)
We werken nauw samen met onze partners in het sociaal- en gezondheidsdomein zoals GGD, zorginstellingen, ouderenorganisaties, Wmo-raad etc.
Figuur 1: samenhang beleidsplannen en gezondheidsnota
1.2 Regionaal Preventieprogramma Regionaal wordt er op dit moment gewerkt aan een regionaal preventieprogramma. Dit
preventieprogramma wordt opgesteld vanuit diverse domeinen zoals het Sociaal Domein en
Volksgezondheid. De verwachting is dat dit programma halverwege 2018 wordt vastgesteld in de
colleges van de acht Achterhoekse gemeenten.
In Oost Gelre is de afgelopen jaren sterk ingezet op preventie en daar willen we graag mee verder. Dit
lokaal preventieprogramma loopt dan ook voor op het regionaal preventieprogramma. Beide
programma’s sluiten nauw op elkaar aan. Daar waar we regionaal kunnen optrekken wordt dit gedaan,
met daarbij een lokale Oost Gelrese uitvoering.
In de Oost – Achterhoek wordt er op het gebied van jeugd al nauw samengewerkt in het
preventieplatform Jeugd waarin diverse thema’s gezamenlijk worden uitgewerkt en op lokaal niveau
worden uitgevoerd. Ook vanuit Achterhoek in Beweging wordt nadrukkelijk samengewerkt,
bijvoorbeeld op het gebied van Gezonde Jeugd en Scholder an Scholder 2.0.
5
Het aantal jongeren dat alcohol drinkt is hoog
(2e klassers 8% en 4
e klassers 69%)
Het aantal bingedrinkers is hoog (2e klassers
5% en 4e klassers 54%)
Groot deel van de ouders vinden het goed of
zeggen er niets van
2% heeft ooit drugs gebruikt en 1% heeft ooit
harddrugs gebruikt
Jongeren
Ouderen
Het onderwerp alcohol en drugs is
bespreekbaar binnen gezinssystemen
Ouders en jongeren zijn bewust bezig met
het thema
Alcoholgebruik neemt af
Drugsgebruik blijft stabiel of neemt af
Alcoholgebruik onder ouderen neemt af
Alcoholgebruik wordt bespreekbaar
Ketenaanpak uitvoeren
Jongeren die overlast veroorzaken in beeld
hebben
Inzet op rol ouders en bieden van handvatten
door het aanbieden van ouderavonden
Werkgroep Ouders voor Ouders verder
ontwikkelen
Betrekken van (sport) verenigingen en
ondersteunen
Inzet op publiciteit rondom het thema alcohol en
drugs
Voorlichting over alcoholgebruik onder
ouderen
Deskundigheidsbevordering
Aansluiten landelijke campagnes zoals
Ik Pas
Uitrollen ketenaanpak/zorgpad alcohol
en ouderen
Cijfers komen uit E-movo 2015 Cijfers komen uit Volwassen en
Ouderenmonitor 2016
19% is een zware drinker
43% voldoet niet aan norm voor alcohol
gebruik
Risico op verslaving is toegenomen
2. Thema’s
In dit hoofdstuk beschrijven we de thema’s waarmee we de komende vier jaar aan de slag gaan. De
thema’s zijn belangrijke maatschappelijke onderwerpen. De maatschappelijke thema’s zijn zorgvuldig
opgesteld. En komen voort uit signalen die we krijgen uit de samenleving en vanuit professionals. Ze
zijn gebaseerd op cijfers van diverse monitors (zoals de vierjaarlijkse gezondheidsmonitors van de
GGD).
In dit hoofdstuk worden de thema’s beknopt weergegeven. In bijlage 1 is een uitgebreide uitwerking
van de thema’s opgenomen.
2.1. Middelengebruik
6
33% van de volwassen en ouderen voelt zich eenzaam
De 75+ doelgroep voelt zich meer eenzaam
Meer sociale eenzaamheid (32%) dan emotionele eenzaamheid (23%)
Onze inwoners doen mee, worden gezien en kijken naar elkaar om
Inwoners participeren en doen mee
Kortdurende ondersteuning door Dorps- /Stadskamer
Deskundigheidsbevordering en signalering
Electrocarproject
Doorontwikkelen inloopvoorzieningen
Aandacht voor eenzaamheid
Mantelzorgvriendelijke school
Mantelzorg voor mensen met dementie
Ondersteuning opzetten voor sportaanbod ouderen bij sportaanbieders
Cijfers komen uit Volwassen en Ouderenmonitor 2016 en het Onderzoek
Maatschappelijke participatie meedoen en belemmeringen 2017
Toename inwoners met dementie van 500 personen naar 1000 personen in 2040
33% van ziekenhuisopnamen door ongevallen onder 65-plussers wordt veroorzaakt
door vallen
Helft van de volwassenen en ouderen heeft matig tot ernstig overgewicht
Inwoners kunnen zo lang mogelijk, veilig en gezond, thuis wonen in hun eigen
omgeving
Plan van aanpak dementievriendelijke samenleving
Voorlichting valpreventie
Domoticaproject
Bewegen voor ouderen bij sportaanbieders
Gecombineerde leefstijlinterventie SLIMMER diabetes voorkomen
Cijfers komen uit Volwassen en Ouderenmonitor 2016
2.2. Eenzaamheid
2.3. Gezond Ouder Worden
7
10% van de jongeren tussen de 12 en 23 jaar
kampt met depressieve gevoelens
Jongeren met depressie zoeken minder vaak
hulp
10% van de middelbare scholieren heeft een
indicatie voor psychosociale problemen, 13%
heeft depressieve gevoelens en 12% is
onvoldoende weerbaar.
Jongeren
Volwassenen en Ouderen
Inwoners vragen sneller en makkelijker hulp en maken het onderwerp bespreekbaar
Er is passende zorg waarbij we waken dat psychische nood geen “taboe” is.
LHBTI inwoners in onze gemeente voelen zich gehoord.
Deskundigheidsbevordering
Doorontwikkeling preventieplatform Jeugd
Aanbieden cursussen
Voorkomen wachtlijsten Ondersteuningsteam
Pilot POH GGZ jeugd voortzetten
Deskundigheidsbevordering en voorlichting
Inzet op participatie van inwoners
(inloopvoorzieningen)
Kortdurende ondersteuning door Dorps-
/Stadskamer
Cijfers komen uit onderzoek
depressiepreventie GGD (2012) en E-movo
2015 Cijfers komen uit Volwassen en
Ouderenmonitor 2016
36% heeft een matig risico op een
angststoornis of depressie
4% heeft een hoog risico op een
angststoornis of depressie
2.4. Mentaal welbevinden
8
7% van de 3-jarigen, 10% van de 5/6-jarigen en 13% van de 12/13-jarigen is te zwaar
85% is lid van een sportvereniging
Bijna negen op de tien kinderen beweegt minimaal 7 uur per week
38% van de jongeren heeft wel eens last van het gehoor na het luisteren van harde muziek
3% beschermt zich altijd met oordoppen
Een samenleving waarin kinderen en jongeren wonen, leren, recreëren en werken in een
omgeving waarin een gezonde leefstijl de normaalste zaak van de wereld is.
Programma Achterhoek in Beweging Gezonde Jeugd voortzetten onder JOGG aanpak
Publiciteit over gezond bewegen en voeding
Het stimuleren van Gezonde Sportkantines
Deskundigheidsbevordering
Sport- en cultuur kennismakingsprogramma
Ketenaanpak overgewicht jeugd verder vormgeven
Continueren en herijken inzet buurtsportcoaches
Ontwikkelen visie op buitenspeelruimte
Voorlichting over gehoorschade op scholen en via media
Ludieke acties rondom gehoorschadepreventie
Workshops gehoorschade organiseren voor horeca en vrijwilligers
Inventariseren beleid rondom gezonde voeding (gezonde schoolkantine) op het voortgezet
(speciaal) onderwijs
Cijfers komen uit Kindmonitor 2013, cijfers Jeugdgezondheidszorg en E-movo 2015
2.5. Gezonde Jeugd
9
3. Verantwoording en Financiering
3.1. Verantwoording en monitoring Het blijft moeilijk om de effecten van het gezondheidsbeleid en ons lokaal preventieprogramma te
meten. Vaak worden investeringen in leefstijl pas op langere termijn zichtbaar. Gezondheid is
afhankelijk van diverse factoren en onderhevig aan verschillende invloeden (bijvoorbeeld
economische invloeden).
Bij elk thema zijn de doelstellingen beschreven. Om deze doelstellingen te meten wordt gebruik
gemaakt van diverse onderzoeken. Vooral de vierjaarlijkse gezondheidsonderzoeken van de GGD
vormen hierbij een belangrijk instrument. We zetten zoveel mogelijk in op bewezen effectieve
interventies. Een effectmeting is een belangrijk onderdeel van de inzet van de interventies. Om de
voortgang te bewaken worden de interventies continu gemonitord. Na twee jaar wordt er een
tussenevaluatie gepland en wordt het preventieprogramma waar nodig bijgesteld. Na vier jaar volgt er
een eindevaluatie waarin de doelstellingen worden geëvalueerd.
3.2. Financiering Voor de uitvoering van het lokaal preventieprogramma is er in de begroting voor de komende 3 jaar
jaarlijks een bedrag opgenomen van € 212.000. Dit bedrag is vrij inzetbaar voor de activiteiten die in
dit programma zijn beschreven. Jaarlijks wordt bekeken of de plannen bijstelling nodig hebben. Er
wordt dan ook jaarlijks gekeken naar een verdeling van het budget over de thema’s.
Ook zetten we huidige financiering in voor de uitvoering van verschillende activiteiten, zoals
mantelzorgondersteuning. En wordt er gebruik gemaakt van het budget voor het langer zelfstandig
thuis wonen (€ 50.000)
10
BIJLAGE 1: Uitwerking thema’s
Middelengebruik
Omschrijving:
Inzet op preventie van middelengebruik onder jongeren blijft nodig
Uit het E-movo onderzoek van 2015 blijkt dat het alcoholgebruik onder jongeren in onze gemeente is afgenomen. Het blijft alleen
hoog t.o.v. andere gemeenten en landelijk. Het is daarom belangrijk om in te blijven zetten op verlaging van het alcoholgebruik van
jongeren in onze gemeente. Ook blijkt uit de E-movo 2015 dat nog veel ouders het goed vinden of er niets van zeggen dat hun zoon
of dochter alcohol drinkt, Ook het bingedrinken blijft hoog.
Uit de E-movo blijkt dat 2% van de scholieren in Oost Gelre ooit softdrugs heeft gebruikt en 1% heeft ooit harddrugs gebruikt. Dit is
niet hoog t.o.v. regionale cijfers. Ook blijkt uit de E-movo cijfers dat het softdrugsgebruik sinds 2003 is gedaald. Het
harddrugsgebruik lijkt sinds 2011 ook te zijn gedaald, maar deze daling is niet significant.
Toch zijn er het afgelopen jaar op het gebied van drugsgebruik signalen binnengekomen die een ander beeld laten zien. Ook
landelijke onderzoeken geven een ander beeld. Uit het onderzoek Jeugd en Riskant gedrag (2015) van het Trimbosinstituut blijkt
dat 10% ooit cannabis heeft gebruikt (leerlingen van 12 t/m 16 jaar) en 3% heeft ooit harddrugs gebruikt. Het gebruik van lachgas is
opvallend hoog (8%). Deze signalen en landelijke cijfers maken dat het belangrijk is om in te zetten op preventie van drugsgebruik
de komende jaren.
Ouderen drinken teveel
Het alcoholgebruik onder volwassenen en ouderen in onze gemeente is hoog. Uit de Volwassen en Ouder monitor 2016 blijkt dat
onder de 19 – 75 jarigen 19% een zware drinker (minstens 1x per week >6 glazen/dag (mannen) of >4 glazen/dag (vrouwen)) is en
43% voldoet niet aan de norm (maximaal 7 glazen/week voor mannen en vrouwen). Onder 65-74 jarigen zijn deze percentages
13% en 42%. Onder 75-plus zijn deze percentages 6% en 30%.
In onze gemeente drinken volwassenen en ouderen teveel. Alcohol vergroot het risico op vallen bij ouderen, maar heeft ook een
interactie met medicijngebruik, waardoor het effect versterkt of verzwakt kan worden. Ook het risico op verslaving is toegenomen.
Sinds 2002 is het aantal 55-plussers dat zich bij verslavingszorg meldt met problemen met meer dan 90% gestegen.
11
Wat gebeurt er al
Plan van aanpak drugs
In mei 2017 is er in een multidisciplinair team (o.a. jeugdpolitie, onderwijs, jongerenwerk, gemeente en Iriszorg) gestart met een
plan van aanpak voor drugspreventie binnen de gemeente Oost Gelre. Hierin zijn verschillende maatregelen opgenomen:
- een netwerkanalyse met als doel een duidelijk beeld van de betreffende groep te krijgen;
- voorlichting aan ouders van jongeren in het voortgezet onderwijs het afgelopen najaar met een vervolg in het voorjaar;
- voorlichting aan jongeren op het voortgezet onderwijs tijdens de maand van de opvoeding;
- overleg met het primair onderwijs en het speciaal onderwijs om de mogelijkheden van voorlichting te onderzoeken;
- het opzetten van een Ouders voor Ouders groep met als doel de boodschap te verspreiden;
- handvatten op de site www.sameninoostgelre.nl;
- een duidelijke ketenaanpak is geformuleerd;
- overleg om horeca mee te nemen in de plannen en samen afspraken te maken waarop ook handhaving plaatsvindt.
Het plan van aanpak is een document wat aangepast kan worden als dit nodig is. Het uitgangspunt is om alle ingezette interventies
structureel te laten plaatsvinden.
Alcohol en jongeren
Het alcoholmatigings beleid dat de afgelopen jaren is ingezet is nog steeds actief. We richten ons op voorlichting op de middelbare
school, ons hokken- en ketenbeleid hebben we geëvalueerd en doorgezet. Op het gebied van handhaving is er ingezet op de
leeftijdsgrens van 18 jaar en is er gebruik gemaakt van peergroepen op evenementen. Ook is aandacht gegeven aan de Instructie
Verantwoord Alcoholschenken voor barvrijwilligers. We geven aandacht aan het gedrag van ouders en hebben we hier op diverse
manieren aandacht aan gegeven (alcoholmatigingsdebat, talkshow, NIX18 campagne, stapavond en een ouderavond ‘Pubers
alcohol en drugs; wat moet je ermee?’).
Alcohol en ouderen
We sluiten jaarlijks aan bij de landelijke Ik Pas Actie (30 of 40 dagen zonder alcohol) waar bijvoorbeeld de burgemeester en
wethouder al aan deel hebben genomen. In Doetinchem is kortgeleden een werkgroep (o.a. Iriszorg, GGD, Proscoop en gemeente)
alcohol en ouderen gestart. Zij ontwikkelen een zorgpad alcohol en ouderen en zetten in op voorlichting en bewustwording bij
ouderen zelf. De ontwikkeling vindt plaats in Doetinchem met de bedoeling dat dit regionaal wordt uitgerold.
Waar willen we naar toe We streven ernaar dat het onderwerp alcohol –en drugs bespreekbaar is binnen de gezinssystemen. En dat ouders en jongeren
bewust bezig zijn met het thema. We willen dat het alcoholgebruik onder onze ouderen afneemt en bespreekbaar wordt gemaakt.
12
Wat zijn onze
doelstellingen
Kinderen/Jongeren
Onderstaande doelstellingen zijn gericht op de afname van drugsgebruik onder jongeren.
In 2020 is het thema alcohol en drugs een gespreksonderwerp tussen de jongeren en zijn/haar ouders.
In 2020 weten ouders hoe ze de dialoog met hun kind aan moeten gaan over onderwerpen als alcohol- en drugsgebruik.
Het aantal jongeren dat softdrugs heeft gebruikt blijft stabiel of daalt in 2019*
Het aantal jongeren dat harddrugs heeft gebruikt blijft stabiel of daalt in 2019*
*Het drugsgebruik in onze gemeente is niet hoog t.o.v. van andere gemeenten. Ook is de laatste jaren het drugsgebruik in onze
gemeente gedaald. We zetten daarom in op stabiliteit of afname van deze cijfers.
Het aantal jongeren dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken daalt in 2019**
Onder 2e klassers daalt dit van 8% naar 5%.
Onder 4e klassers daalt dit van 69% naar 64%.
Het aantal jongeren dat bingedrinkt daalt in 2019*
Onder 2e klassers daalt dit van 5% naar 4%.
Onder 4e klassers daalt dit van 54% naar 46%.
Het aantal ouders dat volgens de jongeren het alcoholgebruik van hun zoon of dochter goed vindt of er niets van zegt, daalt
in 2019**
Onder 2e klassers daalt dit van 5% naar 3%.
Onder 4e klassers daalt dit van 40% naar 30%.
**Deze cijfers zijn aangeleverd door de projectleider alcoholmatiging van de GGD NOG en zijn ook opgenomen in het Preventie en
Handhavingsplan alcohol 2017 – 2020. De cijfers zijn gebaseerd op de trends van de afgelopen jaren.
Ouderen
Het aantal ouderen dat niet voldoet aan de norm voor alcoholgebruik is in 2020 op gelijk niveau van de Achterhoek. Dit
betekent dat:
Bij de doelgroep 65 -74 jarigen het percentage daalt van 42% naar 36%.
Bij de 75+ doelgroep het percentage daalt van 30% naar 27%.
Het aantal ouderen dat zware drinker is is in 2020 op gelijk niveau van de Achterhoek. Dit betekent dat:
Bij de doelgroep 65 -74 jarigen het percentage daalt van 13% naar 10%.
Bij de 75+ doelgroep het percentage daalt van 6% naar 4%.
13
Wat gaan we doen
Kinderen/Jongeren
Het thema alcohol –en drugspreventie op de agenda zetten van het Preventie Platform Jeugd.
De ketenaanpak met betrekking tot alcohol –en drugsproblematiek bij jongeren opnemen in de werkprocessen binnen de
gemeenten en haar samenwerkingspartners.
Het opstellen van een convenant met verenigingen en horeca waarin afspraken gemaakt zijn over handhaving en preventie.
Het in beeld hebben van eventueel nieuwe jongeren die overlast veroorzaken als gevolg van drugs -en alcoholgebruik met
behulp van een netwerkanalyse.
Het inzetten op de rol van ouders en het bieden van handvatten. Dit doen we door (structureel) ouderavonden te
organiseren over het onderwerp alcohol en drugs en andere relevante thema’s binnen het primair onderwijs, het voortgezet
onderwijs en het speciaal onderwijs.
De werkgroep Ouders voor Ouders ontwikkelt zich verder door en weet andere ouders aan zich te binden.
Het betrekken van (sport) verenigingen door hen voor te lichten over verschillende maatschappelijke thema’s en het
herkennen van signalen.
(Sport)verenigingen ontvangen ondersteuning bij het realiseren van een verantwoord alcoholschenkbeleid (geen alcohol
tijdens speeltijden van de jeugd).
Het in kaart brengen van de drugsproblematiek in Oost Gelre aan de hand van een onderzoek.
De uitkomsten van het nalevingsonderzoek (uitgevoerd in 2017 en deze wordt jaarlijks herhaald) gebruiken voor
handhaving van het alcoholgebruik onder de 18 jaar.
Het onderzoeken wat een focusgroep kan bieden op het thema alcohol –en drugsgebruik.
Het inzetten op publiciteit voor het thema alcohol en drugs door gebruik te maken van diverse kanalen (gemeentepagina,
Samen in Oost Gelre, Social Media).
Ouderen
We zetten in op voorlichting over alcoholgebruik onder ouderen. Dit doen we door informatiemateriaal beschikbaar te
stellen en artikelen te publiceren. Ook nemen we het thema alcoholgebruik mee in voorlichtingen over andere thema’s
(zoals valpreventie). Waar we thema’s slim kunnen combineren doen we dat. In 2022 is er in elke kern voorlichting gegeven
over alcoholgebruik bij ouderen.
We zetten in op verdere deskundigheidsbevordering bij diverse professionals (denk aan Wmo-consulenten, POH ouderen,
wijkverpleegkundigen, thuishulpen)
We blijven aansluiten bij landelijke campagnes zoals de Ik Pas Actie.
We gebruiken de ervaringen die in de pilot van Doetinchem worden opgedaan. Uiteindelijk om een ketenaanpak/zorgpad in
Oost Gelre uit te rollen. In 2022 kunnen professionals daardoor beter doorverwijzen en signalen delen over problematisch
alcoholgebruik bij ouderen (afhankelijk van het regionale project in Doetinchem en hoe dit zich verder uitbreidt).
14
Indicatoren We gebruiken de monitoren van de GGD voor cijfers met betrekking tot alcoholgebruik en drugs (E-MOVO 2019 en de Volwassen
en Ouderenmonitor 2020). Voor de evaluatie naar ervaringen gebruiken we de bestaande werkgroepen die zich met de
onderwerpen bezig houden.
Betrokken partijen Jongerenwerk, Ondersteuningsteam, Jeugd- Wmo consulenten, Politie, Iriszorg, Scholen, verenigingen, ouders, jongeren, Netwerk
Dementie, horeca, (sport)kantines, GGD NOG, vrijwillige ouderenadviseurs
15
Eenzaamheid
Omschrijving
1 op de 3 volwassenen en ouderen voelt zich eenzaam
In Oost Gelre geeft 33% van de volwassenen en ouderen aan zich eenzaam te voelen (VO monitor 2016). In de Achterhoek ligt dit
percentage op 38%. De 75+ groep voelt zich meer eenzaam dan ouderen en volwassen onder de 75. In onze gemeente komt meer
sociale eenzaamheid (32%) voor dan emotionele eenzaamheid (23%).
Deze percentages komen overeen met de resultaten van het onderzoek Maatschappelijke Participatie die in het najaar van 2017
onder onze inwoners is afgenomen.
Emotionele en sociale eenzaamheid
Iemand is eenzaam als hij onvoldoende (kwaliteit van) sociale relaties ervaart. Het is een persoonlijke ervaring. Er zijn twee soorten
eenzaamheid: emotionele en sociale eenzaamheid. Het missen van een intieme relatie, een emotioneel hechte band met iemand is
emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid heeft te maken met het missen van betekenisvolle relaties met een bredere groep
aan mensen (www.kvnog.nl). Eenzaamheid hangt samen met een minder goede gezondheid, maar bijvoorbeeld lichamelijke
beperkingen kunnen ook eenzaamheid bevorderen.
Uit onderzoek blijkt dat mensen van middelbare leeftijd met eenzaamheidsgevoelens vaker een depressie krijgen (gezondin.nu).
Eenzaamheid hangt dan ook nauw samen met de thema’s mentaal welbevinden en Gezond Ouder Worden.
In het onderzoek Maatschappelijke participatie (uitgevoerd in het najaar van 2017) is gevraagd of men het gevoel heeft mee te
tellen in de samenleving. 88% van de ondervraagden geeft aan volledig of grotendeels het gevoel te hebben mee te tellen. Dit
percentage verschilt niet met 4 jaar geleden.
Wat gebeurt er al
Laagdrempelige inloopvoorzieningen
In elke kern in onze gemeente is een inloopvoorziening aanwezig. Dit kan gaan om een bakkie doen met inwoners uit het dorp,
maar ook om activiteiten zoals samen koken en eten, gezellige middagen etc. Daarnaast hebben we in onze gemeente een
inloopvoorziening gericht op inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit is een kwetsbare doelgroep waar we extra op
inzetten. Ook bieden diverse andere verenigingen (zoals Kbo’s) activiteiten aan zoals meer bewegen voor ouderen, omgaan met
tablets, fietsmiddagen etc.
Bezoekactiviteiten
In elke kern is een Zonnebloem vereniging actief. Zij ontvangen subsidie vanuit de gemeente. Ze gaan op bezoek bij ouderen en
chronisch zieken. De bezoekdienst voor weduwen/weduwnaars gaat op bezoek bij inwoners die hun partner verloren hebben
ongeveer 6 maanden na het verlies. Zij kijken hoe het met de mensen gaat en geven eventueel emotionele hulp.
Vrijwilligersprikbord
We hebben een actief vrijwilligersprikbord waar inwoners uit onze gemeente met elkaar in contact komen. Het gaat bijvoorbeeld om
1x per week met elkaar te gaan wandelen, maar ook iemand om mee boodschappen te gaan doen, ergens naar toe te rijden etc. Dit
16
bevordert het contact tussen onze inwoners.
Mobiliteit
We zetten in op mobiliteit van onze vooral oudere inwoners. Er is in een aantal kernen een mobiliteitspool opgezet waar inwoners
gebruik kunnen maken van een scootmobiel of een duofiets. We zijn ook bezig om te kijken naar de inzet van elektrocarren in onze
gemeente. Ook wordt de mogelijkheid van de inzet van ZOOV voor sociale mobiliteit in groepsverband extra onder de aandacht
gebracht.
Samenwerking 0e en 1e lijn
Onze Wmo-consulenten werken nauw samen met wijkverpleegkundigen en POH ouderen in onze gemeente. Het functioneel model
voor kwetsbare ouderen is hiervoor de basis. Signalen worden hierdoor sneller en samen opgepakt.
Vrijwillige woonconsulenten en vrijwillige ouderenadviseurs
In onze gemeente zijn vrijwillige woonconsulenten en vrijwillige ouderenadviseurs actief. Zij komen bij onze oudere inwoners op
bezoek en geven advies over het aanpassen van de woning of over allerlei andere zaken. Jaarlijks worden alle inwoners vanaf 65
jaar aangeschreven. Zij worden gewezen op de mogelijkheid van een bezoek van een vrijwillige ouderenadviseur en vrijwillige
woonconsulent. Vrijwillige ouderenadviseurs kunnen ook een rol spelen bij het helpen van inwoners om naar een inloopvoorziening
te gaan. Zij kunnen inwoners daarbij de eerste paar keer vergezellen.
Mantelzorgondersteuning
Mantelzorgers zijn kwetsbaar en hebben een grotere kans om eenzaam te worden. VIT-hulp bij mantelzorg biedt een breed aanbod
aan ondersteuning voor mantelzorgers in Oost Gelre. Het maandelijkse mantelzorgcafé, maar ook het alzheimercafé biedt
mogelijkheid tot ontmoeting met andere mantelzorgers. Ook respijtvoorzieningen en de inzet van vrijwillige zorgvrijwilligers bieden
mantelzorgers de mogelijkheid tot ontmoeting en het onderhouden van sociale contacten. Voor jonge mantelzorgers zijn er speciale
projecten. Daarnaast biedt GGNet voor mantelzorgers van mensen met een psychische beperking ondersteuning.
Waar willen we naar toe Onze inwoners doen mee, worden gezien en kijken naar elkaar om. We vinden het belangrijk dat onze inwoners participeren en
meedoen.
Wat zijn onze
doelstellingen
Het aantal ouderen dat zich eenzaam voelt, blijft ondanks de vergrijzing, op gelijk niveau in 2020. We blijven inzetten op
een verdere daling.
Wat gaan we doen Bij de Stads- /Dorpskamer kan ook kortdurende ondersteuning worden ingezet, zonder dat daar een indicatie voor nodig is.
We gaan inzetten op deskundigheidsbevordering en signalering van eenzaamheid bij de vrijwilligers van bijvoorbeeld de
inloopvoorzieningen en bij onze vrijwillige ouderenadviseurs.
17
We betrekken de vrijwillige ouderenadviseurs bij de inzet op het thema eenzaamheid.
We ondersteunen het electrocarproject zodat de mobiliteit van inwoners in onze gemeente vergroot wordt.
We zetten in op een doorontwikkeling van onze inloopvoorziening zodat ook bezoekers met een zwaardere zorgvraag er
gebruik van kunnen maken.
We zetten in op aandacht voor eenzaamheid door het inzetten van diverse kanalen (media).
De verwachtte subsidiemogelijkheid voor het aanpassen van de (semi) openbare ruimte om deze ook toegankelijk te maken
voor mensen met een beperking wordt daadwerkelijk ingezet.
De mogelijkheid om ZOOV in te zetten voor de sociale mobiliteit van de inloopvoorzieningen wordt daadwerkelijk door alle
inloopvoorzieningen ingezet.
In het schooljaar 2018/2019 wordt het project Mantelzorgvriendelijke school voor het 2e jaar uitgevoerd
We besteden extra aandacht aan mantelzorg voor mensen met dementie.
Ondersteuning van sportverenigingen door de buurtsportcoaches bij het opzetten van sportaanbod voor ouderen
Alle ouderen in onze gemeente hebben in hun eigen kern de mogelijkheid om een inloopvoorziening te bezoeken
In 2020 is er in elke kern een mobiliteitspool aanwezig.
In 2020 heeft 30% van de sportverenigingen passende sport en beweegactiviteiten voor ouderen (huidige percentage niet
bekend).
Indicatoren We gebruiken de Volwassen en Ouderenmonitor 2020 voor cijfers over eenzaamheid in onze gemeente. Het onderzoek
Maatschappelijke Participatie (wordt in 2021 herhaald).
Verder kijken we naar ervaringen van professionals en de samenwerking.
Betrokken partijen Wmo-consulenten, vrijwillige ouderenadviseurs, zorginstellingen, verenigingen, netwerk dementie, VIT-hulp bij mantelzorg, GGNet,
inwoners, ouderen.
18
Gezond Ouder Worden
Omschrijving
Vergrijzing en toename inwoners met dementie
De komende jaren krijgen wij te maken met een flinke vergrijzing (waaronder een sterke toename van inwoners met dementie) en
ontgroening. Behalve dat onze bevolking vergrijst, wat betekent dat er meer ouderen zullen zijn die een beroep zullen doen op zorg
en ondersteuning, stijgt ook de totale zorgvraag.
Het aantal zelfstandig wonende ouderen blijft toenemen. Ook neemt het aantal ouderen met dementie toe. Van 500 personen met
dementie naar 1000 personen met dementie in 2040 (TNO, in opdracht van Alzheimer Nederland 25-01-2016). Het RIVM
(Volksgezondheid Toekomst Verkenning, juli 2017) verwacht dat het aantal mensen dat doodgaat aan dementie verdrievoudigt in
de komende twintig jaar.
Toename valincidenten
Uit recentelijk onderzoek blijkt dat steeds vaker ouderen komen te overlijden door valincidenten (CBS). Dit heeft onder andere te
maken met de vergrijzing, maar ook dat mensen steeds langer thuis blijven wonen. Het is daarom belangrijk om in te zetten op een
veilige leefomgeving voor onze oudere inwoners. In onze gemeente wordt 33% van de ziekenhuisopnamen door ongevallen onder
65-plussers veroorzaakt door valongevallen (Veiligheid.nl 2015). In 2013 was dit percentage 27%. De meeste letsels veroorzaakt
door vallen zijn fracturen aan de heup/bekken en hersenletsel.
De helft van volwassen en ouderen heeft overgewicht
Volwassenen en ouderen met overgewicht hebben meer kans op het ontwikkelen van chronische ziekten zoals diabetes en hart- en
vaatproblemen. Ook lopen mensen met overgewicht meer risico op psychosociale problemen, stigmatisering en discriminatie dan
mensen met een gezond gewicht (Volksgezondheidenzorg.info). De helft van de volwassenen en ouderen in Oost Gelre heeft matig
overgewicht (39%) of ernstig overgewicht (11%). Van de groep 19-64 jaar heeft 37% matig overgewicht en 9% ernstig overgewicht.
En ruim drie op de vijf 75plussers heeft matig overgewicht (44%) of ernstig overgewicht (18%).
68% van onze volwassenen en ouderen voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) en 59% sport minimaal 1x
per week. Wat opvallend is, is dat de meeste volwassen en ouderen die voldoen aan de NNGB de leeftijdsgroep 65-74 jaar is
(82%).
19
Wat gebeurt er al
Aandacht voor dementie
Op diverse plekken in onze gemeente is al aandacht voor dementie en de voorlichting daarop. Zo organiseert het Netwerk
Dementie Oost Achterhoek (NDOA) verschillende bijeenkomsten voor wijkverpleegkundigen, POH en Wmo-consulenten om zo de
samenwerking rondom kwetsbare ouderen (en inwoners met dementie) verder te bevorderen. Ook deskundigheidsbevordering is
hier onderdeel van. Ook wordt er meerdere keren per jaar een Alzheimer café georganiseerd.
Lokaal is er een dementieoverleg opgezet waarin diverse disciplines aan deelnemen. Denk hierbij aan de praktijkondersteuner van
de huisarts, de wijkverpleegkundigen, gemeente en het NDOA. Hierin worden diverse trends en ontwikkelingen met elkaar
besproken en is ruimte voor het inbrengen van casussen.
Ook hebben onze loketmedewerkers een training gevolgd voor de dementievriendelijke gemeente.
Vrijwillige woonconsulenten
Onze vrijwillige woonconsulenten hebben ook aandacht voor wonen met dementie en nemen ook al een stuk domotica mee in de
voorlichting. Ook geven onze vrijwillige woonconsulenten voorlichting op valpreventie bij de huisbezoeken die zij afleggen.
We hebben een subsidieregeling voor het opplussen van de woning waar particuliere woningeigenaren voor in aanmerking kunnen
komen. Hiermee kunnen ze de woning toekomstbestendig, comfortabeler, veiliger en toegankelijker maken.
Meer Bewegen voor Ouderen
Diverse verenigingen en organisaties bieden in onze gemeente activiteiten aan voor onze ouderen. Zoals het Meer Bewegen Voor
Ouderen, fietscursussen, wandeldagen etc. Deze verenigingen en organisaties krijgen hiervoor subsidie van de gemeente. Ook zijn
er in onze gemeente twee beweegtuinen (bij Marga Klompé in Groenlo en bij Careaz in Lichtenvoorde). We werken ook aan de
toegankelijkheid van onze openbare ruimte.
Waar willen we naar toe Inwoners kunnen zo lang mogelijk, veilig en gezond, thuis wonen in hun eigen omgeving.
Wat zijn onze
doelstellingen
In 2022 is het aantal valongevallen (van alle ziekenhuisopname door ongevallen bij 65-plussers) dat leidt tot een
ziekenhuisopname gedaald naar het niveau van 2013. Dit betekent dat het percentage daalt van 33% naar 27%.
In 2020 is het aantal volwassenen en ouderen met matig en ernstig overgewicht afgenomen. We streven naar afname om
weer op het niveau van 2012 (volwassenen) en 2010 (ouderen) te komen.
Bij 19 – 64 jaar daalt dit percentage van 46% naar 44%
Bij 75-plus van daalt dit percentage van 62% naar 56%
20
Wat gaan we doen
Plan van aanpak dementievriendelijke samenleving
We gaan een plan van aanpak opstellen om meer bekendheid te geven aan dementie en kwetsbare ouderen. Dit gaan we doen
door meer in te zetten op voorlichting, wonen met dementie, goede vormen van dagbesteding, het ondersteunen van mantelzorgers
en communicatie over het onderwerp. Dit plan van aanpak wordt opgesteld in samenwerking met diverse partners zoals het NDOA,
Alzheimer Stichting en wijkverpleegkundigen en gaat van start in 2018.
In 2020 is er een plan van aanpak opgesteld en is uitvoering gegeven aan diverse activiteiten op het gebied van een
dementievriendelijke samenleving
Voorlichting valpreventie
In het verleden hebben we in onze gemeente in elke kern voorlichting gegeven over valpreventie. Deze voorlichting willen we in
2018 en verder gaan herhalen. We gaan een werkgroep starten waarin verschillende disciplines deelnemen zoals fysiotherapeuten,
valpreventiemedewerkers, ouderenadviseur en thuiszorgorganisatie. We zetten daarbij ook in op deskundigheidsbevordering van
onze vrijwillige woonconsulenten en vrijwillige ouderenadviseurs zodat zij ook kunnen doorverwijzen naar regulier aanbod (zoals
fysiotherapeuten). Ook willen we kijken naar de inzet van combinatiefunctionarissen op dit gebied.
In 2022 is er in elke kern voorlichting gegeven over valpreventie.
Wonen met domotica
We gaan inzetten op het wonen met domotica. We zijn ons aan het oriënteren op het ontwikkelen van een ‘startkoffer’ met domotica
waardoor inwoners kennis kunnen maken met domotica. Daarnaast willen we een domoticahuisje ontwikkelen zodat we in alle
kernen voorlichting kunnen geven over het wonen met domotica en inwoners hier kennis mee kunnen maken.
Bewegen voor Ouderen bij sportaanbieders
Eind 2017 is een stagiaire gestart met een pilot voor het opzetten van sport- en beweegaanbod voor ouderen op Sportpark Den
Elshof. De pilot gaat in beeld brengen welke mogelijkheden er bij verenigingen zijn om meer sportaanbod voor ouderen te
organiseren. Op basis van de ervaringen van deze stimuleren we sportverenigingen om eveneens aanbod voor ouderen te
ontwikkelen. Tevens gaan we in beeld brengen welke sportmogelijkheden er al zijn.
Gecombineerde leefstijlinterventie SLIMMER
In 2018 starten we met de leefstijlinterventie SLIMMER. SLIMMER is een gecombineerde leefstijlinterventie die zich richt op de
hoog risicogroepen diabetes in de leeftijd van 40 tot 70 jaar. Vanuit een samenwerking tussen GGD, Proscoop, huisartsen,
fysiotherapeuten, diëtisten, lokale buurtsportcoaches en sportverenigingen wordt er een keten opgezet van ‘screening - interventie –
borging’ rondom voeding, bewegen en diabetes met als doel het terugdringen van diabetes.
We streven ernaar dat in 2020 60 deelnemers hebben meegedaan aan het SLIMMER programma.
Indicatoren We gebruiken de Volwassen en Oudermonitor voor cijfers over bewegen en overgewicht. Veiligheid.nl heeft cijfers over
valongevallen beschikbaar en we kijken naar ervaringen van onze inwoners en professionals waar we mee samen werken.
21
Het SLIMMER programma heeft een eigen evaluatie die we gebruiken.
Betrokken partijen
NDOA, lokaal dementieoverleg, inwoners Oost Gelre, Alzheimer Stichting, vrijwillige ouderenadviseurs, vrijwillige woonconsulenten,
ouderenverenigingen, sportverenigingen, ondernemers in Oost Gelre, Platform Wonen, Welzijn en Zorg, thuiszorgorganisaties,
fysiotherapeuten, diëtisten, huisartsen.
22
Mentaal welbevinden
Omschrijving Kinderen en Jongeren
In 2012 is er door de GGD onderzoek gedaan naar depressiepreventie bij jongeren in onze gemeente. Uit dit onderzoek valt op dat
jongeren met depressie gevoelens veel minder vaak hulp zoeken (3%) dan jongeren zonder depressieve gevoelens (15%).
Uit dit onderzoek blijkt dat ongeveer 10% van de jongeren tussen de 12 en 23 jaar kampt met depressieve gevoelens. De
belangrijkste oorzaken zijn het missen van een luisterend oor thuis, het hebben van een zorgtaak thuis, echtscheidingsproblematiek
en eenzaamheidsproblematiek.
Uit de E-movo van 2015 blijkt dat 10% van de middelbare scholieren een indicatie heeft voor psychosociale problemen, 13% heeft
depressieve gevoelens en 12% is onvoldoende weerbaar.
Uit het onderzoek depressiepreventie blijkt dat de verbetermogelijkheden liggen op:
- het versterken van de eigen kracht en opvoedvaardigheden van ouders;
- het bieden van deskundigheidsbevordering aan docenten op scholen en andere intermediairs;
- het verlagen van drempels in de keten van doorverwijzing naar preventieve interventies;
- het ondersteunen van jongeren die niet bij hun ouders terecht kunnen.
De afgelopen jaren hebben we hier al op ingezet door te starten met een pilot POH GGZ, het oprichten van het ondersteuningsteam
jeugd, ondersteuning van jonge mantelzorgers en voorlichting via het preventieplatform jeugd. De komende tijd willen we nog meer
insteken op opvoedingsvaardigheden en het bieden van deskundigheidsbevordering aan diverse professionals.
Volwassenen en Ouderen
Uit de Volwassen en Ouderenmonitor 2016 blijkt dat 40% van onze inwoners een matig tot hoog risico heeft op een angststoornis of
depressie. Onder 19-65 jarigen is dit percentage 39% en onder 65+ is dit 48%. We zien dat deze cijfers t.o.v. voorgaande jaren zijn
toegenomen. Daarentegen ervaart 94% regie over het leven en ervaart 90% het leven als zinvol.
De afgelopen jaren hebben we ingezet op ondersteuning van onze inwoners met een GGZ-achtergrond. Onder andere door het
opzetten van een inloopvoorziening voor deze doelgroep (Dorps/Stadskamer). GGNet ondersteunt mantelzorgers van inwoners met
een psychische beperking. Ook kunnen inwoners bij GGNet terecht op het geheugenspreekuur. Naast het mantelzorgcafé van VIT-
hulp bij mantelzorg is er voor inwoners met beginnende dementie en hun mantelzorgers het alzheimercafé. Onze ouderen kunnen
ook terecht bij onze vrijwillige ouderenadviseurs voor ondersteuning.
Verder werken we regionaal nauw samen rondom onze kwetsbare ouderen. De komende jaren willen we meer inzetten op
voorlichting en deskundigheidsbevordering bij professionals. Ook willen we meer publieke informatie geven aan depressie en
23
preventie daarvan. Eenzaamheid en depressie hangen nauw samen. We hebben de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in
participatie van onze inwoners (mede door het opzetten van een actief vrijwilligersprikbord en inloopvoorzieningen in elke kern).
Ook hier willen we meer aandacht hebben voor depressie.
Wat gebeurt er al
Kinderen en Jongeren
POH GGZ jongeren
In 2016 is, in samenwerking met de huisartsen in het kader van de vernieuwing van de jeugdhulp, gestart met de pilot POH GGZ. In
een aantal huisartsenpraktijken zijn praktijkondersteuners GGZ jongeren gestart. Deze zijn gericht op kortdurende ondersteuning
van jongeren met een ondersteuningsvraag op het gebied van geestelijke gezondheidszorg. Deze laagdrempelige plek binnen de
huisartsenpraktijk moet ervoor zorgen dat meer jongeren tijdig ondersteuning ontvangen zodat zwaardere problemen voorkomen
worden. Belangrijk is dat de POH goed inschat of er alleen sprake is van kind problematiek of dat er mogelijk ook een systeem
probleem aan de hand is. Wanneer er ook problemen binnen het systeem zijn is het wenselijk dat er contact wordt gezocht met het
Ondersteuningsteam.
Ondersteuningsteam
Het Ondersteuningsteam (OT) biedt kortdurende ondersteuningstrajecten aan kinderen/jongeren (0-23 jaar) en/of hun gezin
wanneer er problemen zijn. Het team begeleidt het gezin zoveel mogelijk zelf, in en met hulp van hun eigen omgeving. Als er
specialistische hulp nodig is, dan haalt de hulpverlener deze zorg naar het gezin toe. Sinds de start heeft het team 428 casussen
opgepakt in Oost Gelre. Er zijn nu 70 actieve casussen.
Ondersteuning jonge mantelzorgers
Speciaal voor jonge mantelzorgers is er een aanbod van VIT-hulp bij mantelzorg. Jongeren die op jonge leeftijd door
mantelzorgtaken teveel verantwoordelijkheden dragen hebben een veel grotere kans op het ontwikkelen van depressieve klachten.
Jaarlijks worden alle gezinnen waarin kinderen jeugdhulp ontvangen aangeschreven en gewezen op dit aanbod.
Jongerenwerk
Het jongerenwerk in onze gemeente (Mazzel) organiseert burgerschapsdagen op het voortgezet onderwijs waarin leerlingen met
verschillende maatschappelijke thema’s in aanraking komen. Denk aan weerbaarheid, alcohol/drugs, Sociale Media.
Preventie Platform Jeugd
Het Preventie Platform Oost Achterhoek zet zich in voor het gezond, stabiel en veilig opgroeien van kinderen en jongeren tot en met
23 jaar in de gemeenten Aalten, Berkelland, Oost Gelre en Winterswijk. Dit door de deskundigheid van de verschillende
organisaties (organisaties die werken met kinderen, jongeren en/of opvoeders) te bundelen en samen een preventief aanbod
24
rondom verschillende thema’s en signalen te ontwikkelen. Het Preventie Platform Oost Achterhoek heeft de volgende doelen:
- zorgen dat jongeren en jeugdigen gezond, veilig en stabiel opgroeien; - zorgen dat ouders voldoende handvatten hebben om te kunnen opvoeden; - voorkomen dat kleine vragen grote problemen worden; - voorkomen dat uiteindelijk duurdere zorg nodig is; - en minder versnippering in aanpak van een specifiek thema.
Er zijn drie concrete signalen belangrijk binnen het Preventie Platform Oost Achterhoek. Voor ieder signaal is een werkgroep
opgericht waar verschillende disciplines vanuit de verschillende organisaties aanschuiven. Daarnaast zit in iedere werkgroep een
beleidsmedewerker vanuit de deelnemende gemeenten. De signalen op dit moment zijn:
1) Kind en (V)echtscheidingen 2) Opvoedhulp: De Kunst van het opvoeden 3) Kind en Armoede
Daarnaast zijn onderstaande thema’s gekoppeld aan het Preventie Platform:
1) Ketenaanpak overgewicht jeugd 2) Loverboypreventie: het verzorgen van gastlessen in leerjaar 1 en 2 van het voortgezet onderwijs door MEE in
samenwerking met het jongerenwerk.
Activiteiten binnen het Preventie Platform
Binnen het Preventie Platform zijn we op dit moment op de thema’s opvoeden, armoede en (v)echtscheidingen bezig met
onderstaande activiteiten:
- Behoefteonderzoek bij professionals en ouders op de drie signalen.
- Foldermateriaal voor de drie signalen.
- Een op maat gemaakte training voor professionals binnen de kinderopvang en het onderwijs ten aanzien van het thema
(v)echtscheidingen. Vervolgens kunnen deze professionals ook weer andere professionals uit het werkveld trainen.
- Onderzoek naar een laagdrempelige voorziening waar iedereen met vragen rondom (v)echtscheidingen terecht kan.
- Een training voor professionals vanuit de Hogeschool van Leiden (Ouderteam.nl). Deze is bedoeld om aanstaande ouders
voor te bereiden op hun rol als ouders. Ook hier geldt het train-de-trainer-principe.
- Het opleiden van verschillende professionals zodat zij opvoedparty’s te kunnen geven. En vervolgens ook weer andere
professionals kunnen trainen.
- Samenwerken met de vier gemeentelijke Uitdagingen (bijv. Oost Gelrese Uitdaging). De Uitdaging zorgt voor
samenwerking tussen maatschappelijke organisaties, burgerinitiatieven en het lokale bedrijfsleven. Een van de doelen is
25
het organiseren van een ‘verwendag’ voor gezinnen die in armoede leven.
- Themabijeenkomst voor onderwijs en voorschoolse voorzieningen rondom het thema armoede.
- Het organiseren van de Maand van de Opvoeding. De week van de opvoeding is een landelijk initiatief. Wij hebben hierop
aangesloten door de hele maand oktober verschillende activiteiten te organiseren voor kinderen van 0-23 jaar.
- Het ontwikkelen van een website/intranet.
- Opvoedcursus voor ouders: Opvoeden en Zo.
Volwassenen en Ouderen
Stads/Dorpskamer
Bezoekers van de Stads/Dorpskamer kunnen gebruik maken van kortdurende ondersteuning. Hierdoor kunnen er in een vroeg
stadium gesprekken gevoerd worden en ondersteuning geboden worden om verdere achteruitgang te voorkomen.
Mantelzorgondersteuning voor volwassenen
Het langdurig geven van mantelzorg kan maken dat de (psychische)gezondheid van de mantelzorger achteruit gaat. Via VIT-hulp bij
mantelzorg wordt een breed ondersteuningsaanbod voor de mantelzorgers aangeboden. Voor mantelzorgers van inwoners met
psychische beperkingen biedt GGNet een specifiek ondersteuningsaanbod aan.
Vrijwillige ouderenadviseurs en kortdurende cliëntondersteuning
In onze gemeente zijn vrijwillige ouderenadviseurs actief. Onze oudere inwoners kunnen bij hen terecht voor informatie, advies en
ondersteuning over wonen, zorg, financiën en andere (welzijns)diensten. Ze ondersteunen onze oudere inwoners op verschillende
gebieden. Daarnaast bieden we in onze gemeente kortdurende cliëntondersteuning aan. Inwoners kunnen bij een
cliëntondersteuner terecht voor kortdurende ondersteuning op alle levensgebieden.
Waar willen we naar toe Door meer in te zetten op voorlichting en laagdrempelige ondersteuning van inwoners bij hun mentaal welbevinden willen we dat
onze inwoners sneller en makkelijker hulp vragen en het bespreekbaar maken. LHBTI inwoners in onze gemeente voelen zich
gehoord.
Daarnaast willen we de zorg bieden die passend is bij het probleem van onze inwoners en willen we ervoor waken dat psychische
nood geen “taboe” is.
Wat zijn onze
doelstellingen
Kinderen en Jongeren
Onderstaande doelstelling is gericht op de toename van het mentaal welbevinden van de kinderen en jongeren in de gemeente
26
Oost Gelre.
In 2020 is ons preventief aanbod voor kinderen en jongeren en hun gezinssysteem verder doorontwikkeld waardoor
signalen eerder worden herkend en op tijd wordt doorverwezen naar passende ondersteuning.
Het aantal unieke jonge mantelzorgers dat gebruik maakt van het aanbod van VIT-hulp bij mantelzorg neemt jaarlijks
met 5% toe.
We zetten in het vergroten van de weerbaarheid van onze jongeren in onze gemeente. We gebruiken hiervoor de cijfers
vanuit de E-movo 2019.
Volwassenen en ouderen
Het aantal bij VIT-hulp bij mantelzorg ingeschreven inwoners neemt jaarlijks met 5% toe
Aantal unieke bezoekers van de Stads/Dorpskamer stijgt jaarlijks met 10%
Aantal kortdurende ondersteuningstrajecten binnen Stads/Dorpskamer stijgt jaarlijks met 5%
Het aantal ouderen dat zich eenzaam voelt, blijft ondanks de vergrijzing, op gelijk niveau in 2020. We blijven inzetten op
een verdere daling (zie ook thema eenzaamheid).
We zetten in op een verdere daling van het percentage overbelaste mantelzorgers in 2021
We zetten in op een verhoging van de participatie van inwoners met een psychische beperking in 2021
Wat gaan we doen
Kinderen en Jongeren
We zetten in op deskundigheidsbevordering vanuit het preventie platform jeugd aan betrokken partners.
We zetten in op doorontwikkeling van het preventie platform jeugd op de thema’s en de samenwerking tussen de vier
gemeenten.
We zetten in op het aanbieden van cursussen vanuit het preventie platform jeugd bij onze inwoners indien hier vraag naar
is.
We blijven toezien op het voorkomen van wachtlijsten bij het ondersteuningsteam.
We blijven het ondersteuningsteam door ontwikkelen.
We gaan de pilot POH GGZ jeugd voortzetten en verder uitbreiden.
Sport(verenigingen) hebben een signalerende functie voor jeugd met depressieve klachten en weten hoe te handelen.
De ingezette activiteiten vanuit het Preventieplatform Jeugd blijven uitvoeren en uitbreiden.
Uitbreiden van preventieve activiteiten op het primair onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs.
Volwassenen en Ouderen
We zetten in op voorlichting over mentaal welbevinden bij professionals, verenigingen en vrijwilligers.
27
We gaan deskundigheidsbevordering inzetten voor onze Wmo-consulenten.
We zetten in op participatie van onze inwoners door meer in te zetten op onze inloopvoorzieningen, inzet van ons
vrijwilligersprikbord etc.
Bij de Dorps/Stadskamer kan ook kortdurende ondersteuning worden ingezet, zonder dat daar een indicatie voor nodig is.
Indicatoren Bereik van bv POH GGZ, (jonge ) mantelzorgers, bezoekers Stads/dorpskamer, gebruikers kortdurende ondersteuning
stads/dorpskamer.
Cijfers uit de Volwassen- en Ouderenmonitor, E-MOVO, Onderzoek Maatschappelijke participatie, jaarverslag VIT-hulp bij
mantelzorg.
Betrokken partijen Marianum, jongeren, ouderen, ouderenorganisaties, ondersteuningsteam, huisartsen, POH GGZ, GGD VIT-hulp bij mantelzorg,
Dorps- /Stadskamer, GGNet
28
Gezonde Jeugd
Omschrijving
Kinderen met overgewicht meer kans op psychosociale problemen
Kinderen en jongeren die te maken hebben met overgewicht hebben vaak te maken met stigmatisering. Zij hebben daardoor meer
kans op een lagere zelfwaardering en psychosociale problemen zoals eenzaamheid, verdriet en spanning. Ook vergroot de kans op
overgewicht op jonge leeftijd dat deze kinderen ook op latere leeftijd overgewicht krijgen. De gezondheidsgevolgen zijn dan vaak
extra groot. Ook ondergewicht kan een effect hebben op de ontwikkeling van kinderen, zij hebben vaker kans op psychische
klachten zoals depressie, angstklachten en concentratie- en geheugenstoornissen (GGD NOG, 2017).
In Oost Gelre is in de jaren 2014 – 2016 7% van de 3 jarigen, 10% van de 5/6 jarigen en 13% van de 12/13 jarigen te zwaar. In
Oost Gelre (evenals in de gehele Achterhoek) is sinds het schooljaar 2011-2012 een dalende trend te zien in het overgewicht van
5/6 jarigen. Ernstig ondergewicht komt voor bij 3% van de 5/6 jarigen en bij 2% van de 12/13 jarigen (GGD NOG, 2017).
In Oost Gelre bewegen in 2013 bijna negen op de tien kinderen minimaal zeven uur per week en is 85% van de kinderen lid van
een sportvereniging. Daar tegenover staat dat 1% inactief is (zij bewegen minder dan drie uur per week) en dat bijna twee op de vijf
kinderen meer dan twee uur per dag tv kijkt of computert. Het aandeel kinderen dat minimaal zeven uur per week beweegt en het
aandeel kinderen dat lid is van een sportvereniging is in de gemeente Oost Gelre groter dan in de Achterhoek en in Noord- en Oost-
Gelderland. Er zijn echter ook relatief meer kinderen die dagelijks meer dan twee uur tv kijken of computeren vergeleken met
Noord- en Oost-Gelderland. (GGD NOG)
Gehoorschadepreventie
Ruim 275.000 jongeren in Nederland hebben last van permanente gehoorschade. De gehoorschade wordt vaak veroorzaakt door
bijvoorbeeld het luisteren naar harde muziek op je telefoon of iPod, maar ook tijdens festivals en uitgaan kan gehoorschade
ontstaan. Eenmaal opgelopen gehoorschade is blijvend en gaat niet meer over. Dit kan een levenslange negatieve impact hebben
op bijvoorbeeld (leer) prestaties, welzijn, kansen op de arbeidsmarkt, inkomen en sociale participatie.
In Oost Gelre komt 84% van de jongeren wel eens in aanraking met harde muziek. Daarvan beschermt maar 3% zich altijd met
oordoppen. Ongeveer 38% heeft wel eens last van het gehoor na het luisteren van muziek. Dit gebeurt vaker na een festival,
concert of party, na een discotheebezoek en na het luisteren van muziek met oortjes en koptelefoon (E-movo 2015).
Wat gebeurt er al
Achterhoek in Beweging Gezonde Jeugd
Sinds 2015 werken de Achterhoekse gemeenten samen om gezond eten en meer bewegen gemakkelijker en aantrekkelijk te
maken voor kinderen en jongeren van nul tot negentien jaar. Het doel is om in elke gemeente het aantal kinderen en jongeren met
een gezond gewicht te laten stijgen. Er worden concrete projecten op scholen en in de wijk gestart (zoals Achterhoekse Waterweek,
Koken is Cool, Ik loop op Water). Deze projecten richten zich op het stimuleren van beweging en het ontmoedigen van bijvoorbeeld
veel televisie kijken, computeren of gamen. Daarnaast is er aandacht voor gezonde voeding en het versterken van
29
opvoedvaardigheden van de ouders. De jongeren zelf staan centraal.
Gezonde School Aanpak
Via de GGD-NOG ontvangen scholen ondersteuning bij het maken van schoolgezondheidsbeleid. Het Bariet heeft het vignet
Gezonde School op het thema sport en beweging ontvangen. Een aantal scholen heeft ondersteuning gehad en het gedachtegoed
geïmplementeerd, echter hebben zij vanwege financiën besloten om (nog) geen certificering aan te vragen
Ketenaanpak overgewicht Jeugd
Op 27 september 2017 is er een intentieverklaring getekend met alle werkgroep leden (Yunio, school, GGD, sportverenigingen,
diëtisten, fysiotherapie, kinderopvang, BSO) en bestuurders van de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk. De ketenaanpak
heeft als doel om in een vroeg stadium overgewicht te signaleren, kinderen en hun ouders te adviseren, ondersteunen en
begeleiden. Zo vinden zij direct de juiste ingang en krijgen ze de zorg die aansluit op hun behoeften en mogelijkheden. De
werkgroep in Oost Gelre is actief en komt regelmatig samen om de visie verder vorm te geven en uit te werken met als gevolg
concrete stappen te maken in de samenwerking.
Buurtsportcoaches / combinatiefunctionarissen
In Oost Gelre zijn de combinatiefunctionarissen sinds 2014 actief. Zij richten zich op het speciaal onderwijs (sport en kunst &
cultuur), op een actieve (gezonde) wijk, op jongeren, op cultuur, op ouderen en op leesbevordering. Het aantal jongeren dat
voldoende beweegt volgens de NNGB is gestegen t.o.v. 2011.
Rijk sportverenigingsleven
Oost Gelre kent een rijk verenigingsleven. Veel jeugd sport bij een sportvereniging. Het lidmaatschapspercentage van de jeugd ligt
veel hoger dan het landelijke gemiddelde. Sportverenigingen ontvangen normsubsidies voor jeugdleden. Tevens organiseert de
gemeente (in samenwerking met Achterhoek in Beweging) workshops, cursussen en trainingen ter ondersteuning van verenigingen.
Plan van aanpak gehoorschadepreventie
In 2017 is er een plan van aanpak gehoorschadepreventie opgesteld in samenwerking met de GGD en Mazzel (jongerenwerk). In
dit plan wordt een samenhangend pakket van maatregelen en/of activiteiten beschreven om jongeren in Oost Gelre bewust te
maken van het risico van het luisteren naar harde muziek en hen verantwoord leren omgaan met hun gehoor. Ondertussen zijn er al
diverse workshops op de middelbare school gegeven over dit onderwerp, zijn er social media acties uitgezet en is er een
ouderavond georganiseerd waar gehoorschade onderwerp van gesprek was.
Waar willen we naar toe Wij streven naar een samenleving waarin alle kinderen en jongeren wonen, leren, recreëren en werken in een omgeving waarin een
gezonde leefstijl de normaalste zaak van de wereld is. Onze ambitie is dat daardoor alle inwoners in de toekomst een gezond
30
gewicht hebben.
Wat zijn onze
doelstellingen
Gezonde leefstijl
Onderstaande doelstellingen zijn gericht op de toename van een gezond gewicht, de toename van beweging, de toename van
gezonde voeding en een afname of stabilisatie van beeldschermtijd. Er zijn nog geen cijfers over langere periode beschikbaar,
daardoor is er nog geen lokale, regionale of landelijke trend beschikbaar, Op sommige parameters zijn de doelstellingen daardoor
wellicht (nog) niet reëel. Op basis van nieuwe gegevens zullen doelstellingen mogelijk in de toekomst ‘herijkt’ gaan worden:
Het percentage met overgewicht of obesitas is in 2022 bij 3-jarigen gedaald van 7% naar 6%, bij 5/6-jarigen van 10% naar
8% en bij 12/13-jarigen van 13% naar 10%.
Het aantal kinderen dat 7 uur of meer per week beweegt is in 2022 toegenomen van 89% naar 90% en het aantal kinderen
dat dagelijks 2 uur of meer tv kijkt of computert is gedaald van 39% naar 35%.
Het aantal jongeren dat voldoet aan de NNGB (Nederlandse Norm Gezond Bewegen) is in 2022 toegenomen van 21% naar
25% en het aantal jongeren dat dagelijks meer dan 2 uur beeldschermtijd heeft (64%) stijgt niet verder.
In 2022 is het aantal kinderen dat dagelijks ontbijt niet gedaald (97%), stijgt het aantal kinderen dat dagelijks groente eet
van 49% naar 52% en stijgt het aantal kinderen dat dagelijks fruit eet van 57% naar 60%.
In 2022 is het aantal jongeren dat dagelijks ontbijt gestegen van 82% naar 85%, stijgt het aantal jongeren dat dagelijks
groente eet van 58% naar 62% en stijgt het aantal jongeren dat dagelijks fruit eet van 30% naar 35%.
In 2022 werkt 50% van de basisscholen aan één of meer van de acht gezondheidsthema’s van de Gezonde School-
aanpak, waaronder tenminste het thema voeding of sport en bewegen.
In 2022 is er een sluitende ketenaanpak waarin minstens 75% van de kinderen en jongeren met overgewicht of obesitas
worden doorverwezen naar geschikte zorgprogramma’s.
Gehoorschadepreventie
In 2019 zijn er op de middelbare scholen in onze gemeente voorlichtingen gegeven over gehoorschade en de preventie
daarvan.
In 2019 is er in elke kern (aan de plaatselijke jongeren en ouders) een voorlichting gegeven over gehoorschade en de
preventie daarvan.
In 2019 is er minimaal één voorlichting voor ouders over de gevolgen van gehoorschade georganiseerd.
In 2019 is er minimaal één workshop voor ondernemers en vrijwilligersorganisaties georganiseerd over
gehoorschadepreventie.
In 2019 is onderzocht of de huidige insteek van het evenementenbeleid nog verder zou moeten worden aangepast.
31
In 2019 is er voortdurend via de media gecommuniceerd over gehoorschadepreventie en is er een communicatiepakket
aanwezig op dit thema.
Het aantal jongeren dat na het luisteren naar muziek met oortjes of koptelefoon last heeft van het gehoor is gedaald van
14,4% naar 10% in 2019.
Het aantal jongeren dat oordoppen gebruikt om zich te beschermen is gestegen van 18,8% naar 25% in 2019.
Het aantal jongeren dat last heeft van het gehoor na het luisteren van harde muziek is gedaald van 38% naar 30% in 2019.
Wat gaan we doen
Gezonde leefstijl
Het programma Achterhoek in Beweging Gezonde Jeugd loopt vanaf 2018 tot minimaal 2021 door onder landelijke
Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) aanpak.
Publiciteit over gezond bewegen en voeding (o.a. deelname aan de Achterhoekse Waterweek).
Ondersteuning en advisering van verenigingen bij de introductie van Gezonde Sportkantine.
Deskundigheidsbevordering over sporten en bewegen van jeugdconsulenten zodat zij door kunnen verwijzen naar passend
sportaanbod.
Verder vormgeven van de samenwerking binnen de werkgroep Ketenaanpak overgewicht jeugd.
Het opzetten van een sport- en cultuur kennismakingsprogramma voor jeugd en jongeren. De doelgroep maakt zo een
bewustere keuze voor een vereniging en daarmee wordt uitval (op latere leeftijd) teruggedrongen.
Continueren en herijken van de inzet van de buurtsportcoaches / combinatiefunctionarissen.
De gezonde leefomgeving (voor jeugd en jongeren) stevig verankeren binnen de nieuwe Omgevingswet, onder andere door
het bevorderen van sport & bewegen in de openbare ruimte (wandelen, fietsen, sporten en buitenspelen).
Nieuwe visie op buitenspeelruimte ontwikkelen.
Inventariseren beleid rondom gezonde voeding (gezonde schoolkantine) op het voortgezet (speciaal) onderwijs.
Gehoorschadepreventie
Gehoorschadepreventie op de kaart zetten door in te zetten op agendasetting, voorlichting en handhaving.
We zetten ons de komende jaren meer in op:
- Workshops voor ouders;
- Workshops voor ondernemers en vrijwilligers;
- Voorlichting op de VO scholen aan de klassen en docenten;
- Ludieke acties rondom gehoorschadepreventie;
- Inzet van Social Media (zoals Facebook berichten en twitter);
- Diverse communicatiemomenten;
32
- Aansluiting zoeken bij landelijke acties zoals I love my ears.
Voor een uitgebreid overzicht wordt verwezen naar het projectplan gehoorschadepreventie bij jongeren 2017 – 2020
Indicatoren Kindmonitor 2017, E-MOVO 2019, KISS (Kennis Informatie Systeem Sport)
Betrokken partijen (Sport)verenigingen, combinatiefunctionarissen en buurtsportcoaches, wmo-jeugd consulenten, JOGG, GGD NOG, Achterhoek in
Beweging, inwoners, basisscholen, middelbare scholen, professionals, jongerenwerk Mazzel
33
BIJLAGE 2: Infographic Volwassen en Ouderenmonitor 2016
34
35
36
37
BIJLAGE 3: Infographic E-movo 2015
38
39
40
