Presentatie slaap

Waar hebben we het over?

Feitjes

Bron: NSWO

Feitjes

De eerste minuten na het ontwaken functioneren ons

hersenen minder dan bij mensen die stomdronken zijn,

bij sommige mensen duurt dit tot 4 uur

Tassi & Muzet, 2000; Tassi et al., 2006

Lee, 1997; Coenen & Kerkhof 2001; Hylkema & Tiesinga, 2005

Structuur van slaap

bron: NSWO

Ontwikkeling van de slaap

bron: NSWO

Biologisch ritme

Fysiologie van slaap

Fysiologie van slaap

De N-Rem slaap heeft een herstellend vermogen

Een tekort aan met name fase 4 van de N-Rem slaap leidt tot

afname van de weerstand en kan ernstige medische problemen

geven.

Lichamelijke processen welke tijdens de N-Rem slaap

plaatsvinden:

• Afname van pols, bloeddruk en ademhaling

• Stofwisseling en temperatuur dalen

• stimulatie van het immuunsysteem

• Piekproductie van groeihormonen en maximale celdeling

Lee, 1997; Achterberg 1999; Hylkema & Tiesinga, 2005

Fysiologie van slaap

De REM slaap is van belang voor het geestelijk welzijn.

Angst, prikkelbaarheid en concentratieproblemen kunnen het

gevolg zijn van een gebrek aan REM slaap.

De REM slaap is vermoedelijk van belang voor “het leren”

Achterberg, 1999; Maquet, 2000; Hylkema & Tiesinga, 2005

Tijdens de slaap halen de hersenen de essentie uit

de ervaringen van overdag en integreren deze

nieuwe ervaringen met oudere. Slaap geeft inzicht

in en betekenis aan het leven. Zonder slaap geen

inzicht (Robert Stickgold)

Swinkels, 1990; Lagrain 1998; Barlett, Rooney, & Spedding, 1985

Onder de Nederlandse bevolking heeft ongeveer 33%

slaapproblemen

Gevaar van slaapmedicatie: 3,5 maal verhoogd sterfte

risico, bij veelvuldig gebruik 5 maal verhoogd risico en

bij middelen als Zolpidem en Temazepam tot 6,5 maal

Kripke, Lamger & Kline, 2012; Mallon, Broman & Hetta, 2008

(in de VS in 2010 tussen de 320.000 en 570.000 doden)

Swinkels, 1990; Lagrain 1998; Barlett, Rooney, & Spedding, 1985

Bij kinderen met een verstandelijke beperking wordt zelfs

gesproken van 80%!

Bij mensen met een verstandelijke beperking is dit tot 67%

Onder de Nederlandse bevolking heeft ongeveer 33%

slaapproblemen

slaapproblemen

Specifieke problemen in de slaap van mensen met een

verstandelijke beperking:

• Men doet er langer over om in slaap te komen

• Fase 2 van de N-REM slaap wordt langzaam bereikt, fase

3 en 4 moeizaam of helemaal niet

• hoe ernstiger de beperking hoe minder REM slaap

• Vaak korte periodes van indutten

Samengevat: het slaappatroon van mensen met een verstandelijke

beperking lijkt op die van bejaarde mensen

Lagrain, 1998

Bron: Ohayon et al., 2004

Problemen door slechte slaap

Depressie: Steeds meer studies tonen aan dat depressie wordt

veroorzaakt door slechte slaap in plaats van andersom. In een studie

onder 340 participanten bleek dat avondmensen en mensen met een

slechte slaap veel meer risico liepen op een depressie en vaker suïcidaal

waren

Chan et all, 2014

Problemen door slechte slaap

Kanker: Onder een cohort van meer dan 2800 mannen bleek dat er een

relatie is tussen het krijgen van longkanker en een slechte slaap bij

mannen die vroeger gerookt hadden of nog rookten

Bij vrouwen komt bij slechte slapers meer borstkanker voor. Vooral bij

nachtwerkers

Brainard, 1999, Luojus et al, 2014, Hansen 2001

Problemen door slechte slaap

Valincidenten: Onderzoek bij oudere mannen: mannen die veel overdag

dutten of minder dan 5 uur slapen hebben meer valincidenten met de

nodige breuken.

Onderzoek bij oudere vrouwen: meer valincidenten bij dutjes overdag

Medicatie (Benzo’s) leiden tot valincidenten EN verminderde cognitie

Stone et al, 2014, Stone et al 2006, Tsunoda et all, 2010

Problemen door slechte slaap

Pijn: Reumatische pijnen zoals bij Fybromyalgie verstoren ernstig de

slaap. Omgekeerd: een goede slaap vermindert de pijnklachten.

Field et all, 2002, Sunshine et al, 1996

Slaapproblemen en bijkomende handicaps

Epilepsie: Hier is sprake van een vicieuze cirkel. Mensen met

epilepsie hebben meer slaapproblemen, mensen met epilepsie en

slaapproblemen hebben meer last van epileptische aanvallen.

• Verkorting van de totale hoeveelheid slaaptijd (men is ‘s nachts

veelvuldig kortdurend wakker)

• Afname van de REM slaap met 20-50% die ook in kwaliteit

(minder snelle oogbewegingen) minder is

• De N-REM slaap is meestal oppervlakkiger en onstabieler

Stores et al., 1998; Lammers & Declerck, 2001

Slaapproblemen en bijkomende handicaps

Autistisch spectrum stoornissen:

• Instrumentele slaapproblemen

• Reactieve slaapproblemen

• Zelfstimulerende slaapproblemen

• Patroonmatige slaapproblemen

Quine 1992; Kraijer, 1994. 2004

Slaapproblemen en bijkomende handicaps

ADHD:.

Van de kinderen welke Methylfenidaat krijgen toegediend heeft

33% slaapproblemen, bij kinderen met ADHD die dit niet krijgen

toegediend heeft 25% slaapproblemen. (10% is normaal)(Heijden,

Smits & Gunning, 2005)

Volgens onderzoek heeft 25% van de kinderen waarbij ADHD

gediagnosticeerd wordt eigenlijk alleen maar slaapproblemen

hebben. (Chervin, 1997)

Slaperigheid overdag, bewegingen in de slaap en slaapapneu

lijken meer voor te komen (Cortese et al., 2006)

Slaapproblemen en bijkomende handicaps

Lichamelijke beperkingen waardoor slaapproblemen meer

voorkomen:

Spasmen en verlammingsverschijnselen

Cerebrale parese (hersenverlamming)

Bij spierziekte en spierzwakte veel slaapapnoe

Spina bifida (open ruggetje)

Hydrocefalie (waterhoofd)

Auditieve en visuele beperkingen

Hylkema & Tiesinga, 2005; Drenth, Poppes & Vlaskamp,2007

Slaapproblemen en syndromen

•Down syndroom

•Smit-Magenis-syndroom

•Angelman-syndroom

•Prader-Willi-syndroom

•Fragiele-X-syndroom

•Rett-syndroom

Curfs, Moog & Didden, 2001; Didden Korzilius, Smits & Curfs,2004;

Onderzoek

Het is slechts een diagnostisch apparaat

Wat kan niet met de actiwatch:

Er kunnen geen verschillende fases onderscheiden in de slaap

Er kunnen geen metingen plaatsvinden bij cliënten die ernstig

motorisch beperkt zijn

Dutjes, inslaaptijd, slaapefficiëntie kunnen goed in kaart

worden gebracht.

Wat kan wel met de actiwatch:

Voor een grote groep mensen is dit een weinig belastend

instrument

De slaapefficiëntie kan verhoogd worden waardoor kwaliteit

van leven wordt verbeterd

Wat te doen?

Uit een groot literatuur review blijkt:

Er is weinig bekend over interventies.

Er werden 13 studies gevonden met effect: 11 waren case

studies of cases series (niet geanalyseerd) en twee studies

met grotere populatie Wouw, Evenhuis & Echteld, 2012

Hylkema & Vlaskamp, 2009

Onderzoek non farmaceutische interventies

Interventies:

Betere slaaphygiëne 17

Activering overdag: 11

Betere slaaphygiëne & activering overdag: 9

Andere dagindeling: 2

Anders: 2

sleep efficiency

40

60

80

100

1 2 3 4

measurements

sle

ep

eff

icie

ncy

e

4:00

5:12

6:24

7:36

8:48

10:00

1 2 3 4

ho

urs

measurements

Hours of sleep

Hours in bed

Hylkema & Vlaskamp, 2013

020406080

100120140

1 2 3 4m

inu

tes

measurements

Sleep onset

Rising

Hylkema & Vlaskamp, 2013

Usui et al, 2000; Riemersma-van der Lek et al.,2008; Figuero et all, 2009

Nielsen et all 2010; Hornyak, 1998 Abassi, 2012

Magnesium helpt bij PLM vooral in de lichte vorm.

Magnesium verbeterd ook de slaap en heeft een goede werking op

de pijnappelklier

Raymann & van Someren, 2008

Toediening van warmte tijdens de slaap laat inslaaptijd dalen en haalt

de WASO waarden naar beneden.

Zelfs een warm bad voor het naar bed gaan verbeterd de slaap bij

ouderen

Toedienen van tryptofaan aminozuur

Spaans onderzoek geeft aan dat het toedienen van

deze stof een positief effect heeft op de slaap. Bravo, et.all, 2012

Deze stof zit veel in bananen en zou het

melatonine,serotonine en endorfine spiegel

doen stijgenBron NSWO

Overige (complementaire)

Verpleegkundige interventies:

Massage (bijvoorbeeld hand- en voetmassage)

Eterische olie (bijvoorbeeld Hop, Manderijn Kamille en Valeriaan)

Kruiden (bijvoorbeeld Valeriaan Sint-Janskruid. Meidoorn, Ijzerhard)

Muziek

Ontspanningsoefeningen

Kretzer & Koithan, 2014;Lytle et all., 2014

Overige (complementaire)

Verpleegkundige interventies:

Healing Touch

helpt om rustiger te slapen;

kalmeert bij agressie;

ontspant bij verkramping;

helpt de zorgverlener zich

gemakkelijker te verbinden

met de cliëntKretzer & Koithan, 2014;Cone et all, 2014

Vragen??