Po l e n N o o rw e ge n

Jasper van Den Dungen

Lars Lommers

Bart Sinx

Davy Huijsmans

Voorwoord

Voor u ligt een uitgebreid verslag over en voor het bedrijf Dorel Netherlands BV. Het bedrijf dat voornamelijk bekend is vanwege het merk Maxi Cosi. In dit verslag vindt u een

uitgebreide beschrijving van het bedrijf Dorel en haar gevoerde merken terug.

Daarnaast hebben wij de mogelijkheden tot marktdifferentiatie voor Dorel Netherlands onderzocht. Zowel Noorwegen als Polen zijn wellicht interessante markten. Wij hebben

beide landen aan een grondig onderzoek onderworpen en hebben dit gedaan aan de hand van een DESTEP analyse. Dit heeft tot een resultaat geleid waar elk aspect van beide landen in wordt meegewogen. Uiteraard hebben we ook een conclusie geformuleerd voor Dorel.

Het is nu aan Dorel om de voor- en nadelen zelf te beoordelen en eventueel marktuitbreiding naar Noorwegen en/of Polen te overwegen.

2

Inhoudsopgave

Voorwoord……………………………………………………………………………………………………………………. p. 2

Inhoudsopgave……………………………………………………………………………………………………………… p. 3

Samenvatting vooraf…………………………………………………………………………………………………….. p. 4

Beschrijving van Dorel………………………………………………………………………………………………….. p. 5

DESTEP-Analyse……………………………………………………………………………………………………………. p. 12

DESTEP-Analyse van Polen………………………………………………………………………………………… p. 12

Demografisch……………………………………………………………………………………………………. p. 12

Economisch……………………………………………………………………………………………………….. p. 16

Sociaal-cultureel……………………………………………………………………………………………….. p. 19

Technologisch……………………………………………………………………………………………………. p. 24

Ecologisch…………………………………………………………………………………………………………. p. 25

Politiek-Juridisch……………………………………………………………………………………………….. p. 27

DESTEP-Analyse van Noorwegen……………………………………………………………………………….. p. 30

Demografisch……………………………………………………………………………………………………. p. 30

Economisch……………………………………………………………………………………………………….. p. 33

Sociaal-cultureel……………………………………………………………………………………………….. p. 34

Technologisch……………………………………………………………………………………………………. p. 38

Ecologisch…………………………………………………………………………………………………………. p. 40

Politiek-Juridisch……………………………………………………………………………………………….. p. 43

Conclusies.……………………………………………………………………………………………………………………. p. 47

Conclusie aan de hand van de DESTEP-analyse van Polen…………………………………………. p. 47

Conclusie aan de hand van de DESTEP-analyse van Noorwegen……………………………….. p. 49

Bronnen Polen…………………………………………………………………………………………………………… p. 51

Bronnen Noorwegen…………………………………………………………………………………………………….. p. 54

Bijlagen…………………………………………………………………………………………………………………………. p. 55

3

Samenvatting voorafProbleemstelling.

De Noorse en Poolse markt zijn potentiële markten voor Dorel Netherlands. Is het doormiddel van een DESTEP- analyse mogelijk te onderzoeken en te concluderen of deze landen al dan wel of niet een goede vestigingsplaats voor Dorel Netherlands zijn?

Doelstellingen.

Wat voor invloed heeft de politieke situatie op zaken doen? Wat zijn de mogelijkheden op het gebied van MVO? Wat is de invloed van de wetgeving? Wat is de invloed van cultuurverschillen op zakendoen? Wat is de invloed de economische situatie?

Smart-doelstellingen

De projectgroep maakt een uitgebreide DESTEP-analyse van Noorwegen en Polen die bruikbaar is voor Dorel.

De projectgroep maakt 2 DESTEP-analyses, 1 van elk land. Dit project wordt uitgevoerd in opdracht van Dorel. Zowel projectgroep als Dorel is

bij een goede afloop van het project gebaat. Dit project zal ten uitvoering worden gebracht met behulp van externe experts,

deskresearch en eigen inzicht. Met behulp van de experts kan de projectgroep een realistisch beeld geven over zakelijke markt en cultuur. Daarbij geeft de projectgroep een helder en overzichtelijk advies.

Het project is gestart op 10 januari 2011 met als deadline 31 mei 2011.

4

Dorel NetherlandsHet bedrijf Dorel Netherlands is gevestigd in Helmond, en is een snelgroeiende internationale onderneming. Het is een dochterbedrijf van het Canadese Dorel Inc. en behoort tot de top in de wereld als het gaat om het produceren van baby- en kinderartikelen. Het bedrijf Dorel heeft meerdere vestigingen zoals de hoofdvestiging in Helmond (190 medewerkers), Duitsland, Groot-Brittannië (70 medewerkers), Frankrijk en België/Luxemburg. Wereldwijd is het bedrijf actief in meer dan 70 landen. Het meest sterke merk is Maxi-Cosi waarmee Dorel Europees leider is op het gebied van in-car safety voor kinderen. Andere grote merken zijn Quinny, Bébé Confort, Safety 1st, Baby Relax, Monbébé en babidéale.Verdere producten die Dorel voert zijn kinder- en wandelwagens, meubilair, babyverzorgingsproducten en in-house veiligheidsproducten. van de gerenommeerde merken Maxi Cosi, Quinny, Bébé Confort, Safety 1st, Baby Relax, Monbébé en Babidéal.

Marktbeschrijving

Marktsegmentatie

Jeugd

5

Dorel is de grootste distributeur als het gaat om jeugdproducten. Dit is dan ook het segment waar Dorel het meest om bekend staat. Het segment Jeugd verdeelt zich onder in de volgende merken: Safety 1st, Maxi-Cosi en Quinny.

Recreatie en vrije tijd

In 2004 werd Dorel een van de grootste verkopers van recreatieve producten in Noord-Amerika. Hieronder valt de marketing en distributie van merkproducten zoals fietsen en andere recreatieve producten.

Het recreatie en vrije tijdssegment deelt zich verder op in drie afzonderlijke divisies: De Cycling Sports Group (CSG) divisie die betrekking heeft op fiets Dealers (IBD) kanaal, de Pacific Cycle divisie die zich bezighoudt met sportartikelen en de Confectie schoeisel Group (AFG), waarin de kleding lijnen zijn opgenomen.

Woninginrichting

Het segment wooninrichting omvat producten zoals kantoormeubilair, metaal en hout thuis kantoormeubilair, computer tafels, magnetron staat, entertainment en home theater-eenheden. Allemaal samengesteld door de consument. En allemaal handig in gebruik.

Dorel verkoopt woninginrichting onder de merknamen Cosco Home & Office, Ameriwood, Dorel Home Products en Altra Meubelen.

VisieEen bedrijf, volledig toegewijd aan het welzijn van baby’s en jonge kinderen."Zorg voor wat je lief is"

MissieWe zijn een leidend en resultaatgedreven bedrijf, binnen de baby- en kinderverzorgingsbranche, door het aanbieden van een breed assortiment producten om aan de toenemende behoeften van de consument te kunnen voldoen. Zij doet dit in samenwerking met haar partners en binnen maatschappelijk verantwoorde normen en waarden.

Ondernemingsdoelstellingen

- Uitvoering geven aan de merkenstrategie- Optimalisatie huidige informatie-systemen- Duidelijke taken, verantwoordelijkheden en processen voor Dorel Nederland- Verkoopstructuur aanpassen aan de marktonwikkelingen

De leidende positie van Dorel Netherlands is gebaseerd op het innovatieve productengamma, het marktgericht opereren en een optimale service.Productassortiment

6

Dorel voert veel verschillende merken, en daarmee ook veel verschillende producten. Bovendien produceert het bedrijf producten voor verschillende segmenten, zoals jeugd, vrije tijd en inrichting van woningen.

Enkele verschillende producten zijn

Jeugd

- Autostoeltjes, Kinderwagens- Schommels, speelkleden/speeltuintjes- Eetstoelen, peuterbedden- Speel-leer-combinaties, veiligheids accessoires.

Vrijetijd

- Fietsen, prestatiekleding- Hardloopkleding- Berijdbaar speelgoed

Inrichting

- Montage klaar meubelen- Inklapbare tafels/stoelen- Gereedschap, ladders- Stapelbedden, gestoffeerde meubelen.

Communicatiemiddelen

Communicatie voor een groot bedrijf als Dorel is erg belangrijk. De klant moet uiteindelijk het product kopen, en moet daartoe worden aangespoord. Het bedrijf houdt er dan ook verschillende communicatiemiddelen op na. Het internet is natuurlijk een van de belangrijkste middelen. Daarom heeft het bedrijf internet sites voor vele verschillende werelddelen en landen, waaronder Canada, de Verenigde Staten, Europa, Azië, Australië en Brazilië. De meest overkoepelende internetsite is www.dorel.com, welke bedoeld is voor ieder land.

Dorel zorgt niet alleen voor communicatiemogelijkheden per land, maar ook per productgroep en/of merk.

Via de site is het ook mogelijk om publieke openbaarmakingen te downloaden, zoals jaarverslagen en informatie over producten die mogelijk iets mankeren. Hierdoor kan de consument zien waar het bedrijf zich mee bezig houdt, maar kunnen investeerders ook zien of het interessant is om geld op een bepaalde ontwikkeling in te zetten.

Verder is het natuurlijk ook mogelijk om de klantenservice per land te bellen, waarbij consumenten eventuele vragen kunnen stellen of klachten kunnen plaatsen.

Op internet staan ook talloze filmpjes over het monteren en demonteren van bijvoorbeeld kinderzitjes, stoelen, buggy’s en dergelijken.

7

BeschrijvingBebe Confort is een van de door Dorel in Europa gevoerde merken. Naast Europa zijn er vestigingen in Afrika en Zuid-Amerika. Bebe Confort valt onder het segment Jeugd. De producten die Bebe Confort levert richten zich op Wandelen met de baby, Baby in de auto en Baby thuis.

PosititioneringBebe Confort positioneert zich als een innovatief bedrijf om de kwaliteit van leven nog comfortabeler te maken.

Productenassortiment & Segmentatie Wandelen met de baby.Baby in de auto.Baby thuis.

MissieBebe Confort streeft naar het beste comfort voor het hele gezin. ‘Comfort’ is de grootste bezorgdheid. Doormiddel van innovatie en betrokkenheid wil Bebe Confort de beste, hoogkwalitatieve maar ook praktische producten leveren. Want wanneer de kinderen comfortabel leven, leeft volgens Bebe Confort het hele gezin comfortabel. Bebe Confort streeft er hierbij naar de beste te zijn in op dit vakgebied.

VisieBebe Confort streeft naar een goede naam en een goed imago. Doormiddel van de volgende waarden.

Bébé Confort, 100% innovatie, dag in dag uit, om het dagelijks leven nog comfortabeler te maken.

Praktische producten waarover echt nagedacht is. Wees verzekerd, wij hebben aan alles gedacht. Het beste comfort voor het hele gezin. Bébé Confort en Service, een betrouwbaar begrip.

Key benefit/USPKwaliteit en service, dat is waar Bebe Confort voor staat. Zowel intern al extern.

8

BeschrijvingMaxi Cosi is wereldwijd het grootste en bekendste bedrijf als het op kinderveiligheid aankomt. Het was het eerste bedrijf dat autozitjes, speciaal voor baby´s, op de markt bracht. Dit was in 1984. Dat was uniek in die tijd, want er waren nog geen veiligheidsvoorzieningen in auto´s zoals airbags of gordelplicht. Om Maxi Cosi te ondersteunen werden er zelfs veiligheidsvoorschriften en wetgevingen ingevoerd in Europa. Inmiddels heeft Maxi Cosi meer dan 25 soorten modellen autozitjes ontwikkeld voor kinderen tot 12 jaar oud.Een van die modellen, de CabrioFix, heeft de hoogste waardering van 5 sterren toegekend gekregen. Dit is het enigste model in de geschiedenis van consumententesten met deze waardering. Sinds 2007 heeft Maxi Cosi haar assortiment uitgebreid met wandelwagens en buggy’s. Maxi Cosi is inmiddels uitgegroeid tot de specialist op het gebied van veilig vervoer van baby´s, peuters en kleuters en is ook marktleider in deze markt. Maxi Cosi is een begrip en, in de volksmond, een synoniem geworden voor het woord autozitje.

PositioneringstatementMaxi Cosi streeft ernaar om hoogwaardige producten te bieden op het gebied van kinderveiligheid, zowel in de auto als daarbuiten. Door innovatief te blijven proberen we ervoor te blijven zorgen dat iedere ouder met de zekerheid dat haar kind goed beschermd is, op pad kan gaan. Maxi Cosi is op dit moment marktleider en zal er alles aan doen om dit te blijven in de toekomst.Om aan onze doelstellingen te voldoen probeert Maxi Cosi zich zoveel als mogelijk te houden aan haar interne waarden.

- Maxi Cosi probeert op een eerlijke en correcte wijze te concurreren met haar concurrenten - De consument staat op 1, we proberen altijd een zo passend mogelijke oplossing te vinden- Vertrouwen staat centraal binnen het bedrijf, dat betaalt zich altijd terug- Door innovatie proberen wij zoveel mogelijk vernieuwend te zijn in onze markt

Key benefit/USPMaxi Cosi streeft ernaar om de goede naam en imago te blijven behouden. Dit tracht Maxi Cosi op de volgende manier te bereiken:

- Innovatief blijven door steeds nieuwe, technisch hoogwaardige producten af te leveren- Een goede verstandhouding onderhouden met onze relaties en medewerkers- Onderzoek doen naar punten waarop we onze producten kunnen verbeteren om zo de

veiligheid nog meer te kunnen waarborgen- Onze markt uitbreiden om in een groter deel van de wereld aanwezig te zijn voor de mensen

die ons nodig hebben- Maxi Cosi is zowel bij de consumenten als bij de experts bekend als het nummer 1 merk voor

kinderveiligheid in het verkeer. Ook voor situaties buiten het verkeer om levert Maxi Cosi sinds enige tijd hoogwaardige producten met betrekking tot baby´s en jonge kinderen. Termen waar Maxi Cosi dan ook vaak mee in verband wordt gebracht zijn: Veiligheid, gebruiksgemak, comfort, stijlvol design, innovatief en hoogwaardige kwaliteit.

ProductassortimentMaxi Cosi verwierf haar wereldwijde bekendheid natuurlijk met de kinderzitjes voor in de auto. Het heeft zich lang alleen daarop toegelegd. Tegenwoordig biedt Maxi Cosi een uitgebreider assortiment aan. Sinds 2007 ontwikkelt het namelijk ook kinderwagens en buggy’s. Ook deze zijn van hoogwaardige kwaliteit en comfortabel, dat zijn de kenmerken van Maxi Cosi.

Prijsstrategie

9

Maxi Cosi bidet vooral duurdere, geavanceerde modellen kinderzitjes aan. Aan kwaliteit hangt nou eenmaal een prijskaartje en dat weten de consumenten ook. Maxi Cosi heeft echter ook een aantal goedkopere modellen. Op basis van de naam en het imago als ´duur merk´ hoeft het bedrijf niet veel te doen om toch een behoorlijke afzet te bereiken. De duurdere modellen kunnen in prijs oplopen tot €300,-. Maxi Cosi hanteert geen concurrentie georiënteerde strategie, omdat Maxi Cosi zich niet heeft aan moeten passen aan de concurrentie. Zij waren natuurlijk als eerste bedrijf actief op de markt van kindveiligheid in de auto. In de loop der jaren hebben steeds meer ondernemingen zich op dit terrein begeven, maar zij spiegelden zich allemaal aan Maxi Cosi.Maxi Cosi bepaalt de prijs aan de hand van de vraag. Ook gebruikt zij, zoals bijna elk bedrijf, psychologische prijzen. Wat het voordeel van Maxi Cosi is, is het grote assortiment. Door al de verschillende modellen is het mogelijk om in bijna elke prijsklasse aanwezig te zijn. Maxi Cosi staat voor kwaliteit en dat is ook het beeld dat uitgedragen wordt.

Marktsegmentatie/ Communicatiedoelgroepen Maxi Cosi zoekt haar markt uit aan de hand van demografische factoren. In eerste instantie wordt er gekeken naar de leeftijd. Het assortiment bestaat uit producten voor baby’s en jonge kinderen, dus zal Maxi Cosi zich richten op jonge ouders. Dat zijn de mensen die in de leeftijdscategorie 20 tot 40 jaar vallen. Dat is de vruchtbaarste bevolkingsgroep. In mindere mate maakt Maxi Cosi ook onderscheid op basis van het geslacht. De meeste gezinnen beslissen samen over de aankoop van producten voor hun baby. In sommige situatie komt het voor dat de man de vrouw laat beslissen. Vrouwen zijn over het algemeen toch iets meer begaan met de aanschaf van dit soort producten.

Positioneringsstatement

10

Quinny positioneert zichzelf als een ontwerper van baanbrekende producten die mensen helpen alles uit het leven te halen. Vrijwel alles is uniek aan Quinny producten, kenmerken en stoffen. Ze streven er naar om producten te perfectioneren zodat men optimaal kan genieten van het leven. Kwaliteit van de producten staat voorop samen met comfort en praktisch gebruik.

Key benefits/ USP- Bepaalde producten van Quinny kunnen ook worden gecombineerd met Maxi-Cosi

producten- Bij veel wandelwagens worden handige extra’s geleverd zoals boodschappenmanden,

adapters, regenhoezen etc. Bij weinig andere bedrijven wordt zo meegedacht met praktische zaken.

- Producten worden specifiek aangepast op wat mensen willen ondernemen. Zo bestaat er bijvoorbeeld een specifieke wandelwagen voor drukke straten en ruige bospaden, de ondernemende ouder.

- Als er zich binnen 24 maanden een materiaal- en/of fabricagefout voordoet, dan verplichten ze zich zelf garantie te bieden.

ProductassortimentDe producten van Quinny worden vervaardigd volgens de actuele Europese veiligheidsnormen en kwaliteitseisen zoals die voor producten gelden. Producten worden tijdens het productieproces ook aan meerdere kwaliteitscontroles onderworpen. Voor wandelwagens zijn er de soorten- Buzz- Speedi- Senzz- ZappEr zijn ook accessoires te koop zoals de Quinny Bags, kinderwagenbakken, speciale terreinbanden, parasols, voetenzakken etc.

Communicatiedoelgroepen en middelenQuinny streeft er dus naar om innovatief te blijven, praktische en betaalbare producten te ontwikkelen. Dat doet het door:- Concrete en open communicatie met de consumenten over producten- Veiligheid van het gezin voorop te stellen, en dus producten altijd zorgvuldig testen

en indien terugroepen als aanpassing nodig blijkt te zijn.Via de site zijn publieke openbaarmakingen te downloaden, zoals jaarverslagen en informatie over producten en garantieverklaringen.De klantenservice is bereikbaar voor alle landen waar Quinny haar producten verkoopt

MarktsegmentatieQuinny is voornamelijk een producent van wandelwagens voor jonge kinderen. Het richt zich dus specifiek op de kindermarkt. Ook heeft het een heel klein segment voor vrouwen, namelijk handtassen. Dit is zeer beperkt, en is dus niet echt een apart segment te noemen.

DESTEP-analyse Polen

Demografisch

11

Bevolkingsomvang In de 20e eeuw is de bevolkingsomvang van Polen toegenomen. Op dit moment telt Polen ongeveer 38,5 miljoen inwoners. De verwachting is dat dit aantal de komende jaren af zal gaan nemen. De laatste jaren was er al een daling in de trend waar te nemen. Dit is het gevolg van de toetreding van Polen tot de Europese Unie in 2004. Voor veel Polen werd het makkelijker om te emigreren naar welvarendere landen binnen de Unie. Daar is voor hen meer kansen op een betere baan. In de toekomst zal de emigratiestroom van Polen naar Nederland ook in een versnelling raken, zo wordt verwacht. De krapte op de arbeidsmarkt zal worden opgelost met goedkope arbeiders van buitenaf. Door een negatieve nieuwe aanwas zal het Poolse bevolkingsaantal nog verder afnemen. Men kan zich bij deze afvragen of toetreding tot de Europese Unie ook werkelijk goed is geweest voor de Poolse arbeidsmarkt en economie.

LeeftijdsopbouwDe bevolking is qua leeftijd vrij normaal verdeeld. Op dit gebied zijn er geen significante verschillen te zien in vergelijking met andere Europese landen, bijvoorbeeld Nederland.

Wat wel opvalt is dat in de leeftijdscategorie 65+ er beduidend meer vrouwen voorkomen dan mannen in Polen. Deze categorie bevat in totaal 5.157.317 personen. Van die ruime 5 miljoen mensen is slechts een kleine 2 miljoen man. De overige 3 miljoen zijn allemaal vrouw. Dit is vooral opmerkelijk, aangezien de Poolse man in de andere leeftijdscategorieën in even grote getale voorkomt als de vrouw.Wat de oorzaak van dit opmerkelijke feit is, is niet met zekerheid vast te stellen. Het is vrij aannemelijk dat dit te maken heeft met de relatief zware arbeidsomstandigheden voor de Poolse arbeiders in combinatie met de matige gezondheidszorg. De verwachting is dat deze ongelijkheid in de loop van de jaren af zal nemen. In navolging van de rest van Europa zal de gezondheidssector in Polen zich steeds verder ontwikkelen en ook de arbeidsomstandigheden zullen verbeteren. Bovendien is het tegenwoordig eerder regel dan uitzondering dat ook de Poolse vrouw werkt. Het zijn niet meer alleen de mannen die (zware) arbeid moeten verrichten om het gezin te onderhouden.

UrbanisatiePolen heeft een aantal grote steden. De grootste daarvan is Warschau en is qua inwoneraantal een uitschieter met 1,7 miljoen inwoners. Daarna volgt Krakau met ongeveer 1 miljoen inwoners minder. In Polen wonen per vierkante kilometer 124 mensen. Er zijn een aantal grote steden waar een relatief klein gedeelte van de bevolking leeft. Meer dan een kwart van de bevolking woont in de grote steden van meer dan 200.000 inwoners. Met relatief wordt in deze context bedoeld dat er in vergelijking met andere landen veel mensen buiten de steden wonen. Tijdens het communisme zijn veel mensen op het platteland blijven wonen. Dit was aantrekkelijker vanwege de grote landerijen waar de meeste Polen toen werk konden vinden.

WarschauNa het communisme is het urbanisatietempo logischerwijs toegenomen, maar nog steeds ligt Polen achter bij de rest van Europa. Nederland heeft bijvoorbeeld een urbanisatiegraad van maar liefst 89%.Het gemiddelde in Europa ligt rond de 74%, wat aanzienlijk hoger is dan in Polen, waar 65% van de bevolking in de steden woont.

12

Polen Nederland0-14 jaar 15% 17%15-64 jaar 71,6% 67,4%65+ 13,4% 15,6%

Het dichtstbevolkte deel van Polen is niet het gebied rond de hoofdstad Warschau, maar rondom Katowice in Zuid-Polen. Een aantal middelgrote mijnsteden zijn in de loop der jaren naar elkaar toe gegroeid. Dit gebied bevat nog geen 2% van de totale oppervlakte, maar hier wonen wel meer dan 3 miljoen mensen. Plekken waar de bevolkingsspreiding hoger ligt zijn de merenplateaus in het noorden en het gebied tussen de rivier Wisla (op de afbeelding aangeduid als Vistula) en de oostgrens. Daar liggen zo goed als geen grote steden.

LevensverwachtingDe Poolse bevolking wordt gemiddeld 75,85 jaar oud. Zoals bij de leeftijdsopbouw al te zien was worden in Polen vrouwen ouder dan mannen. Dit komt ook terug bij de gemiddelde levensverwachting.Vrouwen worden gemiddeld ruim 80 jaar oud, terwijl de meeste mannen de 72 jaar niet halen. De verwachting is dat dat in de komende jaren steeds meer gelijk getrokken gaat worden. Dat mannen eerder sterven dan vrouwen kenmerkt zich ook in het kindersterftecijfer. Per duizend geboortes overlijden 7,38 jongens, tegenover 5,9 meisjes. Gemiddeld komt dat uit op een cijfer van 6,66 overledenen per 1000 kinderen. Dat is een stuk hoger dan de 4,4 kinderen in Nederland, maar niet schrikbarend hoog. Het is eens te meer een teken dat Polen nog in ontwikkeling is en bezig is met de inhaalslag richting West-Europa.

BevolkingsgroepenNederland ontwikkelt zich steeds meer tot een multinationale samenleving. Vanuit vele delen van de wereld komen mensen hierheen voor werk, familie of onveiligheid in eigen land. In Nederland is alles goed geregeld en wordt iedereen goed behandeld. Polen hoeft hier geen rekening mee te houden. Sterker nog; er zijn Polen die emigreren vanwege betere kansen in het buitenland. Het gevolg hiervan is dat de Poolse samenleving weinig nationaliteiten kent. Maar liefst 96,7% van de bevolking heeft ook daadwerkelijk een Poolse achtergrond. De grootste groep allochtonen bestaat uit mensen met Duitse wortels, maar dat is slechts 0,4% van de bevolking. Dit vindt vooral haar oorsprong in de Tweede Wereldoorlog. Verder zijn ook Wit-Rusland en Oekraïne met 0,1% nog enigszins vertegenwoordigd. Dit heeft vooral te maken met het oude rijk van de Sovjet-Unie. Na de val hiervan en de onafhankelijkheid van de verschillende landen waren er nog mensen die familie in een ander land hadden wonen. Hierdoor ontstond er vlak na de herindeling van Oost-Europa een flinke migratiestroom tussen de landen.

Polen zijn over het algemeen Romaanskatholiek. Rond de 75% is zeer actief en gaat regelmatig naar de kerk. Volgens officiële cijfers behoort echter 89,8% tot het katholieke geloof. Dit is dus het overgrote deel van de bevolking. Er is een heel kleine groep (0.3%) wat het protestantse geloof aanhangt. Iets meer dan één procent is Oosters-orthodox. Van de rest van de bevolking zijn geen gegevens bekend.

Poolse gezinnenPolen hechten veel waarde aan familie en het samenzijn. De meeste Poolse gezinnen bestaan dan ook uit de ouders, kinderen en grootouders. Dat zijn 3 generaties die onder één dak leven. Het is dan ook niet raar dat de kinderen deels door de grootouders worden opgevoed. In een modern Poolse gezin werken zowel de vader als de moeder fulltime. De kinderen worden overdag dan opgevangen door de opa en oma. Ook nemen de grootouders actief deel aan het huishouden. Omdat de vader en moeder het erg druk hebben met hun baan, doen de grootouders vaak het schoonmaakwerk en zorgen voor het eten.

13

Het vruchtbaarheidscijfer in Polen ligt momenteel op 1,4. Er is een flinke daling waar te nemen vanaf 1985. Het wordt steeds minder aantrekkelijk om kinderen te krijgen, vanwege de geringe compensatie vanuit de overheid. Het is erg duur om kinderen te krijgen en te onderhouden. Zeker in tijden als nu, als het economisch minder gaat, is er een daling in de trend waar te nemen. De algehele trend van de afgelopen 50 jaar is dat gezinnen steeds minder kinderen krijgen. Dat is

terug te zien in de dalende lijn, die ook voor Nederland en Noorwegen geldt. Deze landen zijn vanaf ongeveer 1975 redelijk stabiel. Door de recente daling van het vruchtbaarheidscijfer in Polen, ligt het cijfer voor Nederland en Noorwegen op dit moment wat hoger: op respectievelijk 1,8 en 2,0.

In de grafiek is te zien dat de daling van het Poolse vruchtbaarheidscijfer is afgenomen en zelfs is omgeslagen in een lichte groei. Ondanks dat ligt het cijfer nog een flink stuk onder het Europees gemiddelde. Voor Dorel is dat geen ideale situatie. Een afnemend geboortecijfer zorgt voor een afnemende afzetmarkt. Het geboortecijfer is van veel factoren afhankelijk, maar de belangrijkste lijkt de economische situatie. De hoge kosten die het krijgen van kinderen met zich meebrengt, wegen niet op tegen de baten. En met een in moeilijkheid verkerende overheid, die het zich niet kan veroorloven een redelijke compensatie te beloven, wordt de situatie er niet aantrekkelijker op. Dat is een serieuze bedreiging voor Dorel, mocht het overwegen om haar markt uit te breiden naar Polen.

EducatieIn de geschiedenis van Polen heeft educatie altijd een centrale rol gehad binnen de maatschappij. Samen met de kerk, zorgde scholing voor het behoud van de Poolse identiteit tijdens de bezetting van de Sovjet-Unie. Hierdoor was het een stuk makkelijker voor Polen om zich echt als onafhankelijk volk te voelen na de afscheiding.

De Poolse regering geeft 5,6% van het BNP uit aan onderwijs. Dat is 12,8% van het overheidsbudget. Daarmee komt Polen op de 41e plaats wereldwijd. Dat is natuurlijk een verbeterpunt, maar de overheid zit, zoals gezegd, in een lastig parket.Per 1000 inwoners schrijven gemiddeld 52 mensen zich in voor een hogere opleiding. Dat is een hoog aantal vergeleken met de rest van de wereld.

Bijna alle middelbare scholen hebben 1 of 2 vreemde talen in het pakket zitten. Engels wordt over het algemeen door iedere volwassene gesproken. Daarna komen Duits, Frans, Spaans, Russisch en Italiaans.Een recent onderzoek, uitgevoerd door the Programme for International Student Assessment, kwalificeerde het Poolse educatiesysteem als 23e van de wereld. Er zijn honderden onderwijsinstellingen aanwezig en de grote steden (Warschau, Lublin, Krakau, Torun, Wroclaw) huisvesten allemaal een universiteit. Er wordt ook grootschalig onderzoek gedaan naar de mogelijkheden die Polen biedt voor buitenlandse bedrijven, en de verbeterpunten daarvan. Op dit moment zijn zo’n 10.000 onderzoekers en 91.000 wetenschappers bezig met Polen te ontwikkelen

14

tot een magneet voor multinationals. Enkele grote multinationals hebben al een groot kantoor in Polen. Enkele voorbeelden zijn IBM, Microsoft, HP, Google, Intel, Siemens en Motorola.

De lonen liggen in Polen onder het Europees gemiddelde, terwijl de kwaliteit niet minder is. Voor Dorel betekent dit een uitstekend gekwalificeerde arbeidsmarkt tegen geringere kosten. Dit maakt Polen tot een aantrekkelijke vestigingsplaats.

Voor DorelDat het steeds beter gaat met Polen is terug te zien in een aantal getallen. Mensen worden steeds ouder, en het sterftecijfer onder kinderen daalt steeds meer. Toch daalt het Poolse bevolkingsaantal. De natuurlijke aanwas kent een negatief cijfer, maar dit is niet de oorzaak. Ondanks de ontwikkeling van de laatste 15 jaar loopt Polen nog steeds een stuk achter bij de meeste andere EU-lidstaten. De Poolse regering is nog altijd niet in de mogelijkheid om een goed werkend sociaal stelsel op te zetten, zeker niet tijdens de recessie waar Polen nog steeds last van heeft. Ook met betrekking tot het krijgen van kinderen kan de Poolse regering weinig tot niks doen, de financiële middelen zijn simpelweg te gering. Kinderbijslag is alleen beschikbaar voor de minst welvarende groep mensen. Vanaf een bepaald inkomen vervalt deze. De grens van dat inkomen ligt vrij laag, rond de €700,- per maand. Op die manier is het dus niet bevorderlijk om kinderen te krijgen, aangezien er wel veel kosten aan vast zitten.Het gevolg van het gebrek aan regels en wetten op dit gebied is dat er een grote emigratiestroom ontstaan is. Veel Polen zoek hun heil ergens anders, ergens waar deze regels en wetten er wel zijn. Of het bevolkingsaantal in de toekomst nog zal gaan stijgen hangt dus voor een groot deel samen met de economische situatie en de bereidheid van de overheid om de bevolking tegemoet te komen. Voorlopig zal Polen op het gebied van demografie niet het meest ideale land zijn voor Dorel om zich te vestigen.

EconomischOntwikkelingPolen streeft sinds 1990 een liberaliserend economisch beleid na. Dat heeft haar vruchten afgeworpen, want de Poolse economie was in de periode 1990-2009 één van de snelst groeiende economieën in Europa. Het bruto binnenlands product kende in die periode een gemiddelde groei van 5% op jaarbasis. Dat kwam vooral door een stijging van de consumptie en, als gevolg daarvan, de investeringen. Vanaf 2004 kwamen daar ook inkomsten vanuit de Europese Unie bij. Ondanks de explosieve groei ligt het BNP nog wel onder het Europese gemiddelde, namelijk een kleine 500 miljard euro.

15

Europese UnieSinds 2004 is Polen een lid van de Europese Unie. Dit lidmaatschap heeft ervoor gezorgd dat de positieve ontwikkeling waar Polen zich in bevond nog eens versterkt werd. Het werkloosheidspercentage daalde razendsnel tot 6,4% eind 2008. Door de economische crisis klom dit echter weer tot 11,8% in 2010, waarmee Polen meer dan 2 procentpunten boven het Europese gemiddelde zat.Polen is dus nog lang niet daar waar het wil zijn. Op de meeste punten loopt het land nog steeds achter bij de rest van Europa. Als Polen ook die laatste stap wil kunnen zetten, zullen er een aantal dingen moeten veranderen. Het rechtssysteem is nog steeds zeer inefficiënt en het beleid met betrekking tot werkgevers en werknemers is erg stug. Nog niet iedereen zit op de juiste plek om het hele systeem vloeiend en efficiënt te laten verlopen. Bovendien is de overheid erg bureaucratisch ingesteld en drukt het belastingsysteem zwaar op de Poolse bevolking. Een constante stroom van corruptie zorgt ervoor dat de private sector nooit ten volste benut is. Een toenemende vraag naar gezondheidszorg, educatie en pensioenen zorgden ervoor dat de publieke sector een tekort van maar liefst 7,9% van het BNP had in 2010.Ook de staatsschuld is opgelopen de laatste jaren tot 50,5% van het BNP in 2010. Het is lastig om dit te laten krimpen, omdat er weinig middelen beschikbaar zijn. De inflatie is daarentegen wel gekrompen en is nu nog maar 2,4%.

Import & ExportVan oudsher heeft Polen een grote agrarische sector. Er zijn nog een aantal overblijfselen van de grote Kolchozen uit het Sovjet-Unie tijdperk. Dit waren grote landerijen waar veel arbeiders hun werk konden uitoefenen. Nog steeds heeft Polen enkele belangrijke exportproducten die van het platteland komen: Aardappelen, fruit, groente, tarwe, gevogelte, eieren, varkens en zuivel. Deze nemen nog steeds een aanzienlijk deel van de export in, om precies te zijn 7,6%.

Een andere sector die zich de laatste jaren sterk ontwikkeld heeft is de industriële sector. Dat was ook nodig, want deze lag ver achter bij de andere sectoren. Met de technologische vernieuwingen en steeds meer materialistisch ingestelde maatschappij was dit een noodzaak. Tot 2010 groeide de industriële sector met ongeveer 6,5% per jaar. Op dit moment worden er diverse producten geproduceerd: machines, ijzer & staal, kolen, chemicaliën, schepen, voedselverwerking, glas, dranken en textiel. De sterke ontwikkeling is terug te zien in de export. Maar liefst 37,8% van de producten die geëxporteerd worden komen uit de industriële sector. Dit is daarmee ook de belangrijkste export bron van Polen.

Vanzelfsprekend is Duitsland de belangrijkste handelspartner van Polen. 26,06% van de export gaat naar het westelijke buurland. Verder wordt er ook een aanzienlijk deel geëxporteerd naar Italië, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Nederland en Tsjechië.

Ook op het gebied van import is de industriële sector de belangrijkste sector. Van de goederen die Polen binnenkomen behoort 38% tot deze sector. Duitsland is het belangrijkste importland voor Polen, met ruim 28% van de producten. Andere belangrijke handelspartners zijn Rusland, Italië, Nederland, China, Frankrijk en Tsjechië.

Actuele balansPolen heeft een gigantisch tekort op haar betalingsbalans. Dit is een zeer groot probleem. Dit tekort zal eerst flink moeten worden teruggedrongen, voordat de regering kan kijken naar verdere maatregelen. Als het financiële plaatje niet in orde is heeft het geen zin om andere regelingen te treffen, zeker niet met het oog op de lange termijn.

16

Het tekort van Polen betreft een bedrag van meer dan 12 miljard euro. Dit bedrag is enorm toegenomen tijdens de economische crisis. Globaal bekeken staat Polen hiermee op een 177e plaats, wat natuurlijk ontzettend laag is. Dit immense tekort op de balans is de belangrijkste reden voor veel EU-lidstaten om het lidmaatschap van Polen in twijfel te trekken. Er werd gevreesd dat er zeer veel geldstromen richting Warschau zouden gaan, om dit tekort recht te trekken.

Wel heeft Polen een aanzienlijk reserve in buitenlandse valuta en goud. Met een reserve van ongeveer 70 miljard euro staat Polen op de 15e plek van de wereld. Door deze grote voorraad heeft Polen meer invloed op het bepalen van de wisselkoers. Het brengt ook risico’s met zich mee als de waarde van de buitenlandse valuta vermindert.

De schuld die Polen heeft opgebouwd bij externe instanties is ook aanzienlijk: 175 miljard euro. Samen met het tekort op de betalingsbalans is dit het belangrijkste punt waar Polen verbetering moet zien te boeken, wil het zich volledig kunnen meten met de rest van Europa.

BedrijvigheidDe migratiestromen van Polen nemen met het jaar toe. Steeds meer inwoners komen tot het besef dat ze meer mogelijkheden en een betere toekomst kunnen vinden in het buitenland. Dat betekent dat het voor internationale ondernemingen steeds minder aantrekkelijk wordt om zich op de Poolse markt te begeven. De afzetmarkt verdwijnt steeds meer, evenals de arbeidsmarkt. Ook voor bedrijven uit Polen zelf is dit het geval. Het wordt steeds moeilijker om te overleven met een krimpende markt. Het uitblijven van (internationale) bedrijvigheid is dan ook een van de grootste bedreigingen voor Polen.

Voor DorelDe ontwikkeling van Polen lijkt langzaam haar hoogtepunt achter zich te hebben gelaten. Mede door de recessie stokt deze. Toch heeft die ontwikkeling ervoor gezorgd dat Polen op een ander niveau staat dan twintig jaar geleden. Het land zit nog niet op het niveau van een gemiddelde EU lidstaat, maar kruipt daar langzaam wel steeds meer naartoe. Of dat in de nabije toekomst nog gaat gebeuren valt te bezien, want zoals gezegd is er een knik in de stijgende lijn gekomen. Op dit moment is het niet erg aantrekkelijk voor een multinational om zich in Polen te vestigen. Er zijn weinig mogelijkheden. Het wordt natuurlijk wel als zeer gunstig ervaren door de Poolse regering. Bedrijvigheid van buitenaf zorgt ten slotte voor meer werkgelegenheid en helpt mee aan de

17

algemene ontwikkeling. Het zou dus misschien wel verstandig zien om juist wel nu in te stappen. Je weet als bedrijf dat je geen tegenwerking zult ondervinden van de overheid. Mocht Polen goed herstellen van de crisis dan zou de ontwikkeling wel eens door kunnen zetten. Als de migratiestroom stopt en Polen de kennis en arbeidskrachten weet te behouden zou Polen erg aantrekkelijk kunnen zijn voor buitenlandse investeerders. Op het moment dat dat gebeurt zal het een stuk lastiger zijn om vestiging in Polen realiseerbaar te maken. Als Dorel nu naar Polen zou gaan zou dat wellicht helpen om de ontwikkeling weer op gang te krijgen, zeker als meerdere bedrijven het voorbeeld van Dorel gaan volgen.

Sociaal-cultureelTaalPolen is een Republiek, om precies te zijn een Parlementaire Republiek. Het parlement heeft de werkelijke macht, met aan het hoofd de president van Polen, Bronislaw Maria Komorowski. Pools is de officieel gesproken taal van Polen. Het grootste gedeelte van de 38 miljoen inwoners spreekt Pools. Tegenwoordig zijn er verschillende Poolse accenten, beïnvloed door naburige westerse landen. De taal lijkt ook vrij veel op die van Slowakije, Tsjechië, Ukraine en Wit-Rusland. Belangrijk is ook dat tegenwoordig de jongere generaties allemaal Engels leren en spreken, en in mindere mate Duits en Russisch.

18

Het overgrote gedeelte van Polen is ook daadwerkelijk Pools, maar een heel klein gedeelte komt uit Oekraïne, Wit-Rusland, Slowakije, en Litouwen. De hoofdsteden en andere grotere steden merken dat er nu migratie plaatsvindt van buitenlanders.1

(Bron: Greet-Meet-Treat Poland, verkregen via K.v.K.)

ZakelijkOver het algemeen is de Poolse zakenmentaliteit hetzelfde als die van Nederland. Polen zijn zakenmensen, en ondernemers. De zakencultuur in vrij formeel, en vertrouwen winnen van een Pool is erg belangrijk. Om zaken te doen, moet je er tijd in steken en geduld hebben.Poolse zakenmensen gaan zakelijk met elkaar om, vrij formeel. Enkele tips voor als men zaken gaat doen zijn:

- Geef iedereen een hand, bij aankomt en bij vertrek.- Handen worden stevig geschud met duidelijk oogcontact.- Wacht tot de vrouw haar hand uit steekt.- Er bestaan enkele oude gewoontes, bijvoorbeeld wanneer een oudere zakenman de hand

van een vrouw kust. Doe dit niet na, dit wordt gezien als iemand voorschut zetten. - Academische of professionele titels worden met eer behandeld. Gebruik deze ook als je deze

hebt. - Spreek hem/haar niet met voornaam aan, wacht tot dit wordt gevraagd. - Visitekaartjes graag in zowel eigen taal als in het Pools.

Afspraken worden eigenlijk altijd minimaal 4 tot 5 dagen van tevoren gemaakt. En afspraken nakomen is belangrijk, dus duidelijke afspraken maken over locatie, tijd etc. Hierdoor bouwt men een lange termijn relatie op. Belangrijk is ook dat men weet wie men voor zich heeft. In de Poolse zakencultuur speelt hiërarchie namelijk een belangrijke rol. Alleen degene met beslissingsbevoegdheid kan besluiten nemen.2

In het algemeen beoordelen Polen anderen op persoonlijke kwaliteiten. Ze willen graag tijd doorbrengen met mensen om deze echt te leren kennen, en zo vertrouwen te krijgen in elkaar. Persoonlijke relaties zijn ook echt belangrijk voor zakelijke overeenkomsten, zeker voor de lange termijnrelaties. Polen zijn erg direct, ze zeggen vaak wat ze denken en draaien er niet om heen. Toch is het ook belangrijk dat er nagedacht wordt over wat er wordt gezegd, bijvoorbeeld om de gevoelens van een ander niet te kwetsen. De onderlinge relatie tussen elkaar bepaalt eigenlijk hoe direct ze zijn. Naarmate de relaties persoonlijker/vertrouwder worden, wordt er gemakkelijker en minder zakelijk met elkaar om gegaan.

Bij zakelijke afspraken gelden ook algemene regels.Al eerder gezegd is dat hiërarchie belangrijk is in de Poolse zakenwereld. Daarom start de oudste deelnemer vaak ook de vergadering, en bepaalt wat er min of meer besproken gaat worden. Net als in Nederland, is ‘smalltalk’ in Polen ook belangrijk. Dit maakt deel uit van de kennismaking onderling, en zo probeert men elkaar te leren kennen. Naarmate men elkaar vertrouwt of beter leert kennen, zijn de vergaderingen en afspraken ook meer ontspannen. Goed voorbereid naar een vergadering komen is ook erg belangrijk.3

De 5 DimensiesToepassing van de 5 Dimensies van Hofstede uit het boek “Allemaal Anders Denkenden, omgaan met cultuurverschillen” op Polen.

1 Greet-Meet-Treat Poland, via K.v.K.2 www.Worldbusinessculture.com: Meetings, 12 mei 20113 Agentschap NL, zakencultuur Polen, 12 mei 2011

19

De 5 dimensies zijn: Machtafstand, Individualisme/Collectivisme, Masculiniteit/Femininiteit, Onzekerheidsvermijding, Lange- Korte termijngerichtheid. Dit zijn verschillende dimensies waarop landen / culturen van elkaar onderscheiden kunnen worden. Deze dimensies worden in het boek ‘Allemaal Anders Denkenden’ uitgewerkt, en ieder onderling vertaald in een Index. De scores (van 0 tot 100) hierop bepalen voor ieder land welke rang het krijgt in de index. Deze zullen hieronder in het kort worden uitgelegd. Deze dimensies zijn citaten uit het eerder genoemde boek.4

Machtafstand“De scores op de machtafstandsindex geven informatie over de afhankelijkheidsrelaties in een land. In landen met een kleine machtafstand zijn ondergeschikten maar in beperkte mate afhankelijk van hun chefs. De emotionele afstand tussen hen is klein: men benadert elkaar zonder veel moeite, of spreekt elkaar zonder veel moeite tegen. In landen met een grote machtafstand is de afhankelijkheid van ondergeschikten groot. De emotionele afstand is groot, en ondergeschikten zullen hun chefs niet snel direct benaderen en niet snel durven tegenspreken.”“De mate waarin de minder machtige leden van instituties of organisaties in een land verwachten en accepteren dat de macht ongelijk verdeeld is.”5

Machtafstand in PolenPolen staat op de machtafstand index op laats 27, met als score 68. Polen heeft dus bijvoorbeeld in vergelijking met Nederland een vrij grote machtafstand. Nederland staat op plaats 61 met als score 38. Zoals al eerder gezegd kan men dus zeggen dat hiërarchie belangrijk is in Polen. Het kost tijd om zaken met elkaar te doen, mede omdat ondergeschikten dus niet direct of minder direct zullen zeggen wat ze dwars zit. Hierdoor kunnen onduidelijkheden ontstaan tussen personen. Als men een academische of professionele titel heeft, krijgt men meer aanzien en respect. Ook tegen ouderen wordt meer opgekeken. Poolse zakenmensen zullen hun chefs minder snel tegenspreken. De macht in bedrijven is geconcentreerd, alleen mensen met beslissingsbevoegdheid kunnen dus beslissingen maken. Medewerkers zijn vaak laag opgeleid, waardoor een grote kloof ontstaat tussen de top van een bedrijf en de basis als het gaat om salaris. Dit is ook terug te zien in de samenleving, de meeste Poolse ouders moeten beiden werken om rond te kunnen komen.

Individualisme / Collectivisme“Een samenleving is individualistisch als de onderlinge banden tussen individuen los zijn: iedereen wordt geacht uitsluitend te zorgen voor zichzelf en voor zijn of haar naaste familie.Een samenleving is collectivistisch als individuen vanaf hun geboorte opgenomen zijn in sterke, hechte groepen, die hun levenslang bescherming bieden in ruil voor onvoorwaardelijke loyaliteit.”6

Individualisme / Collectivisme in PolenPolen heeft op deze index een score van 60, en staat daarmee op plaats 22. In vergelijking met Nederland zien we dat Nederland een score heeft van 80 en op een gedeelde 4e plaats staat. Polen is dus minder individualistisch ingesteld dan Nederland. Zoals al eerder gezegd is de familie voor Polen erg belangrijk, deze komt vóór de individuele minder persoonlijke contacten. De getallen uit het onderzoek zijn relatief, zo ook voor Polen. De index uit het boek geeft aan dat polen richting meer een individualistische samenleving is dan een collectivistische.

Masculiniteit / Femininiteit“Een samenleving is masculien als emotionele sekserollen duidelijk gescheiden zijn: mannen worden geacht assertief en hard te zijn en gericht op materieel succes; vrouwen horen bescheiden en teder te zijn en vooral gericht op de kwaliteit van het bestaan.4 Hofstede “Allemaal Anders Denkenden”5 Hofstede “Allemaal Anders Denkenden”, p.586 Hofstede “Allemaal anders denkenden”, p. 87

20

Een samenleving is feminien als emotionele sekserollen elkaar overlappen: zowel mannen als vrouwen worden geacht bescheiden en teder te zijn en gericht op de kwaliteit van het bestaan.”7

Masculiniteit / Femininiteit in PolenOp de masculiniteitsindex heeft Polen een score van 64 en daarmee plaats 14. In vergelijking met Nederland is Polen erg masculien, en Nederland erg feminien. Nederland heeft namelijk een score van 14 met plaats 72 op de index. Dat merk je ook in de zakenwereld. In Polen is men vaak heel direct, concreet, en formeel. Een paar belangrijkste verschillen tussen masculiene en feminiene samenlevingen zijn ook dat in masculiene samenlevingen een groter deel van de werkende vrouwen in lagere beroepen zit, management besluitvaardig is en assertief, en de samenleving een sterke positie heeft in fabricage en bulkchemie.

Onzekerheidsvermijding“Onzekerheidsvermijding is de mate waarin de dragers van een cultuur zich bedreigd voelen door onzekere of onbekende situaties; dit gevoel wordt onder andere uitgedrukt in stress en in een behoefte aan voorspelbaarheid: aan formele en informele regels.”8

Onzekerheidsvermijding in PolenOp de onzekerheidsvermijdingsindex heeft Polen een score van 93, en staat daarmee op plaats 9. In vergelijking met Nederland is dit erg hoog. Nederland scoort namelijk 53 punten en staat ook op plaats 53. Dit blijkt ook uit de behoefte van de meeste Polen aan formele en informele ongeschreven regels. Poolse zakenmensen hechten veel waarde aan hiërarchie, respecteren hun meerdere, en zullen deze niet snel tegenspreken. Chefs geven opdrachten aan ondergeschikten, geen ander heeft hier beslissingsbevoegdheid. Uit onderzoek van deze dimensie bleek ook dat medewerkers uit landen met een hogere score op de index, een betrekking (baan) zochten voor de lange termijn. Dit staat ook in verband met de relaties die moeten worden opgebouwd onderling. Belangrijk is namelijk dat lange termijnrelaties worden opgebouwd. Er bestaan veel (on-)geschreven (in-)formele regels waarin de rechten en plichten van werkgevers en werknemers zijn vastgelegd. In de Poolse zakencultuur zijn ook veel controleposten. Werk wordt onderling gecontroleerd en gerapporteerd.

Lange- Korte termijngerichtheid “Langetermijngerichtheid staat voor het streven naar beloning in de toekomst, vooral via volharding en spaarzaamheid. De tegenovergestelde pool, kortetermijngerichtheid, staat voor het nastreven van deugden gericht op het verleden en op het heden, vooral respect voor traditie, gezichtsverlies voorkomen, en het voldoen aan sociale verplichtingen.”9

Lange- Korte termijngerichtheid in PolenOp deze index scoort Polen 32 punten, wat het land plaats 24 geeft op de ranglijst. Nederland heeft een score van 44 punten, met plaats 13/14 op de ranglijst. Over het algemeen gaan de meeste Polen de kant uit van korte termijndenkers. Respect voor traditie komt in Polen sterk terug, zowel in het geloof en de feestdagen als respect voor ouderen en superieuren. Respect voor ouderen is altijd een belangrijk punt geweest, en zal dit ook altijd blijven. Zij worden gezien als wijs en ervaren, en kunnen dus goede raad geven bij beslissingen. Gezichtsverlies wil men voorkomen door minder eigen initiatief, men respecteert het gezag en de beslissingen van chefs en zullen deze ook nastreven. Kijkend naar het gezinsverband van de gemiddelde Pool(se), is de sociale verplichting erg herkenbaar. Men gaat in het algemeen eerst uit van de belangen van het gezin en nabije familie en vrienden (inner circle), en kijkt dan verder naar de verdere vrienden en kennissen (outer circle). Typisch ook voor het zakenleven is om bij feestdagen en verjaardagen cake en champagne mee te

7 Hofstede “Allemaal anders denkenden”, p. 1288 Hofstede “Allemaal anders denkenden”, p. 1739 Hofstede “Allemaal anders denkenden”, p. 211

21

nemen naar kantoor. Met kerst is het gebruikelijk om kleine cadeaus te geven aan postbeambten, conciërges etc. Ook deze ongeschreven regels maken deel uit van de sociale verplichtingen.

GezinNet als in ieder land staat de veiligheid van kinderen ook in Polen hoog in het vaandel bij ouders. Daarin zit weinig verschil met Nederland. Hoewel er tegenwoordig weer een stijgende lijn zit in het aantal geboortes, is dit aantal beduidend lager dan bijvoorbeeld 20 jaar geleden. Steeds meer vrouwen willen eerst carrière maken voor ze aan kinderen beginnen. Vaak is dit ook nodig om een eventueel gezin te kunnen onderhouden, beide ouders werken. In Polen zijn er veel minder regelingen voor kinderbijslagen dan in Nederland, en dagverblijven zijn er heel duur, waardoor het een stuk moeilijker is om rond te komen. Omdat de meeste vrouwen in Polen tegenwoordig werken, is het voor bedrijven als Dorel dus erg belangrijk zich te richten op vrouwen. Vrouwen spelen een belangrijke rol in het gezin blijkt uit interviews, en beslissen veel aankopen die gedaan worden. Vooral als het gaat om veiligheidsproducten voor kinderen, is de vrouw al dan niet dé belangrijkste doelgroep. Zowel accessoires voor in huis als kinderzitjes voor in de auto zijn dus belangrijke producten die voor de gemiddelde vrouw (maar ook man) erg aantrekkelijk zijn. Kinderen worden in het algemeen niet heel streng opgevoed blijkt uit interviews. Het is belangrijk dat kinderen naar school gaan, vandaar ook dat meestal beide ouders werken om dit te kunnen bekostigen. Kinderen gaan vaak wat later naar bed, en worden vrij gelaten in omgang. De familie wordt er bij de opvoeding wel sterk bij betrokken.

VeiligheidWat betreft veiligheid in het verkeer gaat het er in Polen een wel wat minder aan toe dan in Nederland. Uit een SARTRE-onderzoek10 over veiligheid in Europese landen blijkt dat in Polen ongeveer 26 % van de bevolking het niet percee nodig vond om een gordel te dragen wanneer er veilig gereden werd. Gemiddeld in Europa was dat 19 %, Nederland zat lager met 11 %. Kinderen tot 12 jaar of kleiner dan 1,50 meter, zijn verplicht om in een aan leeftijd aangepast kinderzitje te zitten. Verder is in het algemeen de autogordel verplicht. De veiligheid in het verkeer gaat er de laatste jaren dus wel op vooruit, en er wordt steeds meer geïnvesteerd in infrastructuur en wegen. Deze wegen lopen nog wel achter betreft kwaliteit in vergelijking met Nederland.

Voor DorelDe jeugd leert tegenwoordig allemaal Engels te spreken en in mindere mate ook Duits en Russisch, maar dit niveau is nog niet zo hoog als in Nederland. De zakenmentaliteit is vergelijkbaar met Nederland, al zijn de mensen daar wel meer gesloten. Het kost dus tijd om zaken te doen, men moet elkaars vertrouwen winnen. Het is belangrijk rekening te houden met de hiërarchie in Polen. In het zakenleven zijn polen heel direct, concreet en formeel. Als men elkaar langer kent, zal de samenwerking steeds minder formeel worden. Het is belangrijk dat men in Polen de juiste mensen aanspreekt, omdat er alleen zaken wordt gedaan als respect getoond wordt voor elkaar. Dat houdt dus in dat men alleen bij diegene terecht kan met beslissingsbevoegdheid.

10 “Europese automobilisten en verkeersveiligheid”, 14 mei 2011.

22

Technologisch

De technologie in Polen groeit gestaag mee met die van andere Europese landen. Voor Poolse begrippen is technologische vooruitgang vrij duur. De meeste mensen hebben computers, en in 2010 had bijna 59% van de Poolse bevolking toegang tot het internet.11

De infrastructuur in Polen ligt dus nog achter op die van Nederland, maar verbeteringen worden overal aangebracht. Steeds meer mensen krijgen daar auto’s, waardoor de drukte op de wegen ook toeneemt. Bovendien is Polen een belangrijk transit-land voor Oost-Europese landen. Ieder jaar worden vele goederen door Polen getransporteerd, en het wordt binnen Europa gezien als een van de 11 A. van Deuren & A. van Dijk, “Trendrapport computer- en internetgebruik 2010”

23Hoofdwegen Polen

grootste knelpunten in het trans-Europese wegennetwerk. Het weggennetwerk is verdeeld in rijkswegen, provinciale wegen en districtswegen. In Polen wordt er de laatste jaren hard gewerkt aan nieuwe wegen, vooral aan snelwegen. In 2011 is er in totaal bijna 3000 km aan snelwegen, waarvan helft onder constructie of nieuw aangelegd. Deze groei in het wegennet zorgt voor interessante transport mogelijkheden.12

Indien er problemen zijn op de weg, bijvoorbeeld met pech, dan verleent de Poolse wegenwacht hulp aan buitanlandse automobilisten in nood. Grensovergangen zijn 24 uur per dag geopend, bijvoorbeeld tussen Duitsland en Polen. Hierdoor is verkeer en vervoer tussen Nederland en Polen een stuk makkelijker. In 2002 had Polen 372.000 km openbare wegen waarvan 67 % verhard.

Ook is Polen bereikbaar via de trein want het heeft een goed spoorweg netwerk. Polskie Koleje Państwowe is de grootste spoorwegmaatschappij in Polen, en heeft zowel dochterbedrijven werkzaam voor passagierstransport, goederentransport, telecommunicatie, IT-technologie en energie.

Via vliegverkeer is Polen ook bereikbaar, er zijn namelijk 10 goed bereikbare vliegvelden onder andere in Warschau, Kraków, Gdansk, Poznan, en Katowice.

Voor DorelIn Polen is technologische vooruitgang voor de meeste mensen vrij duur. Het internetgebruik is wel groeiend net als in de rest van Europa, hier liggen dus ook mogelijke kansen voor E-commerce. Aan de infrastructuur in Polen wordt gewerkt, maar doordat Polen een transit-land is ontstaan hier steeds meer knelpunten wat in de weg kan staan voor goederentransport. Poolse steden zijn verder wel goed bereikbaar via het spoorwegnetwerk en via vliegverkeer, waardoor minder gebruikt hoeft te worden gemaakt van de autowegen en snelwegen. De Poolse regering zal dit misschien ook wel stimuleren, omdat deze graag heeft dat bedrijven er zich vestigen.

Ecologisch

Klimaat, weer, milieutechnologie, zorg voor het landschap, houding van consumenten t.a.v. duurzaamheid/mvo, houding van overheid t.a.v. ecologie, belang dat men hecht aan milieu.

Het klimaat in Polen is gematigd, en kent net als in Nederland koele winters en redelijk warme zomers. De zomers in Polen zijn meestal wel warmer dan in Nederland, omdat het nog verder van de Noordzee af ligt. Het is ook een van de droogste landen van Europa, waarin vaak alleen in de wintermaanden sneeuw valt.13

12 Ninas, “Polen: een nieuwe staat in de Europese gemeenschap”, 18 mei 201113 Klimaatinfo: Het klimaat van Polen, 22 mei 2011

24

Spoorwegennetwerk Polen

Aandeel Duurzame energie 15 %

Er zijn in Europa meerdere soorten nieuwe energiebronnen, zoals windenergie, hydro-energie, bio-energie, zonne-energie, en geothermische energie. 14

WindenergieWindenergie is een goed voorbeeld van duurzaamheid. Een groot bedrijf dat zich in Polen bezig houdt met windenergie is KDE Energy15, dat windparken in Polen ontwikkelt sinds 2006. Er is in Polen ook veel ruimte voor windparken dus er zijn nog veel mogelijkheden om deze ontwikkeling te laten doorgroeien.Er zijn 378 windenergiebronnen actief in het land, en er zijn verschillende andere projecten actief nu, onder andere in de provincies Zachodniopomorskie, Pomorskie. Deze projecten leveren energie voor ruim 44.000 mensen. Het grootste windenergieproject is in Margonin, met een capaciteit van 120 MW. Windenergie in Polen bracht eind 2009 ongeveer 725 MW(megawatt) op, en in september 2010 was dat al gegroeid naar 1096 MW. Hiermee is windenergie gegroeid tot de grootste alternatieve energiebron in Polen. Qua hoeveelheid windenergie ligt Polen nog ver achter op andere landen zoals de Verenigde Staten met 35.000 MW en het naburige Duitsland met 25.000 MW, maar ook op Nederland dat 2229 MW produceerde in 2010. 16

Er wordt niet alleen energie gewonnen uit windkracht, maar ook uit water, biomassa en biogas en zonne-energie.

Waterenergie (Hydro-energie) De hoeveelheid energie die gewonnen wordt uit waterkracht is erg klein in Polen. Door Polen stromen 2 rivieren, de Wisla en de Odra. Hier kan waterkracht gebruikt worden om elektriciteit op te wekken, en momenteel is dat jaarlijks 8 TWh (8 miljoen MWh) per jaar. Er zullen de komende jaren waarschijnlijk ook geen centrales worden bijgebouwd, op kleine centrales na waar de opgewekte elektriciteit kleiner is dan 2 MW.

Zonne-energieOok van zonne-energie wordt nog niet grootschalig gebruik gemaakt. 80 % van de jaarlijkse zonne-energie wordt gewonnen in de maanden april tot en met september. Vooral in het Oosten van Polen is zonne-energie het meest rendabel.

Bio-energieBiomassa is de grootste duurzame energiebron van Polen. Biomassa houdt in zowel plantaardig als dierlijk materiaal dat verbrand wordt om energie op te wekken. Ook afval kan worden gebruikt. Biobrandstoffen worden in Polen wel steeds meer gebruikt, maar nog niet op grote schaal. Van al de duurzame energie die op dit moment in Polen wordt opgewekt is biomassa met ongeveer 94 % de koploper.Een belangrijk feit is dat het internationale bedrijf GDF Suez heeft aangekondigd ’s werelds grootste biomassa centrale te bouwen in Polen. Dit is erg voordelig voor Polen bij het streven naar de

14 J. Solowski “Toekomstperspectief van nieuwe energiebronnen in Polen”15 KDE-Energy, Polen, 22 mei 201116 Agentschap NL “Wind energy in Poland”, 22 mei 2011.

25

15% duurzame energie die opgewekt moet worden, en het zal ook bijdragen aan de ontwikkeling en kennis van biomassa.

OverheidPolen is actief bezig met zich ontwikkelen tot een duurzame samenleving. De regering van Polen wil dat in 2020 minstens 15 % van de energie behoefte geproduceerd wordt door duurzame energie voorzieningen. Maar het is heel onwaarschijnlijk dat Polen dit doel ook haalt omdat er te weinig efficiënte investeringen plaatsvinden, en het land nog niet ver genoeg gemoderniseerd is om inwoners te voorzien van ‘groene’ energie. Het hoogste controleorgaan in Polen schat dat er ongeveer 60 miljard PLN (Poolse Zloty, staat gelijk aan ongeveer 15,2 miljard euro) geïnvesteerd moet worden om het bestaande elektranet te vernieuwen. De overheid probeert de laatste tijd dus veel te investeren in nieuwe energiebronnen, maar er is een onduidelijke wetgeving en onvoldoende inzicht wat het moeilijk maakt voor bedrijven om de markt te penetreren.17

Voor DorelHet klimaat in Polen is gematigd net als in Nederland. Dorel zou dus geen rekening hoeven houden met eventuele klimaatverschillen. De hoeveelheid duurzame energie die in Polen geproduceerd wordt ligt nog ver onder de hoeveelheid van Nederland, en is niet vergelijkbaar met die van de Verenigde Staten en Duitsland. Wel is deze markt sterk groeiende, en in de toekomst zou Dorel gebruik kunnen maken van duurzame energie in Polen. Misschien, als Dorel bereid is om te investeren in deze ontwikkeling, helpt het de lokale duurzame energie markt en zal het hoogstwaarschijnlijk ook worden gestimuleerd via subsidies door de Poolse overheid.Op dit moment is Polen vanwege ver achterliggende modernisatie nog niet klaar voor een overname van het bestaande elektranet door duurzame energie. Het is dus onwaarschijnlijk dat Dorel hier binnen nu en een paar jaar wel gebruik van zou kunnen maken.

Politiek/juridisch

RegeringPolen kent een rumoerige geschiedenis op politiek vlak. Na de Tweede Wereldoorlog stond het land onder communistisch bewind, mede door de invloed van de Sovjet-Unie. Eind jaren ’80 kreeg Polen voor het eerst te maken met een liberale stroming onder leiding van Gorbatsjov. Het land bleef echter erg instabiel en wisselde vaak van coalitieregering. In 1995 kwam daar een einde aan toen Aleksander Kwasniewsky president van de republiek werd. De beloofde economische hervormingen kwamen er, en in 1998 trad Polen dan ook toe tot de NAVO. Sinds 2004 is Polen zelfs lid van de Europese Unie, wat aangeeft dat er toch een sterke ontwikkeling heeft plaatsgevonden sinds de komst van Kwasniewsky. Ondanks dat werd Kwasniewsky verslagen bij de verkiezingen van 2005. Hem werd verweten dat Polen zich niet zo sterk ontwikkelde als andere Oost-Europese landen. Lech Kaczinsky, leider van de conservatieven, kwam aan de macht.

17 Michèlle Elbers, “Polen en Duurzaamheid”, 22 mei 2011.

26

De huidige Europese Unie

Op 10 april 2010 was een Pools regeringsvliegtuig onderweg over Russisch grondgebied. Waarschijnlijk door een fout van de piloot is het toestel neergestort nabij de West-Russische stad Smolensk. Hij wilde een landing maken op de luchthaven van deze stad, zonder daarvoor toestemming te hebben gekregen. Door een dichte mistwolk stortte het neer. Alle inzittenden, waaronder president Lech Kaczinsky, zijn familie en 88 mensen van de Poolse delegatie, kwamen hierbij om het leven. Het was een zwarte dag in de geschiedenis van Polen.

Bij de vervroegde presidentsverkiezingen van 20 juni 2010 kwam Bronislaw Komorowski als grote winnaar uit de bus. Hij liet Jaroslaw Kaczynski, de tweelingbroer van de overleden Lech Kaczynski, achter zich met 53% van de stemmen. Komorowski is de leider van het Poolse burgerplatform (Platforma Obywatelska). Dat is een conservatief liberale partij.

De Poolse volksvertegenwoordiging is onderverdeeld in de ‘senat’ en de ‘sejm’. De eerstgenoemde bestaat uit 100 leden, de Sejm uit 460 leden. Deze worden eens in de vier jaar gekozen. Momenteel telt de Sejm zeven partijen, waarvan de grootste de Platforma Obywatelska is. De partij, waar dus ook president Komorowski toe behoort, levert dan ook Bronislaw Komorowski

de premier: Donald Tusk.

Het probleem in de Poolse politiek is dat er nog steeds corruptie bestaat, op verschillende niveaus. Hier zie je dus ook nog de invloed van de Sovjet-Unie terug. Het was bekend dat de corruptie daar enorme vormen aannam. Nadat het Sovjetrijk afgebrokkeld was en er langzaam meer democratieën ontstonden, werd ook de corruptie teruggedrongen. Het is echter moeilijk om corruptie helemaal uit te bannen. In Polen is het dus nog steeds een wezenlijk probleem. Voor buitenlandse bedrijven is het zaak om de juiste contacten te zoeken in een land als Polen. Als je de juiste mensen kent, kan je verder komen. Bij het zoeken naar deze contacten ligt corruptie vanzelfsprekend op de loer. Dat is een belangrijke bedreiging voor Dorel, mocht het overwegen zich te vestigen in Polen.

Algemene wetten

27

Net zoals bijna overal het geval is, heeft men ook in Polen bevoegdheid om te gaan stemmen vanaf 18 jaar. Dit staat in de grondwet die op 2 april 1997 is aangenomen. Dit is een herziene versie van de oorspronkelijke grondwet, die uit 1791 stamt.

In-en uitvoerPolen hoort bij de groep landen die het Schengen verdrag ondertekend heeft. Sinds 21 december 2007 maakt Polen deel uit van het Schengengebied. Dat betekent dat elke persoon, op elk tijdstip, de grens met Polen mag overschrijden, mits deze een geldig paspoort of identiteitskaart bij zich heeft. Aan de oostzijde grenst Polen aan Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne. Dit is dan ook de oostgrens van de Europese Unie. De wetgeving voor in- en uitvoer van goederen en diensten komt overeen met die van de Europese Unie. De Europese Unie is namelijk ook een douane-unie, wat inhoudt dat binnen de grenzen van deze Unie personen en goederen zich vrij mogen bewegen. Dit maakt het voor Dorel natuurlijk ideaal als vestigingsplaats in Oost-Europa. Polen heeft hier een duidelijk voordeel ten opzichte van omringende landen die niet bij de Europese Unie horen, zoals Rusland en Oekraïne.

Belasting In Polen bestaan er, net als in Nederland, verschillende belastingtarieven waarover de inkomstenbelasting geheven wordt. Het laagste Poolse tarief is 19% en het loopt door tot 40%. Dat is niet zo hoog als de hoogste schaal in Nederland, waar mensen liefst 52% van hun inkomen af moeten dragen als belasting. Als je bedenkt dat dit tarief in Polen nog slechts 15% was in 1999 is er wel degelijk een aanzienlijke stijging in de belastingdruk te zien. Echter is maar liefst 95% van de belastingplichtigen alleen belasting verschuldigd over het lage tarief.

De vennootschapsbelasting is in Polen wel iets hoger dan in Nederland. In Nederland betaal je over de eerste €200.000,- een belasting van 20%, voor alles daarboven 25%. In Polen betaal je een vast percentage over het hele bedrag, namelijk 27%. De vennootschapsbelasting is dus redelijk vergelijkbaar met Nederland, ook op het gebied van aftrekposten. Nog een overeenkomst is dat in beide landen rechtspersonen verantwoordelijk zijn voor het betalen van deze belasting. De Poolse regering wil deze belastingdruk in de toekomst verlagen. Dit kan alleen als er voldoende financiële middelen voorhanden zijn.

De omzetbelasting bedraagt 22% in Polen, wat iets hoger is dan de 19% in Nederland. De laatste jaren zijn de tarieven verhoogd voor producten als benzine, alcohol en sigaretten.

De grootste verschillen zitten dus vooral in de inkomstenbelasting. Hier zal Dorel niet direct mee te maken krijgen. De vennootschaps- en omzetbelasting verschillen niet veel van de Europese en Nederlandse standaarden. Voor Dorel is dit gunstig. Het komt vaker voor dat landen waar de financiële middelen beperkt zijn, zoals ook bij Polen het geval is, de belasting beduidend boven het gemiddelde ligt. Via deze weg wil de regering dan de kas extra spekken. In Polen is dit niet het geval.

Regering in het bedrijfslevenPolen is zich nog altijd aan het herstellen van de economische recessie. Dat heeft ook zijn uitwerking op de bedrijvigheid. Veel bedrijven zijn failliet gegaan de laatste jaren, laat staan dat er bedrijven zijn bijgekomen. Voor de regering is het moeilijk om het geheel aan te wakkeren door bijvoorbeeld een lagere belastingdruk. De belasting is al niet extreem hoog, zeker niet in vergelijking met omringende landen. Het is financieel gezien onmogelijk om de belasting nog verder te verlagen. Voor Dorel zou dit het moment zijn om in te stappen in Polen. Door het Schengen verdrag is vervoer van goederen en diensten binnen het grootste gedeelte van Europa geen probleem. Voor handel met buitenliggende zones gelden over het algemeen dezelfde regels en wetten als in Nederland en de rest van de Europese Unie. Verder zal de regering ook ging struikelblok zijn, maar het zelfs zoveel mogelijk toejuichen. Als Dorel als bedrijf goed is voor Polen, door bijvoorbeeld werkgelegenheid te

28

bieden en de infrastructuur helpen te ontwikkelen, zal Polen goed zijn voor Dorel. Als Dorel wacht tot de crisis definitief voorbij is, bestaat er een kans dat de Poolse regering protectionistischer zal zijn en eerder kansen wil geven aan binnenlandse ondernemingen.

De landen die het Schengen verdrag getekend hebben

Voor Dorel is het natuurlijk van belang te kijken naar de richtlijnen die de Poolse regering stelt met betrekking tot autozitjes. Polen volgt hierbij zo veel mogelijk de Europese richtlijnen. Deze bepaalt dat elke persoon onder de 1,50 meter verplicht is om in een goedgekeurd en passend kinderbeveiligingsmiddel vervoerd te worden.

- Onder de 13 kg: babystoeltje- Tussen de 9 en 18 kg: kinderautostoeltje- Vanaf 15 kg: zittingverhoger

De zitjes moeten goedgekeurd zijn volgend de ECE-reglementen 44/03 of 44/04. Een kinderzitje mag ook tegen de rijrichting in geplaatst worden, mits de airbag is uitgeschakeld.In Polen geldt bovendien dat kinderen tot en met 12 jaar en 1,50 meter een goedgekeurd en passend autozitje moeten gebruiken.

Voor DorelOp politiek gebied zijn er nauwelijks belemmeringen voor Dorel. Het hoeft haar productlijn niet aan te gaan passen, want de richtlijnen voor kinderzitjes zijn dezelfde als die in de rest van Europa nageleefd worden. Ook zal de regering zelf niet als struikelblok dienen. Op dit moment staat de Poolse overheid positief tegenover bedrijven van buitenaf.

DESTEP-analyse Noorwegen

Demografisch

NoorwegenNoorwegen, is een land in Noord-Europa. Officieel wordt het het ‘Koninkrijk Noorwegen’ genoemd , in het Noors ‘Kongeriket Noreg’. Het ligt op het westelijk deel van het Scandinavisch schiereiland en grenst aan Zweden, Finland en

29

Rusland. Het Verenigd Koninkrijk ligt ten westen aan de andere kant van de Noordzee, en Denemarken ligt ten zuiden.Noorwegen is een relatief groot land met relatief weinig inwoners. Het landschap wordt gekenmerkt door een kustlijn van maar liefst 25.000 km en de bekende bossen, fjorden en gletsjers.

18Index Mundi

Bevolkingsomvang Omdat veel plekken onbewoonbaar zijn kent Noorwegen een zeer lage bevolkingsdichtheid, de laagste bevolkingsdichtheid in Europa na IJsland, namelijk 13 inwoners per km². Het totaal aantal inwoners van het land bedraagt ongeveer 5 miljoen, die wonen op een totale oppervlakte van 385.155 km². Het geboorte cijfer van Noorwegen is 10,84 geboortes/1.000 inwoners (2011). Dit is een kleine afname ten opzichte van voorgaande jaren. De levensverwachting van de Noorse bevolking neemt echter wel toe. Het sterftecijfer van Noorwegen is 9,24 sterftes/1.000 inwoners (2011).

Jaar Bevolkingsgroei Rang Procentuele verandering Datum

2008 0,35 171 2008 est.

2009 0,34 169 -2,86 % 2009 est.

2010 0,33 169 -2,94 % 2010 est.

2011 0,33 168 0,00 % 2011 est.

19Index Mundi

Leeftijdsopbouw

Noorwegen Nederland0-14 jaar 18% 17%

15-64 jaar 66% 67,4%65 jaar + 16% 15,6%

20Index Mundi

Urbanisatie18 http://www.indexmundi.com/19 http://www.indexmundi.com/nl/noorwegen/bevolkingsgroei.html20 http://www.indexmundi.com/nl/noorwegen/leeftijdsopbouw.html

30

Noorwegen is een groot land met veel oppervlakte. Dit grote land wordt gekenmerkt door natuur. Natuur zoals bossen fjorden en gletsjers. Door deze natuur is een groot deel van Noorwegen onbewoonbaar. Dit heeft als gevolg dat mensen bij elkaar gaan wonen op plekken waar het wel kan. Maarliefst 80 procent voor de Noorse bevolking leeft in een stedelijke omgeving. Een aantal van die grote steden zijn Oslo 642.954 inwoners, Bergen 180.959 inwoners en Trondheim 127.624 inwoners.

21SBB

Levensverwachting

Het geboorte cijfer van Noorwegen is 10,84 geboortes/1.000 inwoners (2011) Dit is een kleine afname ten opzichte van voorgaande jaren. Het sterftecijfer van Noorwegen is 9,24 sterftes/1.000 inwoners (2011) De levensverwachting van de Noorse bevolking neemt echter wel toe. Een jongen geboren in 2010 heeft een levensverwachting van 78,85 jaar (tegenover 78,60 in 2009), terwijl een meisje kan verwachten dat hij 83,15 jaar (vergeleken met 83,05 in 2009). Dit is hoog in vergelijking met de rest van Europa.

22 Statics Norway

Gezinssamenstelling

Kinderen zijn hier in Noorwegen heel belangrijk, het is een hoge prioriteit. Gemiddeld bestaan Noorse gezinnen uit 2 tot 3 kinderen. De leeftijd waarop Noren kinderen krijgen ligt anders dan in Nederland. Ze krijgen ze over het algemeen iets eerder kinderen dan in Nederland want er zijn veel goede regelingen voor families met kleine kinderen. En het is ook geen beperking in Noorwegen om een kind te hebben terwijl je nog studeert, In vergelijk tot Nederland is de volgorde eerst huisje-boompje-beestje niet zo belangrijk.

21 http://www.ssb.no/areal_en/ 22 Published 24 February 2011 © Statistics Norway

31

Voor DorelDoordat Noorwegen recht aan de Noordzee ligt, heeft het een gunstige ligging voor afzet via zeetransport. Samen met het luchtverkeer zou dit dus voor Dorel interessante kansen kunnen bieden. De bevolkingsdichtheid is laag maar 80% van de bevolking woont in de steden, wat voor Dorel dus belangrijke afzetgebieden zijn. Gemiddeld krijgt een Noors gezin 2 tot 3 kinderen, vrij veel. De vraag naar kinderproducten en-of veiligheidsproducten is dus hoog.

EconomischOntwikkeling Aan het eind van de jaren 60 werd voor de kust van Noorwegen olie gevonden. Nu is het land de op zes na grootste olieproducent ter wereld en levert het een belangrijk deel van het aardgas voor West-Europa.Deze olie- en gasvoorraad hebben Noorwegen niet alleen rijk gemaakt, maar heeft ook er ook voor gezorgd dat Noorwegen een van de beste posities heeft op technologiegebied.Naast olie en gas is Noorwegen een grote exporteur van vis en visproducten. Deze vissen en schaaldieren worden dankzij de gunstige ligging op zee gevangen, maar daarnaast ook op grote schaal gekweekt. De kustlijn van het Noorwegen is geheel voorzienvan viskwekerijen en ‘aquacultuur’ is uitgegroeid tot een van de grootste bedrijfstakken van het land.

32

Tot slot staat Noorwegen ook bekend als verzorgingsstaat. Dit leidt tot grote werkgelegenheid, maar liefst een op de drie Noren werkt in de publieke setcor.23SSB

Conjunctuur Noorwegen heeft een redelijke stabiele economie met weinig inflatie. Ook heeft Noorwegen als Scandinavisch land relatief weinig last gehad van de crisis en de economie trekt weer aan.Het Bruto Nationaal Product bedraagt $276.4 miljard (2010 est.)

Werkloosheidspercentage: Het werkloosheidspercentage in Noorwegen bedraagt 3,6% (2010)

Import & ExportNoorwegen is een exportland. Het exporteert bijna het dubbele van dat het importeert. Het grootste deel van die export bedraagt gas en olie. Maar liefst 98 miljard dollar aan aardgas op een totale export van 122 miljard.(2009) De import bedraagt 99,68 miljard. (2009). Met de gas bronnen heeft Noorwegen een goudmijn. Deze benutten ze goed.Export en Import van andere goederen en producten zou echter nog een stuk beter kunnen. Dit heeft te maken met het landschap en de daarbij horende infrastructuur. Een eventuele kans voor een internationaal bedrijf zou e-commerce kunnen zijn. De online shop winkels hebben de Noren ontdekt. Door de echter wel goede bezorgservice, vaak via vliegtuigen, is het makkelijk om producten te kopen via internet. Er op uit gaan voor bepaalde producten kan je soms uren reistijd opleveren. Daarnaast zijn de wegen vaak niet begaanbaar door sneeuw en lawines. Online shopping lijkt een prima oplossing. 24Index Mundi

Voor DorelNoorwegen heeft een redelijk stabiele economie. Het werkloosheidspercentage bedroeg 3,6% in 2010, vergelijkbaar met Nederland. Het lijkt alsof de economische crisis hier niet voor te veel problemen heeft gezorgd, bedrijvigheid is weer sterk groeiend en de bouwsector herstelt zich weer naar het oude niveau. Mensen zullen vanwege de wetgeving en houding ten opzichte van veiligheid ook niet snel bezuinigen op veiligheidsproducten voor in het verkeer en thuis, wat erg gunstig is voor Dorel.

Sociaal-cultureel

TaalDe officiële taal in Noorwegen is Noors, Norks. Noors is een Scandinavische taal met ongeveer 4,5 miljoen sprekers. De taal ligt wat spreken betreft dicht bij de Zweedse en Deense taal, deze drie talen zijn onderling verstaanbaar. Wat schrift betreft onderscheidt Noorwegen twee vormen, Bokmål en Nynorsk, 90 procent van de bevolking gebruikt Bokmål.Naast de eigen Noorse taal beheersen de meeste Noren ook het Engels. Engels is een taal die heden al vanaf klas een gegeven wordt op school. Kinderen komen zo dus al op vroege

23 http://www.ssb.no/en/mb/part1/ki06011e.shtm24 http://www.indexmundi.com/nl/noorwegen/

33

leeftijd in aanraking met de Engelse taal. Op deze manier wordt het Engels als een soort tweede taal. Dit is een voordeel als het gaat om zaken doen voor een internationaal bedrijf.Engels wordt ook op de middelbare school niet gezien als vreemde taal. Engels is een standaard vak. Hiernaast kan er nog gekozen worden voor een taal als Duits, Frans of Spaans. Het niveau hiervan is echter nog op een veel lager niveau dan dat in Nederland onderwijst en beheerst word.25interview

Mentaliteit.De Noorse mentaliteit wordt gekenmerkt door terughoudendheid. Zowel in het dagelijks leven als in het zakenleven. Iemand die te zelfverzekerd over zijn prestaties verteld wordt als snel als arrogant gezien. Zaken doen met Noren vereist dus voor veel andere culturen de nodige aanpassingen in de omgang.

Snel en direct handelen vinden Noren niet altijd een prettige manier van zaken doen. De pushende manier zoals in Nederland/Amerika wordt niet op prijs gesteld.

Niet te direct zijn in je mening en omgang, ze durven niet direct hun mening te vertellen, Noren zijn terughoudend en tasten af.

Tutoyeren is in Noorwegen heel gebruikelijk. Een woordje Noors wordt gewaardeerd, door beheersing van het Engels is taal geen

barrière. Terughoudendheid in plaats van arrogantie.

In Noorwegen is weinig hiërarchie. Dit merk je in het zakenleven aan alles. Kleding die gedragen wordt is casual, de baas is niet van de werknemer te onderscheiden en mannen en vrouwen hebben dezelfde kansen.

Een akkoord bereiken staat ook in het teken van geduld, praten en terughoudendheid. Regels moeten streng worden gevolgd en er is geen mogelijkheid om van de wet af te wijken. Voor een internationaal bedrijf is het vaak van belang een ingang te hebben in Noorwegen, via deze manier kan een netwerk worden opgebouwd, dit is zeer belangrijk en iets wat past bij de terughoudendheid en zekerheid van de Noren.

26interview

De 5 DimensiesToepassing van de 5 Dimensies van Hofstede uit het boek “Allemaal Anders Denkenden, omgaan met cultuurverschillen” op NoorwegenDe 5 dimensies zijn: Machtafstand, Individualisme/Collectivisme, Masculiniteit/Femininiteit, Onzekerheidsvermijding, Lange- Korte termijngerichtheid. Dit zijn verschillende dimensies waarop landen / culturen van elkaar onderscheiden kunnen worden. Deze dimensies worden in het boek ‘Allemaal Anders Denkenden’ uitgewerkt, en ieder onderling vertaald in een Index. De scores (van 0 tot 100) hierop bepalen voor ieder land welke rang het krijgt in de index. Deze zullen hieronder in het kort worden uitgelegd. Deze dimensies zijn citaten uit het eerder genoemde boek.

25 interview26 interview

34

27 Allemaal ander denkende

Machtafstand“De scores op de machtafstandsindex geven informatie over de afhankelijkheidsrelaties in een land. In landen met een kleine machtafstand zijn ondergeschikten maar in beperkte mate afhankelijk van hun chefs. De emotionele afstand tussen hen is klein: men benadert elkaar zonder veel moeite, of spreekt elkaar zonder veel moeite tegen. In landen met een grote machtafstand is de afhankelijkheid van ondergeschikten groot. De emotionele afstand is groot, en ondergeschikten zullen hun chefs niet snel direct benaderen en niet snel durven tegenspreken.”“De mate waarin de minder machtige leden van instituties of organisaties in een land verwachten en accepteren dat de macht ongelijk verdeeld is.”28 Allemaal ander denkenden

Machtafstand in Noorwegen.Europa en vooral Noord Europa staat bekend om een kleine machtafstand. Dit geld ook voor Noorwegen. Er is weinig hiërarchie in zowel het sociale leven als het zaken leven. Het is geen uitzondering wanneer zowel de baas als de werknemer in een spijkerbroek naar hun werk gaan. De omgang is heel gemoedelijk, iedereen wordt in zin waarde gelaten en hoogmoed en arrogantie wordt niet geaccepteerd.

Lange- Korte termijngerichtheid “Langetermijngerichtheid staat voor het streven naar beloning in de toekomst, vooral via volharding en spaarzaamheid. De tegenovergestelde pool, kortetermijngerichtheid, staat voor het nastreven van deugden gericht op het verleden en op het heden, vooral respect voor traditie, gezichtsverlies voorkomen, en het voldoen aan sociale verplichtingen.”29 Allemaal ander denkende

Lange- Korte termijngerichtheid in Noorwegen In Noorwegen is er net als in Nederland sprake van een medium lange termijngerichtheid. Het beschermen en plannen van de toekomst is erg belangrijk. Dit is te kenmerken door bijvoorbeeld de spaarzaamheid en verzekeringen die zowel Nederlanders als Noren belangrijk vinden. Daarnaast is het wel zo dat het nastreven van deugden in het heden ook belangrijke bijdragen leveren aan geluk. Hierdoor is er sprake van een medium lange termijngerichtheid.

Masculiniteit / Femininiteit“Een samenleving is masculien als emotionele sekserollen duidelijk gescheiden zijn: mannen worden geacht assertief en hard te zijn en gericht op materieel succes; vrouwen horen bescheiden en teder te zijn en vooral gericht op de kwaliteit van het bestaan.Een samenleving is feminien als emotionele sekserollen elkaar overlappen: zowel mannen als vrouwen worden geacht bescheiden en teder te zijn en gericht op de kwaliteit van het bestaan.”30Allemaal ander denkende

Masculiniteit / Femininiteit in Noorwegen

27 Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkende, p. 58 28 Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkende

29 (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 211.)30 Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 128.)

35

Noorwegen is een feminien land. Zowel vrouwen en mannen zijn heel zelfstandig. Dit is ook iets dat in Noorwegen hoog in het vaandel staat en als belangrijk wordt gezien. Meer dan 80 procent van de Noorse vrouwen werkt. Dit wordt ook door de overheid gestimuleerd door bijvoorbeeld door zelfstandige pensioenen voor vrouwen, goede regels wat betreft kinderopvang en zwangerschapsverlof.In Noorwegen overlappen de sekserollen elkaar en is er geen verschil tussen man en vrouw.

Onzekerheidsvermijding“Onzekerheidsvermijding is de mate waarin de dragers van een cultuur zich bedreigd voelen door onzekere of onbekende situaties; dit gevoel wordt onder andere uitgedrukt in stress en in een behoefte aan voorspelbaarheid: aan formele en informele regels.”31 Allemaal ander denkende

Onzekerheidsvermijding in NoorwegenRegels en wetten zijn belangrijk in Noorwegen. Op elk gebied zijn er richtlijnen en een Noor vind het belangrijk zich daar aan te houden. De onzekerheidsvermijding is dus wel degelijk een punt in Noorwegen.

Individualisme / Collectivisme“Een samenleving is individualistisch als de onderlinge banden tussen individuen los zijn: iedereen wordt geacht uitsluitend te zorgen voor zichzelf en voor zijn of haar naaste familie.Een samenleving is collectivistisch als individuen vanaf hun geboorte opgenomen zijn in sterke, hechte groepen, die hun levenslang bescherming bieden in ruil voor onvoorwaardelijke loyaliteit.”32 Allemaal ander denkende

Individualisme / Collectivisme in NoorwegenNoorwegen is een trots land.

VeiligheidVeiligheid is in Noorwegen een prioriteit. Veiligheid wat betreft wet en regelgeving. Iets wat in de wet staat is het geen wat nagestreefd wordt. Hierbij zijn uitzonderingen niet mogelijk.Deze wet en regelgeving zijn ook belangrijk wat verkeer betreft. De maximum snelheid is in Noorwegen 90 km/h. Hierbij wordt een zero-tolerance beleid gevoerd. Ook is het in Noorwegen verplicht een fietshelm te dragen. Deze strenge regels wat betreft veiligheid van burgers is iets wat een kans is voor een internationaal bedrijf dat veiligheidsproducten levert.Voor DorelDe officiële taal van Noorwegen is Noors, maar tegenwoordig wordt overal op school Engels les gegeven waardoor het vaak wordt gesproken als een tweede taal. In het zakenleven wordt het niet gewaardeerd om te zelfverzekerd te zijn over prestaties, dat bevordert het zaken doen ten meeste. Van hiërarchie is in Noorwegen weinig tot geen sprake, en dit is vergelijkbaar met Nederland. Wat dat betreft zou de omgang die hier normaal is niet hoeven worden aangepast. Ook met de 5 dimensies van Hofstede zijn weinig opmerkelijke verschillen te vinden. Dorel zou dus goed passen in de cultuur van Noorwegen.

31 (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 173.)

32 (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 87.)

36

TechnologischInfrastructuur

De infrastructuur is in Noorwegen als volgt opgebouwd:

Vliegvelden: Noorwegen heeft 98 luchthavens, waarvan 67 met verharde start- en landingsbanen.

Spoorwegen: Het spoorwegennet is 4043 km lang, waarvan 2509 km met bovenleiding.

Snelwegen: Het wegennet is 92.513 km lang, waarvan 71.832 km verhard en 20.681 km niet.33

37

Technologische ontwikkelingDe ontwikkeling van de technologie in Noorwegen ligt achter op die van de rest van Europa. De Technische sector is niet heel groot, maar de olie branche is echter wel heel groot. Hierin zijn zij ook innovatief. Qua technische universiteit/ studenten is er veel import. Dat wil zeggen buitenlanders die in Noorwegen op de universiteit studeren. Noorwegen is een klein land en die technologische kennis die er is gaat naar de oliebranche omdat daar geld in te verdienen is. Via ´Innovatie Noorwegen´ wordt de technologie en innovatie gesteund. Maar kritisch bekeken is het technisch niet heel hoogstaand. Er wordt te weinig geïnvesteerd in onderzoek. Dit komt doordat Noorwegen een duur land is qua industrieGroene energieEr wordt in Noorwegen vooral veel geïnvesteerd en gebruik gemaakt van waterkracht, Noorwegen maakt hierin gebruik van de geografische gunstige ligging. Deze manier van groene energie is dan ook veel eerder en verder ontwikkeld dan in de rest van Europa en in Nederland. Er is echter maar 1 Technische Universiteit in Trontheim, dit is dus wel maar beperkt.E-marketingIn Noorwegen is het gunstig om gebruik te maken van e-marketing. 91,8% van de Noren heeft internettoegang. (zie grafiek: internetgebruikers in procenten van de bevolking)Banken nemen het voortouw in de Noorse e-commerce markt, maar steeds meer retailers verkopen online, rechstreeks of via portals.34 De wet van de elektronische handel die ten uitvoer is gelegd op 1 juli 2003 en de wet die het Storting(parlement) doorgegeven in februari 2002 betreffende de elektronische betaling helpen de groei van de e-marketing enorm. 35

Noren kopen alles online, van vakantie uitstapjes naar boeken, muziek en elektronica. Kopen wordt gemakkelijk gemaakt door de prevalentie van Interne Banking, dat automatische incasso’s voor aankopen toelaat. Online publicaties, zoals de internet versies van kranten als Aftenposten, functie advertenties die, met één klik op de knop de consument direct meenemen naar website waar ze de goederen die ze zoeken kunnen kopen. Online wedden is momenteel ook erg populair. Ook het niet hoeven reizen voor de aanschaf van een product maakt deze markt gunstig.

Voor Dorel

Noorwegen ligt nog achter qua technologie op de rest van Europa. Er wordt wel veel geïnvesteerd in groene energie vanwege de vele natuurlijke mogelijkheden die daar zijn, daarmee ligt Noorwegen voor op veel andere landen in Europa. Dorel zou gebruik kunnen maken van deze mogelijkheden. E-commerce is een belangrijke kans voor de afzet van Dorel in Noorwegen. Maar liefst 91,8% van de bevolking heeft toegang tot het internet en maakt ook veel gebruik van online shoppen. Ook met online shoppen is goederentransport nodig, en dat is in mindere mate mogelijk via autowegen maar veel beter via vliegvelden, spoorwegen en zeeroutes.

33 Wereldinformatie: Infrastructuur34 Google public data: Internetgebruik Noorwegen35 Agentschap NL, Noorwegen E-business

38

Ecologisch

Noorwegen heeft, per hoofd van de bevolking gerekend, de beschikking over omvangrijke natuurlijke energiebronnen, waarbij waterkracht de belangrijkste hulpbron vormt. De topografie en de hydrologische gesteldheid van het land resulteren in een geconcentreerde regenval in de westelijke delen, die op zijn beurt tot een grote waterafvoer middels watervallen en riviersystemen leidt. Talloze natuurlijke meren en wateren op grote hoogtes in dunbevolkte of onbewoonde berggebieden hebben de aanleg van een reeks van dammen en opvangbekkens mogelijk gemaakt om zodoende neerslag van het voorjaar, de zomer en het najaar te kunnen opslaan voor gebruik in de daarop volgende winter

39

Noorwegen wekt op grote schaal elektriciteit op. Dat is voor de Noren niet duur. Ze hebben namelijk enorm veel stromend water in het land. Denk aan watervallen naar de fjorden en grote (berg) meren. Op circa zeshonderd punten in Noorwegen wekt men stroom op d.m.v. een waterkrachtcentrale.36

De meeste hydro-centrales liggen in noordelijk Noorwegen. Uitzondering is de grootste waterkrachtcentrale van Noorwegen: Kvilldal Kraftstasjon in Suldal.

Waterkrachtcentrales in Noorwegen

Noorwegen voorziet de gehele bevolking van stroom uit waterkracht. Dan blijft er vervolgens nog enorm veel stroom over. Noorwegen kan voor een groot deel zelf bepalen hoeveel stroom zij opwekt. De stuwmeren zijn uiteraard voorzien van stuwdammen. Men kan, bij een lage vraag, de stuwdam sluiten. Op die manier zijn de Noorse stuwmeren een soort "stroom-opslag".

Noorwegen bied de stroom niet alleen aan. De Noorse overheid beseft heel goed dat zij, zeker op lange termijn, een zeer belangrijke rol op de energiemarkt/elektriciteitsmarkt gaan spelen. Een recent voorbeeld van inspanningen is de NORNED kabel. Een dikke stroomkabel van zuid Noorwegen naar Noord Nederland.

36 Vakantienaarnoorwegen.nl, stroom-waterkracht

40

Opwekken van stroom uit waterkracht

Aardolie

De andere belangrijke hulpbron voor de binnenlandse energievoorziening is aardolie uit het Noorse continentale plat. Berekend wordt dat de totale aardolievoorraden van Noorwegen 13,2 miljard sm3 olie-equivalenten belopen. Terwijl het merendeel van de aardolieproducten van Noorwegen wordt geëxporteerd, wordt het binnenlandse verbruik aangewend in de productie van brandstof voor voertuigen, voor het verwarmen van huizen en industriële verwarming en als grondstof voor de petrochemische industrie.

Overige duurzame energiebronnen

41

Naast waterkracht omvatten de duurzame energiebronnen van Noorwegen ook golfenergie, zonne-energie, windenergie en biomassa. Samen kunnen deze alternatieven zo’n 20 TWh per jaar leveren. Noorwegen heeft het potentieel windenergie te exploiteren, met name in kustgebieden, maar de kosten van de installaties blijven hoog. Er kunnen ook elektrisch aangedreven warmtepompen voor de exploitatie van warmte uit de bodem en andere bronnen worden gebruikt om aan een deel van de vraag voor verwarming te voldoen.37

Woningen worden normaliter zo gebouwd, dat ze maximaal gebruik maken van de natuurlijke warmte van de zon. Rechtstreekse zonnewarmte wordt ook toegepast binnen speciale niches, zoals zonnepanelen voor verlichting en radio- en televisieapparatuur in vakantiewoningen. Tot op zekere hoogte wordt er gebruik gemaakt van biomassa, d.w.z. houtschilfers en ander biologisch materiaal uit landbouw en industrie, maar de mogelijkheden hiervan worden nog niet ten volle benut. Golfenergie is onderwerp geweest van uitgebreid onderzoek, maar is tot dusverre slechts op beperkte schaal geïntroduceerd.

Voor Dorel

In Noorwegen heeft men de beschikking over vele natuurlijke energiebronnen, waarvan waterkracht de belangrijkste is. Dorel zou in de nabije toekomst dus ook gebruik kunnen maken van deze toegankelijkheden.

Politiek Juridisch

37 Noorwegen.nl, business, bedrijfsleven, energy, resources

42

De huidige regering in Noorwegen, die in het najaar van 2009 ontstond, is een meerderheidsregering, bestaande uit Arbeiderpartiet, Senterpartiet en Sosialistisk Venstre. Met deze partijen in de regering is er sprake van een rood-groene coalitie.

RegeringDe regering houdt zich onder meer bezig met het voorleggen van wetsontwerpen en begrotingsvoorstellen aan het Noorse parlement, Storting, en het uitvoeren van besluiten via ministeries. De regering komt voort uit het parlement en wordt voorgezeten door de minister-president. 38

Regeringsbesluiten worden formeel elke vrijdag genomen door de Koning in Vergadering (gezamenlijk goedgekeurd door de koning en de ministerraad). Alle Koninklijke besluiten moeten door de koning ondertekend worden en door de minister-president hertekend worden.

De Noorse regering, met name de minister-president, heeft minder macht dan in veel andere westerse landen. Traditioneel gezien bekleden de minister-president, de minister van Buitenlandse Zaken en de minister van Financiën de belangrijkste regeringsposten.

De wetgevende macht wordt steeds meer vanuit het parlement aan de regering gedelegeerd, en vaak ook verder omlaag in de bevoegdheidsstructuur naar afzonderlijke ministeries binnen de regering. Noorwegen wordt gekenmerkt door een ministerieel bestuur. De minister is het politieke hoofd van zijn of haar ministerie. Het dichtst bij de minister staan staatssecretarissen en politieke adviseurs.

De ministeries zijn hiërarchisch gestructureerd, met een secretaris-generaal als de hoogste bestuurlijke functionaris, gevolgd door de directeur-generaal (ekspedisjonssjef) op departementsniveau, de vice-directeur-generaal (avdelingsdirektør) op departements- of sectieniveau, de waarnemend vice-directeur-generaal (underdirektør) op sectieniveau, het divisiehoofd (byråsjef) op divisieniveau en een ambtenarenkorps dat samengesteld is uit diverse rangen adviseurs, uitvoerende ambtenaren en administratief personeel.

Parlement

Het parlement,Stortingnet, is het hoogste politieke orgaan van Noorwegen. Er vinden om de vier jaar verkiezingen voor het parlement plaats en de zetels worden verdeeld via een systeem van evenredige vertegenwoordiging. De regering wordt namens de koning samengesteld vanuit het parlement.

Een meerderheid in het parlement kan via een motie van wantrouwen het aftreden van een regering of een specifieke minister bewerkstelligen. Elk lid van het parlement kan een motie van wantrouwen indienen, maar de regering kan ook zelf door een motie om het vertrouwen vragen. Ingeval een regering de wet heeft overtreden of door haar handelen de grondwet heeft geschonden, kan zij door het parlement naar huis worden gestuurd.De meeste wetsontwerpen en voorstellen voor nationale begrotingen worden door de regering aan

38 Noorwegen.placement.nl, Politiek in Noorwegen

43

het parlement ter goedkeuring voorgelegd. Er hoeven meestal maar kleine aanpassingen in de wetsontwerpen te worden aangebracht, aangezien de regering reeds de steun van een meerderheid in het parlement heeft of haar voorstellen aan de wensen van de meerderheid in het parlement heeft aangepast.

Het parlement ziet toe op de verrichtingen van de regering. De belangrijkste controle-instrumenten zijn het uitspreken van het vertrouwen, het bijeenroepen van het hof van beschuldiging voor aanklachten tegen ministers, controles door de Rekenkamer en het systeem van parlementaire vragen en interpellaties. Tijdens het vragenuurtje kunnen leden van het parlement rechtstreeks vragen stellen aan de regering, die door de minister in kwestie moeten worden beantwoord. Normaliter zal er vervolgens een kort debat plaatsvinden.

Er zijn 169 gekozen vertegenwoordigers in het parlement, die alle een partij vertegenwoordigen. Het is een aangepast eenkamerparlement: als het wetgevende functies uitoefent, wordt het verdeeld in twee kamers, het Odelsting (3/4) en het Lagting (1/4), elk met betrekkelijk gelijkwaardige bevoegdheden. Regeringsvoorstellen worden eerst ingediend bij het Odelsting en vervolgens bij het Lagting. Rijksbegrotingen en wijzigingen in de grondwet worden in de plenaire vergadering behandeld. Grondwetswijzigingen vereisen een tweederde meerderheid, terwijl verder een gewone meerderheid voldoende is.Een Presidium, dat uit zes leden bestaat, zit het parlement voor. Besprekingen en het debat in de vergaderzaal van het parlement spelen veelal een beperkte rol in de uitkomst van een bepaalde zaak. Het meeste werk vindt plaats in de permanente commissies, waar het merendeel van de wijzigingen op regeringsvoorstellen wordt ingediend. Samen met de afzonderlijke partijfracties vormen de twaalf permanente commissies de belangrijkste politieke organen van het parlement.

Het parlement wordt per provincie gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging, d.w.z. dat elke provincie een bepaald aantal vertegenwoordigers toegewezen krijgt, gebaseerd op het aantal inwoners. In de vergaderzaal zit men niet als politieke partij bij elkaar, maar als regio.39

Gemeenten en provinciesNoorwegen is verdeeld in 19 provincies (fylker) en 434 gemeenten (kommuner). De bestuurlijke bevoegdheden van de provincie- en gemeenteraden zijn gedelegeerd vanuit de rijksoverheid en vastgelegd in wetgeving, niet in de grondwet.De rijksoverheid wordt op lokaal niveau rechtstreeks vertegenwoordigd door de bureaus van de provinciale gouverneurs (fylkesmannen).De gemeentes zijn verantwoordelijk voor het primair onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs, sociale diensten, gemeentelijke wegen, water, riolering en ruimtelijke ordening. Voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en een aantal technische diensten is de provincie verantwoordelijk.

39 CIA, publications Norway, Government

44

Deze bestuurlijke niveaus ontvangen elk een deel van hun inkomsten uit lokale belastingen en heffingen, en deels uit door de centrale overheid en andere publieke instellingen toegekende middelen.De provincies en gemeenten worden bestuurd door gekozen raden. De verkiezingen zijn om de vier jaar. De zetels worden verdeeld volgens een systeem van evenredige vertegenwoordiging. De raden worden geleid door een uitvoerend college, dat uit een representatieve selectie van alle fracties in de betreffende raad en een burgemeester bestaat. Een aantal uitzonderingen, voornamelijk Oslo en Bergen, past een parlementaire bestuursvorm toe en richt aldus een lokaal bestuur in dat gebaseerd is op partijen.

Politieke partijenVan politiek links naar rechts kent men meer dan 20 partijen. Sommige partijen kan men meer zien als een belangenpartij voor een bepaalde regio of bevolkingsgroep. Zo hebben de ‘Samen’ een eigen politieke partij en is er ook een kustpartij, die de belangen van de kustregio's wil behartigen, en een plattelandspartij. Daarnaast zijn er partijen die zich richten op een bepaald thema, bijvoorbeeld het milieu. Ook is er een ouderenpartij.De grootste politieke partijen zijn onder meer de Arbeiderpartiet, Kristelig Folkenpartij, Hovre, Venstre, Fremskrittpartiet, Sosialistisk Venstre en Senterpartiet

Algemene wetten

In Noorwegen is het vanaf een leeftijd van 18 jaar mogelijk om te stemmen. Dit staat beschreven in de grondwet die in 17 Mei 1814 is aangenomen.

ECE R44 Wet

Sinds mei 2006 is het gebruik van veiligheidsgordels en kindveiligheidssystemen in alle soorten voertuigen in heel Europa dwingend voorgeschreven (richtlijn 2003/20/EG). Het verplichte gebruik van autokinderzitjes voor kinderen in de EU geldt in de meeste gevallen tot een lichaamslengte van 1,50 m of 1,35 m. De leeftijdsgrenzen zijn in de lidstaten afzonderlijk geregeld.40

Keuringsnorm - ECE-label

Alle autokinderzitjes moeten duidelijk zichtbaar het ECE R 44/04- goedkeuringslabel dragen voor de zichtbare herkenning van de standaard veiligheidsvoorschriften.

40 Britax-Roemer, veiligheidsvoorschriften

45

Verklaring van het ECE-label

1. aanduiding van de categorie waarvoor het kinderzitje is goedgekeurd2. goedgekeurd voor lichaamsgewicht3. "Y" betekent dat dit kinderzitje een vijfpuntsgordel met kruisgordel heeft4. Europees keurmerk5. kengetal van het land waarin de goedkeuring is verleend (1=Duitsland, 2=Frankrijk,3=Italië,

4=Nederland enz.)6. goedkeuringsnummer. De twee eerste cijfers geven aan conform welke versie van de ECE R

44-norm het kinderzitje is goedgekeurd (in dit geval ECE R 44/04)7. volgnummer

Keuringsnorm - ECE-norm

Europese deskundigen hebben voor kindveiligheidssystemen vijf groepen op grond van het gewicht van het kind vastgesteld:

ECE R 44/03 en 44/04 groepsindeling

Groep 0under 10 kg

(tot ca. 9 maanden)

Groep 0+under 13 kg

(tot ca. 18 maanden)

Groep I 9 - 18 kg (ca. 8 maanden - 3 1/2 Jaar)

Groep II 15 - 25 kg (ca. 3 - 7 Jaar)

Groep III 22 - 36 kg (ca. 6 - 12 Jaar)

Voor Dorel

Dorel kan van de regeling over het ECE keurmerk gebruik maken omdat het bedrijf zijn producten al naar deze standaarden produceert. Noorwegen heeft een duidelijk beleid als het gaat om veiligheid in het verkeer. Fietsers moeten helmen dragen en autostoeltjes zijn verplicht voor kinderen tot een lengte van 1,50m. De regels die hier gelden zijn dus uitermate geschikt om te exploiteren voor een bedrijf als Dorel.

46

Conclusies

PolenSWOT AnalyseStrenghts:

- Hoogopgeleide bevolking.- Lid van de Europese Unie & Schengenverdrag. Er is vrij verkeer van personen en goederen

mogelijk. Regels en wetten met betrekking tot in- & uitvoer verschillen niet tot weinig van de rest van de Europese Unie.

- Engels wordt vrijwel perfect gesproken en verstaan- Internationale bedrijvigheid wordt gestimuleerd- Zakenmentaliteit in grote lijnen vergelijkbaar met Nederland- Uitstekende infrastructuur aanwezig- Stabiele regering- Gunstige belasting tarieven- Richtlijnen autozitjes gelijk aan de Europese Unie

Weaknesses:-- Relatief lage urbanisatiegraad- Daling in de trend van het geboortecijfer- Zwaar getroffen door de economische crisis- Beperkte financiële middelen- Belang van veiligheid in het verkeer nog niet op het niveau van Nederland- Er wordt nog te weinig gedaan met MVO

Opportunities:- Ideale ‘tussenmarkt’ voor Oost-Europa en Azië.- Mogelijkheden tot ontwikkeling- Mogelijkheden tot MVO

Threats:- Dalend bevolkingaantal, dus een dalende afzetmarkt- Vergrijzing- Cultuurverschillend (op basis van de 5 dimensies van Hofstede)- Corruptie

Polen heeft zich tot aan de economische crisis stormachtig ontwikkeld. De recessie kwam dan ook op een heel vervelend moment. Polen mist nu het laatste stukje ontwikkeling, waardoor het nog niet op het niveau zit van andere landen binnen de Europese Unie. Het is dus de vraag hoe en wanneer Polen uit de crisis komt. Voorlopig zit het land er nog middenin. Dat is terug te zien aan een dalend BNP en een stijgend werkloosheidspercentage. Op het eerste gezicht lijkt het dus niet aantrekkelijk voor buitenlandse bedrijven om nu naar Polen te trekken. Als er echter naar de lange termijn gekeken wordt valt dat nog te bezien. Als de ontwikkeling over een paar jaar doorzet dan bestaat er een aannemelijke kans dat Polen door kan stoten naar een niveau van boven het Europese gemiddelde, want de mogelijkheden zijn er wel

47

degelijk. Er is een hoogopgeleide arbeidsmarkt aanwezig, het is een ideale markt met het oog op Oost-Europa en Azië en er wordt aandacht besteed aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De economische situatie zit niet mee. De overheid heeft de middelen niet om het koopgedrag van de consumenten te stimuleren door middel van bijvoorbeeld lagere belastingen of subsidies voor bedrijven. Maar als Dorel bereid is te investeren en een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van Polen zal zich dit in een paar jaar wellicht terug betalen. Buitenlandse ondernemingen zijn ook noodzakelijk voor deze ontwikkeling. Door het delen van kennis en knowhow wordt de Poolse bevolking gestimuleerd.

Om een duidelijk advies voor Dorel te formuleren is lastig. We weten niet wat de toekomst zal brengen. Als Dorel zich in Polen vestigt zal het dus, zoals gezegd, moeten investeren in die toekomst. Misschien zal het de eerste jaren wel verlies draaien, maar als de crisis definitief verdwenen is en de mogelijkheden open komen te liggen is Polen uitermate geschikt voor Dorel. Wellicht kan Dorel beginnen met een productlijn in Polen op te zetten met de wat goedkopere merken en modellen. Naarmate er op financieel gebied meer mogelijk wordt, kunnen andere modellen geïntroduceerd worden. Een ideaal scenario zou zijn dan in navolging van Dorel, meer bedrijven zich gaan vestigen in Polen.

48

NoorwegenSWOT-analyse Noorwegen

Strengths

- Hoogopgeleide bevolking.- Engels wordt vrijwel perfect gesproken en verstaan- Internationale bedrijvigheid wordt gestimuleerd- Stabiele regering- Richtlijnen autozitjes gelijk aan de Europese Unie- Gezinnen met veel kinderen- Veiligheid staat hoog in het vaandel, ook in verkeer!

Weaknesses- Geen lid van de Europese Unie- Lage bevolkingsdichtheid- Licht dalend geboorte aantal- Groot gedeelte onbewoonbaar / niet toegankelijk voor bedrijven - Export en Import van producten kan beter i.v.m. infrastructuur- Sommige plaatsen zijn moeilijker bereikbaar door sneeuw en lawines

Opportunities- E-commerce nog verder uitbreiden- Zakenmentaliteit in grote lijnen vergelijkbaar met Nederland- Kleine machtafstand, makkelijke omgang - Regels en wetten zijn belangrijk, ook in het verkeer (afzet groot)- Er wordt veel gedaan met duurzame energiebronnen- Veiligheidsgordels en kind-veiligheidssystemen zijn voorgeschreven

en moeten het ECE-veiligheidslabel hebben.

Threats- Op technologisch gebied ligt Noorwegen achter op Europa- Er wordt nog te weinig geïnvesteerd in onderzoek- Er is maar 1 technische universiteit

Van de mondiale crisis is in Noorwegen op dit ogenblik weinig meer te merken, alleen in de bouwsector ging het een korte tijd wat slechter. Maar ook nu wordt er weer veel gebouwd, de prijzen van huizen stijgen weer. De economische groei van Noorwegen ligt een stuk hoger dan die in Nederland.Veiligheid in Noorwegen is erg belangrijk, en het is ook onwaarschijnlijk dat mensen hierop zullen bezuinigen. Alleen de luxe producten hebben tijdens de crisis wat minder afzet gehad. De wet in Noorwegen is erg voordelig als het gaat om producten die Dorel produceert. Zoals de regel dat fietsers in het verkeer verplicht een helm moeten dragen, en veiligheidsproducten moeten voldoen aan de Europese standaard.Verder is Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen erg van belang in Noorwegen. Dit is ook mogelijk vanwege het groot aantal natuurlijke bronnen die in dit land te vinden zijn. Omdat dit concept de laatste jaren erg speelt in de wereld, biedt Noorwegen dus vele kansen om zo duurzaam

49

mogelijk te produceren wat zowel voordelig is voor Dorel als voor het milieu. Wat wel een struikelblok kán vormen voor distributie is de infrastructuur in Noorwegen. Deze ligt nog achter op andere landen in Europa. Vaak zorgt het ´weer´ ook voor problemen, zoals sneeuwval en lawines. De kans die Dorel daar eventueel uit kan halen is E-commerce. Deze opkomende markt is snel groeiend, en kan wel toegepast worden op Noorwegen vanwege het uitstekende luchtverkeer. Er zijn vele vliegvelden in Noorwegen, waardoor transport van goederen nog steeds goed mogelijk is.Noorwegen heeft een hoogopgeleide bevolking, wat goed kan uitpakken voor een eventuele vestiging van Dorel in dit land. Ook is de beheersing van de Engelse taal groot, waardoor er niet snel communicatieproblemen zullen ontstaan. De stabiele regering heeft een duidelijk beleid, en veel minder papierwerk dan hier in Nederland. Noorwegen is geen lid van de Europese Unie, maar voert op veel gebieden wel een gemeenschappelijk beleid.

Net als voor Polen is het lastig om een conclusie te formuleren voor Noorwegen. Er liggen zowel kansen, maar er zijn ook zaken die het een stuk lastiger kunnen maken voor Dorel om zich te vestigen en de afzet daar te vergroten. Indien Dorel een geschikt gebied vindt, qua infrastructuur en klimaat, heeft het een grote kans van slagen op deze nieuwe markt. De bevolkingsdichtheid van Noorwegen is dan laag, maar doordat 80% van de bevolking in steden woont liggen hier veel mogelijkheden voor afzet. Er is door de wetgeving en houding van inwoners ten opzichte van veiligheid veel vraag naar producten die deze veiligheid waarborgen. De technologie die Dorel nu toepast op haar producten, kan men ook in Noorwegen toepassen als het bereidt is om hierin te investeren.

50

Bronnenlijst

POLEN Demografisch´Klasse voor ouders´, pagina 6&7, in: http://www.klasse.be/ouders/21556/nieuwe-ouders-in-europa/ (4 mei 2011)

‘Central Intelligence Agency’, Poland, in: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pl.html (4 mei 2011)

‘Centraal Bureau voor de Statistiek’, in: http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/D3956F91-893B-4F0D-B95C-E3A4C47233DD/0/2005k1b15p104art.pdf (4 mei 2011)

‘Wereldbank, wereldontwikkelingsindicatoren, in: http://www.google.com/publicdata?ds=wb-wdi&met_y=sp_dyn_tfrt_in&idim=country:NLD&dl=nl&hl=nl&q=vruchtbaarheidscijfer (4 mei 2011)

‘US Library of Congress’, in: http://countrystudies.us/poland/42.html (4 mei 2011)

‘Every Culture’, in: http://www.everyculture.com/Russia-Eurasia-China/Poles-Kinship-Marriage-and-Family.html (4 mei 2011)

´Nation Master´, in : http://www.nationmaster.com/red/country/pl-poland/edu-education&all=1 (5 mei 2011)

‘Spain Exchange’, in: http://www.spainexchange.com/guide/PL-education.htm (5 mei 2011)

‘Central Intelligence Agency’, in: http://www.indexmundi.com/nl/nederland/leeftijdsopbouw.html (5 mei 2011)

‘K.Dydynski, , Lonely Planet, Polen (2002), M.Hus, ANWB Media, Polen (1998), S.Wijnands, Gottmer, Polen (1996)‘, in: http://www.landenweb.net/polen/bevolking/ (5 mei 2011)

‘University of Buffalo’, New York, in: http://info-poland.buffalo.edu/classroom/maps/task3.html (5mei 2011)

‘PL-info’, Polen, in: http://www.pl-info.net/polen/belangrijke-steden/ (29 mei 2011)

‘Hilde Faber, projectleider integrale wijkaanpak’, Den Haag, in: http://www.standpuntdenhaag.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=151:verslag-wijkbijeenkomst-28-april-2010&catid=94:standpunt-centrum-algemeen&Itemid=17 (30 mei 2011)‘Jos America’, in:

51

http://www.josamerica.com/Latest%20News/070227%20McFlek%20Warschaw/McFlek%20Warschau-NL.htm (30 mei 2011)

Economisch‘Landenweb, Polen’, in: http://www.landenweb.net/polen/economie/ (12 mei 2011)

‘M. Feenstra’, Den Haag, in: http://www.voorbeginners.info/polen/economie.htm (12 mei 2011)

‘Central Intelligence Agency’, in: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pl.html (14 mei 2011)

‘Stanley St Labs’, Economy Watch, in: http://www.economywatch.com/world_economy/poland/ (14 mei 2011)

‘EVD’, in: http://www.polen.nl/site/praktisch/import_export.html (14 mei 2011)

‘Central Intelligence Agency’, IndexMundi, in: http://www.indexmundi.com/nl/polen/lopende-rekening-van-de-betalingsbalans.html (14 mei 2011)

‘EVD’, in: http://www.polen.nl/site/achtergronden/economie.html (22 mei 2011)

‘Wojciech Nowicki’, in: http://www.podlaskie.strefabiznesu.pl/artykul/euro-po-5-zl-mozliwe-3794.html (22 mei 2011)

Sociaal-cultureel (voetnoten)

1. (Bron: Greet-Meet-Treat Poland, verkregen via K.v.K.)2. (Bron: Worldbusinessculture, ‘Doing business in Poland: Meetings’, in:

http://www.worldbusinessculture.com/Business-in-Poland.html, 12 mei 2011)3. (Bron: Agentschap NL, ‘Polen: Zakencultuur’, in:

http://www.agentschapnl.nl/onderwerp/polen-zakencultuur, 12 mei 2011)4. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal ander denkenden: omgaan met

cultuurverschillen”, 31e druk, Contact, Amsterdam, oktober 2010)5. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 58.)6. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 87.)7. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 128.)8. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 173.)9. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 211.)

Technologisch (voetnoten)10. (Bron: Ilona Buttler, “Wat vinden de Europese automobilisten van verkeersveiligheid?”, in:

www.sartre.inrets.fr, 14 mei 2011)11. (Bron: Alexander J.A.M. van Deuren & Jan A.G.M. van Dijk, “Trendrapport computer- en

internetgebruik 2010”, in: http://www.utwente.nl, p. 18)12. (Bron: Ninas, “Polen: een nieuwe staat in de Europese gemeenschap”, in: www.nynas.com, 18

mei 2011)

52

Ecologisch (voetnoten)13. (Bron: “Het klimaat van Polen”, in: www.klimaatinfo.nl/polen/, 22 mei 2011)14. (Bron: J. Solowski, “Toekomstperspectief van nieuwe energiebronnen in Polen”, in:

www.investeerinpolen.nl, vanaf p. 7, 23 mei 2011)15. (Bron: KDE-Energy, Polen, in: www.kde-energy.com, 22 mei 2011)16. (Bron: IDZP & TPA Horwath Raport 2010, “Wind energy in Poland”, in: www.agentschapnl.nl,

22 mei 2011)17. (Bron: Michèlle Elbers, “Polen en Duurzaamheid”, in:

http://polen.inzaken.eu/nl-NL/articles/479/polen-en-duurzaamheid.html, 22 mei 2011)

Politiek-juridisch‘M. Feenstra’, Polen voor beginners, in: http://www.voorbeginners.info/polen/politiek-2.htm (26 mei 2011)

‘ANP’, 10-04-2010, in: http://www.nu.nl/buitenland/2222784/poolse-president-lech-kaczynski-verongelukt.html (26 mei 2011)

‘Drs. Ing. M. de Bruin’, Sales Manager Eunite, in: http://export.nl/landen/polen/polen_3605.html (26 mei 2011)

‘ANP‘, 05-07-2010, in: http://www.nu.nl/buitenland/2284949/komorowski-wint-presidentsverkiezing-polen.html# (28 mei 2011)

‘PL-info‘, Polen, in: http://www.pl-info.net/polen/reizen/ (29 mei 2011)

‘Carrefour‘, 2011, in:http://www.carrefour.eu/verzekeringen/carrefour_reisbijstand_kinderzitjes.html#Polen (29 mei 2011)

‘Berlin, politics EU‘, in: http://www.ota-berlin.de/blog/tag/bronislaw-komorowski/ (29 mei 2011)

‘ASAP France‘, in: http://www.asapfrance.info/nl/zoom-france/la-france-d-ici-et-d-ailleurs/e-comme-europe/ (29 mei 2011)

‘Permalink‘, 28-03-2008, in: http://vakantie.paginablog.nl/vakantie/2008/03/23-week/ (30 mei 2011)

‘Consumentenbond‘, in:http://www.consumentenbond.nl/test/auto-vrije-tijd/auto/kinderzitjes/extra/kinderzitje-auto-verplicht-en-regels/ (30 mei 2011)

53

Noorwegen Demografisch (voetnoten)

18. http://www.indexmundi.com/ 19. http://www.indexmundi.com/nl/noorwegen/bevolkingsgroei.html 20. http://www.indexmundi.com/nl/noorwegen/leeftijdsopbouw.html 21. http://www.ssb.no/areal_en/22. Published 24 February 2011 © Statistics Norway

Economisch (voetnoten)23. http://www.ssb.no/en/mb/part1/ki06011e.shtm 24. http://www.indexmundi.com/nl/noorwegen/

Sociaal-cultureel (voetnoten)25. Interview26. Interview27. Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkende, p. 5828. Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkende29. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 211.)30. Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 128.)31. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 173.)32. (Bron: Geert Hofstede & Gert Jan Hofstede, “Allemaal anders denkenden”, p. 87.)

Technologisch (voetnoten)33. http://www.wereldinformatie.nl/xinfo/Noorwegen/infrastructuur/33 34. http://www.google.com/publicdata?ds=wb-

wdi&met_y=it_net_user_p2&idim=country:NOR&dl=nl&hl=nl&q=internetgebruik+noorwegen 35. http://www.agentschapnl.nl/onderwerp/noorwegen-e-business

Ecologisch (voetnoten)

36. http://www.vakantienaarnoorwegen.nl/noorwegen-energie-elektriciteit-stroom- waterkracht.html

37. http://www.noorwegen.nl/About_Norway/business/Bedrijfsleven/energy/resources/

Politiek-Juridisch

38. http://noorwegen.placement.nl/default.aspx?menu=108 39. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/no.html 40. http://www.britax-roemer.nl/veiligheidscentrum/voorschriften

54

Bijlagen

Interview NoorwegenGroep: Lars Lommers, Jasper van den Dungen, Bart Sinx, Davy Huijsmans

We gaan u een aantal vragen stellen met betrekking tot de DESTEP-factoren van Noorwegen. Deze houden in Demografisch, Economisch, Sociaal-cultureel, Technologisch, Ecologisch en Politiek-juridisch. Wij beschouwen u daarin namelijk als expert. U heeft ons toestemming gegeven om dit interview op video/geluid vast te leggen. Klopt dat?Ja.Dan gaan we nu beginnen met het interview.

InleidingWelke functie bekleedt u?Ik ben zelfstandig ondernemer hier in Noorwegen, en daarnaast ben ik onderzoeker in bewegingswetenschappen hier in Noorwegen.En hoe lang bent u hier al werkzaam?Hoe bedoel je met ‘Hier’? => In Noorwegen als zelfstandig ondernemer.Als zelfstandig ondernemer 5 jaar, en als onderzoeker 9 jaar.En waar bent u precies werkzaam in Noorwegen?In Sogndal.Zijn er op het eerste gezicht opmerkelijke verschillen tussen Nederland en Noorwegen?Ik weet niet wat jullie bedoelen met opmerkelijk, maar als we kijken naar verschillen in bedrijf, is er veel minder hiërarchie. Minder hoge werkdruk, meer zelfdiscipline, en in veel dingen liggen ze 5 tot 10 jaar achter in vergelijking met Nederland. Was het voor u moeilijk om u aan te passen aan de Noorse cultuur? Nee, dat was niet echt moeilijk.

DemografischHoe staan de Noorse gezinnen tegenover het krijgen van kinderen? Op welke leeftijd bijvoorbeeld, en hoe veel kinderen krijgen ze dan? Hoe wordt daar tegen aan gekeken?Kinderen zijn hier in Noorwegen heel belangrijk, daar wordt wel erg tegen aangekeken. Gemiddeld krijgen ze 2 tot 3 kinderen, ze krijgen ze over het algemeen ook iets eerder dan in Nederland want er zijn veel goede regelingen voor families met kleine kinderen. En het is ook geen beperking hier in Noorwegen om een kind te hebben terwijl je nog studeert, het hier niet zo als in Nederland dat je eerst huisje-boompje-beestje moet hebben. Hier is het vaak zo dat als je samen bent er al sneller aan denkt om een kind te maken, en daarna gaan we wel weer verder met studeren. Die regelingen die er zijn, wat houden die precies in? Dat ze bijvoorbeeld bijstand krijgen via de overheid? Deze vraag komt ook later nog wel terug bij jullie, maar het is wel zo dat ik per jaar 10 dagen op kan nemen (ziekmelden gewoon), om op mijn kind te passen. En die regeling, bijvoorbeeld als je kind ziek is en je moet er voor thuis zijn, dan kun je met behoud van loon

55

gewoon thuis zitten 10 dagen. Dus dat is bijvoorbeeld een regeling. Verder zijn er ook veel regelingen voor alleenstaande moeders met kinderen dat die dus extra steun krijgen. Het is zelfs zo dat als je gescheiden zou zijn en je verzorgt het kind helemaal alleen, krijg je meer geld dan dat je de zorg deelt met je man. Ok, dat is wel een hele mooie regeling. Dat maakt het ook aantrekkelijk om kinderen te krijgen.Ja zeker, met studiezorgen ook. Als je studeert en je hebt een kind, dan kun je bij een studentenhuisvesting bepaalde woningen krijgen die niet zo duur zijn, waar je dus met een kind kunt wonen.En betreft die kinderen, want het gaat natuurlijk ook om de veiligheid van die kinderen voor het bedrijf dat wij behandelen, besteden ouders over het algemeen veel geld aan veiligheidsproducten? Bijvoorbeeld kinderzitjes, of andere attributen voor kinderen.Dat is allemaal veel later die vraag, Jasper. Ik heb hem hier staan bij demografisch.Ja, klopt maar je krijgt eerst nog de daadwerkelijke cijfers daarbij.Klopt, maar ik dacht dat u waarschijnlijk niet precies zou weten wat de cijfers daarbij zijn. Nee, die kun je opzoeken maar ik dacht 2,1 per familie. 2,1 of 2,3. In ieder geval in Nederland is het 1.8, dat weet ik.Wat vindt u van de verschillen in opvoeding tussen Noorwegen en Nederland? Hier is het echt zo dat je een kind niet mag slaan, dat staat in de wet vastgelegd. Verder is ze straffen ook niet echt positief. Ze krijgen een iets vrijere opvoeding, niet echt vrijer maar een beschermende opvoeding. Door bijvoorbeeld de staat, geen alcohol voor je 18e en dat soort dingen. En ze hebben qua opvoeding relatief conservatieve waarden en normen. Dat kan ook heel positief zijn. En heeft u daar zelf dan ook ervaring mee? Ja, ik ben zelf eigenlijk redelijk progressief in mijn gedachtengang. Misschien niet zo in vergelijking met de Nederlanders, maar voor een Noor ben ik best wel progressief. Als ik het vergelijk met de Noren krijg ik sneller dingen voor elkaar. In Nederland heb je een wet om te omzeilen, of om de gaten in de wet te vinden. Hier is het zo, wat voor wet het ook is, ook al is hij zo dom als wat, ze luisteren er naar. Ze zijn echt heel plichtsgetrouw.Dat is wel een mooie zaak natuurlijk.Ja, het heeft zijn positieve kanten en zijn negatieve kanten. En wat zijn daar bijvoorbeeld de negatieve kanten van?De negatieve kanten zijn bijvoorbeeld dat sommige wetten die nog heel ouderwets zijn, omdat toch iedereen zegt van: ‘Nee, dat geldt gewoon’. Terwijl ik denk dat sommige wetten gewoon niet meer van toepassing zijn. Of achterhaald.Zoals? Bijvoorbeeld welke niet meer van toepassing zijn.Ja, dan moet ik even goed nadenken. Je kunt hier bijvoorbeeld geen alcohol meer kopen na 18:00 uur in de gewone winkel, of de staatswinkels. Dat zou het dronkenschap nog bevorderen als je het nog later koopt van 18:00 uur of 19:00 uur. Ik vind dat een achterhaald iets, want als je alcohol in gaat slaan kun je dat ook inslaan om 20:00 uur of 21:00 uur. Ik zie daar het probleem niet in. Maar dat is gewoon een wet, om 18:00 uur moeten de gordijntjes, de rest van de winkel is gewoon open, maar om 18:00 uur gaan de gordijntjes voor de alcohol en bier etc. dicht. Terwijl de rest nog gewoon verkocht kan worden in de supermarkten. En dat vind ik een beetje achterhaald. Maar die wet toont dan wel aan dat de veiligheid van de jeugd wel hoog in het vaandel staat.Ja, dat is ook een beetje de cultuur. Dat is wel het probleem hier. Alcohol, omdat het een heel beschermd goed is willen ze het niet makkelijk toegankelijk maken. Als de Noren op een

56

gegeven moment 18 zijn, gaan ze daar ook veel harder tegen in. Dan gaan ze heel veel drinken, dat is de cultuur. Als je gaat drinken, dan moet je je meteen ook lazarus drinken. Een beetje die Viking-cultuur nog. En dat is een beetje een gedachte waar ik probeer die Noren van af te halen, maar dat is een beetje moeilijk omdat dat in de cultuur zit. Maar verder qua veiligheid, de staat is wel zo dat alles heel veilig moet zijn. Dan vraag 4, besteden de ouders veel geld aan veiligheidsproducten voor kinderen? En vooral voor jongere kinderen natuurlijk.Ja, dat is erg belangrijk. Bijvoorbeeld een fietshelm. Hier in Noorwegen, als een kind fietst, is dat eigenlijk verplicht met een helm. Voor volwassenen is dat niet verplicht, maar ook zij hebben vaak een fietshelm. En er zijn hier ook veel heuvels, dus dat is wel heel slim. Verder is het zo dat je niet naar school mag fietsen voor je 5e klas bij ons in het dorp. En dat komt omdat ze eerst de verkeersveiligheid moeten kennen/kunnen, met betrekking tot fietsen ook dat dat veilig moet zijn. Verder is het zo met kinderzitjes in de auto, dat daar best wel strenge regels over zijn. Tot je 1m35 of 1m40 bent mag je niet voorin zitten, dan moet je op een verhoging zitten. Daar zijn best wel strenge wetten/voorschriften voor. Ok, er wordt dus veel aan gedaan om dat zo te doen. Ja.U zegt net dat kinderen niet naar school mogen rijden in verband met de verkeersveiligheid. Hoe is die ongeveer in Noorwegen? Ze mogen wel naar school toe lopen, omdat dat wel veiliger is. Maar de verkeersveiligheid is hier eigenlijk wel goed. Ik woon in een dorp van 6000 inwoners dus dat is niet echt groot. Maar dat is te vergelijken met een plaats in Nederland van ongeveer 25000 inwoners. Het is een regelfunctie wat we hier hebben. We hebben hier een Hbo-opleiding, we hebben hier relatief gezien veel supermarkten. Dus je kunt het vergelijken met een grotere plaats in Nederland.

EconomischOk, dan gaan we verder met de economische vragen.In hoeverre is Noorwegen hersteld van de economische recessie?Er was niet echt veel economische crisis hier. Het enige wat er hier was, was dat er in de bouw en financiële wereld een korte tijd was dat het even slecht ging. En vooral in de bouw, maar dat is eigenlijk een soort golfbeweging. 3 of 4 jaar geleden had de bouw gewoon veel te veel werk te doen, en nu was het dus zo dat een paar bedrijven over de kop gingen. En de financiële wereld heeft zich zo voorzien van geld, maar het lijkt nu alsof het allemaal weer over is. Ze zijn ontzettend veel aan het bouwen, de prijzen van huizen zijn omhoog geschoten, er is dus niet echt veel recessie. En vooral in die slechtere tijd, zijn er dus misschien vooral in de bouw dus veel bedrijven geweest die de deuren hebben moeten sluiten?Ja, het zijn bouwbedrijven geweest vooral die de deuren moesten sluiten, dat denk ik in ieder geval. En ook sommige autobedrijven. Maar sinds een jaar / half jaar zijn ze eigenlijk allemaal weer terug. In het begin toen de crisis begon was het zo dat het even een paar maanden wat slechter ging. Toen heeft de Noorse regering wat projecten naar voren geschoven, wat bouwprojecten en wat wegenprojecten, zodat ze daar eerder mee startten om het toch op gang te houden. Maar er zijn dus wel wat autobedrijven weg gegaan. Niet veel, maar er zitten er hier ook niet zo veel.Dus de economie is weer hersteld, of er zit in ieder geval flinke groei in.

57

Als we het vergelijken met de Nederlandse economie en de EU, dan verwachten ze in Noorwegen een economische opgang van 1… Noorwegen ligt daar in ieder geval veel meer boven. Hadden jullie in Nederland niet vorig jaar dat er een negatieve balans was? Vorig jaar al niet meer, geloof ik. Wij hadden toen al gewoon opgang, niet meer naar beneden. De mensen die in de openbare sector zaten merkten helemaal niets van de economische crisis. De luxe producten hebben er iets van gemerkt. Zoals auto’s, en de bouwbedrijven omdat deze niet zo snel een lening konden krijgen. Dus mensen zijn nu niet meer terughoudend qua aankopen doen? Ze hebben wel een economisch vertrouwen nu?Ja, het enige waar sommige Noren nog bang voor zijn is dat de rente omhoog gaat. Want die is de afgelopen tijd erg naar beneden gegaan. De huizenprijzen zijn erg gestegen in Noorwegen. Dus ze zijn bang dat de rente weer omhoog gaat naar 6%, en nu ligt hij rond de 2 of 3 %. Maar dat is het enige waar ze bang voor zijn. Maar het ziet er niet zo naar uit dat veel Noren er last van hebben want er worden weer veel spullen verkocht. Besteden Noren relatief veel aan veiligheidsproducten? Deze vraag heeft u net al een beetje beantwoord, het antwoord is dus ja omdat dit erg belangrijk is. Ja, het is erg belangrijk. En ik denk ook niet dat er op wordt bezuinigd als het economisch minder gaat. Ja, op de luxe producten natuurlijk maar dat gaat vaak niet om kinderproducten. Nee, voor kinderen niet. Voor ouders met jonge kinderen is de regering van Noorwegen heel goed bezig. En we hadden het net even over veiligheid in het verkeer. Hoe staat het met de Noorse infrastructuur? De Noorse infrastructuur kan stukken beter. Het vliegnet is erg goed, ik zit in een dorp van 6000 inwoners maar we hebben wel een vliegveld. Dat is allemaal wel goed, maar het wegennet komt naar mijn mening eigenlijk uit de jaren ’60 of ’70. Rond Oslo zijn ze goed bezig, daar hebben ze al wat snelwegen. Maar als je hier in het district komt waar in woon, moet je als je een tegenligger tegen komt vaak langs de kant van de weg gaan staan, zo smal zijn de wegen. En dit zijn toch nog regionale wegen. En we hebben ook veel lawinegevaar, en daar zijn niet alle wegen op ingesteld door ook het toenemende aantal auto’s. Het treinverkeer is eigenlijk de laatste 50 jaar niet veel veranderd op de langere afstanden. Als de trein van Oslo naar Bergen vergelijken met 50 jaar geleden, rijdt deze al 50 jaar met dezelfde snelheid. Dus nu is dat relatief langzaam, hij doet er veel te lang over. Dus ze investeren wel veel geld in de infrastructuur, maar niet genoeg. Het kan een stuk beter. Dus ze lopen in vergelijking met Nederland nog wel veel achter? Ja, ze hebben hier het probleem dat het land langgerekt is. Weinig mensen, dus waarom zou je investeren in wegen? Ze proberen hier in het district wel goede wegen neer te leggen, maar ze lopen toch nog achter de feiten aan. De wegen die ze maken, worden niet aangelegd met de gedachte: “over 50 jaar zijn ze ook nog breed genoeg”. Ze leggen een weg neer en zien dan 10 jaar later dat ze de weg toch eigenlijk iets breder hadden moeten maken. Dat kan dus beter. Dus qua bereikbaarheid voor bedrijven, logistiek gezien, kan het ook allemaal nog beter? Het is een uitdaging. Vandaag stond zelfs in de krant dat er 4 miljard kronen rond Bergen verloren gaat doordat er zoveel files rond Bergen zijn. Dat komt gewoon puur omdat de wegen daar vol zitten. Maar dat is dan eigenlijk alleen rond de grote steden als Bergen en Oslo, verder hier waar ik woon zijn geen echte files. Vandaag waren alle wegen naar Sogndal

58

gesloten vanwege lawines. De enige manier waarop men bij ons kon komen was via het vliegtuig. Dus dat is een uitdaging voor de Noorse infrastructuur. Dus lawines zijn wel een dagelijks probleem? Afgelopen 2 / 3 weken is er ontzettend veel regen gevallen, en nu is er hier in de omgeving dus heel veel lawinegevaar. Er is dit jaar veel sneeuw gevallen, een koude lange winter, en nu is dat allemaal aan het smelten dus zijn er veel lawines. Normaal hebben we er niet zo veel last van, maar het is nu wel erg veel.

Sociaal-cultureelDan gaan we verder met de Sociaal-culturele vragen.

Zijn er over het algemeen barrières op het gebied van taal? Wordt de Engelse taal goed verstaan en gesproken in Noorwegen? En hoe zit dat met bijvoorbeeld andere talen zoals Duits of Frans?Engels beheersen de meeste mensen. Ze krijgen nu vanaf klas 1, als ze 6 jaar, Engels in de klas. Dat is vroeg. Mijn jongste dochter van 6 jaar die krijgt nu al een beetje Engels in de klas, daar leren ze wat woordjes. Mijn dochter van 9 die heeft laatst Harry Potter in het Engels gelezen. Ok, dat is wel heel snel inderdaad.Ja, dat is wel iets te vroeg ook hoor, maar ze leest veel te veel. Het wordt voor hen als een soort tweede taal. Het wordt ook aangegeven op de middelbare school, Engels kun je niet kiezen dat heb je gewoon. Het is geen vreemde taal. Dus de jeugd nu kan allemaal Engels, en Duits / Frans of Spaans kunnen ze als vreemde taal kiezen op de middelbare school in de bovenbouw. Maar dat is toch een stuk minder dan in Nederland. Duits was ze hier kunnen is toch een stuk lager, en Frans en Spaans ook. Het enige nadeel van de Noren is dat ze Engels in principe allemaal wel beheersen, maar ze durven er niet voor uit te komen dat ze Engels kunnen. Ze zijn dus een beetje verlegen in het spreken? Ja, niet allemaal. Maar de iets ouderen, de mensen van mijn leeftijd rond de 30 / 40 jaar, kunnen het allemaal wel maar denken dat ze er niet goed in zijn. Dus ook in het zakenleven zijn ze allemaal een beetje verlegen in het spreken?Ja. Ze vinden het gaaf als iemand Noors kan. Al ken je maar een paar woorden, dan zijn ze erg blij dat je Noors kunt. Ze zullen je wel hel snel helpen in het Engels, het is geen barrière. Als we het vergelijken met Nederland, dan heb je een groep Nederlanders en 1 buitenlander. Dan gaan al die Nederlanders Engels praten. In Noorwegen heb je een groepje Noren, en er komt 1 buitenlander. De Noren praten dan nog steeds Noors met elkaar, maar tegen de buitenlander gaan ze wel Engels proberen te praten. Maar ze zullen niet meteen allemaal Engels gaan praten tegen elkaar. De Nederlanders passen zich meteen aan de buitenlander aan. Maar Engels kunnen ze gewoon goed.Wat vinden Noren van veiligheid in het verkeer? Ik heb al begrepen dat ze dat heel erg belangrijk vinden. Ja, het is heel belangrijk. De auto’s rijden rustiger hier, maar dat komt ook door de wegen waar je maar maximaal 90 km/h maar rijden. Op sommige wegen kun je ook niet harder rijden omdat er zoveel bochten in liggen. Ze rijden over het algemeen ook veel minder agressief dan in Nederland. Bumperkleven dat kennen ze hier in Noorwegen niet. Dus veiligheid vinden ze wel belangrijker dan op tijd op het werk komen?

59

Ja, bijvoorbeeld nu gaan ze in het verkeer blokken op de weg leggen zodat je niet meer in kunt halen op gevaarlijke stukken. Want ze hebben eigenlijk een nultolerantie qua ongelukken in het verkeer. Een zero-tolerance beleid dus? Ja, een zero-tolerance beleid. Dus dat is de bedoeling van die blokken op de weg zodat er minder ongelukken gebeuren. Want de meeste ongelukken die dus gebeuren zijn van auto’s die tegemoetkomen. Hoe is de man-vrouw verdeling in Noorwegen? Beslist de man bijvoorbeeld welke elektronische apparaten worden aangeschaft end e vrouw welke huishoudelijke producten? In hoeverre zijn vrouwen onafhankelijk? Zou het verstandig zijn van Dorel om zich specifiek op mannen of vrouwen te richten?Aan de ene kant zijn de vrouwen hier erg zelfstandig. Staat heel hoog in het vaandel dat ze zelfstandige vrouwen willen. Maar wat me opvalt, is dat vrouwen toch nog steeds veel de conservatieve normen en waarden hebben. Vrouwen van mijn leeftijd tussen de 30 en 40, zorgen nog voor het huis, moeten kinderen opvangen, mannen zijn er wel mee bezig ook. Maar ik zie van de man die de kinderen mee neemt naar de voetbal, en de vrouw is weer bezig met het eten maken. Ik vind het toch nog steeds redelijk conservatief daarin. Terwijl ze toch ook wel op die manier vooruitstreven zijn met gelijke lonen, en gelijke kansen voor vrouwen erg stimuleren. De vrouwen zelf zijn toch nog wel een beetje conservatief, de gedachte dat ze voor de man moeten zorgen als ze samen zijn. En hoe is dat op het werk? Zijn vrouwen ook veel aan het werk of is het echt alleen de man die werkt?Ja, dat wel. Het is niet zoals in Nederland dat 62% van de vrouwen huisvrouw is, ik denk dat 80 % van de vrouwen werkt. Ik denk dat dit wel een van de hoogste aandelen van Europa is. En het wordt ook gestimuleerd om te werken als vrouw, dat je wel zelfstandig je pensioen opbouwt. Het enige wat je wel hebt is dat als ze hele jonge kinderen hebben, ze bijstand kunnen krijgen tot de kinderen 3 jaar zijn. Maar vanaf de 3 jaar wordt er eigenlijk wel verwacht dat men de kinderen naar een kinderdagverblijf toe stuurt, en dat ze weer gaan werken. Het wordt hier wel erg gestimuleerd. Maar omdat het hier ook relatief duur is, moeten ze ook wel werken omdat ze anders niet rond kunnen komen. Waar moet rekening mee gehouden worden als je zaken doet met manne/vrouwen, jongeren/ouderen? Worden deze anders aangesproken? Worden bepaalde dingen als onbehoorlijk beschouwd die we in Nederland normaal vinden? Bijvoorbeeld mensen noemen bij naam of juist iemand aanspreken in zijn functie. Ik vind dat hier een heel prettig iets. Er is hier veel minder hiërarchie hier in omgang. Minder deftige praat, zoals in Nederland spreekt men met U. Dat hebben wij hier niet. Het enige U zou eventueel kunnen zijn tegen de koning en koningin. Verder is het allemaal Jij, Je, Ik, etc. Dat vind ik ook veel prettiger. Dus elke keer als jij tegen mij u zegt, voel ik me een oude lul. Daar ben ik wel blij mee, dat de hiërarchie hier veel minder is. Er zijn wel wat regeltjes die je moet onthouden, je moet niet heel direct zijn naar elkaar toe. Dat vinden de Noren niet fijn. Dus je moet niet te direct zijn in je mening en omgang, ze durven niet direct hun mening te vertellen. En je mag ook niet te arrogant overkomen, dat vinden ze onbeschoft. Alleen sporters mogen van te toren afblazen. Maar je mag eigenlijk niet zeggen dat je heel goed ergens in bent. Dus ze praten over het algemeen overal een beetje om heen, en het wordt niet gewaardeerd als je jezelf de hemel in prijst. Nee, als je jezelf de hemel in prijst vinden ze je een arrogante kwal.

60

En hoe is dat tussen werknemer en werkgever? Praten die ook gewoon normaal tegen elkaar?Ja, die praten gewoon normaal tegen elkaar. Je zou haast soms niet kunnen zien wie de baas is. Mijn zwager heeft in Noorwegen gewerkt in de IT-branche. De eerste dag dat hij op zijn werk kwam hij in een net pak, en ze keken hem allemaal verbaasd aan. Want ze zitten daar in een spijkerbroek met een blouseje, dat is alles wat ze daar hebben. Hij was toen echt over-dressed. Er is dus niet echt een kledingcode van deftigheid, hooguit een blouse met een blazer maar niet een 3-delig pak.Over het algemeen, vind ik zelf dan, zijn het wel prettige omgangsvormen met elkaar?Ja, ze gaan echt heel gemoedelijk met elkaar om. Je wordt in je waarde gelaten, niet naar de kledingstijl gekeken. Dus zoals gezegd, niet echt veel hiërarchie hier.

Hoe komt een akkoord meestal tot stand? Wordt het helemaal via de formele weg afgelegd, of wordt er pas onderhandeld na een ontspannen gesprek?

Niet genoeg kennis, en niet genoeg ervaring. Het hangt af van de plaats. Daar zijn verschillen in tussen of je in een district woont of een grote stad. Toch overheerst het gevoel van ‘Ons kent ons’, het netwerk dat je hebt is heel belangrijk in Noorwegen. Bijvoorbeeld wanneer de top van de zakenwereld/regering/koningshuis een diner heeft zal dit een heel vriendschappelijk er aan toe gaan ( het spreekwoord ‘Een pot nat’ kenmerkt dit.) Daarnaast is het wel zo dat de regels streng gevolgd worden ( formele weg) dit volgt meestal na het ontspannen gesprek. Er is veel bureaucratie te merken.

Hoe is het voor buitenlandse bedrijven om daar tussen te staan? Worden die geaccepteerd in het ‘ons ken ons’ verhaal?

Voor een buitenlands bedrijf is het belangrijk om een ingang te vinden in Noorwegen en om een goed netwerk te hebben. Wanneer je dat als bedrijf hebt moet het geen groot probleem zijn. Wanneer je iemand in Noorwegen goed kent die met jou mee wil denken, en die heeft de contacten moet het geen probleem zijn ( netwerken heel belangrijk). Echter moet de formele weg ook goed worden afgelegd.

Hoe zit het met de besluitneming van bepaalde zaken? Is de beslissingsbevoegdheid erg van belang of worden er ook afspraken gemaakt met iemand zonder deze bevoegdheid?

Het is belangrijk dat iemand een eventueel akkoord of contract ondertekend die daar ook daadwerkelijk de bevoegdheid voor heeft. Het volgen van de regels staat hoog in het vaandel in Noorwegen. Er is geen mogelijkheid om van de wet af te wijken. In vergelijking met Nederland, die altijd bezig zijn met het omzeilen van de wet. Je moet dus goed op de hoogte zijn van alle regel en wetgeving. Dit kan voor een buitenlands bedrijf een probleem/uitdaging zijn.

Terug koppelend aan hoe komt een akkoord tot stand?

61

Eigen ervaring is dat er ‘te veel wordt gepraat’. Het heeft altijd tijd nodig om tot een akkoord te komen. Snel en direct handelen vinden Noren niet altijd een prettige manier van zaken doen. De pushende manier zoals in Nederland/Amerika wordt niet op prijs gesteld.

Heeft u zelf wel eens misverstanden meegemaakt met Noorse personen? Of met andere nationaliteiten, vanuit Noors perspectief gezien?

Misverstanden is niet het juiste woord. De cultuurverschillen zorgen soms voor wat irritatie.

Eigen ervaring is dat je totaal niet zelfverzekerd moet overkomen. Niet ‘te hoog van de toren’

Terughoudend en verlegenheid is iets dat de Noren kenmerkt. Wanneer je te trots en te zelfverzekerd over komt stuit dit de bevolking tegen de borst. Zij zien dit als arrogantie.

Je moet als buitenlands bedrijf hen het inzicht geven dat zij daadwerkelijk iets aan jou hebben. In Nederland moet je laten zien dat je iets waard bent. In Noorwegen moet je de prestatie wel leveren maar je moet er niet te trots op zijn/ mee te koop lopen. Je moet presteren maar het duurt langere tijd voor dat dat helemaal gewaardeerd wordt.

Dit verschilt ook in grote steden en districten. In steden moet je iets meer laten zien. In districten gaat het vooral om netwerken.

Zijn Noren materialistisch ingesteld?

Ja en nee. Nee omdat het past bij terughoudend en verlegenheid. Niet pronken met wat je hebt. Ja, wat betreft elektronica . Nieuwe mobiele telefoons. Jeugd is wel materialistisch.

Wat betreft het bezit van auto’s? Groot? Twee per gezin?

In de grotere steden wel. En in de kleinere plaatsen hebben gezinnen wel meerdere auto’s die vaak over ga op generaties. Materialistisch over het algemeen? NEE. Er zijn wel veel SUV’s omdat die nu eenmaal nodig zijn qua bergen, sneeuw en hoogteverschillen.

Technologisch

Hoe staat het met de stand van de technologie in Noorwegen als je deze vergelijkt met de rest van Europa?

Ontwikkeling van eigen technologie ligt achter op de rest van Europa. Technische sector is niet heel groot. Olie branche is echter we heel groot. Daarin zijn zij ook innovatief. Qua technische universiteit/ studenten is er veel import. Dat wil zeggen buitenlanders die in Noorwegen op de universiteit studeren. Noorwegen is een klein land en die technologische kennis die er is gaat naar de oliebranche omdat daar geld in te verdienen is. Een voorbeeld. Qua wiskunde is de Noorse bevolking een van de slechtere op de wereld. Dus qua technologie achter op de rest.

62

(Zijn Noorse/Poolse bedrijven in staat om kinderproducten te produceren naar de standaarden van de veiligheidsvoorschriften in de Europese Unie?)

Wordt er veel geïnvesteerd in technologische vernieuwingen?

Via ´Innovatie Noorwegen´ wordt de technologie en innovatie gesteund. Maar kritisch bekeken is het technisch niet heel hoogstaand. Te weinig geïnvesteerd in onderzoek. Vrees dat Noorwegen zijn functie daarin zal verliezen. Waarom?

Noorwegen is een duur land qua industrie.

Noorwegen zou ook heel goed kunnen investeren in Groene energie?

Dat gebeurd wel, qua waterkracht wordt wel veel geïnvesteerd. Maar qua innovatie zijn deze zaken wel al veel eerder in landen als Nederland ontwikkeld ( getijden stroming)

Conclusie: 1 technische universiteit in Trontheim, dit is beperkt.

Hoe staat het met de ontwikkeling van internettoegang in Noorwegen/Polen? Hoe kijkt men daar aan tegen online aankopen doen, zijn ze hiermee vertrouwd? Zou het verstandig zijn voor Dorel om eerst een markt via internet te lanceren om te kijken of het aanslaat?

60 % van de Noren heeft toegang tot internet. Als je kijkt naar het online aankopen doen is dit voor Noorwegen zeer gunstig. Vooral de mensen in districten zullen voor bepaalde aankopen moeten reizen naar een grote stad. Via internet is dit heel makkelijk te bestellen. De levering is over het al gemeen ook goed. Binnen een aantal werkdagen heb je een bestelling binnen. Ook scheelt zijn de prijzen in een winkel in een dorp duurder dan op internet.

Internet aankopen is een zeer interessante markt.

Ecologisch

Is het milieubewust produceren ook een actueel discussiepunt in Noorwegen net zoals in de rest van Europa/Nederland?

Heel actueel, heel belangrijk. Sinds 2008 worden er nieuwe gascentrales ontwikkeld die in de toekomst een 0 uitstoot van CO2 moeten hebben. Dit toon aan dat Noorwegen erg milieubewust bezig is. Afval wordt allemaal gescheiden. Milieu staat hoog in het vaandel.

Staat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen hoog in het vaandel bij bedrijven in Noorwegen?

63

Een voorbeeld hiervan is dat overheidsbedrijven het gebruik van papier willen verminderen door inderdaad het internet te gebruiken. Ook regelgeving wat betreft het ondernemen. Wanneer een bedrijf zich hier niet aan houdt zullen boetes worden uitgedeeld. Dit toont inderdaad weer aan dat regelgeving heel belangrijk is. Doormiddel van het begrotingsoverschot worden projecten gedaan, deze projecten morgen niet gaan over bijvoorbeeld sigarettenfabrieken etc. Het moeten maatschappelijk verantwoorde ondernemingen zijn.

(Grijpt de overheid regelmatig in op het gebied van het milieu? Wat zijn dan de consequenties wanneer een bedrijf de wet overtreedt?)

Wordt er onderscheid gemaakt tussen binnenlandse en buitenlandse bedrijven?

Noorwegen is nationalistisch. Bijvoorbeeld: Vlees. Is het goed vlees uit eigen land? Is het dus goed te vertrouwen? Het scheelt wel per land over extra kritisch naar gekeken wordt. Een land als Nederland zal goed bekent zijn en daarom zullen producten uit die landen sneller geaccepteerd worden.

Politiek-juridisch

Hoe ziet de Noorse/Poolse regering eruit? Is die rechts of juist links georiënteerd?

Rood / groene regering. Sociale regering. Links dus. Er is echter maar een kleine meerderheid en rechts is, net als in de rest van europa, aan een opmars bezig volgens de opiniepeilingen.

Wat zijn actuele discussiepunten in de Noorse/Poolse politiek?

Hoofddoek verbod. verbod.

CO2 uitstoot

Libië, steun?

Zijn er bepaalde wetten of regels die toetreding tot de Noorse markt

bemoeilijken?

Over het algemeen dezelfde regels als de EU. Echter wel strengere regels wat betreft veiligheid. Voorbeeld: medicijnen die in de rest van de wereld gewoon kunt krijgen/kopen zijn in Noorwegen nog niet goed gekeurd omdat er twijfel is over de veiligheid van deze medicijnen. Veiligheid is een heel belangrijk punt.

64

Aan welke voorwaarden moeten kinderzitjes voldoen?

Er zijn zeer hoge veiligheidseisen in de vorm van een keurmerk. Elk zitje moet aan een ECER44 eis voldoen.

Noorse kinderzitjes zijn beter getest dan de standaard waaraan in Europa moet worden voldaan. ECER standaard.

Heft de overheid tarieven over in het buitenland geproduceerde producten? Is de Noorse overheid perfectionistisch ingesteld? Dit kan namelijk belangrijk zijn in de overweging voor Dorel of ze zich in Noorwegen of juist erbuiten moeten vestigen?

Een vestiging in Noorwegen vestigen zou slim zijn. Een hoofdkantoor staat Noorwegen niet heel open voor. Een afdeling zou goed kunnen. Een hoofdkantoor zou heel vel extra wet en regelgeving met zich meebrengen.

Geeft de Noorse/Poolse overheid veel geld uit aan kinderbijslag? Of zijn ouders totaal afhankelijk van het eigen inkomen bij de opvoeding van het kind?

Erg goede regeling wat betreft kinderen. 240 euro voor twee kinderen aan kinderbijslag. Kinderen van studerende ouders, alleenstaande ouders of gescheiden ouders krijgen veel meer. Er is veel meer steun voor ouders in die situatie. Voorbeeld: kinderdagverblijf is goedkoper etc. Het is in Noorwegen zeker geen beperking, zou geen beperking moeten zijn, wanneer je een kind hebt en beide ouders studeren. Het is zeker geen Huisje Boompje Beestje. De volgorde moet geen beperking zijn.

Zijn er verder nog zaken waar Dorel rekening mee moet houden als het de Noorse/Poolse markt wil betreden?

Netwerken is heel belangrijk in Noorwegen. En naast netwerken op de hoogte zijn van alle wet en regelgeving. Het is belangrijk een contactpersoon in Noorwegen te hebben die contacten heeft, en de wetgeving kent. Dan is het geen groot probleem om je als bedrijf in Noorwegen te vestigen.

Heeft u misschien nog tips voor ons voor een verder verloop van ons project?

Hierna uiteraard een fatsoenlijke afsluiting en een ‘hartelijk bedankt’.

65

Interview PolenGroep: Lars Lommers, Jasper van den Dungen, Bart Sinx, Davy Huijsmans

Wij gaan u een aantal vragen stellen met betrekking tot de DESTEP-factoren van Polen. Deze houden in Demografisch, Economisch, Sociaal-cultureel, Technologisch, Ecologisch en Politiek-juridisch. Wij beschouwen u daarin namelijk als expert. U hebt ons toestemming gegeven om dit interview op te nemen, klopt dat? Ja. Dan gaan we nu beginnen met het interview.

Welke functie bekleedt u?Ik ben zelfstandige. Ik heb een administratiekantoor.Hoe lang bent u hier al werkzaam?In deze functie of hoe bedoel je?In Nederland.In Nederland, al 9 jaar in Nederland.Zijn er op het eerste gezicht opmerkelijke verschillen tussen Nederland en Polen?Op het eerste gezicht? Ik denk het niet. Qua denken misschien wel. Er zijn wel dingen dat je zegt van, dat hier alles makkelijker is. In polen moeten mensen veel harder werken voor alles. Ook vrouwen die werken parttime in Nederland. In polen is dit niet mogelijk, ze werken daar altijd fulltime. En dan vangen de opa’s en oma’s de kinderen op. Dus het is niet zo goed geregeld als hier. Het dagverblijf is heel duur, en daar lever je je halve salaris voor in. En hier heb je die toeslagen allemaal, dus het dat kan makkelijker.Het was voor u eigenlijk niet zo moeilijk om u aan te passen aan de Nederlandse cultuur? Juist helemaal niet misschien?Nee helemaal niet.

Hoe staan de Poolse gezinnen tegenover het krijgen van kinderen? Op welke leeftijd bijvoorbeeld, en hoeveel kinderen hebben ze dan?Toen ik op school zat, in polen nog want ik heb VWO gedaan in Polen, Toentertijd waren mensen al gauw bezig met kinderen. Maar tegenwoordig niet meer. En er wordt altijd nagekeken of ik in staat ben om te betalen. Dus heel veel mensen hebben zo iets van, doen we niet. Niet zo snel, tenminste, als ik kijk naar mijn nichten, dat zijn ook allemaal carrière vrouwen zegmaar in Polen en hebben allemaal hoge functies. Zij hebben geen kinderen en ze zijn allemaal boven de 30. Op het moment dat je opgeleid bent en een beetje carrière gaat maken dan…Dus het geboortecijfer daalt?Ja zeker weten.

Daadwerkelijke cijfers heeft u natuurlijk niet?Nee, ik houdt het niet bij.

Wat vindt u van de verschillen in opvoeding tussen Polen en Nederland?Ik denk dat Nederlanders strenger zijn in opvoeding.

66

Kunt u dat nog een beetje uitleggen?Ja, hier is het bijvoorbeeld om 8 uur naar bed en klaar, en bij ons is dat niet zo. Er is een makkelijkere omgang. Als je heel de dag gewerkt hebt, mogen de kinderen langer opblijven, je hebt ze toch gemist. En hier is het veel zakelijker, je komt van het werk, koken, kinderen in bad en naar bed.Ja, vaste regels.Ja, dat heb ik ook allemaal meegemaakt, ik heb ook 40 uur gewerkt met kinderen.

Vinden de ouders de veiligheid van hun kinderen belangrijk? Zo belangrijk dat ze ook daadwerkelijk producten aanschaffen ter bevordering van de veiligheid?Ja, zeker weten, daar zie ik weinig verschillen tussen Nederland en polen.Ja, dat zou ook erg opmerkelijk zijn.In hoeverre is Polen hersteld van de Economische crisis?Helemaal niet. Nee gaat heel slecht. Als voorbeeld, een pak suiker dat 6 zloty gaat kosten, dus ongeveer 1,5 euro terwijl mensen 500 euro in de maand verdienen, of nog niet eens.

Ja, dan is dat wel een aanslag op het inkomen al voor een pak suiker. Ja, ik lag wel eens met mijn klanten dat ze hier suiker moeten kopen en moeten verkopen in Polen, dat is goede business.Ja precies.

Hoe staat het met de bedrijvigheid in Polen? Zijn er de laatste jaren veel bedrijven bijgekomen of hebben veel bedrijven de deuren moeten sluiten?Dat durf ik niet te zeggen, want ik woon al 10 jaar niet meer in Polen. Dat is heel moeilijk om te zeggen. Maar het is wel zo: mensen die aan de macht zijn, die een bedrijf hebben, die leven beter dan de mensen in Nederland. Maar mensen die werken in loondienst of een uitkering hebben, die moeten echt in armoede leven. Die hebben helemaal niks.De verschillen zijn gewoon erg groot?Ja.En aangezien Polen ook nog vrijwel midden in de crisis zit, denk ik dat er niet veel bedrijven bij gekomen zijn?Nee, ik geloof er niets van. Ik denk dat heel veel mensen naar het buitenland gaan. Engeland, Nederland en vanaf mei Duitsland, die openen grenzen. Dus daar gaan ook heel veel Polen naar toe.

Hoe staat het met de Poolse infrastructuur?Nog niet zo goed als hier, nee zeker niet. Wij lopen nog tenminste 15 jaar achter op Nederland.

Zijn ze wel bezig met die ontwikkeling?Ja, daar zijn ze wel mee bezig, want dat moet van de Europese Unie. Maar verder is het nog onveilig.Maar er is nog een lange weg te gaan?We hebben dan de snelweg waar je op zit, en dat is best goed gemaakt enz.. Maar dan zie je een tractor voor je rijden op de snelweg, of een fietser langs de kant.Ja, echt waar? Ja, dat is echt niet te bevatten. Ik heb hier ook mijn rijbewijs gehaald, dus ik ben niet echt op de weg geweest in Polen. Weinig tenminste, want ik durfde er niet op. Ze rijden als gekken.

Zijn er over het algemeen barrières op het gebied van taal? Wordt de Engelse taal goed verstaan en gesproken in Polen?Nou, ik heb wel op school én Duits én Engels gehad. Dat was op het VWO, op de basisschool hebben we een cursus gehad. Toentertijd werd niet goed lesgegeven, maar dan praat ik over 12 jaar terug. 12 of zelfs 15, dat was niet zo goed. Op dit moment is het al beter. Maar de meeste mensen die hier komen, zijn meestal mensen zonder opleiding, en die spreken geen vreemde talen. Want Polen die

67

goed opgeleid zijn en goede talen spreken, die hebben een goed leven in Polen. Die hoeven hier niet naar toe.Spreken zij ook wel een beetje Duits? Of in principe alleen Pools?Op basis van wat ik zie van mijn klanten, dan is dat echt minimaal. Ze kunnen echt weinig, ze kunnen niet communiceren.

Wat vinden Polen van veiligheid in het verkeer? Vinden ze dat belangrijker dan op tijd op het werk komen bijvoorbeeld? Hoe is het rijgedrag in Polen?Nou, niet goed. Maar dat is ook al vaak op televisie geweest he in Nederland. Maar in Polen ook hoor. Ze zijn onverantwoordelijk wat rijden betreft. Ze stappen gewoon in en geven zo veel gas, wat niet mag. Of onder invloed, dat gebeurt vast ook in Nederland vast wel maar bij ons is dat gewoon opmerkelijk. En er vallen heel veel doden per jaar, dat is echt niet normaal.Hoe is de man/vrouw verdeling in Polen? Beslist de man bijvoorbeeld welke elektronische apparaten er aangeschaft worden? En de vrouw over huishoudelijke producten? In hoeverre zijn vrouwen onafhankelijk op dat gebied?Die zijn heel onafhankelijk, want de meeste vrouwen werken fulltime dus zij hebben alles te vertellen. Bij mij thuis was mijn moeder de baas, mijn vader had niets te vertellen.Dus op zich is het voor Dorel verstandig om zich echt op vrouwen te richten? Op het gebied van hun (Dorel’s) producten zeg maar?Ja.Is het zo dat de vrouwen dan meestal fulltime werken en de man parttime? Of allebei fulltime?Nee, beiden. Want anders kunnen ze niet overleven. Ze zijn blij als ze werk hebben.

Waar moet rekening mee gehouden worden als je zaken doet met mannen/vrouwen? Jongeren / ouderen? Worden deze anders aangesproken? Worden bepaalde dingen als onbehoorlijk beschouwd die we in Nederland normaal vinden?Bijvoorbeeld, bij ons wordt altijd U gezegd. Verschilt dat ook echt van jong naar oud?Ja, vooral bij ouderen daar zou ik… een voorbeeld. Toen ik mijn schoonouders leerde kennen, heb ik ze aangesproken met U. In Nederland zeg je toch elkaars naam, Pietje of Jantje of zoiets. Maar in Polen is het echt U. En het zou niet begrijpelijk zijn als je tegen aanstaande schoonmoeder Jij zou zeggen, dat kan niet.En tegen U? Nee, andersom niet.En wij tegen U zeg maar?Ik hoef dat niet want ik vind dat niet prettig. Als iemand mij zo aanspreekt, voel ik me zo oud.

Hoe komt een akkoord meestal tot stand? Wordt het helemaal via de formele weg afgelegd of wordt er pas onderhandeld na een ontspannend gesprek of activiteit?Maar hoe bedoel je dat? Privé of zakelijk? => Zakelijk Zakelijk. Wat ik weet van klanten is dat er echt druk op wordt gezet, en mensen hebben weinig te vertellen. Dus ze zijn echt afhankelijk van iemand die een hogere functie heeft. En er is ook heel veel corruptie in Polen, dus mensen die macht hebben kunnen alles. => Ja precies.Wordt daar dan ook iets aan gedaan?Dat zou kunnen, dat zou kunnen. Maar dat lukt nog niet zo. Want jullie weten dat er ooit het Communisme bij ons is geweest, en dat is helemaal anders dan een Democratie. En dat heeft gewoon nasleep. En wij hebben gewoon heel veel jaren nodig om echt een democratie te krijgen. En bovendien, in de regering zitten allemaal van die oude boeven. Zo noem ik ze dan. Want ze houden hun eigen positie om geld binnen te halen, en jonge mensen die hoog zijn opgeleid die gaan gewoon gauw naar het buitenland. => Ja precies.Zo snel mogelijk weg in principe?

68

Ja weg. Want de mensen met een machtentitel in Polen die krijgen om te beginnen 300 / 400 euro per maand, voor 40 uur werk. En dan moet je nog kennis hebben bij een bedrijf om binnen te komen.Heeft u het zelf ook wel eens meegemaakt dat u in contact bent gekomen met die misverstanden in Polen? Dat verschil, dat u ergens binnen wilde komen.Nee. Nee, ik ben ook een paar jaar geleden via het UWV binnengekomen bij een bedrijf. Een groot bedrijf, bij de boekhouding. En na 3 maanden had ik al een vast contract. En daarna zou ik assistente controller worden dus ik heb het nooit gemerkt. Ja, in het begin, dan kom je niet ver. Maar nu merk ik daar niets meer van.

Hoe is de overgang van Polen als Sovjet-land naar een zelfstandig land verlopen? Hoe kijken Polen bijvoorbeeld aan tegen Europese producten op hun markt?Ja, dat vind ik moeilijk. Want ik woon daar niet. Maar sowieso, qua prijzen.. Mensen willen veel liever in het buitenland kopen dan in Polen want de prijzen zijn afschuwelijk, echt. => Ja dat is echt erg.Maar wil de Poolse regering daar dan niks aan doen door..Ja, maar ze zijn met andere dingen bezig. Met bijzaken. Ze maken ruzie over.. (prijs?), of over dat de President is verongelukt. Daar gaan ze continu over praten maar ze moeten gaan kijken naar de mensen die daar wonen, maar dat doen ze niet.Maar ze doen dus ook niks met accijnzen zodat buitenlandse producten duurder worden zodat de Poolse producten meer gekocht worden? Dat gebeurt dan ook niet?Nee, volgens mij niet. Want het meeste wat mij opvalt op televisie is dat ze bezig zijn met zichzelf. Niet met de mensen.

Hoe staat het met de stand van de technologie in Polen als je deze vergelijkt met de rest van Europa?Ja, wij hebben ook alles. Alleen is het prijzig he. Niet iedereen kan het kopen. Maar op zich hebben ze wel computers, eigenlijk alles. En op het gebied van Dorel, is dat wel voor iedereen betaalbaar?Nee, niet voor iedereen. Vooral voor de opgeleiden?Ja, kijk. Mijn vader heeft 35 jaar in een bakkerij gewerkt en op een gegeven moment was de bakkerij failliet. Toen heeft hij een uitkering gehad voor 1 jaar, en toen niks meer. Ik met mijn broer moesten geld betalen om onze ouders te onderhouden. Mijn moeder kreeg een uitkering van de ziektewet, een soort WAO. Ze heeft een hartinfarct gehad. Toen kreeg ze iets van 150 euro per maand. En ze moesten met zijn tweeën van dat geld leven. => 150 euro in de maand? En dan alles dat zo duur is…Dat is niet mogelijk. Daarom hebben wij heel veel zwervers in Polen. Maar hier heb je dat niet. Nu beginnen Polen ook te zwerven in Nederland. Dat is ook een probleem dat op televisie is geweest. In Polen, ik heb gewoon niets meer met dat land.

Wordt er veel geïnvesteerd in technologische vernieuwingen? In Polen? Ik denk van niet, want ze komen overal tekort met geld. En ze zijn dus met andere dingen bezig? Ja. Het is ook allemaal nog oud hoor, want als je Polen in rijdt dan merk je gewoon verschil. In de wegen, die elektriciteitspalen die overal staan, en het is gewoon anders. Ik ben gewoon anders gewend, na 10 jaar ben je gewoon anders gewend. Ik ga niet zo vaak naar Polen.

En hoe staat het met de ontwikkeling van het internet in Polen? Wordt er veel gebruik gemaakt van online shoppen? En geldt dat voor iedereen? Ja, alleen niet iedereen kan internet betalen.Zou het dan verstandig zijn voor Dorel om eerst de markt via het internet de openen?Kijk vooral jonge mensen zitten heel veel op internet. En dat is wel waar zij iets mee kunnen.

Is het milieubewust produceren ook een actueel discussiepunt in Polen? Net zoals in de rest van Europa en Nederland?Dat weet ik niet, ik vat niet zo veel op op televisie. Er zal vast wel iemand zijn die daar mee bezig is maar het wordt niet echt openbaar besproken.

69

De regering zal niet met bepaalde wetten komen op de korte termijn?Kijk, ik weet ook niet alles van wat er daar gebeurt op het moment. Ik kijk meestal naar de Nederlandse televisie. Uiteindelijk woon ik toch hier he? =>Ja precies.

Staat maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel bij bedrijven in Polen?Dat zou kunnen. Dat is moeilijk want ik woon hier 10 jaar. Ik heb nooit in Polen gewerkt, nooit belasting betaald en ben nooit zelfstandig geweest in Polen.Kunt u sowieso iets vertellen over hoe de overheid denkt over het milieu in Polen? Nee.

Wordt er nog onderscheid gemaakt tussen binnenlandse en buitenlandse bedrijven? Poolse bedrijven en niet-Poolse bedrijven? Ja, dat denk ik wel. Ik denk dat buitenlandse bedrijven het makkelijker hebben in Polen dan Poolse bedrijven. =>Die krijgen meer kansen. Ja. Hoe zou dat kunnen komen?Daar worden meer werkplaatsen gecreëerd en Polen is blij als er mensen aan het werk kunnen. Sowieso is dat al het belangrijkste punt, denk ik. Een buitenlandse investeerder, die heeft al een groot bedrijf ergens, en wil een vestiging openen in Polen. En meestal is de Poolse overheid daar blij mee. Ja, begrijpelijk.

En hoe ziet de Poolse regering er uit? Is deze rechts of juist links georiënteerd? Daar is nou links aan de macht. Extreem links?Ja, links. Eerst was het rechts, maar nu links. Is het een beetje stabiel? Ja, het is stabiel. Ze zijn bezig met allerlei veranderingen. Mensen blijven klagen want ze houden steeds minder over. =>Ja precies.

En wat zijn op het moment actuele discussiepunten in Polen?Weet ik niet. Ik heb al een maand of 2 geen nieuws meer gevolgd dus ik weet het niet. Heb het hartstikke druk op het moment.

Zijn er bepaalde wetten of regels die toetreding tot de Poolse markt bemoeilijken, of juist niet?Ik geloof er niks van. Ik denk dat het juist makkelijk is. Polen zijn nog een beetje ouderwets, qua wetten enz. Het is niet zo geregeld als hier in Nederland. Ook qua belastingen, alles. Het is helemaal anders dan daar. En ook heb je hier het UWV-werkbedrijf, het UWV die dingen regelt. En in Polen is dit helemaal anders. Een zorgverzekering moet je particulier afsluiten hier, en daar op dit moment wordt dat ingehouden op je salaris. Als je werkzoekende bent, wordt je ingeschreven bij het UW-werkbedrijf, en daar gaan zij jouw verzekering betalen. Dus je hoeft niet particulier zorgverzekering te betalen zoals hier. Toeslagen heb je niet. Sociale uitkeringen, 50 zloty per maand. Dat is iets meer dan 10 euro. Maar qua bedrijven openen in Polen dan denk ik dat de Poolse overheid daar heel positief tegenover staat. Ja, omdat zij dan weer voor werkgelegenheid zorgen. Ja, dat is belangrijk in Polen. Daar zijn heel veel werklozen.

En aan welke voorwaarden moeten kinderzitjes voldoen in Polen? Dat weet ik niet. Dat zijn ongetwijfeld dezelfde standaarden, want het is ook Maxi Cosi als merk daar. Of de mensen zich er daar aan houden, is een ander verhaal.

Heft de overheid tarieven over in het buitenland geproduceerde producten?Dat weet ik niet.

70

Is de Poolse overheid perfectionistisch ingesteld? Dit kan namelijk belangrijk zijn in de overweging voor Dorel of ze zich juist in Polen of daarbuiten moeten vestigen?In geld innen denk ik voor zichzelf. Als een bedrijf zich wil vestigen in Polen, denk ik dat dat slim is. Want dan heb je goedkopere werkkrachten en de overheid is blij, en doet alles om die bedrijven binnen te halen omdat mensen dan aan het werk kunnen. En dan meer Polen in Polen wonen, en ze hoeven dan niet naar het buitenland om voor brood te zorgen. Want heel veel Polen zitten in het buitenland omdat ze nergens naar toe kunnen. Ze hebben geen eten, niks. Het is onvoorstelbaar dat dat nu zo is.

Is het volgens u dan verstandig om daar een fabriek te gaan openen? Of om zich ook echt te vestigen en producten daar te lanceren? Beiden. Kijk, er zijn niet alleen arme Polen maar ook rijke Polen. Geeft de Poolse overheid veel geld uit aan kinderbijslag? Of zijn ouders totaal afhankelijk van het eigen inkomen?Luister, in Polen, als je inkomsten te hoog zijn dan krijg je geen kinderbijslag. En dan praat ik over 750 euro. Dan krijg je geen kinderbijslag. Want dat wordt bij je inkomsten opgeteld. Terwijl in Nederland dit bedrag gewoon voor kinderen is. Dat zijn je inkomsten niet. Alle Polen krijgen kinderbijslag uit Nederland. Dat wisten jullie niet hé? => Nee. Mensen die hier werken, die krijgen gewoon kinderbijslag voor kinderen in het buitenland. Ze betalen sociale bijdrage enz., Dat wordt door hen afgedragen waardoor ze recht hebben op kinderbijslag. Maar in Polen krijg je geen kinderbijslag

Zijn er verder nog zaken waar Dorel rekening mee moet houden als het op het betreden van de Poolse markt aankomt?Alles goed uit laten zoeken, dingen professioneel uit laten zoeken zoals wetten. Wat deze zijn niet zo overzichtelijk net als in Nederland. Want hier heb je dit of dit, zwart / wit. Daar is het niet zwart / wit. Dus als ze zich ooit willen vestigen daar, zullen ze de juiste mensen moeten vinden. Ze moeten aan de juiste touwtjes kunnen trekken?Ja, en als dat gebeurt dan kunnen ze goed functioneren in Polen.

Heeft u verder nog tips voor het verloop van ons project? Buiten deze tips?Nee, eigenlijk niet. Jullie mogen nog vragen stellen buiten deze vragen. Als je iets wilt weten.. Polen is toch een apart land. Misschien nog tips om aan informatie te komen? Misschien nog bepaalde bronnen? Ja, internet he. Of je moet echt gaan zoeken bij een bedrijf dat zulke informatie verstrekt. Maar dat zijn we nu ook al een beetje aan het doen natuurlijk. Ja, want verder weet ik het niet. Bosnan is gewoon een hele grote stad. Daar worden de meeste bedrijven uit het buitenland gevestigd. Dus daar zou je iemand kunnen vinden om jullie te helpen. Of Warschau, maar dat is ver weg. Bosnan is dichterbij. => Ja precies. Ok, dan was dit het interview. Hartelijk bedankt.Ja ik hoop dat ik geholpen heb. Ja zeker!

71