IFMSA-NL Policy Statement

Klimaatverandering en Gezondheid

Aangenomen op de Algemene Vergadering van IFMSA-NL op 30 september 2017

Policy Statement Klimaatverandering en Gezondheid

Policy Statement

Introductie Klimaatverandering wordt gezien als een van de grootste bedreigingen voor de gezondheid wereldwijd in de 21ste eeuw. Het beïnvloedt de meest fundamentele vereisten voor een gezond leven en draagt daarmee bij aan 23% van de mortaliteit wereldwijd. Elk jaar sterven tienduizenden mensen door extreme weersomstandigheden, terwijl de fysieke en psychologische gezondheid van miljoenen wordt ondermijnd door de gevolgen van klimaatverandering. Cyclonen, overstromingen en andere extreme weersomstandigheden kunnen uitbraken van besmettelijke ziekten veroorzaken of de infrastructuur van de gezondheid beschadigen, waardoor hele gemeenschappen geen toegang meer hebben tot gezondheidszorg. Klimaatverandering beïnvloedt onze natuurlijke systemen onder andere; migratie, voedingssystemen, economie, armoede, welke alle sociale of economische determinanten van de gezondheid zijn. Daarnaast dragen luchtvervuiling en inadequate toegang tot water en sanitatie bij aan morbiditeit en mortaliteit. Echter biedt het tegengaan van klimaatverandering een mogelijkheid om volksgezondheid te verbeteren, bijvoorbeeld door het stimuleren van actief transport, het gebruik maken van schone energie en duurzame voedselkeuzes. Dit noemen we de zogenaamde “co-benefits’’ van klimaatactie. Om de negatieve effecten van klimaatverandering op de gezondheid van onze toekomstige patiënten tegen te gaan, pleit IFMSA-NL voor een duurzaam en ambitieus klimaatbeleid. Positie van IFMSA-NL IFMSA-NL erkent dat:

1. De huidige klimaatverandering direct is toe te schrijven aan menselijke activiteit; 2. Klimaatverandering mensen, dieren en het milieu direct beïnvloedt; 3. Klimaatverandering een van de grootste bedreigingen voor de mondiale

volksgezondheid in de 21ste eeuw vormt, maar maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan tevens een grote kans bieden voor het verbeteren van de volksgezondheid;

4. De gevolgen van klimaatverandering kansarme populaties eerder en ernstiger zullen treffen. Dientengevolge zal ongelijkheid toenemen, wat het behalen van de Sustainable Development Goals (SDG’s) zal verhinderen;

5. Onmiddellijke en duurzame mitigatie- en adaptatiemaatregelen genomen moeten worden op lokaal, nationaal en mondiaal niveau. Dit ter bescherming van de volksgezondheid en ter behoud van onze voortgang betreffende de toegankelijkheid van de gezondheidszorg en de bestrijding van infectieziekten.

In het licht van het bovengenoemde doet IFMSA-NL de onderstaande aanbevelingen.

Aan de lokale comités en de vrijwilligers van IFMSA-NL om:

1. Capacity building evenementen te organiseren voor toekomstige gezondheidszorgprofessionals, zodat zij de nodige kennis en vaardigheden verkrijgen om te kunnen pleiten voor verbetering op het gebied van klimaatverandering waarbij de gezondheid centraal staat;

2. Bewustzijn te creëren onder de algemene bevolking over de gevolgen die klimaatverandering teweeg brengt op het gebied van gezondheid door het organiseren van awareness campagnes;

Policy Statement Klimaatverandering en Gezondheid

3. Interdisciplinair samen te werken met belanghebbenden en experts vanuit verschillende disciplines om de veelzijdigheid van de benodigde aanpak van klimaatverandering te waarborgen;

4. Het belang van leading by example ter harte te nemen en interne en externe evenementen zo duurzaam mogelijk te organiseren.

Aan de Rijksoverheid om:

1. Gezondheid te integreren in het klimaatbeleid en voorbereidingen te treffen voor de gevolgen van klimaatverandering op de volksgezondheid;

2. Een nationaal actieplan op te zetten in overeenstemming met de doelen gesteld in het Parijse Klimaatakkoord;

3. De transitie naar koolstofvrije economie die de gezondheid begunstigt te bevorderen, door de winning van fossiele brandstoffen en kolencentrales niet langer te faciliteren en subsidiëren, maar gebruik te maken van duurzame energiebronnen zoals zonne- en windenergie;

4. Een sterk mechanisme te verschaffen dat (immateriële) schade (loss and damage) financieel tegemoet komt, zonder dat dit in geding komt met de financiële ondersteuning van mitigatie en adaptatie strategieën;

5. Zich in te zetten voor de landen die relatief het zwaarst getroffen zullen worden door de gevolgen van klimaatverandering;

6. Lokale autoriteiten, zoals gemeenten, te steunen in het voeren van een duurzaam klimaatbeleid, zoals het energie-efficiënt maken van gebouwen en het promoten van duurzaam transport;

7. De transitie naar het gebruik van nul-emissie voertuigen, zoals elektrische voertuigen werkend op duurzame elektriciteit, in gang te zetten;

8. Bedrijven te steunen in het nemen van maatregelen en het ontwikkelen van nieuwe initiatieven om klimaatneutraal te werken;

9. Te investeren in mechanismen om meetbaar koolstofreductie te bereiken en de innovatie die bijdraagt aan een duurzamer Nederland actief te stimuleren;

10. Maatregelen te nemen om de uitstoot van kooldioxide, methaan en lachgas in de landbouwsector te verminderen.

Aan gezondheidszorginstellingen, gezondheidszorgprofessionals, hun representatieve organisaties en andere leden van de gezondheids gemeenschap om:

1. Actief deel te nemen aan het debat en het onderhandelingsproces omtrent het klimaat en duurzaamheidsbeleid;

2. De relatie tussen klimaatverandering en de gezondheid inclusief de zogenaamde gezondheids “’co-benefits’’ van mitigatie en adaptatie strategieën te benadrukken;

3. Gezondheidszorginstellingen zo duurzaam mogelijk in te richten en op deze manier zelf bij te dragen aan een duurzamere wereld en een gezondere populatie.

Aan de universiteiten in Nederland om:

1. De invloed die sociale- en omgevingsfactoren hebben op gezondheid en klimaatverandering te integreren in medische curricula, opdat artsen van de toekomst een bredere blik ontwikkelen op de gezondheid van hun patiënten;

2. Multidisciplinaire initiatieven gericht op gezondheid en klimaatverandering te steunen;

Policy Statement Klimaatverandering en Gezondheid

3. Capacity building programma’s vanuit een multidisciplinaire benadering gericht op gezondheidsprofessionals op te nemen in het medisch curriculum;

4. Onderzoek op het gebied van klimaatverandering, specifiek in relatie tot de gezondheid, te stimuleren.

Position Paper

IFMSA-NL erkent klimaatverandering als een van de grootste bedreigingen voor de gezondheid wereldwijd en pleit voor een duurzaam en ambitieus klimaatbeleid om verdere klimaatverandering en schade aan de gezondheid van onze toekomstige patiënten tegen te gaan.

Klimaatverandering en gezondheid

Zoals beschreven in het meest recente rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), welke in opdracht van de Verenigde Naties (VN) de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering onderzoekt, bestaat er een politieke en wetenschappelijke consensus dat klimaatverandering wordt veroorzaakt door menselijke activiteit en momenteel een gevaar vormt voor onze gezondheid (1)(2). Klimaatverandering kan gezondheid op verschillende manieren negatief beïnvloeden.

Klimaatverandering beïnvloedt de meest fundamentele vereisten voor een gezond leven: schone lucht, schoon water, voedselzekerheid, een veilige woonplaats en bescherming tegen ziekten. Op deze manier draagt klimaatverandering bij aan 23% van de mortaliteit wereldwijd (3)(4).

Luchtvervuiling exacerbeert cardiovasculaire en respiratoire aandoeningen, zoals ischemische hartziekten, dementie, astma, COPD en longkanker. Daarbij dragen hoge temperaturen bij aan een sterke toename van sterfte aan cardiovasculaire en respiratoire ziekten, onder andere door middel van hittestress en zomersmog, met name onder ouderen. Ook draagt hitte bij aan een hogere dichtheid van pollen en andere aeroallergene stoffen, wat zorgt voor een toename van astma exacerbaties (3)(5). In Nederland overlijden jaarlijks ruim 5000 mensen en worden 16.000 mensen met spoed opgenomen in het ziekenhuis ten gevolge van luchtvervuiling (5).

Daarbij zorgen extreme weersomstandigheden die ontstaan door klimaatverandering voor duizenden doden per jaar. Extreme droogte tast landbouwopbrengsten en daarmee wereldwijde voedselzekerheid aan, met ziekte en ondervoeding tot gevolg. Bovendien kunnen zowel droogte als overstromingen toegang tot schoon drinkwater in gevaar brengen, wat gerelateerde ziekten met zich meebrengt. Zo kunnen overstromingen waarbij schoon en vuil drinkwater met elkaar gemengd worden cholera uitbraken tot gevolg hebben en kan er een milieu ontstaan waarin infectieziekten als malaria en dengue zich gemakkelijk kunnen verspreiden.

Tot slot kunnen extreme weersomstandigheden mensen dwingen tot migratie, wat politieke onrust in de hand kan werken, de fysieke en mentale gezondheid van mensen nadelig kan beïnvloeden en gezondheidszorgsystemen kan ontwrichten (6). Ook in Nederland zullen extreme weersituaties ontstaan, zoals heftige wind en regenbuien, en zal daarnaast de zeespiegel voor onze kust stijgen. Tevens zullen infectieziekten, zoals de ziekte van Lyme, meer voorkomen vanwege de warme zomers en milde winters (7).

Policy Statement Klimaatverandering en Gezondheid

Naast deze uitdagingen voor de volksgezondheid, vormt de aanpak van klimaatverandering tegelijkertijd een kans om de volksgezondheid te bevorderen. Indien klimaatverandering door middel van mitigatie succesvol tegengegaan wordt en landen zich adapteren aan de gevolgen van klimaatverandering, zal dit zorgen voor een gezondere leefomgeving. Zo zal het promoten van actief transport, zoals fietsen, een gunstige invloed op de volksgezondheid hebben en de incidentie van obesitas en cardiovasculaire aandoeningen verminderen. Op deze manier kan, door het implementeren van succesvolle mitigatie en adaptatie strategieën voor klimaatverandering, gefocust worden op preventie van ziekten, waardoor mensenlevens en kosten bespaard kunnen worden (8).

In conclusie is daarom de aanpak van klimaatverandering essentieel om doel 3 (SDG3) op de mondiale ontwikkelingsagenda, gezondheid en welzijn, voor de wereldbevolking te waarborgen.

Klimaatverandering en ongelijkheid

Klimaatverandering zal lage- en middeninkomens landen buitenproportioneel beïnvloeden, gezien zij meer te maken zullen hebben met effecten van klimaatverandering zoals droogte, overstroming en infectieziekten. Dit terwijl zij minder middelen hebben om te adapteren aan deze desastreuze gevolgen van klimaatverandering dan ontwikkelde landen. Sociale ongelijkheden zullen hierdoor toenemen, wat de algehele volksgezondheid negatief zal beïnvloeden via de sociale determinanten van gezondheid. Daarbij zal, door grote ongelijkheden door klimaatverandering, het bereiken van de sustainable development goals tegen worden gegaan (9).

Klimaat onderhandeling en overeenkomsten

In 1992 vond de eerste internationale conventie over klimaatverandering plaats in Rio, waarbij het United Nations Framework on Convention on Climate Change (UNFCCC) permanent werd opgericht, met als doel de schadelijke invloed van mensen op het mondiale klimaat tegen te gaan. De UNFCCC vormt het officiële kader voor internationale samenwerking op het gebied van klimaatverandering. De verschillende partijen binnen de UNFCCC, waaronder inmiddels 197 Lidstaten, komen bijeen tijdens de UNFCCC Conference of Parties (COP) om vooruitgang van klimaatbeleid te bespreken (10).

Een tweede belangrijke mijlpaal van internationale klimaatonderhandelingen is het Kyoto Protocol, bekrachtigd in 1997. Door het Kyoto Protocol werden geïndustrialiseerde landen, die het meeste bijgedragen hebben aan de broeikasgasuitstoot, gebonden aan een maximum uitstoot en aan financiële steun voor klimaatactie in ontwikkelingslanden. Het belangrijkste kritiekpunt op het Protocol was dan ook dat landen in ontwikkeling, zoals China, waar de uitstoot van broeikasgassen het snelst toe zou nemen, niet gebonden werden aan maatregelen. Dit is de reden dat het Protocol door enkele Westerse landen, zoals de Verenigde Staten van Amerika , niet geratificeerd werd (10).

Tijdens de COP21 in 2015 kwamen wereldleiders opnieuw bijeen om nieuwe klimaatdoelen te stellen. In het Klimaatakkoord van Parijs worden mondiale doelen gesteld waar alle landen op hun manier aan kunnen bijdragen. In dit akkoord wordt het doel gesteld om te zorgen dat de opwarming van de aarde, door het broeikaseffect veroorzaakte, ver onder de 2°C blijft, en om te streven naar een opwarming van maximaal 1.5°C. Dit is in lijn met wat de klimaatwetenschap ons leert over de vereisten om potentieel desastreuze gevolgen voor de leefomgeving te voorkomen (10)(11).

Policy Statement Klimaatverandering en Gezondheid

Nederlands klimaatbeleid

Nederland heeft het Klimaatakkoord van Parijs in 2015 geratificeerd en beroept zich voor het opstellen van nationaal klimaatbeleid op de rapporten van IPCC. In dit kader stelt de Nederlandse regering zich een aantal concrete doelen, zoals de industrie te stimuleren energie-efficiënter te werken, 20% minder uitstoot van de transportsector na te streven, meer energiebesparende gebouwen te realiseren om zo uitstoot door gas en elektriciteitsgebruik met 15% te verlagen en vanuit de landbouwsector 10-50% minder uit te stoten door het ontwerpen van klimaatneutrale kassen en het gebruik van duurzaam voedsel voor dieren. Tevens stelt de regering zich ten doel de transitie in te zetten van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen, zoals zonne- en windenergie (11).

Op het gebied van duurzaam transport is Nederland momenteel een voorloper. Echter, op het gebied van het gebruik van duurzame energie, klimaatneutrale industrie en uitstoot binnen de landbouwsector liggen er nog grote uitdagingen (12).

Om verdere progressie wat betreft adaptatie te bevorderen, is in Nederland in 2016 de Nationale Adaptatie Strategie aangenomen, om een breed spectrum aan adaptatie-initiatieven te bewerkstelligen in samenwerking met verschillende partijen, waaronder de overheid, het RIVM en het KNMI (13).

Binnen de EU pleit Nederland voor een Europees klimaatbeleid waarbij gestreefd wordt naar een 40% reductie van CO2 uitstoot voor 2030, door meer duurzame energievoorziening en vermindering van het totale energieverbruik. Op internationaal niveau draagt Nederland bij aan het verbeteren van waterbeheer en voedselzekerheid door te investeren in water- en sanitatieprojecten in samenwerking met de Wereldbank (11)(14)(15).

Duurzaamheid binnen de gezondheidszorg

Het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) schatte de CO2 voetafdruk van de Nederlandse gezondheidszorg gedurende 2009 op 9 miljoen ton, wat vergelijkbaar is met de totale CO2 uitstoot van een middeninkomen land als Ghana in een jaar (16)(17). Om bij te dragen aan het gestelde limiet van het Klimaatakkoord van Parijs, is dus ook verduurzaming van de gezondheidszorg zelf van belang. Dit kan teruggedrongen worden door maatregelen te nemen die het energieverbruik in ziekenhuizen verminderen, door aandacht te besteden aan duurzaam inkopen van materialen en door efficiënt beleid rondom voedsel en transport te hanteren. Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van nieuwe technieken om efficiënter te werken, zoals e-health (18)(19).

Policy Statement Klimaatverandering en Gezondheid

Referenties

(1) A., Nauels, et al. (2013). IPCC, 2013: summary for policymakers. Climate change. https://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/wg1/WGIAR5_SPM_brochure_en.pdf

(2) K.R., A.Woodward, D. Campbell-Lendrum, D.D. Chadee, Y. Honda, Q. Liu, J.M. Olwoch, B. Revich, and R. Sauerborn, (2014). Human health: impacts, adaptation, and co-benefits.: Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.

(3) WHO (2017). Climate Change and Health. Geraadpleegd: Augustus 2017 http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs266/en/

(4) WHO. Environmental impacts on health: what is the bigger picture?. Geraadpleegd: Augustus 2017 http://www.who.int/quantifying_ehimpacts/publications/PHE-prevention-diseases-infographic-EN.pdf?ua=1

(5) Longfonds. Hoe gezond is de lucht bij jou? Geraadpleegd: Augustus 2017 https://www.longfonds.nl/gezondelucht/?gclid=CjwKCAjw5PDLBRB0EiwAh-27MrD1eZ8Rx2_tZEKFmfU_bzl3yvy3Hx-T9-bBSDvNJ4t8nDnNTzjMQhoCSbEQAvD_BwE

(6) WHO & WMO. (2012) Atlas of Health and Climate. WHO Press. (7) Planbureau voor de Leefomgeving. Zorgen over invloed klimaat op gezondheid.

Geraadpleegd: Augustus 2017 http://www.pbl.nl/dossiers/klimaatverandering/publicaties/Zorgen-over-invloed-klimaat-op-gezondheid

(8) WHO (2011). Health in the green economy: health co-benefits of climate change mitigation – transport sector. WHO Press.

(9) Walpole, S. C., Rasanathan, K., & Campbell-Lendrum, D. (2009). Natural and unnatural synergies: climate change policy and health equity. Bulletin of the World Health Organization, 87(10), 799-801.http://www.who.int/bulletin/volumes/87/10/09-067116/en/

(10) United Nations Framework Convention on Climate Change. Key steps. Geraadpleegd: Augustus 2017. http://unfccc.int/2860.php

(11) Government of the Netherlands. Climate Change. Geraagdpleegd: Augustus 2017 https://www.government.nl/topics/climate-change

(12) Sterl, S., Höhne, N., Kuramochi, T. (2016) What does the Paris Agreement mean for climate policy in the Netherlands? NewClimate Institute 2016 https://newclimate.org/2016/10/13/what-does-the-paris-agreement-mean-for-climate-policy-in-the-netherlands/

(13) Climate-ADAPT-Sharing adaptation information across Europe. European Climate Adaptation Platform (2017) Geraadpleegd: Augustus 2017 http://climate-adapt.eea.europa.eu/countries-regions/countries/netherlands

(14) Rijksoverheid. Waterbeheer wereldwijd. Geraadpleegd: Augustus 2017 https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ontwikkelingssamenwerking/nederlands-beleid-ontwikkelingssamenwerking/waterbeheer-wereldwijd;

(15) WSCCC. (2016) The Netherlands announces $50 million contribution to WSSCC for global sanitation coverage. Sanitation Updates

(16) Netherlands Statistics. (2012). Environmental accounts of the Netherlands 2012. Statistics Netherlands Hague/Heerlen. pp 130

(17) Eia Beta. (2014). International Energy Statistics: total carbon dioxide emmissions from the consumption of energy 2014. Geraadpleegd: Augustus 2017 https://www.eia.gov/beta/international/data/browser/#/?pa=00000000000000000000000002&c=ruvvvvvfvtvnvv1urvvvvfvvvvvvfvvvou20evvvvvvvvvnvvuvo&ct=0&vs=INTL.44-8-AFG-MMTCD.A&vo=0&v=H&start=1980&end=2014

(18) Urgenda. Samen sneller duurzaam. Geraadpleegd: Augustus 2017 http://www.urgenda.nl/ (19) Sustainable Development Unit.(2009) Fit for the future: Scenarios for low-carbon

healthcare 2030. Forum for the future