Politici : bestuurders of lakeien van ons bankwezen?

Europese en federale plannen doorgelicht

Presentatie FairFinStudiedag Fan 25 mei 2012

1

3 delen

• Screening politieke initiatieven in Europa en België

• Politici : lakeien of bestuurders van ons financiewezen? Onze democratie in gevaar?

• Wat kunnen we doen?

2

Politieke initiatieven in Europa en België

• Geen exhaustief technisch/juridisch overzicht• Niet over het branden blussen, crisis v/d dag• Wel over enkele structurele concrete vragen :• Wordt het bankencasino gesloten? • Geen belastinggeld meer voor omvallende

banken? • Transitie naar duurzaam bankieren is

ingezet?

3

Casino gesloten? Casinowerking toegelicht

• Klassiek verdienmodel banken• rente op leningen

• Evolutie financiële instellingen• meer en meer als casino

• Eigen aan casino• geld van geld maken, zonder te financieren.• bij FI’s : gaan voor de prijs, niet voor

onderliggende economische activiteit 4

Casino : voorbeelden en omvang

• Concrete voorbeelden :• derivaten op grondstoffenmarkt (zonder

investeringsintentie)• handel in verpakte rommelhypotheken

• Ingezette bedragen zijn enorm

5

Casino : Casinowerking toegelicht (2)

• Eigen aan casino : gokken • berekende inschatting bij FI’s

• Prijs voor :• (gehypte) toekomstige waarden (lucht)• overproductie (cfr vastgoedcrisissen)• weinig maatschappelijke TW (geldhandel, geldproducten, ..)

• Toekomst niet door computermodellen te vatten

• Aaneenschakeling van klappende zeepbellen en bankbalansen vol lucht

6

Casino : wat staat op ‘t spel?Structureel

• Grote verliezen voor betrokken financiële instellingen

• Economische instabiliteit en onzekerheid• Afremming kredietverlening en economische

terugval • Bankwerking niet ten dienste van samenleving• Geen herverdeling, verrijking HWI

7

Casino : wat staat op ‘t spel?Onschuldige slachtoffers

• Afhankelijk van de klappende zeepbel / speculatie• Muntcrisis : bevolking van Thailand, Argentinië,

Indonesië• Vastgoedzeepbel : bevolking van Japan, Ierland,

Spanje, daklozen in VS• Honger (opgedreven voedselprijzen)

• Economische crisis duwt miljoenen onder de armoedegrens (WB, VN)

• Zij die afhankelijk zijn van gemeenschapsdiensten• 1.100 miljard

8

Casino : voorziene politieke aanpak

• Europees • MFID (directieve) en MiFiR (regulatie) van financiële

producten en actoren

• België (regeerakkoord)• Wettelijk kader voor enkele producten/activiteiten • Op Europees niveau (voor voedselspeculatie) :

• Europese regulering voor speculatiefondsen verstrengen• Wettelijk kader uitwerken om speculatie op voedsel - en

energiegrondstoffen te vermijden(concrete inhoud niet publiek)

9

Casino : (NGO) kritieken• Nut van speculatie niet fundamenteel ter discussie• Bv. speculatie inperken gn opdracht controle-

instanties

• Casino blijft open • speculatieve activiteiten en producten niet verboden,

wel anders gereglementeerd• voorafgaande goedkeuring ook nu nog niet voor alle

producten vereist

• Technische eisen mbt voedselspeculatie :• marktverbod voor speculatieve spelers / producten• limiet aan toegelaten posities

10

Financiële Transactietaks (FTT)Wat + positie EU

Wat ?•Taks op financiële transacties•Rem op speculatieve handel

EU stand van zaken :•Taks op handel in aandelen en obligaties (0.1%) •ook op daarvan afgeleide producten (0.01%)•Coalition of the willing, uitbreiding mogelijk

11

Financiële TransactietaksStrijdpunten ngo + positie België

Strijdpunten ngo’s• Uitbreiding voorwerp taks. Ook muntspeculatie•Geen uitzonderingen voor indexfondsen ea•Aanwending : voor sociale en eco-doelen

Positie België •Herbevestiging steun voor invoering van FTT (regeerakkoord)•Liefst 27, steun oproep vanuit coalition•Socio-eco aanwending via normaal budget

12

Slotsom : wordt het casino gesloten?

• hier en daar wat scherpe kantjes afgevijld

• misschien een FTT (in een aantal landen)

• het casino blijft open

• zelfs voor wie met ons spaargeld werkt.

13

Geen belastinggeld meer voor bankenredding? 2 politieke alternatieven

• Verplichte kapitaalverhoging banken

• Scheiding tussen klassiek en zakenbankieren

14

Kapitaalverhoging Kerngedachte + stand van zaken

• banken vangen eigen verliezen op, moet de overheid niet tussenkomen

• meer kapitaal = grotere eigen buffer

• besluit Ecofin • 7% • systeembanken misschien iets meer

15

KapitaalverhogingBeperkingen/kritieken

• nuttig … was soms 2%• …. maar onvoldoende• casino blijft open• systeem en verbonden risico’s erg groot• min 20% nodig, geen kapitaalbuffer ooit voldoende• bij faling : staat blijft opdraaien (spaargelden redden)

16

Klassiek en zakenbankieren scheidenWat staat op het spel?

- Sommige banken TBTF, meer dan 50% BNP of schuld (ook nu nog)- Overheid heeft het geld om ze te redden niet (meer) - (Lokale) bankwerking in het gedrang bij crisissen op internationale

(speculatieve) markten - Impliciete overheidsdekking voor casino is immoreel, inefficiënt

- Zet geen rem op risicovol gedrag- Stimuleert het lucht pompen in bankbalansen - Legt risico niet waar het hoort, bij de investeerder- Geeft banken met casino concurrentieel voordeel- Enkel maatschappelijk noodzakelijke bankactiviteiten

verdienen overheidsdekking

17

Klassiek en zakenbankieren scheidenKerngedachte

Algemeen•Wie met spaargeld werkt : vervult basisbankfuncties•Enkel dan : (impliciete) overheidsdekking

Toegestane activiteiten : wat voor samenleving noodzakelijk is•beheer rekeningen en betalingsverkeer•kredietverlening aan reële economie (kmo’s, individuen, …)

Verboden : minder noodzakelijke, meer speculatieve activiteiten•beleggen voor eigen rekening (tenzij voor eigen indekking)•financiering hedge – en private equityfondsenfondsen, andere banken, …

18

ScheidingVoordelen

• minder activiteiten = minder omvang• bedrijfsdynamiek & productontwikkeling

gericht op maatschappelijk meest noodzakelijke diensten

• minder risico : minder verbondenheid met speculatieve activiteiten/markten

• stop impliciete staatssteun voor speculatie• minder complex : makkelijker te beheren en

controleren19

Scheiding Politieke stand van zaken : internationaal

In Europa•In wetsvoorstellen niet voorzien•Recente bijzondere adviescommissie

In enkele landen•VS : Volcker rule en Dodd Frank act•UK : aanbevelingen Vickers commissie (fencing)

20

Scheiding Politieke stand van zaken : België

In België– Enkel grootbanken tegen? Middenveld, academici, kleinere banken : …. voor!

• Aanbeveling Belgische parlementaire bankencommissie : scheiden– De commissie beveelt aan om een voor cliënten transparante vorm van klassiek bankieren als speciale financiële instelling opnieuw te introduceren (cf. vroegere spaarbanken/spaarkassen). Ze wenst een duidelijk onderscheid te maken tussen de depositobank en de handelsbank. De commissie vraagt aan de wetgever en aan de banktoezichthouder hun reglementering op bepaalde punten aan te passen (bijvoorbeeld regels inzake solventie en eigen middelen) om de traditionele bankactiviteit te stimuleren.

• In het regeerakkoord : geen besluit, na 5 jaar crisis, nog een onderzoek! – De regering zal de NBB de opdracht geven om te bestuderen of het opportuun en praktisch en financieel haalbaar is om, in een Europese context een onderscheid tussen deposito- en zakenbanken en/of de invoering van een retail ringfence te maken. Op basis van deze studie zal de regering ook een wettelijk kader goedkeuren om de speculatie voor eigen rekening van kredietinstellingen met een depositoactiviteit te omkaderen.

• De aanbevelingen van de Dexia-commissie : ring fencing = inspiratiebron–In de studie moet worden onderzocht wat in de Euro-zone en andere Europese landen wordt gedaan, en moet ook de impact worden geanalyseerd voor de Belgische financiële sector en de Belgische economie.–Op grond van die studie moet wetgeving aangenomen worden om speculatie voor eigen rekening te regelen. Te ver doorgedreven concentratie binnen de grote instellingen moet voorkomen, om aldus binnen de sector een gezond mededingingsklimaat te scheppen.–Aanbevolen wordt inspiratie te putten uit het werk van de commissie Vickers in de UK : ring fencing van de activiteiten van de depositobank en beperking van de banden tussen die entiteit en de rest van de groep, zodat de depositobank kan overleven als de rest van de groep in moeilijkheden komt.

21

ScheidingOf omheinen (fencing)?

Wat is ‘fencing’?•maatschappelijk nuttige activiteiten binnen 1 bankgroep moeten organisatorisch omheind worden •maatschappelijk nutteloze activiteiten worden niet verboden, maar vallen louter buiten omheining•bij crisis : nuttige deel gered, rest failliet

Voorstanders•alle voordelen van scheiding•goedkoper en makkelijker om uit te voeren

22

ScheidingOf omheinen (fencing)?

Tegenstanders :•Blijft één bankgroep. Eén winstmachine. •Geen éénduidig businessmodel ten dienste van samenleving.•Complex om te managen en superviseren•Kans op lekken in de omheining (besmetting, lucht in systeem, extra overheidskost) zeer reëel

23

Zal ons belastinggeld gevrijwaard blijven? Slotsom

• Groot risico. Banken onvoldoende aan banden. • Grote schokken en instabiliteit in het systeem blijven • geen beleid dat het speculatief gedrag drastisch zal/wil

verminderen• dat de lucht uit het systeem zal/wil halen.

• Spaargeld wordt niet van casino afgeschermd (geen scheiding)

• Kapitaalverhoging onvoldoende voor systemische schokken• Risico op bijkomende staatsinterventies (ter redding

spaargelden)• Risico = groot. Door verwevenheid en TBTF

24

De transitie naar duurzaam bankieren is ingezet?

• verre van• geen fundamentele hervorming (cfr voorgaanden)• geen hertekening rol financiewezen• bovenop, geen hertekening machtsverhoudingen• monopolie op geldcreatie blijft in handen van financiële

instellingen• geen democratisering van de macht, integendeel?

25

Politici : lakeien of bestuurders van bankwezen?Democratie in gevaar?

Enkele observaties. Op het vlak van :•Geloof in marktwerking•Wie pen hervormingen vasthoudt•De parlementaire onmacht•Black box voor burger en parlement•De uitbesteding van de controle •Het dictaat van de financiële markten•Rechtvaardigheid van systeem

26

Democratie in gevaar?Geloof in heilzame sturing door vrije markt

Overheersende éénzijdige ideologie leidde tot :•grote vrijheid om financiële producten op de markt te brengen (markt zou zorgen dat slechte producten uit de markt geprijsd worden) •grote vrijheid voor banken en centrale bankiers om extra geld te creëren (markt zou zorgen dat meerwaarden gecreëerd worden)•inperking macht / verbod voor overheden om schadelijke werking van de vrije markt te beperken•besmetting spaargeld mogelijk door :

• weghalen van juridische schotten tussen klassiek en zakenbankieren

• mondiale liberalisering en verbondenheid van financiële markten•immense macht en geldvolumes in handen van grote spelers

27

Democratie in gevaar?Financiële sector aan stuur van hervormingen • Samenstelling Europese adviesgroepen (CEO)• 202 op 276 uit financiële sector • rest samenleving (74, 27%) : academici,

vakbonden, consumenten, …• Adviesgroep ivm kapitaalvereisten : 34 op 42, 23

van grootbanken• Hoe? : “Addicted to risk”• Evenwichtige inbreng van alle belangen = volledig

zoek.

28

Democratie in gevaar?Parlement buitenspel

Enkele voorbeelden :• 54 miljard in lopende zaken• Dexia- commissie • geen toegang tot documenten om werk

controleurs te controleren

29

Democratie in gevaar?De black box voor burger en (deels ook) parlementair• Info is niet/nauwelijks publiek • Zeer tijdelijke hoge rente op Belgisch staatspapier? Welke

FI’s? • Opdrijven voedselprijzen? Welke FI’s? • Wie ontving hoeveel van de 1.000 mia ECB funding? • Omzet, activiteiten en winsten per fiscaal paradijs• Noodzaak tot redding via overheidsgeld. Cfr Coene en Dexia.

• Geen info verplichting, waar algemeen belang in geding is

• Sector- en private belangen primeren op maatschappelijk belang

30

Democratie in gevaar?De black box voor burger en (deels ook) politicus

• Relevante info is slecht publiek beschikbaar• zeer technisch• voor enkele lobby-isten, zonder vertaalcapaciteit• via onbetaalbare databanken

• Bemoeilijkt volwaardige deelname debat, controle, opvolging

• Van middengroepen, politici, … samenleving• Maakt responsabilisering banken via klanten of

campagnes erg lastig

31

Democratie in gevaar?Dictaat financiële markten

Hoe zullen de financiële markten reageren?Belangrijker voor politici dan ‘wat vindt de bevolking daar van’?Beangstigend voor wie inzit met de democratie.De financiële markten zijn immers maar één van de vele stemmen in onze samenleving.

Wie zijn de financiële markten ?FI’s : hedgefondsen, verzekeringen, banken, ...

Een duistere club :•Concrete investeringen en posities nauwelijks publiek•Moeten niet werken in belang van ons allen, of daarover verantwoording afleggen

32

Democratie in gevaar?Dictaat financiële markten

Een groep die, volgens zij die weten wat de markten willen, voor volgende recepten kiest :-Bezuinigingen ipv begrotingsevenwichten via nieuwe inkomsten (taksen op vermogens bijvoorbeeld)-Een magere staat ipv een staat sterk genoeg om in basisbehoeften van zijn burgers te voorzien-Besparingen ipv extra overheidsinvesteringen als middel voor economische heropstart

Duidelijk welke belangen ze dienen, welke hun klanten zijn.-grote vermogens-beetje jij en ik. via bv. pensioenfondsen-niet wie baat heeft bij een financieel sterke staat

33

Democratie in gevaar?De uitbesteding van toezicht

• Hervormingen in EU en BE, maar …• Toezicht blijft uitbesteed

• Niet regering of parlement• Wel NBB en FSMA

• Toezicht door lang niet feilloze technocraten• Hoge ratings rommelhypotheken• Megalomane plannen Dexia en Fortis bankiers• Al te riskante businessmodellen van bankiers van Northern Rock, AIG, Dexia• Vastgoedbubbels in Spanje, VS en Ierland

… en toezichthouders die niet of nauwelijks ingrepen

• Ongelimiteerde geldcreatie federal reserve• Positieve stresstests voor Dexia en Ierse banken

34

Democratie in gevaar?De uitbesteding van toezicht (2)

• Gevaar op herhaling van • collectieve blindheid • éénzijdige visie / netwerking

• Meer info en bevoegdheid baadt niet als men niet optreedt. • Bv. Belgische vastgoedbubbel (onderkennen, ingrijpen?)

• Vergroting parlementaire controle op controleurs• in regeerakkoord• inhoud publiek onduidelijk

35

Democratie in gevaar? (Perceptie) rechtvaardigheid systeem

• Enorme impact financiële crisis :– 1.100 mia steun vanwege overheden ww– Afremming economische groei : werkloosheid, …– Uit evenwicht geraakte begrotingen en draconische

bezuinigingen• Bezuinigingen voor iedereen : behalve voor bankiers

(cfr JP Morgan, pensioen Mariani, premies Dexia-personeel)• Politici grijpen niet in, vervolgen niet (kwijting Dexia-bestuur)• Leidt tot onrechtvaardigheidsgevoel• Politici & bankiers : 1 pot nat

36

(behandeling) bankwezen = gevaar voor de democratie!

Voor ganse groepen geldt :

• Voor ganse bevolkingsgroepen geldt:• Geen (degelijke) info • Geen gehoor/consultatie/inspraak• Beleid dat hen rekening doet betalen• Beleid dat geen rekening houdt hun vragen, behoeftes en

belangen• Steeds signaal dat anderen (bankiers, vermogenden, ..) en

andere belangen (beroeps- en bankgeheim, banksectorbelangen, innovatie, groei…) belangrijker zijn.

• Leidt tot aversie, apathie, onverschilligheid en woede

37

(behandeling) bankwezen = gevaar voor de democratie!

Structureel : stemhokje maakt geen verschil meer• 2008, begin financiële crisis : • begroting in ‘t rood, 20 mia naar banken (meer dan

recente besparingen)• Omvallende banken zetten democratie buiten spel• Redding banken prioriteit, aanslag op miljarden staatsgeld• We hebben geen geld voor een volgende redding• Verkozenen (in Ierland bv.) slaaf van schuldeisers• Democratie voor jaren buitenspel gezet• Stemhokje maakt geen verschil meer• Wie ook verkozen wordt : eisen schuldeisers zijn wet

38

(behandeling) bankwezen = gevaar voor de democratie!

Nood aan krachtdadig optreden samenleving

• Politici (alleen) weinig doortastend • Forse verklaringen, slappe daden, luchtverkopers? • Branden blussen, van ene crisis in de andere• Achter feiten aan, in plaats van aan stuur van echte

veranderingen• Aan handje van financiële markten, stem andere

stakeholders ondergeschikt• Nood aan krachtdadig sturen van het bankwezen, ook

om onze democratie niet in gevaar te brengen

39

Wat te doen?Plaats bankwezen op je agenda

Bankwezen impact op ons allen•Bepaalt mee wie (en daardoor welke maatschappelijke doelen) gefinancierd wordt, en aan welke voorwaarden•Kunnen economische crisis veroorzaken, met inpakt op ons allen•Omvallende banken versmallen beschikbare budgettaire ruimte voor gemeenschapsdiensten

Banken te belangrijk om aan bankiers over te laten.

Maar hoe? Nieuwe zorg. Onvolkomen suggesties.

40

Wat te doen?Vorm mening

• Laat je niet intimideren:• Gezond verstand brengt een heel eind• Economie is geen exacte wetenschap• De werking van de markten is geen natuurwet• Ook financiële markten worden door mensen gestuurd

• Cruciale vragen inhoudelijk, niet technisch van aard. Bv :• Welke bankdiensten hebben we nodig? • Waarvoor overheidsdekking? Ook voor casino? • Markten of verkozenen aan het stuur?• In welke noden eerst investeren?

• Capacity building : platformen - vorming

41

Wat te doen?Breek de stilte, debatteer

• Deelname publiek debat • laat stem horen van stil middenveld • van stilzwijgende meerderheid

• Publiceer over het bankwezen (en wat je van hen verwacht ter realisatie van je doelstellingen) in tijdschrift en media van je organisatie

42

Wat te doen? Actie

• Toon verontwaardiging – vraag tot verandering• Bv. deelname Occupy acties, FairFin campagne

• Ga als burger mee juridisch aan de slag• Bv. J’accuse

• Bevraag je bankier / je verkozenen• Tem de speculant in jezelf : speculeer zelf niet, kies de

juiste bank en bankproducten• Je acties geven politici/banken met maatschappelijke

focus een ruimere maatschappelijke basis / legitimatie

43

Wat te doen? Zelf bankieren

• Staatsbanken • Coöperatieve banken en financieringscoöperaties• Complementaire muntsystemen

Goede voorbeeld met betrekking tot :• Sociaal-ethische ondergrenzen bij investeringen• Sluiting van casino en afwezigheid in belastingparadijzen• Product- en dienstontwikkeling ifv maatschappelijke noden• Publieke transparantie over gedane investeringen• Verloning, inspraak, sociale en ecologische bedrijfscultuur• …

44

Wat te doen : bankiersEven hardop dromen

• herzie opdracht : maatschappelijk nuttige dienstverlening ipv winstmachine

• ontdoe je van in sector overheersende normen en waarden • oriëntatie op kt winsten• overschatting kwaliteit risico modellen• wereldvreemd megalomaan gedrag • omzeilen (geest) wetgeving = concurrentieel voordelig • aanvaardt hulp. stop verzet tegen regulering

• meer echte info en inspraak voor diverse stakeholders

45

Wat te doen : politici

• Krachtdadig sturen ten dienste van de samenleving

• Bankiers tegen sector - normen beschermen via wetten

• Meer parlementaire info en controle rechten

• Meer aandacht/inspraak voor andere dan bankiersbelangen

46

Slotwoord over geldcreatie• Private banken creëren geld

• Op basis van uw spaargeld geven zij leningen.

• Terwijl het geld ook op je bankrekening blijft.

• Ook centrale banken maken geld

• De 1.000 miljard voor de banken was pure geldcreatie. Drukpersen werk.

• Lessen in veranderende tijden

• Nieuw geld gaat lang niet meer allemaal naar de reële economie

• Ook naar afgeleide speculatieve economie, waardecreatie in producten en diensten die louter voor financiële spelers belangrijk zijn

• Ervaring leert dat de markt gefaald heeft, dat teveel geld tot zeepbellen leidt

• De maatschappelijke sturing van geldcreatie moet hieruit lessen trekken47

Slotwoord over geldcreatie• Waarin wordt bv. de extra 1.000 mia door banken geïnvesteerd?

• in een nieuwe zeepbel - speculatieve kt –winsten?

• voor verstevigen van kapitaalbasis banken?

• financieringen in de reële economie?

• terzake geen verplichtingen

• Waarom geldcreatie voor bankenfinanciering en niet voor staten?

• Geldcreatie :

• mag niet langer gebruikt worden voor speculatie en woekerwinsten voor de HWI

• moet tot financiering reële maatschappelijke noden leiden, niet tot extra lucht en middelen voor een geldhandel waar louter financiële spelers baadt bij hebben

• best niet meer vooral in handen van technocraten en private banken?

48

• Steunen en lid worden• Aanbod vorming (ook aan huis)• Deelnemen aan acties• Contactgegevens: • Vooruitgangstraat 333/9• 1030 Brussel• Luc.weyn@fairfin.be• 02/201.07.70• www.fairfin.be

49