P l a t f o r m v o o r o n t w e r P, f a b r i c a g e, b o u w e n g e b r u i k v a n P r e f a b b e t o n P r o d u c t e n

j u l i 2 0 1 0#15

b:t

on

#

15

jul

i 2

01

0

funderingsbalken zetten bouw op voorsprong complete woning met zes betonelementen Stille wegdekken met betonstraatstenen

voorwoord:

vanzelfsprekend leggen wij als branche en als individuele fabrikanten elke dag de nadruk op de plus­

punten van prefab betonelementen en betonproducten. niet alleen omdat het ons dagelijks brood

vertegenwoordigt, maar vooral omdat wij volop in onze producten geloven. Ze bewijzen in hun

toepassingen dat de voordelen die wij benadrukken ook daadwerkelijk gelden. met prefab beton bouwen

wij op een aantrekkelijke manier aan onze toekomst. op een economisch aantrekkelijke, procesmatig

slimme, kostenvriendelijke en milieutechnisch verantwoorde manier.

je bewijst echter de markt en jezelf een grote dienst door met twee voeten op de grond te blijven staan.

bijvoorbeeld door continu te beseffen waar nog lacunes liggen. Punten waar je prefab beton als product en

proces dient te verbeteren. Het klinkt clichématig, maar er is altijd ruimte voor verbetering. wij kunnen bij

heel veel projecten stellen dat wij de beste oplossing kunnen aandragen. wij zullen echter ook erkennen

als een andere keuze beter scoort. dit betekent overigens niet dat prefab betonfabrikanten dan lijdzaam

toezien hoe andere methodes of producten ook een volgende keer met de eer gaan strijken. er wordt

gewerkt aan verdere innovaties, zodat wij morgen wél een antwoord op dat specifieke vraagstuk hebben.

u heeft het meeste baat bij een eerlijk verhaal. daarom zijn betonfabrikanten open over de mogelijk heden

en onmogelijkheden. daarom bieden onze producten en diensten extra vertrouwen. omgekeerd gaan

wij ervan uit dat u een eerlijke keuze in uw project maakt, nadat u alle argumenten ­ ook de onze ­ hebt

beschouwd. in deze uitgave van b:ton komt die eerlijkheid duidelijk naar voren. Zo is prefab beton op

het gebied van duurzaamheid een verantwoorde keuze. maar de bfbn en de lidfabrikanten ontwikkelen

de nodige initiatieven om er nog een schepje duurzaamheid op te doen. nog meer hergebruik van

betonpuingranulaat, een mogelijk lager cementpercentage in beton en andere duurzaamheidmaatregelen.

Zodat wij milieutechnisch kunnen (blijven) wedijveren op het hoogste niveau. ook in het artikel over

prefab funderingsbalken worden vele voordelen genoemd, maar wordt tevens gesteld dat in bepaalde

gevallen het misschien niet past. marktpartijen moeten bewust alle voordelen eerlijk (kunnen) afwegen

en dan kiezen. dat is ons uitgangspunt. datzelfde geldt voor vloertypen en hun pluspunten in een bepaald

project. of stille wegdekken met betonstraatstenen versus asfalt. Het is onze bedoeling u wederom met

deze uitgave te helpen bij uw volgende keuze. niet om prefab er klakkeloos door te drukken. want daar

schieten u en wij niets mee op. eerlijkheid duurt wat prefab beton betreft ook het langst.

veel leesplezier.

bart van melick

voorzitter bfbn

eerlijk verhaal

Ruimte voor nieuwe ideeën.Lelyweg 23, 4612 PS Bergen op Zoom, tel.: 0164 27 42 00, info@wacolingen.nl, www.wacolingen.nl

Waco Lingen Beton in Bergen op Zoom is een toonaangevende ontwikkelaar en producent van innovatieve bouwproducten en -systemen in prefab-beton voor de woningbouw, utiliteitsbouw en grond-, weg- en waterbouw en industrie.

Wij denken pro-actief mee met de klant. Dit levert steevast oplossingen die leiden tot een sneller en doeltreffender bouwproces, lagere kosten en een eindproduct dat volledig aan uw verwachtingen voldoet, of zelfs overtreft.

Je kunt het zo prefab niet bedenken, wij maken het.

b:ton juli 2010

inhoud:03: voorwoord

07: techniek: bijzondere fly­overs in den bosch

10: Speciale bestrating biedt letterlijk en figuurlijk opening

13: column

14: actualiteiten deel 1

29: bollenplaatvloer compleet met leidingen voor nieuwbouw ministeries

30: actualiteiten deel 2

37: visionair Precast 2010

38: olmenhof: grafisch spel van afwisseling en variatie

44: actualiteiten deel 3

48: Prefab betonfabrikanten: duurzaamheid op alle fronten

50: Prefab betonbouw bevordert doorstroom a2

54: colofon

52: ZiP­ en viP­liggers

20

Huis Ymo: woning die dubbel zo groot lijkt

42

repetitie van moderne witte elementen in façades

25

Stil wegdek betonstraatstenen verdient luid signaal

46

de breedplaatvloer: gebundelde krachten

Prefab funderingsbalken passen bij een modern bouwproces waarin bewuste keuzes worden gemaakt in kwaliteit, tijd en kosten. wat te denken van een efficiënter proces, waarbij de aannemer in één dag de fundering voor pakweg twintig woningen gemonteerd ziet worden; de volgende dag kan hij al met de begane grondvloeren aan de gang. of de installateur die dankzij de opgenomen voorzieningen in de balken de hele reeks woningen vlot kan afwerken.

een fraaie woning op ij­burg manifesteert zich als luchtige bouwmassa, met volop openheid. de benodigde grote overstekken bleken het goedkoopst in uitvoering in prefab beton. als gevelmateriaal is gekozen voor een massieve prefab betonconstructie in schoonbeton, met aan de binnenzijde isolatie. resultaat: een lage ePn­waarde en slanke gevelconstructie, zodat inpandig extra volume overblijft.

een cluster van appartementengebouwen vormt door hetzelfde materiaalgebruik en repetitie van volumes één geheel. de gevels bestaan uit een in het werk gemaakte ‘plint’ met beige stenen met daarboven kant en klare prefab betonelementen met metselwerk van witte bakstenen, afgewisseld met marmer. een snelle en hoogwaardige bouwwijze, die zijn waarde in woning­ en utiliteitsbouw steeds vaker mag bewijzen.

binnen de woonomgeving is het belangrijk het verkeersgeluid te beteugelen. de toepassing van geluidreducerende ofwel stille wegdekken blijkt een prima optie. een wegdek met betonstraatstenen in keperverband is per definitie stiller dan jarenlang werd aangenomen, zo blijkt uit onderzoek. Speciale geluidreducerende betonstraatstenen met open toplaagstructuur kunnen zelfs stiller zijn dan dicht asfaltbeton.

met breedplaatvloeren kan snel en economisch worden gebouwd. met dit vloertype kan aan flexibele eisen tijdens het bouwproces worden voldaan. de combinatie van een vloerelement van prefab beton met daar bovenop een laag in het werk gestort gewapend beton laat ruimte voor late (kopers)wensen en zorgt voor een monoliet eindproduct dat instaat voor de stijfheid van het gebouw.

Zes betonnen kokers die samen de begane grond en eerste verdieping van een eengezinswoning vormen. de geprefabriceerde elementen zijn in de fabriek voorzien van leidingen, sanitair, keuken, trappen, deurkozijnen, binnenwanden en binnenspouwbladen. twee topgevels en twee dakkappen completeren de iQwoning met een zolder. inclusief de afbouw is de woning in zes weken sleutelklaar.

16

iQwoning: één dag stapelen van prefab elementen

35

Prefab funderingsbalken zetten bouw op voorsprong

4 5

techniek:

Voor de rondweg Den Bosch wordt door de combi-

natie infraA2 en Haitsma Beton een drietal indruk-

wekkende fly-overs gerealiseerd. De brugdekken

hebben een dwarsverkanting van maar liefst 6 %.

Daarnaast hebben de viaducten een vlakke onder-

zijde waarbij de pijlerbalk geïntegreerd is in het dek.

Op het eerste gezicht lijkt het toepassen van gepre-

fabriceerde liggers dan ook niet mogelijk. Toch heeft

de combinatie een oplossing gevonden met voorge-

spannen, geprefabriceerde omgekeerde T-liggers

(zogenaamde HRP-liggers) die middels een in het

werk gestorte druklaag constructief met elkaar ver-

bonden worden tot een lang dek. Door de randlig-

ger te voorzien van flenzen die gelijk lopen met de

boogstraal van de weg, werd het tevens mogelijk

om het dek met rechte liggers uit te voeren.

bijzonderefly­overs in den bosch

door: Pieter de boer (ingenieursbureau mozes en de boer), Siebe de boer (ballast nedam engineering) en rogier van vugHt (ballast nedam engineering).

figuur 1: dwarsdoorsnede kw 3Ons complete assortiment vindt u op www.envo-fix.nl

ENVO-FIX BV, Tel.: 0172 - 61 22 88, info@envo-fix.nl

Praxifix-S

Dé afstandhouder voor uw schoon werkprojecten!

- minimale afdruk in het betonoppervlak door puntige pootjes

- voor zowel horizontale als verticale toepassingen geschikt

- goede stabiliteit en excellente beton doorstromingseigenschappen

- groot klembereik voor staafdiameters van 6 t/m 20 mm

- verkrijgbaar voor betondekking van 20 t/m 60 mm

OP AFSTAND DE BESTE

Adv-praxifixs-200x130.indd 1 29-04-2009 16:18:14

www.haitsma.nl 0512-33 56 78

■ Bar r i e r s

■ Bruggen & v iaduc ten

■ Heipa len

■ Pa rkee rga rages

■ Spec ia l i t e i t en

■ S tad ions & t r ibune

e lementen

b:ton juli 2010

7

direct in de gewijzigde vorm zou zijn gemaakt. dit is ook te schrijven als:

m0 + (m1­m0)* . in figuur 3 is dit grafisch weergegeven. daaruit blijkt

dat de momentenlijn t.g.v. de term (m1­m0)* een vrij eenvoudig

verloop heeft, dat met behulp van de steunpuntmomenten is te bepalen. de

momenten m0 werken op de prefab ligger, de momenten (m1­m0)*

werken op de samengestelde ligger.

bij de berekening van de kunstwerken over de a2 bij den bosch is gebleken dat

de invloed van deze momenten groot is. Het maakt de berekening complex,

omdat rekening moet worden gehouden met de spanningen op het moment

dat het dek voor het eerst wordt bereden, en met de spanningen na vele jaren.

de eerste fase is vooral van belang voor de spanningen onderin de ligger ter

plaatse van het veldmidden. de laatste fase is bepalend voor de spanningen bo­

venin nabij de opleggingen.

inwendige pijlerbalk: de dekken, bestaande uit prefab liggers met een

druklaag, worden door middel van de ‘natte knopen’ met elkaar verbonden.

Ze vormen dwarsdragers die elk worden ondersteund door één kolom. de con­

structiehoogte van de dwarsdragers is gelijk aan die van de prefab liggers met

druklaag. de breedte van de balk is 3,0 m. Hierbij ‘steken’ de prefab liggers aan

weerzijde 0,85 m in de ‘natte knoop’. de druklaag is in beton c28/35 uitge­

voerd, voor de ‘natte knoop’ is c35/45 nodig.

de ‘natte knoop’ is ondersteund door één wand waarop 2 gewapende elas­

tomeerblokken zijn geplaatst. Hierop rust het dek. de uitkragende delen van

de ‘natte knoop’ zijn bij deze dekken groot, waardoor de bovenwapening uit

2 lagen Ø40 bestaat.

de prefab liggers ‘hangen’ in de ‘natte knopen’. om de kracht vanuit de ligger

in de dwarsdrager te leiden, is ophangwapening toegepast bestaande uit:

• Z­vormige staven bestaande uit 3 gebundelde staven 2Ø20;

• dubbele beugels Ø12 in het gedeelte à 850 mm dat in de ‘natte knoop’

steekt.

beide onderdelen zijn zodanig gedimensioneerd dat ze elk circa 50% van de

kracht af kunnen dragen. naast de ophangwapening zijn de aansluitvlakken

van de prefab ligger met de ‘natte knoop’ opgeruwd. in combinatie met de wa­

pening die door de liggers gaat, zouden deze opgeruwde vlakken een afschuif­

weerstand hebben die minstens 50% van de ophangkracht is. deze verborgen

veiligheid is echter niet meegenomen in de berekeningen.

8

De randliggers: de randliggers van de kunstwerken be­

staan uit een omgekeerde l­vorm. de ‘flap’ aan de boven­

zijde van de ligger varieert over de lengte van de overspan­

ning van minimaal 340 tot 1150 mm als een holle vorm en

van 420 tot 900 mm als een bolle vorm. door hun asym­

metrische vorm buigt dit type ligger niet alleen in verticale

richting door maar vindt er ook een uitbuiging in horizon­

tale richting plaats. nadat de ligger eenmaal is gemonteerd

en gekoppeld aan de overige liggers zal er alleen nog een

doorbuiging in verticale richting plaatsvinden.

is bij normale liggers de voorspelling (berekening) van de

doorbuiging al slechts een benadering, bij dit type ligger

neemt het aantal parameters dat de vervorming beïnvloedt

nog sterk toe. dit maakt de berekening van de vervormingen

ten gevolge van eigen gewicht en voorspanning erg gecom­

pliceerd. de eis is dat onder belasting van alleen eigen gewicht

en voorspanning de ligger in horizontale richting recht dient

te zijn en verticaal een opbuiging dient te hebben. om de be­

rekening mogelijk te maken is de ligger in lengterichting in

een groot aantal stukjes opgeknipt die ieder hun eigen stijf­

heid en voorspanning meekrijgen. Hiervoor is een rekenpro­

gramma ontwikkeld waarmee voor de verschillende liggers

de optimale ligging van de voorspanning is berekend. de in de

praktijk gemeten vervormingen voldeden goed aan de bere­

kende waarden.

om de gebogen vorm van de rand te realiseren worden de

randliggers voorzien van prefab plaatjes aan de onderzijde

van het profiel. de plaatjes worden met behulp van hoeksta­

len aan het lijf van de liggers bevestigd. Het gewicht van de

plaatjes beïnvloedt het eigen gewicht van de liggers en daar­

mee de vervormingen in de fase voor de montage. een extra

complicatie. na montage in het werk en het storten van de

druklaag worden de randelementen gemonteerd. de liggers

zijn nu al gekoppeld waardoor de belasting over meerdere lig­

gers wordt verdeeld en de randligger niet meer op dubbele

buiging wordt belast.

Conclusie: al met al zijn het bijzondere kunstwerken ge­

worden waarbij zeker de grenzen van de voorschriften zijn

opgezocht. de liggers hebben een slankheid gekregen van

bijna 1:32 wat voor omgekeerde t­liggers met een in het werk

gestorte druklaag zeer slank is. dit kwam tot uitdrukking in

de zware steunpuntwapening van 2 lagen r40­100 in beide

richtingen. wel zorgt de gekozen oplossing, door het ontbre­

ken van voegovergangen in de tussensteunpunten, voor een

onderhoudsvriendelijk viaduct, die de concurrentie met een in

het werk gestorte fly­over zeker aan kan gaan.

de natte knoop de randligger de randligger gemonteerd

figuur 2: bepaling van de vervormingen onder invloed van kruip in de samengestelde ligger

figuur 3: momentenverloop in de samengestelde ligger onder invloed van kruip

in dit artikel wordt dieper ingegaan hoe de krachtsverdeling in het dek wijzigt

als gevolg van de invloeden van krimp en kruip. verder wordt aandacht be­

steed aan de inwendige pijlerbalk en de verbinding met de prefab liggers. tot

slot wordt nog specifiek ingegaan op de engineering van de randliggers.

invloed krimp en kruip op krachtsverdeling: doordat de dekken, be­

staande uit prefab liggers met een druklaag, door middel van de ‘natte knopen’

aan elkaar worden gestort, ontstaat een statisch onbepaald dek (figuur 1 naast

intro). naast de rustende en mobiele belasting die op deze bovenbouw werken,

is in de loop der tijd ook krimp en kruip van invloed op de krachtsverdeling.

Het krimpverschil tussen het beton van de druklaag en van het prefab element

veroorzaakt onder andere krommingen die door het maken van de ‘natte

knopen’ worden verhinderd. dit verschil dat vooral wordt veroorzaakt door het

onderscheid in betonkwaliteit en ouderdom, geeft dus momenten in het brug­

dek waarop dient te worden gewapend. de momenten mogen volgens vbc

artikel 7.3.7 worden gereduceerd met de factor: .

net zoals bij krimp veroorzaakt kruip door verschillen in vervormingen tussen

prefab ligger en druklaag extra spanningen in de samengestelde ligger. door

de kruip geven de voorspanning en het eigen gewicht van het element en de

druklaag de rekken zoals die in figuur 2 zijn uitgewerkt:

• ε1 wordt veroorzaakt door de normaalkracht *voorspankracht fp;

• ε2 wordt veroorzaakt door de momenten *(voorspankracht fp* ex cen­

triciteit + momenten t.g.v. het eigen gewicht van ligger+druklaag);

• ε3 wordt veroorzaakt door het momenten *(voorspankracht fp* verschil in

excentriciteit tussen de prefab ligger en de samengestelde ligger);

• ε4 zijn de rekken die de eigenspanningen veroorzaken.

de krommingen en worden door het storten van de ‘natte knopen’

verhinderd, waardoor een herverdeling van momenten ontstaat. omdat het

hier gaat om verhinderde vervormingen mogen zij gereduceerd worden met de

factor . de momenten waaruit de genoemde krommingen zijn ontstaan,

*m0, geven uiteindelijk dus momenten in het statisch onbepaalde dek van

* m1 * = m1 * .

de laatste term is ook bekend uit vbc artikel 7.3.7. Het artikel omschrijft dat bij

wijzigingen in het statisch systeem onder invloed van kruip de momenten zich

als volgt herverdelen:

m0* + m1* . Hierin is m0 het moment voor de wijziging in het sta­

tisch systeem, en m1 is het moment dat zou ontstaan indien het systeem

Drie op een rij

de drie fly­overs voor de rondweg den bosch bieden het autoverkeer

een soepel verloop:

• flyover kw 3 bij empel bestaande uit 7 overspanningen met een

boogstraal van r=180m en een totale bruglengte van 162 meter.

• flyover kw 4 bij empel bestaande uit 5 overspanningen met een

boogstraal van r=180m en een totale bruglengte van 126 meter.

• flyover kw 14 bij Hintham bestaande uit 8 overspanningen met een

boogstraal van r=280m en een totale bruglengte van 127 meter.

b:ton juli 2010 b:ton juli 2010

9

Speciale bestrating biedt letterlijk en figuurlijk opening

Het mobiel geneeskundig ondersteunings Systeem, kortweg mogoS, heeft

een goede oefenplaats nodig voor de containers met medische apparatuur en

compleet ingerichte operatiekamers, inclusief ic­voorzieningen. ook de energie­

voorziening maakt deel uit van de opstelling; de generatoren staan eveneens

opgesteld in containers. al deze containers kunnen worden gekoppeld tot een

compleet veldziekenhuis, waar nodig uitgebreid met tenten voor de manschap­

pen. Zo ontstaat een veldhospitaal dat bijvoorbeeld ook dienst kan doen bij calami­

teiten in burgerziekenhuizen, zoals bij de brand in het ziekenhuis van enschede.

ing. bas van der Stelt, technicus terreintechniek en bestekschrijver bij ingeni­

eurs diensten van de dienst vastgoed defensie directie noord legt uit: “de

gebruiker van mogoS ging in eerste instantie uit van een halfverharding, juist

voor het kunnen slaan van die haringen en aardpennen op alle mogelijke plek­

ken. aan de andere kant heb je te maken met zware voertuigen en container­

units en wil je een terrein waarop redelijk schoon kan worden geoefend. Het

bracht ons op de speciale grasbetonsteen, waarvan je de openingen van deze

betonstraatsteen zodanig naar elkaar toe kunt leggen, dat de openingen pre­

cies voldoende zijn voor die grote houten haringen. alsof het er voor gemaakt

is. op die manier konden wij het terrein op een hoogwaardige, duurzame ma­

nier verharden met een maatwerkoplossing voor dit geneeskundige systeem.”

Waterpasserend: ook andere omstandigheden wezen in de richting van dit

type bestrating. collega john assink, toezichthouder bij de afdeling terrein­

techniek van dezelfde dienst vastgoed, haakt in: “we wilden het regenwater

niet afvoeren maar ter plekke bergen. Het terrein kent daarom geen riolering.

dat zou op zo’n groot terrein ook niet passen, want dan krijg je een hobbelig

landschap met overal afschot, goten en kolken. bovendien zitten we op pure

zandgrond, zodat het hemelwater prima kan infiltreren. ook dat is een facet

van duurzaamheid. wel zijn er aparte opstelplaatsen gekomen voor de ag­

gregaten om, bij calamiteiten, vervuild water netjes op te vangen. die opstel­

plaatsen zijn verhard met 25 cm dikke betonnen bedrijfsvloerplaten. tevens is

de bestrating opgesloten met extra zware betonbanden van 50 cm breedte en

4 m lengte. Sommige civieltechnische oplossingen zijn daarbij specifiek voor

defensie, zoals de voegvulling tussen deze betonbanden, met een rubberen

flap. we hebben in de loop der jaren nogal wat kennis opgebouwd wat betreft

civiele constructies en terreinrichting. maar deze oplossing met de grasbeton­

stenen was ook voor ons nieuw.”

bij dergelijke projecten is defensie verplicht openbaar aan te besteden. er

was echter in feite maar één type steen wat als technische oplossing voldeed.

tevens paste het product in de milieueisen, met 25% secundaire grondstoffen

in het product. van der Stelt vervolgt: “vanzelfsprekend telt ook de kwaliteit.

we willen ook komo­keur. met die wensenlijst zijn we naar de markt gestapt.

bij de aanbesteding kwam knipscheer uit almere als laagste inschrijver uit de

Zelden zal een type verharding zo zijn afgestemd op het gebruik als de ruim 14.000 m2 bestrating op de

Generaal Spoorkazerne in Ermelo. Daar is een opstel/oefenterrein bestraat met betonnen grasstenen,

waarbij het legpatroon zodanig is gekozen dat de grote houten ‘Defensieharingen’ voor de tenten

en aardpennen precies in de openingen kunnen worden geslagen. Tegelijkertijd is sprake van een

robuuste bestrating, bestand tegen het zware materieel. Dat daarbij tevens is uitgegaan van betonnen

bestratingsproducten met Milieukeur (percentage secundaire grondstoffen in het product) tekent de

maatschappelijk verantwoorde keuze van Defensie. door Paul engelS

Projectgegevens:

opdrachtgever: ministerie van defensie

ontwerp: ingenieurs diensten,

dienst vastgoed defensie,

directie noord

uitvoering: knipscheer, almere en

Sallandse wegenbouw, daarle

betonnen

bestratingsmaterialen: Holcim, mbi, diamant beton,

de meteoor, bouwkomeet

bus. maar dan ben je er nog niet, want de speciale stenen moeten wel machi­

naal worden gestraat. dan begint de zoektocht naar een geschikte klem die

de stenen in dat juiste patroon kan schuiven en straten. de fabrikant van de

stenen heeft hierbij geholpen. bovendien praat je over zulke grote oppervlak­

ten dat het belangrijk is om de zichtlijnen van de bestrating kaarsrecht te hou­

den. er is veel aandacht besteed aan de uitvoering en die is prima geslaagd.

de combinatie van expertise van aannemer, machinale bestratingsploegen

en onze eigen civiele knowhow heeft elkaar versterkt. Het terrein ligt er strak

en vlak in.”

Bestand tegen zwaar materieel: begin van dit jaar werden de afgeronde

werkzaamheden uitgevoerd en was het terrein klaar voor de oefeningen. de be­

strating bewijst zijn diensten bij elke oefening en opstelling van de voertuigen

en containers. john assink besluit: “Het is zeker een bestrating die ook bij an­

dere terreinen goed zou kunnen werken, maar daar zullen de eisen en wensen

weer net anders zijn. we zoeken steeds naar maatwerk in verhardingen. met

het uitgebreide assortiment producten en systemen in bestratingsmaterialen

is dat ook zondermeer mogelijk. elders op deze kazerne zijn wij ook volop aan

het bouwen en uitbreiden waarbij gebruik gemaakt wordt van betonstraatste­

nen. Prima voor wegen en opstelplaatsen. op vier complexen, waaronder ook

in ermelo, worden bijzondere overkappingen gerealiseerd voor geavanceerde

wapensystemen als tanks, houwitsers en verkenningsvoertuigen, waarbij met

behulp van droge warme lucht de voertuigen met hun apparatuur worden be­

schermd. ook daar liggen als terreinverharding reguliere betonstraatstenen,

die uitstekend bestand zijn tegen de zware tanks. overigens gelden ook hier

weer milieu­ en duurzaamheideisen voor die betonstraatstenen. we vinden

altijd wel de juiste opening.” bij het mogoS­terrein is dat wel heel letterlijk te

nemen...

b:ton juli 2010

10

b:ton juli 2010

11

column:

architecten weten prefab beton steeds beter te waar­

deren. dat heeft stellig te maken met de casestudies

Prefab beton die sinds 2003 jaarlijks worden georgani­

seerd. Het nederlandse cement&betoncentrum vormt

samen met ab­fab en het belgische febelarch de motor

achter dit initiatief. inmiddels hebben ongeveer 100

architecten uit nederland en belgië in deze casestudies

op heel intensieve en creatieve wijze kennis gemaakt

met de mogelijkheden van product en industrie. Het

format is gebaseerd op directe en open dialoog, en

gericht op innovatie.

kern van deze casestudies is de directe uitwisseling

van ideeën en kennis tussen de verschillende discipli­

nes binnen de bouw. Specifieke expertises worden

optimaal benut binnen een intensieve brainstormses­

sie van één dag. deze sessie eindigt met selectie van

de meest kansrijke ideeën. elk van de deelnemende

bedrijven adopteert één of twee van deze ideeën, elk

gekoppeld aan één of meer architecten en experts uit

andere sectoren. Zo ontstaan teams die binnen een

aantal maanden het idee uitwerken en toetsen tot en

met de vervaardiging van een prototype.

de leerervaringen en prototypen worden gepresen­

teerd aan de volledige groep. tijdens evaluatie van

deze prototypen worden de productieprocessen, de

potentiële toepassingen en benodigde verdere ont­

wikkelingstrajecten tegen het licht gehouden. Presen­

taties van de prototypen in brochures en tentoonstel­

lingen vormen de afronding van de casestudies. in de

praktijk blijkt dat een aantal van de meest veelbelo­

vende ideeën inmiddels verder zijn ontwikkeld en een

plek hebben gevonden in gerealiseerde projecten. Het

format van de casestudies ontving in 2009 de neder­

landse bouwprijs juist vanwege de betrokkenheid van

alle disciplines uit de branche, de open communicatie

en de ambitie tot innovatie.

elke casestudy wordt opgebouwd rondom een actueel

thema, waarbij wordt onderzocht wat de betekenis van

beton hierin kan zijn. na thema’s als ‘licht in/op/door

beton’ en ‘groen beton’ is de meest recente casestu­

die georganiseerd rondom het thema ‘de energieke

gevel’. buiten het veld van de bekende passieve bouw­

fysische eigenschappen als thermische isolatie, zon­ en

geluidwering speelt de gevel een actieve, dynamische

en wellicht bewegende rol in het tonen of verhullen van

verouderingsprocessen, de beheersing van de energie­

en klimaathuishouding, het programma en de uitstra­

ling van het gebouw en de interacties met gebruiker en

omgeving. Zestien ontwerpers hebben samen met vier

nederlandse en vier belgische producenten gewerkt

aan zeer uiteenlopende ambities ten aanzien van het

thema. naast energieverbruik in de gehele productie­

keten is gekeken naar onder andere energieopwekking,

monolithische oplossingen voor isolerende gevels, be­

groeide panelen en zeer specifieke tactiele eigenschap­

pen van beton.

de volgende casestudy Prefab beton zal in het najaar

van 2010 starten met een gedurfd thema, namelijk ‘de

naadloze voeg’. dat zal ongetwijfeld tot boeiende en

misschien ook wel lastige discussies leiden. en dat is

ook de bedoeling. met een ‘open mind’ de dialoog aan­

gaan, met de wens de ander te begrijpen en tegemoet

te komen, dan komen we verder. en dat is in het belang

van markt en industrie.

Verder komen met innovatie en communicatie

Siebe Bakker,

bureaubakker

siebe@bureaubakker.com

De Co-maker in funderingen

Sonderen • Heien • Prefab funderen

IJB GroepLemmer(0514) 56 88 00 www.ijbgroep.nlinfo@ijbgroep.nl

Hakron-Terwa: totaaloplossing voor de prefab-betonindustrieDe combinatie Hakron-Terwa staat voor een jarenlange ervaring in de productie, advisering en verkoop van instortvoorzieningen. De kwaliteit van onze producten wordt onder meer bewezen via diverse certificaten en beproevingsrapporten.

Compleet leveringsprogramma o.a.

• Koudebrugonderbreking• Gevelplaatankers• Hulpmaterialen en bevestigingsmiddelen• Konnektieankers• Sandwichplaatankers• T-slotankers• TSS bordesoplegging

Meer weten? Voor een toelichting op ons programma of het aanvragen van documentatie belt u: 0341 27 88 30. E-mail: verkoop@hakronterwa.nl Of kijk op internet: www.hakronterwa.nl

Hakron-Terwa Voltweg 10, 8071 CZ NunspeetPostbus 46, 8070 AA Nunspeet

b:ton juli 2010

13

meer mechanisch straten

beeldenbibliotheek betonplaza.nl vernieuwd

als aanvulling op de prefab betonnen minirotonde­elementen voor de rotondes r=12,75 en r=13,50 zijn bij­

passende rammelstroken met een aangestorte rwS­band in de kleur wit geïntroduceerd. de rammelstrook,

die overigens ook afzonderlijk te gebruiken is, is voorzien van een heidepaars getint kasseimotief om overrij­

den te ontmoedigen. de rotonde is uiterst snel aan te leggen (12 rotonde­ en 24 rammelstrookelementen),

uiterst solide (verkeersklasse 60) en kent een 10­jarige garantie op de elementen. tevens is een bindend

legplan beschikbaar, dat ook als bestekbijlage te gebruiken is. Het legplan is eenvoudig te downloaden als

cad­ of jPeg­bestand. in de provincie noord­Holland ­ de provincie is initiatiefnemer/medeontwikkelaar

samen met nijmeegse betonindustrie de Hamer, romein beton en Sterringhart ­ heeft men inmiddels ken­

nisgemaakt met deze prefab rotondes met rammelstrook. verschillende rotondes zijn op deze manier met

succes gerealiseerd. informatie: www.dehamer.nl en www.sterringhart.nl

rotondes met bijpassende rammelstroken

in Heumen is met putten en buizen een bergbezinkleiding (bbl) gerealiseerd. Het zorgt ervoor dat bij hevige

regenbuien het rioolwater wordt verzameld, voordat het via een overstort in het oppervlaktewater terecht komt.

voor de aanleg van het bergbezinkriool is het niveau van het grondwater tijdelijk verlaagd. Het bergbezinkriool

is opgebouwd uit vlakke voetbuizen (grootste diameter 900 mm) van nijmeegse betonindustrie de Hamer

en rechthoekige duikerelementen (2500x1000 mm) van romein beton. de aannemer verhoeve groep uit

Hummelo & keppel koos in overleg met de gemeente voor een systeem van losse elementen in het werk,

waarbij buizen, duikers en putten met een rubberring verbinding/profiel aan elkaar worden bevestigd. de

keuze voor beton, met blijvend flexibele verbindingen, is gemaakt omdat er op een nabij gelegen locatie een

verontreiniging met pentachloorfenol (PcP) moet worden gesaneerd. informatie: www.dehamer.nl

waterberging in stelsel van buizen en putten

actualiteiten:

recent zijn de nieuwe arbocatalogus bestratingen en de crow­publicatie ‘mechanisch aanbrengen elementenverharding’ verschenen. via wetgeving en hand­

having gelden eisen voor de verwerking van elementenverharding. de crow­publicatie legt een basis voor een eenduidig afwegingskader of mechanisch kan

worden bestraat. mechanisch straten is in de regel mogelijk, zonder dat de kwaliteit van het werk eronder lijdt. een belangrijke ontwikkeling voor de branche is het

vervallen van de tilgewichten. Hiermee wordt de afweging omtrent al of niet mechanisch verwerken van elementen veel helderder. ook de tijdelijke maatregel,

‘de 1.500 m2 eis’, is komen te vervallen, waardoor kleinere oppervlakten die mechanisch kunnen worden aangelegd ook daadwerkelijk zodanig worden uitge­

voerd. goed nieuws dus voor straatmakers die per dag veel kleinere oppervlakten moeten bestraten. in de nieuwe arbocatalogus bestratingen wordt de crow­

publicatie als uitgangspunt neergezet. Hiermee is geborgd dat er in bestratingsprojecten wordt samengewerkt aan vermindering van de fysieke belasting van de

straatmaker. ook voor het werk dat alleen handmatig uitgevoerd kan worden, voorziet de publicatie in richtlijnen die fysiek gezond werken borgen. informatie:

www.obn.nl en www.crow.nl

eenmaal in het project gemonteerd, is het resultaat nóg bevredigender dan al tijdens de pro­

ductie het geval was. de vijf door Heesakkers beton geproduceerde prefab panelen (9 m hoog

en 2,5 m breed) met grafische beeltenis van bomen laten nu zien hoe knap de verbinding

wordt gelegd tussen bestaand gebouw en nieuwbouw van een kinderdagverblijf in ermelo en

hoe fraai de aansluiting met de bosrijke omgeving wordt gevonden. Precies zoals architect

anne klein breteler uit vught het voor ogen had. Het werd mogelijk gemaakt door de ne­

derlandse firma compañero uit utrecht die vanuit finland de grafische techniek voor beton

(graphic concrete) naar de benelux heeft gehaald. met zeefdruktechniek en betonvertragen­

de middelen wordt de gewenste afbeelding op een speciale folie gedrukt. een prefab betonfa­

brikant plaatst de folie ­ vacuüm gezogen ­ in de mal , stort voorzichtig het betonmengsel en

spuit de betonelementen daarna onder druk schoon. door de werking van de betonvertrager

op bepaalde plekken komt het beeld – diapositief ­ tevoorschijn. als gevolg van materiaal­

verschillen in onderbeton en deklaag kan men ook nog eens extra fraaie nuances bereiken. tevens is het mogelijk om met kleurverschillen te werken. alle

denkbare motieven, patronen en afbeeldingen zijn mogelijk, mits men pakweg 2 mm tussen de lijnen aanhoudt voor een scherp beeld. Qua maatvoering kan

3 x 1,25 m worden gezeefdrukt. dit betekent dat voor grote betonpanelen meerdere foliedelen moeten worden gebruikt. in het geval van de bomengevels zijn

meer sjablonen ingezet per paneel, waarbij met opzet een spiegeling van de bomen is gecreëerd. alsof de bomen in het water worden gereflecteerd. er wordt

veel van deze vorm van grafisch beton verwacht voor nederland, aangezien het in finland veelvuldig wordt toegepast. informatie: www.heesakkersbeton.nl

beeldend beton: grafisch meesterwerk

de website www.betonplaza.nl vormt een praktisch informatieplatform vanuit en binnen de pre­

fab betonindustrie. iedereen die kennis wil maken met de meest voorkomende betonproducten

in diverse branches is op deze site aan het juiste adres. toepassingsmogelijkheden, achtergrond­

informatie, fotomateriaal, boeken, magazines, activiteiten in de prefab betonindustrie en de

laatste actuele ontwikkelingen in de branche zijn verzameld. recent is het betonplaza fotoalbum

vernieuwd. de manier waarop naar foto’s kan worden gezocht, is verbeterd. men kan nu kiezen

voor product, sector of specialiteit. ook kan er naar een combinatie van deze onderwerpen wor­

den gezocht. tevens is de fotobibliotheek fors uitgebreid. er zijn ruim 3750 rechtenvrij te down­

loaden beelden verzameld, die kunnen worden gebruikt voor bijvoorbeeld presentaties of als

ondersteuning bij studieverslagen. Het fotoalbum wordt wekelijks aangevuld met actuele foto’s.

informatie: www.betonplaza.nl

megaviaduct over a12Haitsma beton heeft eind vorig jaar zeer lange prefab liggers (46,5 meter lengte)

voor een grote overspanning van het viaduct over de a12 bij Zevenhuizen ge­

leverd. door de megalengte zijn voor dit viaduct geen middenpijlers nodig. dit

laat meer ruimte over voor het verkeer, bevordert de doorstroming en maakt

eventuele toekomstige wegreconstructies eenvoudiger. Het speciale transport

en de montage van de lange betonnen elementen door de prefab betonfabrikant

vonden ’s nachts plaats. Het viaduct wordt opgebouwd uit drie velden: een mid­

denveld en twee aanbruggen. de lange liggers (18 kokerbalken van 46,5 meter

lengte, 1,60 meter hoog en 130 ton gewicht) voor het middenveld zijn in één keer over de a12 geplaatst. daarnaast zijn38 railliggers (20,5 meter lang en 30 ton per

stuk) voor de aanbruggen en vier afgeschuinde randbalken (47 ton per stuk) geleverd. Het kunstwerk bij Zevenhuizen is één van de negen kunstwerken die onderdeel

zijn van de reconstructie van de a12 die rijkswaterstaat momenteel uitvoert en waarvoor genoemde prefab betonfabrikant alle liggers en heipalen levert en mon­

teert. de kunstwerken worden gebouwd door ballast nedam infra. informatie: www.haitsma.nl

14

b:ton juli 2010

15

Het eerste proefproject omvat in totaal vijf eengezinswoningen in de

wijk berkelbosch te eindhoven. jac Seelen, directeur bouw en ontwik­

keling van ballast nedam, was nauw betrokken bij de ontwikkeling van

de woningbouwmethode. Hij licht toe waarom de intelligent Quality­

woning is gemaakt: “ondanks allerlei inspanningen verloopt de bouw

van een traditionele woning vaak ongeconditioneerd en ongecontro­

leerd. loop maar eens over de bouwplaats, zeker in deze tijd. of de

bouwplaats is gesloten vanwege vorstverlet, of men zit in de keet om­

dat het regent. allerlei vakdisciplines rijden af en aan en werken dik­

wijls langs elkaar. Het vergt een dure organisatie om de versnipperde

bouwprocessen op elkaar af te stemmen. bij bouwen in een fabriek kun

je de arbeidsomstandigheden goed beheersen en de productieproces­

sen stroomlijnen. Zo'n anderhalf jaar terug vroegen we ons af, zou het

niet mogelijk zijn om woningen te maken in een geïndustrialiseerde

omgeving? we vonden het belangrijk om herkenbare materialen toe

te passen met een goede en constante kwaliteit. daarom kozen we als

basis voor prefab beton.”

over de beoogde verbetering van efficiency zegt Seelen: “we wilden

met een nieuwe bouwmethode de doorlooptijd van een project ver­

korten. een woningbouwproject duurt in de regel één tot twee jaar.

door de hoge kapitaallasten is voor veel kopers een nieuwbouwwoning niet

bereikbaar. Het productiegedeelte op de bouwplaats zou minimaal moeten

zijn. dit vraagt om bouwen met weinig vervoersbewegingen. daarnaast zou

je het hoofd moeten bieden aan het tekort aan vakbekwame bouwplaatsme­

dewerkers, veroorzaakt door de opkomende vergrijzing. dit probleem oplos­

sen kan door de arbeid te verplaatsen naar een semi­geautomatiseerde fa­

briek.”

Prefab betonnen kokerelementen: Hoco beton in weert, één van de

betonfabrieken van ballast nedam, produceert de rechthoekige betonnen ko­

kers. de prefabricage van de bouwdelen voor een grondgebonden iQwoning

gaat als volgt: de wapeningskorf prefabriceert het bedrijf uit weert los van

de binnen­ en buitenbekisting in een aparte houten mal. dit om de bekisting

vrij te houden voor de continue productie. de leidingen voor het koelen en

verwarmen van de verdiepingsvloeren, en de elektriciteitsleidingen worden

aan de korf bevestigd. de fabrieksmedewerkers plaatsen de kokervormige

wapeningskorf in de binnenkist en sluiten vervolgens de buitenkist. daarna

stort een fabrieksmedewerker zelfverdichtend beton. Seelen zegt over de

prefabricage: “de betonnen elementen zijn 5,4 meter breed, 3 meter diep en

3 meter hoog. na het ontkisten zag het er perfect uit. de elementen waren

schitterend aan de maat.”

in het najaar van 2009 presenteerde ballast nedam een efficiënte woningbouwmethode. de bouwer

monteerde zes betonnen kokers die samen de begane grond en eerste verdieping vormen van een

eengezinswoning. de geprefabriceerde elementen zijn in de fabriek voorzien van leidingen, sanitair,

keuken, trappen, deurkozijnen, binnenwanden en binnenspouwbladen. twee topgevels en twee

dakkappen completeren de iQwoning met een zolder. inclusief de afbouw was het huis in zes weken

sleutelklaar. door martijn van den bouwHuijSen

iQwoning:in één dag wind­ en waterdicht

lage kostprijs door stapelen van in de fabriek afgebouwde elementen

b:ton juli 2010 b:ton juli 2010

1716

na de betonwerkzaamheden monteren de medewerkers de overige leidingen.

vervolgens kantelen ze de kokerelementen en monteren de trap, het aanrecht,

de binnenspouwbladen inclusief ramen en binnenwanden. ook plaatsen ze alle

installaties, inclusief de warmtepomp. Zelfs wand­ en vloertegels en het sani­

tair worden in de fabriek gemonteerd. de productie van de zes elementen voor

een woning vergt enkele uren. op een vrachtwagen passen twee elementen.

Snelle montage en afbouw: de bouw van een grondgebonden iQwoning

verloopt als volgt: ballast nedam maakt de fundering op de bouwplaats, waarop

de prefab betonnen delen komen. een gemiddelde grondgebonden woning be­

staat uit zes zelfdragende elementen, drie per verdieping. de prefab betonfabri­

kant stapelt de twee rijen kokers op elkaar. Het eigen gewicht en de verander­

lijke belasting gaan via de woningscheidende wanden direct naar de fundering.

Seelen zegt over de vorm van de kokers het volgende: “in de vloerplaten van de

elementen zitten ribben, zodat deze constructie dun kan zijn. tevens ontstaat er

zo een holle ruimte tussen de kokers voor de doorvoer van bijvoorbeeld riole­

ringspijpen. omdat de ribben verspringen tussen de boven­ en onderzijde van

de kokers, passen de elementen in elkaar. daar waar twee ribben tegen elkaar

liggen, worden de kokerelementen met draadeinden aan elkaar gebout. Zo ont­

staat een stabiele constructie.”

op de bouwplaats plaatst één stelploeg de kokers. dezelfde dag bevestigen de

bouwplaatsmedewerkers met stek­gain verbindingen de twee driehoekige be­

tonnen topgevels. die dragen op hun beurt de klapkappen; houten elementen

die met een scharnier aan elkaar zijn bevestigd. jac Seelen: “in totaal gaat het bij

deze bouwmethode om tien hijsbewegingen per woning. Het blijkt mogelijk om

met een stelploeg vier iQwoningen per dag te maken. na het plaatsen van de

elementen en de dakkap, moeten alleen nog de dakpannen worden gelegd en

buitenspouwbladen worden gemetseld. binnen hoeven we niets meer te doen

behalve spuitwerk en de plinten leggen. de prefab woning is in één dag wind ­en

waterdicht en behangklaar. inclusief het maken van de fundering kan de opleve­

ring binnen vier weken plaatsvinden. ”

Goedkoper en comfortabel: Het eerste proefproject was succesvol. Seelen

zegt: “de prijs van de iQwoning blijkt uit een bouwkostenvergelijking ruim be­

neden traditioneel gebouwde eengezinswoningen te liggen. omdat de woning

onder geconditioneerde omstandigheden tot stand komt, komt er weinig vertra­

ging voor en blijven opleveringsgebreken grotendeels achterwege. de bouwme­

thode vereist vijftig procent minder vervoersbewegingen dan een traditioneel

gebouwde eengezinswoning. de totale doorlooptijd van een serie woningen

daalt met vijftig procent, wat de kapitaallasten drastisch verlaagt. tot slot zijn

de arbeidsomstandigheden verbeterd. een bewerkelijke cementdekvloer zit er

bijvoorbeeld helemaal niet in.” de iQwoningen zijn voorzien van vloerverwar­

ming­ en koeling, middels een warmtepomp, kennen een ePc van 0,4 en krijgen

het energielabel a++. Het demand­flow ventilatiesysteem maakt gebruik van na­

tuurlijke luchtaanvoer en co2 gestuurde luchtafvoer via afzuigpunten.

Nieuwe fabriek: jac Seelen zegt over de toekomstplannen van het bouwbe­

drijf: “gekeken naar onze woningbouwprojecten van de afgelopen jaren, blijkt

deze bouwmethode geschikt voor tachtig procent van de woningtypen. na het

succesvolle experiment van de zes grondgebonden woningen ontwikkelen we

een gestapelde versie. we onderzoeken tot hoe hoog we appartementen kun­

nen stapelen, en hoe je de stabiliteit verzekerd bij hoogbouw. een ander project

behelst het uitwerken van studentenwoningen met deze bouwmethode. Zeker

in universiteitssteden is er veel vraag naar dit soort huisvesting. daarnaast inves­

teren we 15 miljoen in een fabriek die 900 woningen per jaar kan produceren. wij

gaan na de zomervakantie volop in productie. een aantal optimalisaties voeren

we door. Straks bij de nieuwe fabriek kunnen we werken met meerdere kisten en

produceren we mede daardoor vier woningen per dag.”

Het metselwerk van de buitenspouwbladen blijkt maatgevend voor de duur

van de resterende afbouw. Hierover zegt Seelen: “door ook het buitenspouw­

blad te prefabriceren kan de bouwtijd worden verkort. vooral voor projecten

in de binnensteden heeft dat grote praktische voordelen. dit prefabriceren

kan op verschillende manieren gebeuren. de eerste methode houdt in om in

de fabriek het metselwerk aan het binnenspouwblad te maken. de tweede

methode is dat je een apart buitenspouwblad maakt, dat je op de bouwplaats

monteert. de laatste methode kenmerkt zich als een bewezen techniek en is

reeds in de bouw toegepast.” over de duurzaamheid van het prefab bouw­

concept zegt Seelen tot slot het volgende: “we analyseren de carbon foot­

print van de productiefabriek. om de co2 uitstoot te verminderen overwegen

we om regenwater als aanmaakwater te gebruiken, de fabriek alternatief te

verwarmen en gebruik te maken van zonne­energie.” meer afbeeldingen en

film van het bouwproces: www.iq­woning.nlNO

E-B

eto

nvo

rmg

evin

gb

.v.

Po

stb

us

25,

4240

CA

Ark

el

Tel.

(0183) 5

698

99, F

ax

(0183) 5

633

17

E-M

ail

info

@n

oe.n

l,w

ww

.no

e.n

l,w

ww

.no

e.c

om

pla

st

NOE geeftuw werk structuur

plast

Structuur in uw werkNOE-Bekistingtechniek is deleverancier/producent vanhet product NOENOE staat voor uitpolyurethaan geprodu-ceerde structuurmatten diein een bekisting bevestigdworden om uiteindelijk deafdruk van de structuurachter te laten in een beton-element.

NOE structuurmattenworden toegepast in prefabbeton, maar worden ooksteeds vaker toegepast bij inhet werk gestorte betonpro-jecten. Naast een leverings-programma van meer dan100 standaardstructurenzien we een toename in deproductie en levering vaneigen ontwerpen en specialestructuren.

Met deze ervaringen vindt uin NOE een goede partner inde ontwikkeling en verwe-zenlijking van een door uontworpen structuur ofbetonvorm.

Wenst u meer informatie ofzijn er specifieke wensen ophet vlak van betonstructu-rering, vraag dan onzeNOE catalogus aan ofneem contact op met eenvan onze NOE specia-listen.

NOE structuurmattengeven betonoppervlaktenvorm en structuur. NOElaat zich eenvoudig toepas-sen in de prefabbeton in-dustrie, evenals bij werkenwaarbij beton in het werkgestort wordt.

Meer dan 100 standaard-structuren leverbaar

houtnerfnatuursteenmetselwerkpleisterwerkgebouchardeerdestructurenantislipgrafische structurenvrije, artistieke structuren

plast.plast

plast

plast

plast

plast

plast

�

�

�

�

�

�

�

�

Q:\Lw_E\NOE\NOE\NOE Niederlande\Anzeigen\2009-07 NOEplast News Deja-vu Hochformat.cdrMontag, 24. August 2009 15:36:12

Farbprofil: Generisches CMYK-DruckerprofilKomposit Standardbildschirm

b:ton juli 2010

19

Huis Ymo:woning die dubbel zo groot lijkt

De opgave was een huis met ruimte. En dat op een compacte kavel op het Steigereiland op ijburg

Amsterdam, waar de woningen in vrij opdrachtgeverschap aaneengeschaard worden gerealiseerd,

met een verplichte blinde gevel aan één zijde. “We hebben een huis ontworpen met enerzijds veel

glasoppervlak en lichtinval en anderzijds voldoende privacy. Een huis dat veel groter lijkt door een

routing in en om het huis te ontwerpen. Met dank aan de prefab schoonbetonconstructie die een

ruimtelijke en slanke opzet mogelijk maakte.” door Paul engelS

Projectgegevens Huis YMO

opdrachtgever: familie m. van ’t Hof / Y. Piekman,

zoon ole (Ymo)

architect: Studio Seven architecten, amsterdam/den Haag

team: marc Prins en martin kuitert

constructeur: on man, amsterdam

aannemer: dekker bv, aalsmeer

aannemer beton: cees boet, Spaarndam

Prefab betonfabrikant: Sterk beton, alkmaar

“door te werken met een 8­vormige looplus in de woning, in combinatie

met open trappen, een hoge woonkamer met vide en een balkon aan die

routing, ontstaat een ruimtelijk ogende woning,” benadrukken marc Prins

en martin kuitert van Studio Seven architecten, met twee vestigingen in

den Haag en amsterdam. de architecten Prins en kuitert werken zelfstan­

dig, maar bundelen waar nodig hun krachten en hebben ‘Huis Ymo’ op

ijburg samen gerealiseerd. Zij leggen uit: “de particuliere opdrachtgever

had specifieke wensen ten aanzien van optimale bezonning, privacy en

ruimtes zoals een tv­kamer/werkhoek. door overhoekse openingen in zo­

wel de voor­ als achtergevel aan te brengen, werd die bezonning bereikt.

een buitentrap zorgt voor een flexibel gebruik van het huis met mogelijke

praktijkruimte, dat met een diepe achtertuin veel privacy heeft. wij heb­

ben in de woning ruimtes zodanig gesitueerd dat bijvoorbeeld de tv­kamer/

werkhoek afgescheiden kwam te liggen, maar toch deel uitmaakt van de

grote, dubbel hoge ruimte als centraal punt in de woning. ook de slaapka­

mer is daarmee verbonden. de ruimte onder de trap is benut als een speel­

huis voor de zoon des huizes. Het is geen huis met louter aparte kamers

geworden, maar ruimtes als onderdeel van het totale woninggebruik.”

Prefab schoonbeton: Het was behoorlijk puzzelen, omdat de kavel niet

echt veel ruimte bood. “in feite wilden wij de kavel maximaal benutten

voor bebouwing, maar dan wel op een luchtige manier, zonder dat het een

massief blok zou worden. de openheid is onder andere verwezenlijkt door

een balkon over de volle breedte van de woning, naast de entreetrap. aan

de achterzijde is er de dubbel hoge woonkamer. voor beide constructies

was een grote overstek nodig. Het bleek het goedkoopst om deze bijzon­

b:ton juli 2010

20

b:ton juli 2010

21

klein keukenraam in mocht komen ­ fungeert ontwerptechnisch als een soort

projectiescherm voor de hele woning. vervolgens zijn alle aanliggende ruim­

tes aan die blinde muur gekoppeld en in beton gevat. maar wel met die hoge

mate van openheid. de kwaliteitslat lag hoog. kijk bijvoorbeeld naar een de­

tail zoals de prefab betonnen dorpels onder de deuren. ook in de totale aan­

blik met onder meer het schoonbeton en het andere materiaalgebruik proef

je de kwaliteit. we wilden geen stucwerkgevel, omdat de kwaliteit daarvan

vaak te wensen overlaat. de opdrachtgever weet dat het beton onder invloed

van de weersomstandigheden zich nog tekent. Zeker de verschillen tussen

noord­ en zuidgevel zullen zich openbaren. maar dankzij de gladde afwerking

en de afwatering naar binnen toe, zullen de gevels natuurlijk mooi blijven.”

Binnen budget: “we willen voor al onze projecten een maatpak maken. in

dit geval in een hoger segment, zonder dat het extreem wordt. integendeel,

dankzij de betonconstructie hebben wij de kosten kunnen beteugelen en zijn

wij binnen het budget gebleven.” de woning is inmiddels bijna een jaar in ge­

bruik. naar volle tevredenheid van de bewoners. tijdens de arcam architec­

tuurtochten wordt regelmatig gesproken over de mooiste woning op de route.

Prefab schoonbeton in combinatie met eikenhout en glas. men krijgt het gevoel

van een moderne Zwitserse woning met veel contact tussen binnen en buiten.

maar ook de gewenste beschutting en privacy. een woning die eruit springt en

dat te midden van woningen die allemaal een eigen gezicht hebben.

dere constructie met zijn overstekken van 5,40 en 3,50 m in prefab beton uit

te voeren. bovendien hebben wij in overleg met de opdrachtgever ­ die beton

als gevelmateriaal waardeert ­ gekozen voor een massieve betonconstructie

in schoonbeton, met aan de binnenzijde isolatie. op die manier draag je in

ruime mate bij aan een lage ePn­waarde en tevens blijft de gevelconstruc­

tie beperkt tot een slanke 26 cm, zodat je extra inpandig volume realiseert

in vergelijking met een traditionele bouwmethode. dan moet je wel op zoek

naar een prefab betonfabrikant die in staat is om dit schoonbeton volgens

de cur­aanbeveling 100 ‘Schoon beton’ netjes te produceren. dat heeft de

betrokken prefab betonfabrikant, die er op basis van bewezen expertise is bij­

gehaald, prima weten te fabriceren. wij hebben een kijkje in de keuken mo­

gen nemen en zijn veelvuldig bij de ontwikkelings­ en productiefase aanwezig

geweest. alle elementen zijn voor montage gecheckt op maatvoering, vooraf

aangebrachte constructieve voorzieningen en hun kwaliteit in schoonbeton.

Het resultaat is geweldig goed gelukt. wat dat betreft alle lof voor beton.”

Het betreft zeker geen eenvoudige productie. voor de 22 prefab elementen

was bijvoorbeeld sprake van maar liefst zo’n 800 gains. “constructief is het

woonhuis met de overstekken en het dak als vijfde gevel met daglichttoetre­

ding bijzonder van opzet. de constructeur heeft speciale verbindingen be­

dacht om alle krachten te kunnen opvangen. er zitten zelfs een soort zwaluw­

staartverbindingen in de constructie.” de blinde noordgevel ­ waar toch een

Nijverheidsstraat 42 | Postbus 296 | 3370 AG Hardinxveld-GiessendamT 0184-617937 | F 0184 - 617803 | www.prefunko.nl | info@prefunko.nl

Funderingenop maat

Prefunko B.V. stoelt met haar prefab funderings-

systeem op een jarenlange ervaring. Het prefab

funderingssysteem is opgebouwd uit geprefabri-

ceerde elementen. De funderingsbalken worden

op maat geleverd en zijn op elk type betonpaal te

monteren. Door de uitvoeringssnelheid en de hoog-

waardigheid van het product bewijst Prefunko B.V.

dagelijks haar grote nut op vele bouwplaatsen. Of

het gaat om bungalow bouw, Serie-woningbouw,

utiliteitsbouw of bouwwerken boven het water, het

prefab funderingssysteem is toepasbaar

9008454 BFBN advertentie prefunko 200 x 130mm v4.indd 1 09-06-2010 13:45:03

Volcano is een actief reclamebureau! Een bureau dat in actie komt wanneer u maar wilt: active on demand noemen we dat

voortaan. Deze nieuwe slogan vertelt exact waar wij voor staan. De draak in onze huisstijl is een symbool van onze gedrevenheid

en beweegelijkheid. Waar die gedrevenheid zoal toe leidt, vertellen we u graag tijdens een persoonlijk gesprek en aan de hand

van ons werk. Campagnes die gemaakt zijn om te communiceren en om de concurrenten van onze opdrachtgevers het vuur

aan de schenen te leggen. Eén telefoontje of mailtje is genoeg om tot een afspraak te komen. Wij zijn active on demand.

Volcano is een actief reclamebureau! Een bureau dat in actie komt wanneer u maar wilt: active on demand noemen we dat

voortaan. Deze nieuwe slogan vertelt exact waar wij voor staan. De draak in onze huisstijl is een symbool van onze gedrevenheid

Volcano Advertising BV Breda Tel. 076 560 88 44 Fax 076 560 88 40 E-mail info@volcanoadvertising.com Website www.volcanoadvertising.com

b:ton juli 2010

23

Stil wegdek betonstraatstenen verdient

luid signaal Binnen de woonomgeving is het belangrijk het

verkeersgeluid te beteugelen. Dit kan het beste

bij de bron: vermindering van het bandenge-

luid op het wegdek. De toepassing van geluid-

reducerende ofwel stille wegdekken blijkt een

prima optie. Een wegdek met betonstraat-

stenen in keperverband is per definitie stiller

dan jarenlang werd aangenomen, zo blijkt uit

onderzoek. Kiest de opdrachtgever c.q. weg-

beheerder voor speciale geluidreducerende

betonstraatstenen met open toplaagstructuur

dan kan het geluid zelfs minder zijn dan van

dicht asfaltbeton. door Paul engelSNijmeegse Betonindustrie De Hamer B.V.

Weezenhof 9307Postbus 6553, 6503 GB NijmegenTelefoon: +31 (0)24 - 3572620Telefax: +31 (0)24 - 3572393E-mail: infiltratie@dehamer.nlwww.dehamer.nl

DEEL 1

Hoe kosten te besparen?Er zijn vergevorderde regeringsplannen om - vooruitlopend op verplichte maatregelen - bedrijven te belonen die zelf voor opvang van schoon regenwater zorgen. Bedrijven die schoon regenwater in het riool lozen, zullen daarentegen extra worden belast. Het hemelwater bergen/infiltreren of her te gebruiken is daarom nu al dé oplossing. Deze keuze voorkomt dat verharde oppervlakten zoals bedrijfsterreinen en daken van bedrijfspanden op de riolering moeten worden aangesloten. Nijmeegse Betonindustrie De Hamer BV geeft u als dé specialist het juiste advies voor uw specifieke locatie enomstandigheden en kan desgewenst subsidiemogelijkheden onderzoeken. Ook voor inrichtingadviezen gericht op het onderhoud of de beoogde uitstraling is De Hamer uw juiste partner.

Water ‘overlast’ op uw bedrijventerrein?

25

er is de wet geluidhinder die een maximaal toelaatbaar geluidniveau voor­

schrijft, onder andere voor verkeersgeluid rond woningen en scholen. om dat

geluidsniveau te bepalen is er het reken en meetvoorschrift. Hierin kan reke­

ning worden gehouden met een wegdekeffect, bijvoorbeeld voor elementen­

verhardingen. dit wegdekeffect wordt uitgedrukt in cwegdek (wegdekcor­

rectie). jarenlang werd de geluidemissie voor een elementenverharding bij

50 km/h gesteld op ongeveer +4 db ten opzichte van het referentiewegdek

dicht asfaltbeton. met name de voegen tussen de stenen zouden voor het ex­

tra geluid verantwoordelijk zijn, zeker als het niet­maatvaste klinkers betreft

die kunnen ‘rammelen’.

uit recent onderzoek blijkt echter dat de ‘meerwaarde’ van een elementen­

verharding in keperverband slechts +2 db bedraagt. met betonstraatstenen

zelfs nog minder: +1,5 db. betonstraatstenen zijn immers maatvast en zorgen

zo voor een behoorlijk strak wegdek. de gemeten waarden betekenen bijna

een halvering van het feitelijke geluidsniveau ten opzichte van de oude reken­

waarde. ing. ronald van loon, adviseur bij m+P raadgevende ingenieurs uit

vught, legt de impact van dit nieuwe cijfer uit: “gemeenten willen graag een

elementenverharding in hun 50 km straat of 30 km zone. om reden van geluid

koos men regelmatig voor een asfaltverharding. Het argument geluid geldt

nog steeds, maar men kan met die lagere waarde gemakkelijker voorrang ge­

ven aan esthetische of praktische argumenten, zoals snelheidsreductie van

het verkeer of opneembaarheid van een elementenverharding. ik constateer

alom dat gemeenten enthousiast met de thans gecorrigeerde rekenregels

aan de slag gaan.” Sinds de twee crow­publicaties (‘Handreiking wegdek­

correctie voor elementenverhardingen’ en ‘Handreiking berekenen wegver­

keerslawaai bij 30 km/h’) zijn verschenen, krijgt het adviesbureau veel vragen

van gemeenten over geluidsberekeningen voor elementenverhardingen.

Keperverband: belangrijk daarbij is te beseffen dat men dan moet kiezen

voor een elementenverharding in keperverband, het meest toegepaste bestra­

tingsverband in rijwegen. metingen tonen aan dat als gevolg van de schuinte

van voegen ten opzichte van de rijrichting van de autobanden het geluid lager

ligt dan in geval van een haakse aanrijrichting. men moet daarom nadenken

over fiets­suggestiestroken die vaak in elleboogverband worden gelegd, als

(subtiel) verschil met de rijbaan in keperverband. voor geluid is het beter om

met verschillende kleuren stenen voor rijweg en fietsstrook te werken, maar

beide in keperverband.

ronald van loon: “akoestisch produceert een weg met elementenverharding

in keperverband niet veel meer geluid dan een asfaltweg. dan zijn er ook nog

de speciale geluidreducerende betonstraatstenen, die zelfs een reductie op­

leveren ten opzichte van standaard asfalt. beton is een geschikt materiaal om

akoestisch te verbeteren. je kunt met bepaalde korrelgroottes werken en de

eigenschappen van de toplaag beïnvloeden. dit alles om het contactgeluid van

autobanden te absorberen. met die specifieke producten werd en wordt al an­

ders gerekend. voor de standaard betonstraatstenen en straatbakstenen zijn

nu nieuwe rekentabellen geïntroduceerd, waarmee de ontwerper genuanceer­

der en gedifferentieerder het wegdekgeluid kan berekenen. dit kan zowel voor

de 50 km straat als voor de 30 km zone, waarvoor aparte tabellen bestaan.”

Fundering: aangetekend moet worden dat de staat van het wegdek ui­

teraard bepalend is voor het geproduceerde verkeersgeluid. als een bestra­

ting (machinaal) strak wordt aangelegd op een deugdelijke fundering die

bestand is tegen het aanwezige (zware) verkeer, dan zal het wegdek strak

en vlak blijven. een betonnen elementenverharding is extra geschikt als stil

wegdek vanwege de grote maatvastheid van de betonstraatstenen. Smalle

voegen en geringe vellingkanten hebben een verdere positieve uitwerking

op de geluidsreductie. daarnaast is extra aandacht ten aanzien van verwer­

king op z’n plaats. verder moet worden gelet op de voegbreedte en ­vulling.

voor een goed aangelegde en onderhouden elementenverharding zijn die

lage getallen van +2 of +1,5 db reëel. misschien ligt het hier en daar zelfs

lager, want er is gemeten aan een gemiddelde elementenverharding. de­

zelfde onderhoudseisen zijn overigens ook voor een asfaltverharding van

toepassing; als die matig wordt onderhouden, neemt het geluid ook signi­

ficant toe.

ronald van loon besluit: “als geluid echt cruciaal is voor een straat, dan moet

men inzetten op geluidsreducerend asfalt of speciale geluidsreducerende

betonstraatstenen. dan wordt de straat het beste jongetje van de klas. als

men gewoon ruimschoots aan de wettelijke grenswaarden wil voldoen, dan

is een elementenverharding in keperverband een keuze die stiller is dan men

altijd heeft verondersteld. verschillen tussen elementen en standaard asfalt

zijn kleiner en een (gemeentelijke) overheid kan zodoende andere keuzear­

gumenten voorrang geven. die keuzes zijn dankzij het onderzoek naar geluid

van elementenverhardingen na 25 jaar nu eindelijk zuiver van toon.”

meer informatie: www.stillerverkeer.nl.

-4 -2 0 2 4 6

natuurstenen/kinderkoppen

gezaagde natuurstenen

Streetprint

elementen in halfsteensverband

Geosilent

Stilstone

SilenTONE

Durasilent

Silentway

elementenverharding in keperverband

stille elementenverhardingen

elementenverharding

geluidsreductie geluidstoeslag

standaard elementenverharding stille elementenverharding streetprint natuurstenen

wegdekcorrectie uitCROW-publicatie 200/CROW-infoblad 964

wegdekcorrectie van producten op www.stillerverkeer.nl

resultaten uit diverse geluidonderzoeken(indicatief)

dB

b:ton juli 2010

26

b:ton juli 2010

27

bollenplaatvloer compleet met leidingen

Puzzelen voorministeries

aan de turfmarkt in den Haag ­ waar

voorheen het gebouw de Zwarte madonna

stond ­ verrijst een nieuw en bijzonder

bouwwerk. in dit gebouw met twee torens

van 140 meter hoog komen de ministeries

van justitie en binnenlandse Zaken en

koninkrijksrelaties. onder deze torens

zullen ook winkel­ en horecaruimten

worden gevestigd. in totaal is sprake

van 131.583 m2 bvo. Het gros van de

vloeroppervlakte wordt uitgevoerd in

bollenplaatvloeren van bubbledeck

benelux, waarin gelissen beton en

bubbledeck nederland participeren. Zij

kregen de vraag om in de bollenplaatvloer

fabrieksmatig reeds de luchtkanalen en

betonkernactivering op te nemen, zodat

dit niet op de bouwplaats ­ in weer en wind

­ hoeft te geschieden.

gewoontegetrouw gaat men vooraf met alle partijen aan tafel zitten om zo’n

puzzel op te lossen. in dit geval met jubi b.v., een combinatie van bam uti­

liteitsbouw, ballast nedam bouw Speciale Projecten, imtech nederland en

Homij technische installaties, alsmede met bubbledeck nederland dat de

berekeningen en engineering van de vloeren verzorgt en met constructeur

ingenieursbureau Zonneveld. bij dergelijke vragen is overigens flexibiliteit ver­

eist. de betrokken, niet­volledig geautomatiseerde fabrikant kon goed op de

wensen voor allerlei (inbouw­ en valbeveiligings­) voorzieningen inspringen.

daarvoor worden in de regel proefopstellingen gemaakt om te kijken of die

voorzieningen in de mal te bevestigen zijn en zich goed laten vullen met beton.

ook in het geval van jubi is een proefopstelling (mock­up) gemaakt om alle

partijen ‘fysiek’ te laten zien hoe hun wensen zijn vertaald. de proefopstelling

van de bollenplaatvloer met luchtkanalen en betonkernactivering werd najaar

2009 op de locatie in beek goedgekeurd. inmiddels wordt geproduceerd voor

en geleverd aan het spraakmakende project naar een ontwerp van Prof. Hans

kollhoff architekten.

29

Maatwerk is meerwaardeRioleringsputten Carrouseltafels

Duikerelementen Milieucontainers

Kademuren Liggers

www.hendriks-groep.nlPostbus 52 3900 AB Veenendaal T 0318 566 555Hendriks precon bv maakt deel uit van de Hendriks groep bv

Prefab betonmallen voor:

heipalen, vast en verstelbaarvoorgespannen (gebogen) kokerliggersstadion-elementen(geknikte) TT platenronde en vierkante kolommenkeerwandenmilieucontainersstapelblokkenputmallen voor rioleringsystemen

Infra bekistingen voor:

ronde en vierkante kolommenpijlers in elke willekeurige vormkolomkoppenkolomtafelsafzinktunnelscut & cover tunnelskademurenbrugdekken

We leveren ook:

productiebanen voor breedplaatvloeren

productiebanen voorkanaalplaatvloeren

spanbankencarrouseltafelshydraulische kanteltafels

b:ton juli 2010

als de voorbereidingen goed zijn getroffen, kan het plaatsen van een prefab

betonnen kelder van Sterk beton binnen een uur plaatsvinden. een kelder is

sowieso al een interessante optie, omdat er veel ruimtewinst ontstaat voor de

woning. de prefab betonnen kelder kan onder nieuwbouw of naast bestaan­

de bouw worden geplaatst, waarbij normaliter de woninguitbreiding wordt

gerealiseerd in de vorm van een serre, garage of tuinhuis bovenop de kelder,

waarin de trap naar de kelder zit. Ze kunnen opgehangen worden aan slechts

twee tegenover elkaar liggende fundatiebalken. een belangrijk pluspunt van

de prefab kelder zit in het feit dat ze uit één stuk gegoten worden (monoli­

tisch gestort) en daarmee lekvrij. Het is een naadloze bak. daarnaast hebben

modulaire kelder past altijd

waar lodewikus voorgespannen beton tien jaar geleden een record brak met een heipaal van 37 meter voor de wegom­

legging in het caland tracé, daar heeft het bedrijf eind vorig jaar maar liefst 39 m lange heipalen (450x450 mm, 20 ton per

stuk) geleverd voor de fundering voor een geluidsscherm langs de snelweg a15 bij barendrecht. de acht lange palen wer­

den ingezet op het stuk met de slechtste, drassige ondergrond. in totaal levert de prefab betonfabrikant 638 palen tussen

de 19,5 en 39 meter lang. om tot de inzet en productie van zulke lengtes heipalen over te kunnen gaan, moeten normen

en rekenmethodes diepgaand worden toegepast en is veelvuldig contact met de constructeurs, werkvoorbereiders en

uitvoerders noodzakelijk. Het resultaat is dat de palen met de recordlengte door van den berg transport probleemloos

zijn vervoerd en met een hei­installatie met stellinghoogte van 50 m door bam grondtechniek technisch eveneens pro­

bleemloos zijn geslagen. alleen broedende oeverzwaluwen hebben het proces verstoord en de heiwerkzaamheden tij­

delijk stilgelegd. nadat het nest was uitgebroed, werden de werkzaamheden direct hervat. Het grondlichaam (boven­

belasting) zorgt er overigens voor dat de grond eronder alvast wat inzakt zodat het geluidsscherm straks goed sluit. Het

scherm moet medio 2010 klaar zijn. informatie: www.lodewikus.nl

actualiteiten:

de prefab kelders van deze fabrikant unieke ophangmethoden: met bouten

aan de fundatiebalk of met de speciaal ontwikkelde, innovatieve Sterkoppe­

ling op de 4 hoeken. de koppeling biedt een stelruimte van 80 millimeter.

voorts zijn de kelders modulair van opzet: er zijn twee breedtematen en vele

lengtematen met stappen van slechts 150 mm. daardoor is het aanpassen

van de breedte van funderingsbalken voorgoed verleden tijd. kelders kunnen

ook aan elkaar worden gekoppeld. informatie: www.sterkbeton.nl

Het innovatieve bt­spanslot van Hakron­terwa maakt het op de bouwplaats kop­

pelen van prefab betondelen heel eenvoudig. dit nieuwe spanslot maakt een

precieze montage en een duurzame constructieve verbinding mogelijk, bij voor­

namelijk permanente belastingen in trek­ en dwarsrichting. ook het opspannen

van bouwelementen is mogelijk zonder aanvullende materialen of bijzondere

hulpmiddelen. ingewikkelde maatwerkoplossingen kunnen daarmee vervallen.

inbouw in de prefabricage is mogelijk met optioneel leverbaar bt­magneettech­

niek. naast het aanspannen van de te verbinden delen, kan men ervoor kiezen

om de voegen (waterdicht) af te werken. Hiervoor biedt de totaalleverancier

voor de (prefab) betonindustrie diverse speciale afdichtingproducten aan. Het

bt­spanslot is leverbaar in twee verzinkt stalen typen (maximaal 50 kn en maxi­

maal 100 kn trekkracht). de noviteit is toepasbaar in onder meer de wegenbouw,

tunnelbouw, bij koppeling van vloeren en/of wanden, keerwanden en vele an­

dere constructieve prefab constructies. een tweede noviteit betreft de ankerrails

die in verschillende standaardmaten uit voorraad leverbaar is. ankerrail is een

railprofiel dat men vóór het betonstorten op de bekisting plaatst. de aangelaste

ankers van de ankerrail worden in het beton opgenomen. na ontkisten kan de

ankerrail als bevestigingsconstructie worden toegepast. Hiervoor worden met

name hamerkopbouten gebruikt. een groot voordeel van ankerrail is de flexibele

maatvoering bij afmonteren. informatie: www.hakronterwa.nl

Snelle verbinding van bouwelementen

bij de renovatie van de cranendoncklaan in budel (gemeente cranendonck) werd bij de aanleg van het

nieuwe rioleringsstelsel (afkoppelen en infiltreren van schoon regenwater) gebruik gemaakt van een voor

nederlandse begrippen vrij onbekend fenomeen, namelijk ronde putten. vanwege de grote diameter van

de toegepaste infiltratiebuizen (800 mm) was het volgens aannemer Heijmans niet mogelijk om met blok­

opstortingen voor een hoekverdraaiing te werken. alternatieven waren een metselsparing of een maat­

werkput met schuine wand. Zo’n metselsparing zorgt voor wat vertraging aangezien het metselwerk ten­

minste één dag moet drogen voordat de rioolsleuf kan worden aangevuld en verdicht. daarbij is het ook

een concessie op het gebied van kwaliteit door het gevaar van krimpscheuren en daarmee gepaard gaande

lekkage. Struyk verwo aqua kwam met het voorstel om op die plekken ronde putten toe te passen, met

als voordeel het besparen van metselwerk en een vlotte doorlooptijd in het project. buizen met grotere

diameters kunnen direct en onder de juiste hoek worden aangesloten worden op de put. in goed overleg

met de gemeente is deze optie gekozen en om de uniformiteit te bewaken is besloten in het gehele project

ronde putten te gebruiken. informatie: www.struykverwo.nl

ronde putten geven positieve draai aan project

Het project datacentrum tu delft, ontworpen door joke vos architecten, heeft de betonprijs 2009 in

de categorie utiliteitsbouw gewonnen. Het project is als een moderne burcht: stoer, robuust, maar

ook expressief in zijn harmonie met de natuurlijke omgeving. mede dankzij de prefab betonnen gevel

die een variatie kent van vier verschillende afwerkingen: schoon beton, gestraald beton, beton met

bamboereliëf en beton met een deklaag van gerecycled glas. de jury spreekt van een oogstrelende

vormgeving en uitstraling. en dat juist voor een utilitair gebouw. maar de vormgeving ‘ontspoort’ niet

doordat eenvoud in detaillering en uitvoering aan die aansprekende vormgeving is gekoppeld. een

combinatie die feitelijk alleen met prefab betontechnologie te maken is. dit uit zich onder andere in

nagestreefde repetitie in mallen, doordachte samenstelling van het beton, deklagen en patronen en

een mooi samenspel van schijnvoegen en echte voegen. de jury heeft het over de hand van de meester

hierin. opdrachtgever: tu delft faciliteit management & vastgoed. constructeur: abt delft. aannemer:

bouwmij gouda. informatie: www.bton.nl (uitgave 10, augustus 2008) en www.jokevos.nl

record heipaallengte

betonprijs voor prefab betonnen datacentrum

Stichting komo ­ certificering van producten, processen en diensten in de bedrijfstak bouw ­ opereert

vanaf 1 januari 2010 vanuit gouda. ing. lodewijk niemoller is per genoemde datum directeur van Stich­

ting komo. de rol van onafhankelijk voorzitter wordt ingevuld door de heer mr. H.m. (Henry) meijdam,

in het dagelijks leven voorzitter van de vrom­raad (adviesorgaan van de regering en het parlement), al­

gemeen directeur van het leerwerkbedrijf eSPeQ voor de bouwnijverheid en algemeen directeur van het

kennisnetwerk curnet. Het bestuur wordt ondersteund door de komo adviesraad (kar). deelname

aan de kar staat open voor alle brancheverenigingen binnen de bouwsector. de bfbn, die met de prefab

betonsector de grootste toeleverende branche vertegenwoordigt, zal actief op deze uitnodiging ingaan

om daarmee bij te dragen aan de verdere kwaliteitsverhoging van de bouw. informatie: www.komo.nl

nieuws van komo

30

b:ton juli 2010

31

Met 61,75 m verbreekt Spanbeton het liggerlengterecord in Nederland. Voor de overbrugging van de Ringvaart in de Westrandweg (KW 511) zijn 25 stuks SKK 1850 kokerbalken van deze lengte benodigd.

Postbus 5 2396 ZG KOUDEKERK AAN DEN RIJN

T: 071- 3420200www.spanbeton.nl

Putten voor ondergrondse afvalopslag

de meteoor produceert prefab betonnen putten als behuizing voor onder­

grondse afvalopslag. eén en ander voor internationaal marktleider in afvalsys­

temen koninklijke bammens, die verzinkte bakken van 3, 4 of 5 kuub toepast

waar een betonnen bescherming omheen gaat. door met zelfverdichtend be­

ton te produceren, hoefden de speciaal ontwikkelde mallen minder zwaar te

worden geconstrueerd. groot bijkomend voordeel is dat de werkomstandig­

ultra­hogesterktebeton (uhsb) is een innovatieve betontechniek voor slank en

duurzaam bouwen. Hoewel het in andere landen een beproefde techniek is, is

er in ons land aarzeling mede vanwege de hogere kosten en het ontbreken van

regelgeving. om de aarzeling te overwinnen, heeft het cement&betoncentrum

initiatief genomen voor uhsb­casestudies. de eerste case die wordt uitgewerkt

door een integraal ontwerpteam betreft de helix­vormige op­ en afritten van

de bij nigtevecht te bouwen fietsbrug over het amsterdam­rijnkanaal. Het

ontwerp van de brug is gericht op duurzaamheid. de helix­vormige opgangen

verkleinen de landschappelijke ‘footprint’ en spelen in op specifieke criteria

voor duurzaam inkopen van kunstwerken. voor deze eerste casestudy is een

team gevormd van romein beton (detail­engineering en productievoorberei­

ding), royal Haskoning (constructief ontwerp), gtecz (betontechnologische

adviezen) en de la rive box (initiator en ontwerper van de brug). de keuze voor

uhsb voor de op­ en afritten is vooral ingegeven door de wens tot slanke con­

structies op een minimaal grondvlak. om het ontwerp­ en fabricageproces zo

eenvoudig mogelijk te houden en de kostprijs te drukken, is op voorhand ge­

eerste uhsb­casestudy van start

kozen voor een modulaire opbouw met prefab betonelementen. de kracht van

prefabricage ligt namelijk in het produceren van grote series met een beperkt

aantal mallen. informatie: www.cementenbeton.nl

actualiteiten:

heden voor de medewerkers aanzienlijk verbeteren: de productie gaat met

veel minder stof en lawaai gepaard, omdat er niet getrild hoeft te worden.

en het hydraulische ontkistingsysteem werkt niet alleen schoon en snel maar

ook veilig. inmiddels worden ­ na enige aanloopvraagstukken met betrekking

tot het ontkisten ­ met succes de betonnen bakken geproduceerd, naar volle

tevredenheid van de opdrachtgever. informatie: www.meteoor.nl

32

b:ton juli 2010

33

ing. jan willem blaauboer, commercieel directeur van de ijb groep spreekt in

dit verband namens een viertal binnen de bfbn­producenten die prefab beton­

nen funderingsbalken produceren en ­ indien gewenst­ monteren. appel beton,

Prefunko, Schokindustrie/de ringvaart en zijn eigen onderneming bieden een

’lean’ concept aan, dat verschillende bouwpartijen direct op voorsprong zet.

wat te denken van een efficiënter proces, waarbij de aannemer in één dag de

fundering voor pakweg twintig woningen gemonteerd ziet worden; de volgen­

de dag kan hij al met de begane grondvloeren aan de gang. of de installateur

die dankzij de opgenomen voorzieningen in de balken de hele reeks woningen

vlot kan afwerken. de opdrachtgever heeft uiteraard profijt bij die bouwtijd­

winst, maar hecht ook aan de lage risico’s en hoge kwaliteit die deze manier

Tijd voor het volledige verhaal... De afgelopen weken is in verschillende media naar voren gebracht dat

prefab funderingsbalken uitkomst bieden om de bouwvakker ‘uit de modder te halen’. in plaats van het

werken in weer en wind kunnen funderingsbalken ook hoogwaardig in de fabriek worden gemaakt en

op de bouwplek in ‘no time’ worden gemonteerd. “Betere arbeidsomstandigheden zijn onmiskenbaar

een belangrijk voordeel van prefabricage en raken ook het maatschappelijk ondernemen van ons als

fabrikanten. Het is echter slechts één aspect in een breed scala aan voordelen. Prefab funderingsbalken

passen simpelweg bij een modern bouwproces waarin bewuste keuzes worden gemaakt in kwaliteit,

tijd en kosten.” door Paul engelS

van werken met zich meebrengt. “Het werken met prefab funderingsbalken

bewijst zich dagelijks en verkoopt zichzelf dag in dag uit. elke partij die dit pro­

duct leert kennen, is meteen verkocht. niet verwonderlijk dat er sprake is van

een groeiende belangstelling. juist ook van opdrachtgevers die bijvoorbeeld

razendsnel vervangende nieuwbouw voor hun bewoners willen plegen in her­

structureringswijken. ook voor de omwonenden wordt er via prefabricage snel

en zonder veel overlast gebouwd.”

Totaalpakket: ondanks het feit dat de methode zichzelf verkoopt, proberen

de vier fabrikanten gezamenlijk een extra impuls te geven aan het product.

Het is overigens beter te spreken van een systeem, omdat de fabrikanten via

Prefab funderings balken zetten bouw op voorsprong

wapening op de correcte wijze in de prefab balken opgenomen conform bere­

kening en toetsing. Het product is rondom gecertificeerd. de balken worden

gecodeerd, hetgeen het monteren vereenvoudigd. jan willem blaauboer: “de

aannemer heeft geen omkijken meer naar dit deel van het werk. geen orga­

nisatie en begeleiding van het werk van funderingsploeg, koppensnellers en

vlechters. Ze verstaan allemaal hun vak, maar je praat over zware handmatige

arbeid, veelal in wind en regen. arbeidsomstandigheden zijn een zaak van ons

allemaal, in toenemende mate ook van de opdrachtgevers die de aannemers

daarop aanspreken. de aannemers zelf zien steeds meer de voordelen in van

het uitbesteden van onderdelen van het bouwproces. Het is eigenlijk vreemd

dat ze bij de fundering daar nauwelijks nog bij stilstaan. want juist bij de fun­

dering is veel winst te behalen. in tijd, in geld, in kwaliteit en in risicoverlaging.

niemand zit te wachten op problemen met de fundering die na een paar jaar

opeens opduiken.”

Bewuste keuzes: een schone bouwplaats waar efficiënt en gecontroleerd

wordt gewerkt. Het past bij het moderne bouwproces. Prefab funderingsbal­

ken zullen in het gros van de projecten uitkomst bieden. ook een keertje niet.

“Het is ons eraan gelegen dat bouwpartijen een bewuste keuze maken voor de

fundering van woningen. en dat zij daarbij de voordelen in het proces allemaal

meetellen. oók het werk dat men binnen de eigen organisatie heeft als men

kiest voor traditionele funderingen, compleet met uiteenlopende partijen, con­

troles en administratie. nu wordt één en ander vooraf keurig voorbereid, ter

plekke effectief uitgevoerd en achteraf ontvangt men de termijnfacturen. Zo

simpel is het. voorwaarde is wel dat bouwpartijen niet alleen die bewuste keuze

maken, maar ook hun proces daaromheen organiseren. Het zou zonde zijn als je

in één dag twintig woningen fundeert en men wacht dan een tijd met het leg­

gen van de vloeren. de aannemer kan z’n bouwproces verbeteren en verkorten.

dit begint bij een doordachte fundering.”

berekeningen, tekenwerk, legplan, productie en montage een totaalpakket

van product en bijbehorende diensten leveren. “wij promoten het systeem

omdat het aansluit op een aantal ontwikkelingen in het bouwproces van van­

daag en morgen. ten eerste is steeds meer behoefte aan prefabricage. dit biedt

bouwtijdwinst in een controleerbaar proces met betrouwbare, hoogwaardige

uitkomsten. ten tweede gaan we onmiskenbaar naar uniforme informatie­

uitwisseling zoals bim toe, waarbij bouwpartijen snel met ons communiceren

over de benodigde fundering. waar je in het verleden een flink aantal weken

nodig had bij prefab, kunnen wij vandaag de dag binnen luttele weken de ge­

vraagde balken leveren. maatvast en compleet met opleg­, instort­ en hijsvoor­

zieningen. ten derde heb je met dit systeem een antwoord op de terugloop aan

vakmanschap op de bouwplaats doordat ervaren mensen (moeten) stoppen.

de aanwas van jongeren is gering en vult dit kennisgat onvoldoende op. Hierin

kan verdere fabrieksmatige automatisering en standaardisatie als oplossing

dienen. Zonder overigens aan flexibiliteit in te boeten, want met prefab funde­

ringsbalken is ook die ene vrijstaande woning prima te funderen. Het hoeven

bij het woord prefab niet meteen tientallen woningen te zijn. daarnaast zijn

complexere vormen, splitlevelwoningen en het bouwen boven of in het water

juist bij uitstek geschikt voor prefab funderingsbalken.”

Qua uitvoering zijn de voordelen helder: de funderingsbalken worden gemon­

teerd op op hoogte geslagen heipalen of in de grond gevormde palen. funde­

ringsbedrijven bezitten de expertise om dit feilloos te doen. bij heipalen hoeft

de kop niet te worden gesneld voor de benodigde steklengte. dit scheelt al

gauw tot 50 cm aan paallengte en dus aan materiaal. er is geen werkvloer no­

dig zoals bij traditionele bekistingen of er is geen gevaar voor het wegwaaien

of opdrijven zoals bij PS­bekistingen. tevens hoeft ter plekke geen wapening

te worden gevlochten, getild of te worden gecontroleerd door toezichthou­

ders. geen beton kruien, aftrillen en ander zwaar werk. in de fabriek wordt de

“vandaag twintig woningen gefundeerd, morgen de vloeren”

34

b:ton juli 2010

35

Als nieuw!met Cuglacrete®

Een complete betonreparatielijnCuglacrete is de naam voor een complete lijn producten die

worden ingezet voor het repareren van schade aan betoncon-

structies. Het omvat hechtprimers, constructieve mortels en

cosmetische (niet constructieve) mortels voor zowel algemeen

voorkomende als specifieke reparaties. De Cuglacrete repara-

tiemortels bestaan uit een lijn op basis van portlandcement en

een lijn op basis van hoogovencement. Dit betekent dat afhan-

kelijk van de bestaande constructie, altijd de juiste productkeuze

kan worden gemaakt. Wenst u advies of aanvullende informatie.

Bel dan met (076) 541 06 00 of kijk op www.cuglacrete.nl.

visionair Precast 2010Het prefab beton symposium op 15 juni was een succes.

De syllabus van dit symposium is voor € 25,- te verkrijgen bij het secretariaat van de sectie Gebouwen en Civieltechnische Constructies, tel: 015-2783990/ e-mail: j.M.vanderschaaf@tudelft.nl.

Ir. R.N.J. (Rob) Huijben:

“Precast2010 werd een inspirerende

symposiumdag. Uit een breed

spectrum van lezingen was de

volgende toonzetting waarneembaar:

prefab beton blijkt een bouwcultuur

te genereren, waarmee nieuwe

mogelijkheden worden gecreëerd.

Ontwikkelingen betreffende

materiaal, vormgeving, toepassingen,

voorbereiding en bouwmethoden

versterken elkaar. Opdrachtgevers,

architecten, constructeurs,

onderzoekers en bouwers blijken

steeds meer gecharmeerd te raken

van de onvermoede mogelijkheden.”

Prof. dr. ir. H. (Hennes) de Ridder:

“De aandacht voor prefabricage op

een symposium als Precast2010 is

volkomen terecht; voor Nederland

is dit eigenlijk al bij veel projecten

de praktijk. Wat echter nog niet

overal is doorgedrongen, en wat

ik heb geprobeerd duidelijk te

maken, is dat de Nederlandse

bouw gebaat is bij andere

contractvormen en nieuwe wijzen

van aanbesteding. De vakkennis

vanuit de bouwbranche wordt nu

nog onvoldoende benut.”

Ir. H.R. (Roel) Schipper:

“Vrije gekromde vormen in beton zijn nu nog vooral het exclusieve

terrein van de Architectuur met een hoofdletter A, zoals je die tegenkomt

bij bijvoorbeeld musea en stations. Wanneer je wereldwijd kijkt naar

de ontwerpen van de nieuwe generatie jonge architecten, dan zullen

gekromde vlakken en complexe geometrie steeds meer doordringen tot de

alledaagse bouwpraktijk. Deze boodschap hebben we tijdens

Precast2010 duidelijk overgebracht.”

Prof. dr. ir. J.C. (Joost) Walraven:“Dit symposium bood een prachtige gelegenheid om de laatste buitenlandse ontwikkelingen van het materiaal Ultra Hoge Sterkte Beton aan de branche te laten zien. Wij geloven dat dit Nederlandse producenten kan inspireren tot ontwikkeling van innovatieve betonproducten of verdere vernieuwing van bestaande toepassingen.”

b:ton juli 2010

37

Het project Olmenhof - seniorenwoningen met zorgvoorzieningen - werd in 2009 genomineerd voor de prijs BNA Gebouw

van het jaar. Architect joke Vos maakte in dit project veel originele en verrassende keuzes. Prefab beton en andere materialen

hebben ervoor gezorgd dat het project uitblinkt in verscheidenheid en afwisseling. door liliane verwoolde

genomineerd voor het bna gebouw van het jaar

Het grafische spelvan afwisseling en variatie

de oude scholenwijk in de wijk griffioen, net buiten de vestingwallen van middelburg, heeft

plaatsgemaakt voor de olmenhof. maar wie hier een complex verwacht dat uit de toon valt

met z’n omgeving, komt bedrogen uit. de 48 zorgwoningen en de zorgvilla passen natuurlijk

in hun omgeving, die uitsluitend bestaat uit kleinschalige laagbouw. de zorgvilla ontvouwt

zich als een zigzagvorm rond een nieuwe groene tussentuin, die zich met uitgestrekte armen

verbindt met de omliggende wijk. Het indrukwekkende volume van de olmenhof ­ bruto

vloeroppervlak 5905 m2, compleet met parkeergelegenheid ­ is eigenzinnig, verrassend en

afwisselend.

Passend in de omgeving: bij de selectie van de te nomineren gebouwen waardeerde de

jury in de olmenhof vooral de discretie, precisie en eenvoudige middelen waarmee de archi­

tecten erin waren geslaagd om een eigen rustige wereld te creëren die zich naadloos voegt

in zijn context. joke vos van joke vos architecten: “voor ons golden twee belangrijke ver­

trekpunten: enerzijds was een lift gezien de functie van het gebouw een must, waardoor een

opdeling in paviljoens niet aan de orde was. anderzijds was voor ons meteen duidelijk dat

we de olmenhof laag wilden houden. met één en hier en daar twee etages past de olmenhof

logisch in haar omgeving.”

Het grafische spel: bij het ontwerp van de olmenhof heeft de architect de onregelmatig­

heid van de locatie aangegrepen, de zigzaggende v­vorm biedt het gebouw aantrekkelijke

en verrassende verbindingen. Zo slingert de galerij van de binnenkant naar de buitenkant van

het gebouw. anderzijds vraagt het grote volume om afwisseling en verfijning, gevonden in

de toepassing van verschillende materialen. “we hebben een mix van materialen toegepast

om de gevel in verschillend uitgevoerde, maar grafisch verwante eenheden op te knippen.

de balkons, borstweringen en afwerklagen verschillen per segment en spelen zo een belang­

rijke rol in de ervaring van de gevels.”

b:ton juli 2010

38

b:ton juli 2010

39

Projectgegevens

Project: de olmenhof

opdrachtgever: woongoed middelburg

architect: joke vos architecten

(joke vos en niels woesthuis)

bouwer: van der Poel, terneuzen

constructeur: van der vorm engineering delft

Prefab betonproducten: Hop betonfabriek, baarn

Meerdere gezichten: “binnen dit palet is prefab beton een dankbaar materiaal,” vertelt

joke vos. “natuurlijk onderzoeken we bij elk werk welke materialen het meest geschikt zijn.

maar elke keer wordt weer duidelijk dat prefab beton meerdere gezichten heeft. aan de ene

kant is het ruig en eigenwijs. je probeert het zo precies mogelijk te vormen, maar het is een

weerbarstig materiaal. toch zijn de volumes ­ eenmaal ontkist ­ ongelooflijk strak. en binnen

die strakke vorm blijf je die opgesloten kracht zien.”

De prefab elementen: de toegepaste prefab beton elementen in de olmenhof zijn opval­

lend groot. met lengtes die reiken tot bijna acht meter zorgen de balkonbalustrades voor een

aantrekkelijk contrast met de met hout beklede gevels, die juist zijn opgebouwd uit kleine ele­

menten. vos: “juist die afwisseling zorgt voor levendigheid en verfijning. om de elegantie te

verhogen hebben we gekozen voor een witte betonsoort. door de toevoeging van twee pro­

cent titaandioxide hebben de betonelementen een mooie, lichtgrijze kleur.” meer prefab beton

duikt op in de lateien onder de balkons in de vorm van een bliksemschicht en in de kolom onder

de zorgvilla, waar ze zowel een constructieve als architectonische rol spelen.

inmiddels is de olmenhof een jaar in gebruik. Het gebouw is omgeven door groen. joke vos:

“we hebben voor dit project ook het stedenbouwkundige plan gemaakt. Het is goed om te

zien dat de hof zo mooi past in de omgeving. en dat we dat met niet al te hoge budgetten

voor elkaar hebben gekregen.”Cement&BetonCentrumwww.cementenbeton.nl

Beton is grijs/groen

BetonkernactiveringDoor intelligent gebruik van de thermische massa van beton kan het energie-gebruik in gebouwen drastisch worden gereduceerd. Thermische massa optimaliseert de voordelen van gratis zonnewarmte, vertraagt en dempt piek-temperaturen en reduceert het energieverbruik voor verwarming en koeling. Door het verminderde energieverbruik draagt beton bij aan beperking van de CO2-uitstoot, de hoofdveroorzaker van het broeikaseffect.

Beton is veel meer dan een duurzaam, constructief bouwmateriaal. De thermische kwaliteiten kunnen bijdragen aan een comfortabel en energiezuinig binnenklimaat. Zo ontstaat toegevoegde waarde.

Dat vergt een nieuwe manier van denken. Het bouwkundig en installatie-technisch ontwerp moeten worden afgestemd op het actief inzetten van thermische massa. Integratie van architectuur, constructie en klimaatinstal-latie is de grote opgave van de komende jaren.

Het Cement&BetonCentrum ontplooit activiteiten om deze integratie van ruimte, materiaal en installatie te bevorderen. Door kennisontwikkeling en kennisoverdracht. Zo werd ook de basis gelegd voor akoestische betonvloeren met betonkernactivering. Publicaties vindt u op onze website www.cementenbeton.nl.

Nude 54d | 6702 DN Wageningen | Tel. +31 (0)317 617 044 | info@scholz-benelux.nl | www.scholz-benelux.nl

kleurpigmenten in elke vorm en verpakking

poeder | granulaat | slurry

Adv Scholz 184x124.indd 1 17-02-10 16:51

b:ton juli 2010

41

Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in Amsterdam verrijst het Oranjekwartier. Vier gebouwen vormen architecto-

nisch een ‘koninklijke’ eenheid. Geglazuurde witte stenen en marmer zorgen voor een moderne uitstraling. Bestcon engineerde en

produceerde de eerste serie prefab elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesnelheid van de balkonranden,

borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige kwaliteit. De bouw van de laatste twee

appartementenblokken begint in 2010.

Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in Amsterdam verrijst het Oranjekwartier. Vier gebouwen vormen architecto-

nisch een ‘koninklijke’ eenheid. Geglazuurde witte stenen en marmer zorgen voor een moderne uitstraling. Bestcon engineerde en

produceerde de eerste serie prefab elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesnelheid van de balkonranden,

borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige kwaliteit. De bouw van de laatste twee

appartementenblokken begint in 2010.

Kwaliteitscontrole: over de productievolgorde van de meest bijzondere

gevelplaten van het oranjekwartier, de sandwichelementen, zegt jansen het

volgende: “de volle bakstenen leg je in de bekisting met een patroon erin.

vervolgens plaatsen fabrieksmedewerkers wapening voor de onderlinge ver­

ankering van de twee spouwbladen. na het storten van een laag betonspecie

is het buitenspouwblad vormvast. fabrieksmedewerkers prikken het isola­

tiemateriaal over de stalen beugels. Het ontwerp en de uitvoering van deze

verankering tussen het binnen­ en buitenspouwblad vergt de nodige nauw­

keurigheid. de twee platen mogen immers niet verschuiven ten opzichte van

elkaar. Sommige wandelementen hebben natuursteenplaten verlijmd aan ge­

impregneerd hout, dat in de betonspecie van het buitenblad wordt ingebed.

de volgende stap behelst het storten van het betonnen binnenspouwblad.

na het verharden van de beton monteren fabrieksmedewerkers het glas en

de kozijnen in de sandwichelementen. Zo kunnen de gebouwen snel wind­

en waterdicht worden gemaakt.” voorafgaand aan de serieproductie van de

gevelelementen, werd een proefelement gemaakt. “op deze manier kon de

architect controleren of het uiterlijk overeenkwam met het ontwerp en was

het mogelijk om één en ander nog aan te passen. ook de waterdichting toets­

ten we vooraf bij dit project.”

moet zetten. dat vergt naast veel mankracht, tijd en dientengevolge veel

geld. je hebt kans op schade en vertraging. de combinatie van tunnelbouw­

systeem én prefab betonnen gevelelementen voorspelde zoveel tijdwinst, dat

de aannemer hiervoor koos.

rob jansen zegt over de eerste bouwfase: “de volledig gevelsluitende sand­

wichelementen bevinden zich in de voorgevels. dat zijn elementen van 6 x

3,5 x 0,25 m, opgebouwd uit een betonnen binnenblad, isolatiemateriaal en

volle bakstenen. de binnenspouwbladen van de sandwichelementen steu­

nen op de in het werk gestorte vloeren van de tunnelcasco’s. de aanslui­

ting tussen de buitenspouwbladen van de sandwichelementen boven elkaar

vergde de nodige aandacht om het water goed af te voeren. in dit geval

kozen we voor slabbes, waardoor het regenwater altijd naar buiten wordt

afgevoerd. met een uitzetbaar bandje zijn de voegen dichtgemaakt. in de

achtergevels van de vier gebouwen zitten prefab borstweringen en trapezi­

umvormige balkons, waarop enkelschalige elementen staan, voorzien van

prefab metselwerk. deze prefab balkonranden zijn met een stek­gain ver­

binding aan de betonvloeren bevestigd. de enkelschalige kopgevelelemen­

ten hangen aan de casco’s.”

Het totale bouwproject kent twee fasen. de appartementengebouwen

noordeinde en Soestdijk staan al fier overeind. deze woon­ en winkelflats van

het oranjekwartier realiseerde de aannemingscombinatie in 2007 en 2008.

door de toekomstige bouw van de wooncomplexen de Horsten en Het loo ont­

staat een blok gebouwen rondom een groen plein. volgens planning worden

de laatste twee panden in 2012 opgeleverd. een ontwerp van dam & Partners

architecten vormt de onderlegger voor de bouw. de opvallend heldere witte

gebouwen herbergen, na complete realisatie, 468 appartementen en 2.400 m2

retail. de ondergrondse parkeergarage biedt plaats aan 732 parkeerplaatsen.

de appartementen variëren in grootte van 100 tot 160 m2 vloeroppervlak.

de eerste twee blokken zijn al bewoond. Het gaat om luxe onderkomens met

huurprijzen van 1.000 euro per maand.

de reeds bestaande en geplande gebouwen lijken qua architectuur op el­

kaar. door hetzelfde materiaalgebruik en repetitie van volumes vormen

zij één geheel. de gevels bestaan uit een in het werk gemaakte ‘plint’ met

beige stenen met daarboven prefab betonelementen met metselwerk van

witte bakstenen, afgewisseld met marmer. Het prefab metselwerk in de ge­

vels wisselt af met grote glassecties, waarachter zich de liften, de entrees en

de trappen bevinden. in de eerste twee gebouwen zijn 208 gevelsluitende

elementen, 300 borstweringen en 100 balkonelementen gebruikt. de kop­

gevels bezitten een gesloten uiterlijk, daar zitten geen raamsparingen in.

Hier zijn enkelschalige elementen toegepast, die aan de in het werk gestorte

betonconstructie hangen. de sandwichelementen, inclusief vooraf gemon­

teerde ramen, bevinden zich in de voorgevels en de borstweringen en bal­

konranden in de achtergevels.

Prefab gevel: rob jansen is namens de prefab betonleverancier nauw be­

trokken bij het hoofdstedelijke bouwproject. Hij legt uit hoe de opdracht­

verlening van de eerste gebouwen tot stand kwam: “er was weinig ruimte

op de bouwplaats, er moest daarom nagenoeg just­in­time worden gewerkt.

omdat er een hoge mate van repetitie in het ontwerp zit, bleek bouwen met

geprefabriceerde betonelementen een prima oplossing.”

Het ontwerp was al in een vergevorderd stadium toen die vraag kwam. “bij

een tunnelbouwsysteem zijn de voor­ en achterkant van een gebouw open.

dat kan je invullen met een houtskeletgevel en daar metselwerk tegenaan

zetten. maar het probleem is dan dat je het gebouw helemaal in de steigers

“efficiëntbouwenmet grotearchitectonische vrijheid.”

repetitie van moderne witte elementen in façades

Op het Koningin Wilhelminaplein langs de A10 west in Amsterdam verrijst het Oranjekwartier. Vier

gebouwen vormen architectonisch een ‘koninklijke’ eenheid. Geglazuurde witte stenen en marmer

zorgen voor een moderne uitstraling. Bestcon engineerde en produceerde de eerste serie prefab

elementen van voor-, achter- en kopgevels. Een hoge montagesnelheid van de balkonranden,

borstweringen en gevelsluitende elementen ging samen met esthetische en bouwkundige kwaliteit.

De bouw van de laatste twee appartementenblokken begint dit jaar. door martijn van den bouwHuijSen

42

b:ton juli 2010

43

Speciale en record liggers

aan de Zuiderzeehaven in kampen zijn door de ijb groep ruim 8.500 heipalen

geslagen voor het nieuwe distributiecentrum voor het finse bedrijf wärtsilä,

dat totaalpakketten ontwerpt en levert voor de voortstuwing van schepen. Per

dag gingen met dank aan de inzet van 7 heistellingen ruim 250 palen de grond

in. Het werken met 7 heistellingen palen betekende een mijlpaal voor de prefab

betonfabrikant, zonder dat dit ten koste ging van de overige opdrachtgevers.

daarmee werd voldaan aan de voorwaarde van de opdrachtgever om deze klus

binnen 10 weken te klaren. tot de opdracht behoorden overigens ook honder­

den sonderingen, funderingsadvies, engineering, productie, uitzetten, door­

meten en koppensnellen van de palen. informatie: www.ijbgroep.nl

actualiteiten:

de ideeënprijsvraag ‘in de kiem gescoord ­ groen beton’ van het cement&betoncentrum is gewonnen

door frank bucher met zijn inzending Xiriton. dit betreft een procédé waarbij een grote hoeveelheid co2

duurzaam kan worden opgeslagen in beton. crux van Xiriton is het gebruik van miscanthus (beter bekend

als olifantsgras) snippers als alternatief toeslagmateriaal in beton, zo mogelijk in combinatie met het mi­

neraal olivijn. de snelgroeiende plantensoort absorbeert extreem veel co2 uit de lucht. de taaie snippers

zijn als vezels ter vervanging van zand en grind bruikbaar in beton, waardoor het beton zeer veel lichter

wordt en een zekere taaiheid krijgt. ook olivijn is in staat co2 te absorberen. voorts stelt hij combinaties

voor van licht en taai Xiriton­beton met sterk en dicht traditioneel beton. Hiermee kunnen de sterke ei­

genschappen van beide worden gecombineerd tot slimme bouwelementen voor duurzaam bouwen. een

eervolle vermelding was er voor architect Huub Swillens voor zijn inzending multi rusable (mu.re), een

concept voor eindeloos herbruikbare bouwelementen. op basis van gestandaardiseerde kleine, hoog­

waardige betonelementen kan zonder verlijming een groter element worden samengesteld. dankzij de

zeer slimme droge verbinding kan het element altijd weer worden gedemonteerd voor toepassing elders.

alle 51 inzendingen zijn verzameld in een boekje dat kan worden gedownload via www.cementenbeton.nl

en www.indekiemgescoord.nl

mijlpaal in heien

de 25 langste prefab betonliggers ooit in nederland gemaakt (type Skk 1850,

61,75 meter en een gewicht van 155 ton) gaan de ringvaart in het nieuwe

westrandwegtracé overbruggen. de westrandweg bestaat uit 10,3 km snelweg

tussen de toekomstige 2e coentunnel en de reeds bestaande a5, met daarin een

fly­over van 3,3 km en 10 andere kunstwerken. behalve de kokerbalken voor de

ringvaart­overbrugging produceert Spanbeton voor de fly­over een speciaal

ontwikkelde prefab ligger, de PiQ­ligger. Standaard kokerliggers zijn normaal 1,5

meter breed. de PiQ­ligger is 2,8 meter breed. Het bijzondere zit in de vormge­

ving. een 2 meter brede kokerbalk is voorzien van flenzen aan de onderzijde om

de werkende breedte van de ligger zo breed mogelijk te maken, gezien de eis van

rijkswaterstaat dat de onderlinge voegen zo minimaal mogelijk moesten zijn.

een deel van de 850 PiQ­liggers wordt in een horizontale boogstraal gemaakt en

de randliggers zijn voorzien van een randafschuining. een PiQ­ligger is gemiddeld

40 meter lang en weegt 145 ton. de nieuwe liggers zijn samen met van Hattum

en blankevoort bv ontwikkeld. de bouwer is binnen de combinatie westpoort

vof (van Hattum en blankevoort bv, kwS, boskalis bv) verantwoordelijk voor het

ontwerp en de bouw van alle elf kunstwerken in de westrandweg. opdrachtge­

ver is rijkswaterstaat. informatie: www.spanbeton.nl en www.rws.nl

bureau angenent en Hurks beton zijn de winnaar van een innovatieve prijs­

vraag van rijkswaterstaat. de dienst moet de komende jaren een aantal vaste

stalen bruggen in het hoofdwegennet renoveren. dat gebeurt veelal met een

overlaging van hogesterktebeton, waarbij rijbanen langdurig moeten wor­

den afgesloten en veel verkeershinder ontstaat. Het prijswinnende voorstel

gaat uit van versterking van stalen bruggen met prefab hogesterktebeton

platen in combinatie met innovatieve meetmethoden. daarmee wordt de

hinderperiode fors verkort. minder hinder is winst voor heel nederland. Het

idee met prefab beton werd geselecteerd uit 165 inzendingen en beloond

met een half miljoen euro. eenzelfde bedrag is nog gereserveerd voor de tien

beste inzendingen waarmee via onderzoek en pilots de praktische haalbaar­

heid en de effecten worden gemeten. als een idee integraal en binnen vijf jaar

daadwerkelijk wordt toegepast, wordt het bedrag uitgekeerd. overigens wil

rijkswaterstaat de innovatieve ideeën ook gebruiken voor andere renovatie­

uitdagingen. informatie: www.hurksbeton.nl

innovatieprijs voor snellere renovatie bruggen

cement&betoncentrum heeft de brochure ‘de betonnen Step barrier’ uitgegeven. tot nu toe ontbrak een samen­

vattend actueel document waarin de belangrijkste aspecten van betonnen barriers beschreven staan. (Prefab)

betonnen barriers bieden uitkomst daar waar de middenberm smal is en er bijvoorbeeld door wegverbredingspro­

jecten ruimte moet worden gezocht. ook bij de wegreconstructies zelf zijn maatregelen nodig waarbij betonnen

barriers hun waarde bewijzen. in nieuwe, permanente situaties op rijkswegen mogen uitsluitend geleidebarriers

van het Step­profiel (de engelse ‘single­slope’ barrier) worden toegepast. voor tijdelijke situaties, bij werk in uit­

voering met een (verlaagde) maximum snelheid van 90 km/uur of lager, zijn ook barriers met het new jersey­profiel

toegestaan. in de publicatie zijn recente ontwikkelingen over de europese regelgeving voor geleideconstructies,

en1317, beschreven. tevens wordt uitgebreid aandacht besteed aan de duurzaamheidsaspecten van betonnen

voertuigkeringen. voorts is er aandacht voor de voordelen van de betonnen barrier voor de veiligheid (niet of nau­

welijks kunnen doorbreken of eroverheen kantelen van auto’s, behoud van functie na aanrijding, veilig voor motor­

rijders en wegwerkers), economie (hoge levensduur, hoge dagproductie, onderhoudsarm) en duurzaamheid (geen

uitloging van metalen, recyclebaar, lage co2 waarde, onderhoudsarm, minder emissie als gevolg van onderhouds­

werkzaamheden). meer informatie: www.cementenbeton.nl

brochure betonnen voertuigkeringen

uitslag prijsvraag groen beton

44

b:ton juli 2010

45

kort omschreven bestaat de breedplaatvloer uit een vloerelement van gepre­

fabriceerd beton, met daar bovenop een laag in het werk gestort gewapend

beton. breedplaat en opstortlaag worden door middel van doorlopende tralie­

liggers met elkaar verbonden. na het aanbrengen van leidingen, riolering e.d.

conform de laatste koperswensen, kan de druklaag worden gestort. Zo ontstaat

een monoliet eindproduct dat op zichzelf instaat voor de stijfheid van het ge­

bouw. Het is de combinatie van prefab en gestort beton die de breedplaatvloer

in menig project aantrekkelijk is.

Snel en flexibel: met de breedplaatvloer kan snel en economisch worden

gebouwd. Henk Sieben spreekt namens de bfbn­producenten van breedplaat­

vloeren: “de breedplaatvloer volgt moeiteloos de contouren van het ontwerp

en is hiermee veel flexibeler dan wordt aangenomen. als er 40 woningen wor­

den gebouwd, waarbij de bewoners tot op het laatste moment inspraak heb­

ben in de indeling van hun toekomstige woning, is er niemand die roept dat

de breedplaatvloer hiervoor niet geschikt zou zijn. integendeel. Het is dé vloer

om aan flexibele eisen te kunnen voldoen. in combinatie met gestorte wanden,

ontstaat bovendien een perfecte constructieve verbinding.”

dankzij de verwarmde mallen en geconditioneerde omstandigheden is de breed­

plaat snel te produceren. in veel gevallen gebeurt dit op een zeer efficiënte manier,

de breedplaatvloer: gebundelde krachten

in geautomatiseerde fabrieken. daarbij worden met moderne automatisering­

systemen alle productiespecificaties secuur overgebracht. daarnaast is er binnen

de range aan fabrikanten ook ruimte voor maximale productieflexibiliteit binnen

niet­volledig geautomatiseerde fabrikanten. Zij kunnen gemakkelijk inspringen

op wensen voor vooraf aangebrachte extra voorzieningen in de breedplaatvloer ,

tot en met plenumboxen, valbeveiligingen en verlichtingsrails en ­spotjes aan de

onderzijde van de breedplaatvloer. ook kunnen leidingen, bijvoorbeeld voor de be­

tonkernactivering, reeds in de fabriek op de breedplaatvloeren worden bevestigd.

Geluidisolatie: ook bouwtechnisch bewijst de breedplaatvloer zijn waarde.

onder andere inzake de strenge eisen op het gebied van geluidsisolatie voor

hoogbouw. Hierdoor moet de betonvloer bijna 30 cm dik worden. met een

gewicht dat dan oploopt tot 800 kg/m2 wordt het lastig om zware betonele­

menten per as te vervoeren. de combinatie van een relatief lichte breedplaat­

vloer met betonmortel uit de directe omgeving biedt vaak uitkomst. daar waar

geluid geen criterium is, gaan de producenten op zoek naar de mogelijkheden

voor gewichtsbesparing. deze zoektocht levert aantrekkelijke varianten op zo­

als de bollenplaatvloer, de polyplaatvloer met polystyreen en de airdeckvloer.

Sieben: “de nieuwe varianten lenen zich bij uitstek voor de bouw van parkeer­

garages, die grote overspanningen vragen met gebruik van zo weinig mogelijk

kolommen.” ook de ontwikkelingen in de gezondheidszorg vragen om nieuwe

Prefab betonvloeren zijn snel leverbaar, flexibel inzetbaar en beschikken over een constante kwaliteit.

in situ betonvloeren bieden het voordeel dat ze uit één geheel bestaan en dat leidingen, ventilatieka-

nalen en doorvoeren moeiteloos kunnen worden ingestort. De breedplaatvloer combineert deze kwa-

liteiten. Gebundelde krachten in één vloersysteem. door liliane verwoolde

constructiematerialen. met de enorme hoeveelheden kokers en leidingen voor

elektra, water, verwarming en koeling, riolering, luchtbehandeling en meer,

biedt de breedplaatvloer unieke mogelijkheden om deze relatief eenvoudig

aan te leggen.

in 2003 heeft ingenieursbureau dHv in opdracht van de breedplaatproducen­

ten gekeken naar de mogelijkheden van een breedplaatvloer zonder zandce­

ment dekvloer. dit onderzoek wees uit dat de zandcement dekvloer prima ach­

terwege kan blijven, als het betonoppervlak in de bouw wordt nabehandeld,

bijvoorbeeld door deze te vlinderen. deze oplossing is gunstig voor het milieu,

verlaagt de bouwkosten en verbetert de arbeidsomstandigheden.

Besparing op onderstempeling: in de prefab breedplaatelementen be­

vindt zich de wapening die de trekkrachten, die in de constructie ontstaan, op­

neemt. tijdens de uitvoering van het werk zorgt een tijdelijke onderstempeling

voor ondersteuning van de onderdelen. door een slimme combinatie van al of

niet voorgespannen wapening in de breedplaat en verzwaarde tralieliggers kan

de afstand tussen de stempels worden vergroot. dit zorgt voor een flinke be­

sparing. normaliter vraagt het beton in principe 28 dagen om volledig uit te

harden. is dit te lang, dan kan de leverancier van betonmortel spelen met de

verhoudingen en het verhardingsproces versnellen. dit spel heeft betonsamen­

Wegwijs in onderstempeling

in een gezamenlijke studie van leveranciers van breedplaten, on­

derstempeling en betonmortel zijn besparingsmogelijkheden on­

derzocht. Het resultaat is vastgelegd in de brochure ‘optimalisatie

van ondersteuningsconstructies en breedplaatvloeren’, met mede­

werking van bfbn/ab­fab, Stichting Promotie breedplaatvloeren

(StiPb), vSb en het gietbouwcentrum. informatie: www.stipb.nl en

www.ab­fab.nl

stellingen opgeleverd, waarbij de stempels al na zeven dagen kunnen worden

verwijderd. alle kwaliteiten van de breedplaatvloer staan of vallen bij de juiste

verhoudingen en de juiste toepassing ervan. jan Heuveling, bouwtechnoloog

van de vobn, en remco kerkhoven, communicatiemedewerker vobn: “de

aannemer zal zelf een aantal onderbouwde beslissingen moeten nemen. kiest

hij voor de breedplaatvloer, complete prefab vloer of tunnelgietbouw? de juis­

te keuze wordt bepaald door meerdere factoren. Staat hij voor de bouw van een

groot project met seriematige woningbouw, dan ligt tunnelen voor de hand,

andere projecten lenen zich meer voor kalkzandsteenwanden en kanaalplaat­

vloeren. Hij kan ook uitkomen op gestorte wanden met breedplaatvloeren.

toonaangevende factoren zijn de tijdslimiet, de omvang van het werk, de hoe­

veelheid leidingen in de vloer, de vorm en koperswensen, die tot op het laatste

moment kunnen wijzigen. uiteindelijk is het altijd een kwestie van afwegen en

rekenen.” Zowel de bfbn als het gietbouwcentrum ondersteunen aannemers

hierbij. de aannemer is sterk in het organiseren, terwijl de verschillende bran­

cheorganisaties alles weten over bouwen met beton. “ook deze krachten wil­

len wij bundelen. tijdens themabijeenkomsten hebben wij alle kwaliteiten aan

tafel en geven we informatie, bijvoorbeeld over de verbinding van wanden en

vloeren of de samenstelling van betonmortel. dan wordt het al een stuk gemak­

kelijker om met de beste oplossing te komen tegen de laagst mogelijke totaal­

prijs. maar voor die tijd is de keuze voor de breedplaatvloer al lang gemaakt.”

b:ton juli 2010

46

b:ton juli 2010

47

duurzaamheid op alle fronten

Als antwoord op de groeiende aandacht voor duurzaamheid worden voorschriften aangescherpt,

ontwikkelingen gestimuleerd en praktische instrumenten ontwikkeld. juist ook door de Bond van

Fabrikanten van Betonproducten in Nederland (BFBN) en de verenigde betonfabrikanten. “We hebben

forse stappen op weg naar sustainability van prefab beton gezet en zullen die stappen blijven zetten.

Prefab beton scoort in het algemeen goed. Het mag, kan en moet echter beter.” door Paul engelSsustainabilitydurability

cradle to cradle

ir. joost de wijs, adviseur kam en techniek binnen de brancheorganisatie, vindt

alle milieutechnische voordelen van prefab beton geen reden om achterover te

leunen en af te wachten wat nationaal en met name in europees verband aan

regelgeving over sustainability wordt opgetuigd. dit begrip sustainability dekt

de lading beter dan het woord duurzaamheid met zijn meervoudige inhoud van

technische levensduur (durability) en invloed op de toekomst (planet, people,

profit). bovendien omvat sustainability ook sociale aspecten als veiligheid en

arbeidsomstandigheden (people). “Sustainability is veelomvattend. natuurlijk

is het mooi als je straks conform europese normen één integrale beoordeling

van bouwwerken kunt maken. die kant gaan we op. de instrumenten van dit

moment, zoals greencalc, dubocalc, leed, breeam, gPr­gebouw, maar ook de

prestatieladder co2 van Prorail, het programma duurzaam inkopen en de cradle

to cradle aanpak, zijn stuk voor stuk tools die duurzaamheid meetbaar maken.

de één meer richting integraal beeld dan de ander. binnen al die instrumenten

wil prefab beton een meer dan geaccepteerde bouwmethode zijn. en dat kan.”

uiteraard kunnen de fabrikanten schermen met een waslijst aan voordelen. te

denken valt aan: minimaal materiaalgebruik (materiaalarm bouwen), geen restaf­

val en weinig energieverbruik tijdens de productie, hergebruik van betongranulaat

na de levensfase, lange levensduur, geconditioneerd werken door medewerkers,

schone bouwplaatsen, minder overlast voor omwonenden et cetera. opdrachtge­

vers, architecten, constructeurs, aannemers en adviseurs zien in dat hun ambities

op milieugebied haalbaar zijn met prefab beton. Het is natuurlijk niet allemaal

hosanna. joost de wijs accentueert: “de co2 uitstoot van beton kan omlaag. dat

is een dominante factor in elke milieuvergelijking. door het cementgehalte te ver­

lagen wordt beton nóg milieuvriendelijker. Het cementgehalte is helaas nu nog

vastgelegd in normen, richtlijnen en voorschriften. de voorgeschreven percenta­

ges zijn te hoog en het is technisch mogelijk om deze te verlagen zonder de func­

tionele eigenschappen van het prefab beton aan te tasten. door ons op prestaties

te richten en zogenaamde perfomance related design methods toe te passen, kun

je maatwerk in betonsamenstellingen leveren, zowel voor constructieve elemen­

ten (gebouwen) als niet­constructieve producten (riolen en wegen).

Functionele eenheid: “de technische commissie van de bfbn heeft haar

pijlen gericht op duurzaam beton. de individuele leden zijn er ook volop mee

bezig, maar omdat het hier veelal om voorschriften gaat, willen wij dit in breed

verband oppakken en aansluiten op nationale en europese ontwikkelingen.”

temeer daar (inter)nationaal steeds meer wordt toegewerkt naar een toetsing

gemeten naar functionele eenheid, waar co2 een onderdeel van is. joost de

wijs vervolgt: “Het is natuurlijk een tekortkoming als je alleen co2 per kg mate­

riaal meet. want die kg brugligger gaat wel decennialang mee. je moet de co2

uitstoot bijvoorbeeld in een m2 vloer uitdrukken en daarbij de extra functies

van die vloer, zoals betonkernactivering, betrekken. daarmee maak je gebruik

van de thermische massa van beton. Het is niet een sommetje per onderdeel.

Het is een totaalsom.”

daarom is het ook jammer dat bijvoorbeeld een instrument als de co2 presta­

tieladder niet de hele levenscyclus betreft. een huidige positieve trend is dat in­

strumenten als greencalc, dubocalc, breeam­nl en gebouw gPr wél die hele

levenscyclus (willen) bestrijken. dat opent de weg naar een eerlijk vergelijk. nu

bovendien ook de input voor die rekenprogramma’s aan kwaliteit en eerlijkheid

wint, wordt het getouwtrek tussen materialen en bouwmethoden minder. joost

de wijs is enthousiast over de milieu relevante Product informatie (mrPi) die vol­

gens de nen 8006 op productniveau de lca­data op een eerlijke en verifieerbare

wijze bepaalt. maar een levenscyclusanalyse van een product heeft pas werkelijke

waarde als die op projectniveau wordt bekeken. “er wordt nu mede op initiatief

van vrom gewerkt aan het rekenen op projectniveau, mede in het licht van het

nieuwe bouwbesluit dat eraan komt. daarnaast staan we aan de vooravond van

een uniforme nationale database waarin deze bredere mrPi­informatie wordt

opgeslagen. Stichting bouwkwaliteit gaat de informatie beheren en toetsen. op

dat moment heb je een uitgangssituatie die het mogelijk maakt om per gebouw

alle bouwproducten te vergelijken gedurende hun levensfase in dat project. als je

dan ook nog kostprijsmodellen eraan koppelt, kun je berekenen wat een gebouw

de maatschappij aan milieueffecten oplevert of kost.”

Succesvolle initiatieven: dat echte, zuivere rekenen komt eraan. de

prefab betonindustrie heeft zijn branchegemiddelde getallen beschikbaar.

“individuele fabrikanten kunnen daar nog een schepje bovenop doen. maar

dat moet dan wel weer objectief worden aangetoond. Het is goed dat wij

straks een eerlijke vergelijking kunnen maken en ook met z’n allen een extra

stap richting sustainability zetten in europees verband (via de eu technische

commissie 350). deze acties laten nog genoeg ruimte voor branches voor

hun specifieke kwaliteiten. Zo kijken wij bij onze branche naar extra herge­

bruik van betongranulaat. voorts besteden wij veel aandacht aan veiligheid

en arbeidsomstandigheden. we organiseren workshops voor de leden, on­

der andere verzorgd door keurcompany/arboned en aboma+keboma over

veiligheid en door vast en Zeker over ladingzekering. in samenwerking met

de arbeidsinspectie en de vakbonden is de arbocatalogus opgesteld, als lei­

draad voor het functioneren van de lidfabrikanten. Succesvolle initiatieven

die de branche helpen versterken.”

waar op het gebied van milieu en duurzaamheid menigeen door de bomen het

bos niet meer zag ­ zoveel initiatieven, instrumenten, vergelijkingen en voor­

schriften zijn er de afgelopen jaren verschenen ­ daar lijkt nu zicht te komen op

eerlijke en integrale beoordelingen van producten en bouwmethoden in hun

functionele eenheden. alles wordt meegewogen. aan de prefab betonindus­

trie de schone taak om de sterke punten te waarborgen en de zwakkere punten

te verbeteren. dan is de uitkomst van de totaalsom: goed » beter » best.

b:ton juli 2010

48

b:ton juli 2010

49

Heijmans realiseert tussensteunpunten in één weekend.

Prefab betonbouw bevordert doorstroom a2

manier van bouwen met veel in het werk gestorte onderdelen duurt dikwijls

een aantal maanden. om de doorstroom optimaal te houden, besloten wij

om de tussenpijlers van prefab onderdelen te maken en deze ter plaatse in

elkaar te voegen. voor het monteren van deze onderdelen was wel een tijde­

lijke totale afsluiting van de a2 nodig, gedurende één weekend, van vrijdag­

avond tot maandagmorgen. er werd 24 uur per etmaal gewerkt.”

innovatieve pijlers: de nieuwe bouwmethode van een tussensteun­

punt verliep, na het maken van de elementen in de bekistingsfabriek van

Heijmans in meppel, als volgt: na het opschonen van de middenberm werd

er een tijdelijk grondkerend scherm in de grond aangebracht. vervolgens

ontgroef de aannemer de bouwkuip en heide de prefab funderingspalen. in

de bouwkuip en rondom de prefab palen plaatsten de bouwplaatsmedewer­

kers een prefab betonnen bak die als bekisting van de pijlerfundatie dienst

deed. in deze bak werd vooraf de wapening aangebracht, waarna boven

op de paalfundatie een tijdelijke staalconstructie werd gemonteerd. deze

staalconstructie ondersteunde de prefab kolommen en de prefab onder­

slagbalk vooraf aan het storten van de betonspecie.

de exacte positie van kolommen en onderslagbalk werd afgesteld met be­

hulp van hydraulische vijzels. een extra uitdaging hierbij vormde de door

de architect bedachte scheefstand van de kolommen. na het stellen van de

prefab onderdelen van de pijler werden de betonnen bak op maaiveldniveau

en de verbindingen tussen kolommen en onderslagbalk volgestort met be­

tonspecie. na het verharden van het beton nam Heijmans de tijdelijke staal­

constructie weg. de pijler was hiermee zelfdragend en functioneel gereed.

Succesvolle methode: de keuze om de middenpijlers in prefab te maken

bleek een succes. “in één weekend in september 2008 en één weekend in

november 2009 bouwden we op vier verschillende locaties middensteun­

punten met de nieuwe methode,” zegt projectleider van goethem: “in to­

taal zijn zeven ondersteuningsconstructies gemaakt op deze manier, waar­

van één buiten het verkeer om. Het eerste weekend verrezen er twee pijlers

en in het tweede weekend waren dit er vier. natuurlijk zijn de kosten voor

het continue nacht ­ en weekendwerk en de bijbehorende zware transpor­

ten en het benodigde reservematerieel hoog. Hier staan minderkosten voor

verkeersmaatregelen tegenover die anders bij een klassiek middeneiland

nodig zouden zijn.

de waardering van de geringe verkeershinder voor de dagelijkse weggebrui­

ker bleek doorslaggevend. ik ben benieuwd wat komende civiel technische

ontwikkelingen brengen. misschien bouwen we straks een heel viaduct in

één lang weekend.” met prefab beton moet dat tot de mogelijkheden be­

horen.

Vogelprint: behalve voor de constructieve onderdelen, gebruikte Heijmans

ook prefab beton voor de onderdelen die zorgdragen voor de esthetische ele­

menten van de kunstwerken. dit zijn 120 schaalelementen die het talud af­

schermen. Hierin verwerkte de prefab betonleverancier een vogelprint. deze

escher­achtige panelen, die ook in de landhoofden en geluidsschermen zijn

verwerkt, komen over een groot deel van het snelwegtraject a2 voor. bestcon

b.v., een werkmaatschappij van Heijmans, levert naast deze beeldbepalende

betonelementen ook de 108 betonnen verkeersbarriers.

de vernieuwde snelweg moet volgens de opdrachtgever rijkswaterstaat,

behalve voor een betere doorstroom, ook zorgen voor een grotere verkeers­

veiligheid. Het gaat, afhankelijk van de bestaande situatie, om een verbreding

van 2x2 of 2x3 naar 2x4 rijstroken. de opdracht voor aannemer Heijmans

omvat de aanleg van asfalt, kunstwerken, geluidsschermen, markeringen,

dynamisch verkeersmanagement, geleiderails en verlichting. de meeste

viaducten over de a2 worden opnieuw aangelegd en ook de bruggen in de a2

worden vernieuwd.

michel van goethem is als projectleider bij Heijmans beton­ en waterbouw in­

tensief bij de snelwegverbreding betrokken. Hij zegt over de bouw van de tien

Doorstromend verkeer: in september 2007

begon Heijmans met de grondwerkzaamhe­

den voor de wegverbreding tussen deil en

everdingen. van de tien kunstwerken is nu

ruim de helft gereed. Spanbeton levert de

656 prefab brugliggers. eind 2010 staat de

eindoplevering van dit wegenbouwproject ge­

pland. de bouwer nam de opdracht aan voor

85 miljoen euro. omdat het werk uitbreidde,

steeg de aanneemsom naar ongeveer 120

miljoen euro. opdrachtgever rijkswaterstaat

liet bij de aanbesteding van het werk behalve

de prijs ook de beperking van verkeershinder

meespelen. Het verkeer diende zoveel moge­

lijk door te stromen tijdens het bouwproces.

Hierover zegt arco meerkerk, disciplineleider

van Heijmans infra geintegreerde Projecten: “Het aantal keer afsluiten

van een vluchtstrook en het gedwongen verlagen van de snelheid leverde

een boete op. na het verlenen van de opdracht verzocht rijkswaterstaat

Heijmans om de verkeershinder verder terug te brengen. daaruit ont­

stond een nieuwe manier van werken.” van goethem vult zijn collega aan

en zegt: “normaalgesproken krijg je bij het bouwen van een viaduct een

soort eiland op de snelweg om het middensteunpunt te kunnen bouwen.

een dergelijke bouwmethode brengt versmalde rijstroken met zich mee en

allerlei soorten hinderlijk in­ en uitvoegend bouwverkeer. de traditionele

Weggebruikers van de A2 tussen de knooppunten Everdingen en Deil staan vaak in de file. Rijkswaterstaat

werkt daarom samen met aannemer Heijmans aan een snelwegverbreding. Om het verkeer zo min

mogelijk te hinderen, is gekozen om kunstwerken grotendeels in prefab beton uit te voeren. De aannemer

ontwikkelde een manier om een aantal viaductsteunpunten in één weekend te maken. Dit zou met een

traditionele bouwmethode ongeveer veertig werkdagen vergen. in combinatie met de toepassing van prefab

betonliggers wordt zo flinke tijdwinst geboekt in het uitvoeringsproces. door martijn van den bouwHuijSen

kunstwerken: “we kozen voor prefab beton

omdat er beperkte werkruimte is langs de

snelweg a2. bovendien moet het verkeer zo

veel mogelijk kunnen doorstromen tijdens de

bouw. alle dekconstructies van de kunstwer­

ken tussen deil en everdingen voeren we daar­

om in prefab beton uit, behalve één ecoduct.

Het bleek economischer en technisch eenvou­

diger om de ingewikkelde getailleerde vorm

van deze natuurbrug in het werk te storten.”

50 51

b:ton juli 2010b:ton juli 2010

ZiP en viPBij de verbreding van de A2 tussen Holendrecht en Maarssen zijn in opdracht van Rijkswaterstaat ter plaatse van

de kruising met de N201 bij Vinkeveen twee nieuwe viaducten gerealiseerd. Elk viaduct telt 8 overspanningen van

circa 29 tot 38 meter. Bij de kortere overspanningen van 30 meter worden ViP-liggers met een tussenruimte van

1 meter geplaatst, waarop gewapend betonnen bekistingsplaten zijn aangebracht. Spanbeton heeft in opdracht

van Van Hattum & Blankevoort vorig jaar de engineering, levering en montage van de ZiP- en ViP-liggers voor de

dekken van de viaducten verzorgd, evenals de logistieke organisatie van de bekistingsplaten.

52 53

b:ton juli 2010 b:ton juli 2010

Appel Beton Opmeer bvT 0226 - 351877

E info@appelbeton.nlw www.appelbeton.nl

Appel Beton. Partnerschap met perspectief.

Op zoek naar de beste basis voor uw project? Naast ons brede assortiment standaard prefab funderingen bieden we ook maatwerk oplossingen. We zijn gespecialiseerd in het creatief meedenken in projecten, om zo samen met onze klanten, tot optimale resultaten te komen.

colofon:bfbn

Postbus 194

3440 ad woerden

tel: 0348 484484

fax: 0348 484450

e­mail: beton@bfbn.nl

internet: www.bfbn.nl en www.bton.nl

Secretariaat:

bfbn, drs. j.m. van der wurf

Hoofdredactie:

Paul engels

Redactie:

volcano creatieve communicatie

en bfbn

Redactiecommissie:

mevr. H. de kruijf

j. Hoeben

ing. S.j. de boer

r. Heijnen

drs. ing. b.j.w.m. van melick

ir. a.P. Pielkenrood

mevr. c. Zwijsen

uitgever:

volcano creatieve communicatie

Postbus 4768, 4803 et breda

tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40

bladmanager: kostas Sfirtsis

traffic: marloes boogaard

Concept/vormgeving & productie:

volcano creatieve communicatie

bas eijkelkamp

victor de Zeeuw

Advertentie exploitatie:

volcano creatieve communicatie

Postbus 4768, 4803 et breda

tel: 076 560 88 44, fax: 076 560 88 40

kostas Sfirtsis

Fotografie/illustraties:

Picture Productions

Studio Seven

ineke key fotografie

grace tan

Henk Snaterse

Aan B:ton werkten mee:

auteurs:

Paul engels

liliane verwoolde

martijn van den bouwhuijsen

Siebe bakker

Pieter de boer

Siebe de boer

rogier van vught

Lichtende voorbeeldenvan innovatief vakmanschapVaak vormt een simpel idee het startpunt voor technische vindingen die er echt toe doen. De professionals in de laboratoria van Tillman weten er alles van. Al vele jaren bewijzen zij, dat innovatief vakmanschap leidt tot hightech vernieuwingen op het gebied van slimme, duur-zame en grensverleggende hulpstoffen voor beton en mortel. Tillman is oer-Hollands, maar actief over de hele wereld. Intensieve contacten met nationale en internationale afnemers zorgenervoor dat we continu ons licht kunnen laten schijnen op de specifieke wensen en eisen van ondernemers in uiteenlopende branches. En dat leidt keer op keer tot verrassende, verfrissende énverhelderende oplossingen die een lichtend voorbeeld zijn in de markt voor chemische bouwstoffen.

g

b:ton juli 2010

54

Alles loopt op bolletjes

®

Alles loopt op bolletjes

Met vloeren van BubbleDeck® loopt voor iedereen alles op bolletjes. Aannemers zijn gecharmeerd van de vlakke constructie, het 35% lagere gewicht, de korte bouwtijd en de enorme flexibiliteit. Architecten waarderen de enorme vorm- en ontwerpvrijheid, de duurzaamheid en de milieuvriendelijkheid. En voor constructeurs is het vooral prettig dat een BubbleDeck® bollenplaatvloer eenmaal samengesteld geheel zelfdragend is. Balken zijn dus niet nodig. Daardoor is de constructiehoogte van de verdiepingsvloeren minimaal, kunnen de leidingen van de gebouwinstallaties vrij en in alle richtingen lopen en kan de bouwkundige detaillering eenvoudig blijven.

www.bubbledeck.nl

1008782 BubbleDeck Advertentie 225x297+5mm v 2.indd 1 01-07-2010 15:02:05