Pin-only in het MKB...Pin-only in het MKB Onderzoek naar de kosten van betalen bij nvoering van...

Pin-only in het MKB

Onderzoek naar de kosten van betalen b i j

invoer ing van p in-only kassa ’s bi j drogister i jen, k led ingzaken, restaurants en

tankstat ions

drs. Frans Pleijster

Arjan Ruis MSc.

Zoetermeer, oktober 2012

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen

De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten

als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron

duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook,

alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke

toestemming van EIM of de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen. EIM aanvaardt geen

aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.

The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting numbers or text in

papers, essays and books is permitted only when the source is clearly ment ioned. No part of

this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a

retrieval system, without the prior written permission of EIM or the Stichting Bevorderen

Efficient Betalen. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other

imperfections.

3

Inhoudsopgave

Managementsamenvatting 5

1 Inleiding 7

2 Pin-only: houding ondernemer en consument 9

2.1 De houding van consumenten 9 2.2 De houding en ervaringen van de ondernemers 10 2.3 Praktische oplossingen 10

3 De betaalkosten in 2011 13

3.1 Kenmerken betalingsverkeer 13 3.2 Totale kosten van betalen 14 3.3 De kosten per transactie 15

4 Kosten en baten van pin-only 17

4.1 Uitgangspunten 17 4.2 De uitkomsten op microniveau 18 4.3 De baten op macroniveau 21

5 Slotbeschouwing 25

Bijlage

I Opbouw van de kosten per transactie 27

5

Managementsamenvatting

In december 2011 heeft Panteia/EIM n opdracht van de Stichting Be-

vorderen Efficiënt Betalen (SBEB) onderzoek gedaan naar de kosten

van betalen die verbonden zijn aan invoering van pin-only in de su-

permarktbranche. Uit het onderzoek bleek dat vestigingen tussen de €

560 en € 970 euro besparen per omgevormde kassa. Nu is gekeken

naar een aantal MKB-branches. Wat zijn daar de kosten van betalen

van een pin-only kassa in vergelijking tot een kassa waarbij zowel

contant als met de pinpas betaald kan worden (combikassa). De bere-

kening van de kosten heeft plaatsgevonden voor het MKB voor het

jaar 2011 in de navolgende branches: kledingzaken, drogisterijen,

restaurants en tankstations met shop.

Voor de berekening van de kosten is gebruik gemaakt van het kos-

tenmodel dat gehanteerd is om de totale kosten van betalen te bere-

kenen voor alle toonbankinstellingen over 2009. Het model is geac-

tualiseerd met data over 2011 wat betreft de totale verkopen door de

onderscheiden branches en nader uitgewerkt met specifieke beta-

lingsdata voor de onderscheiden branches.

Berekend zijn de kosten van betalen per afzonderlijke combikassa en

pin-only kassa voor de onderscheiden branches. Op basis hiervan zijn

de voordelen op jaarbasis berekend van de omschakeling van een

combikassa naar een pin-only per kassa (microniveau). Tevens is be-

rekend wat de voordelen voor de branche als geheel zijn bij omvor-

ming van combikassa’s tot pin-only kassa’s.

Voor de berekening is ervan uitgegaan dat per locatie één combikassa

wordt omgevormd tot een pin-only kassa, met dien verstande dat er

altijd een combikassa op de locatie aanwezig blijft. Een uitzondering

hierop is gemaakt voor de kledingzaken, waarvoor is verondersteld

dat er geen combikassa’s meer gebruikt zullen worden na de omscha-

keling gezien het feit dat nu al nog maar een beperkt deel van de be-

talingen bij de kledingzaken contant geschiedt.

De berekening van de voordelen laat per omgevormde kassa de vol-

gende microvoordelen op jaarbasis zien (winst per kassa):

Voor de drogisterijen: € 40 per kassa;

Voor de kledingzaken: € 1.500 per kassa;

Voor de restaurants: € 810 per kassa;

Voor de tankstations: € 550 per kassa.

De besparing bij de kledingzaken is zo hoog omdat verondersteld is

dat er na omvorming geen combikassa’s meer zijn. Dit betekent dat

na de omzetting alle kosten voor de winkellocatie als geheel vervallen

die verbonden zijn aan contant betalen. Dit levert zeer grote voorde-

len op.

De besparing voor de drogisterijen is nu nog beperkt gezien het feit

dat daar nog veel kleine betalingen contant plaatsvinden en de con-

tante betalingen nog zeer efficiënt (kunnen) worden afgehandeld.

Naarmate meer betalingen per pin zullen plaatsvinden in deze branche

neemt het voordeel (per transactie) van omschakelen duidelijk toe.

Als alle ondernemingen in de branche pin-only invoeren (kledingzaken

voor alle kassa’s, andere zaken 1 pin-only kassa naast combi-

kassa’s), dan betekent dat de volgende macrovoordelen op jaarbasis

zien (winst voor de branche als geheel):

6

Voor de drogisterijen: € 900.000;

Voor de kledingzaken: € 25.830.000;

Voor de restaurants: € 21.160.000;

Voor de tankstations: € 4.460.000.

De berekeningen laten zien dat elke branche profiteert van de omzet-

ting van een combikassa naar een pin-only kassa. De voordelen we-

gen vooral heel sterk als door de omschakeling in het geheel geen

contante betalingen plaatsvinden (aanname bij de kledingzaken). Ook

bij branches die zich kenmerken door een weinig efficiënte afhande-

ling van contante betalingen (zoals inherent is aan vele typen van ho-

recabedrijven) levert de omschakeling aanmerkelijke voordelen op

voor de kosten per kassa en voor de branche als geheel.

Uit recent onderzoek van de SBEB, HBD en De Nederlandsche Bank

blijkt verder dat veel consumenten inmiddels al aardig vertrouwd zijn

geraakt met de pin-only kassa en dat pin-only kassa’s als positief en

als eigentijds worden ervaren. Met name het aspect veiligheid wordt

als zeer positief gezien, zowel door consumenten als door onderne-

mers. Hiermee is er sprake van een win-win situatie voor onderne-

mers en consumenten die verbonden is aan de verdere invoering van

de pin-only kassa’s, niet alleen in de supermarkten, niet a lleen bij het

grootwinkelbedrijf, maar zeker ook bij het MKB.

7

1 Inleiding

Achtergrond

Betalen met de pinpas is gemeengoed geworden voor de Nederlandse

consument. Een op de vier consumenten neemt vaak alleen nog maar de

pinpas mee als hij of zij inkopen doet. En als men dan ook nog eens zeer

efficiënt geholpen wordt aan een pin-only kassa, dan werkt dat alleen

nog maar positiever uit voor de consument en voor de ondernemer die

steeds efficiënter en veiliger de betalingen van de consument kan afhan-

delen. Een win-win situatie dus voor consument en ondernemer. Inmid-

dels komen er in steeds meer winkels kassa’s waar je alleen nog maar

met de pin kunt betalen: de pin-only kassa’s. Zo zijn er momenteel al

rond de 1200 supermarkten uitgerust met pin-only kassa’s: dat wil zeg-

gen in een op de vier supermarkten is wel een pin-only kassa!

Gaan de ontwikkelingen bij de supermarkten in de richting van pin-only

kassa’s super snel, bij de andere branches in de detailhandel en andere

toonbankinstellingen is dat nog niet het geval. Zo er pin-only kassa’s zijn

in deze branches, dan zijn het vooral kassa’s bij het grootwinkelbedrijf.

Voor het midden- en kleinbedrijf lijkt de omschakeling toch nog een

kwestie van een lange adem. En toch: ook het midden- en klein bedrijf

kan vanwege veiligheid baat hebben bij een pin-only kassa, maar is het

ook betaalbaar?

Om na te gaan welke financiële consequenties er zijn voor de onderne-

mers in het MKB om kassa’s om te vormen tot pin-only kassa’s heeft de

Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen (SBEB) Panteia/EIM opdracht ge-

geven om voor verschillende branches de mogelijke merites in financiële

zin in beeld te brengen. Deze branches zijn:

De detailhandel in kleding;

De detailhandel in drogisterijartikelen;

De tankstations met shop;

De restaurants in de horeca

De opdracht

De aanpak

In 2010 heeft Panteia/EIM onderzoek gedaan naar de kosten van betalen

voor verschillende betaalvormen (contant, pin, creditcard) onder meer

dan 900 bedrijven in de detailhandel, de horeca en bij de shops bij de

tankstations. Om de kosten van betalen vast te stellen heeft Panteia/EIM

een zeer gedetailleerd rekenmodel ontwikkeld, dat het mogelijk maakte

om niet alleen de kosten per onderneming vast te stellen en per betaal-

Met het onderzoek wil de SBEB achterhalen:

Op welke onderdelen van kosten van betalen de invoering van pin-only

kassa’s kosten en baten met zich meebrengen;

Wat de hoogte is van deze kosten en baten op jaarbasis voor de vier on-

derscheiden branches;

Wat de ervaringen zijn met de invoering van pin-only kassa’s.

8

middel, maar ook per kassa. Zo doende was het ook mogelijk om te be-

rekenen wat de kosten zijn als bij een kassa alleen met pin wordt be-

taald.

Deze vorm van berekenen is in 2011 toegepast om de kosten van beta-

len vast te stellen voor pin-only kassa’s in vergelijking tot combikassa’s

voor de supermarkten. Gebleken is dat – mede aan de hand van enkele

praktijkcases - hiermee zeer goede inzichten zijn verkregen voor de kos-

ten van betalen die verbonden zijn aan de pin-only kassa. Ook konden

de besparingen worden vastgesteld die pin-only kassa’s kunnen opleve-

ren voor de supermarkt individueel en voor alle supermarkten tezamen.

Deze liepen per omgevormde kassa van € 560 tot € 970 voor een vesti-

ging en voor de hele branche (als de helft van alle kassa ’s pin-only zou

zijn) tot € 22.000.000. Om nu de besparingen voor het MKB in de onder-

scheiden branches vast te stellen is gebruik gemaakt van dezelfde me-

thodiek.

Om kans van slagen te hebben is de pin-only kassa natuurlijk op de al-

lereerste plaats afhankelijk van de acceptatie van de consument van een

pin-only kassa en de bereidheid van de ondernemer om die in te voeren.

Om dit in beeld te brengen hebben SBEB, HBD en ook De Nederlandsche

Bank onderzoek laten uitvoeren naar de houding van consumenten ten

opzichte van pin-only kassa’s en de bereidheid van ondernemers om pin-

only door te voeren. De inzichten uit deze recente studies zijn ook in dit

rapport verwerkt. Tot slot zijn in dit onderzoek ook de inzichten meege-

nomen uit gesprekken met ondernemers (door S BEB en Panteia/EIM)

aangaande de overwegingen en voorbehouden van ondernemers om over

te stappen naar pin-only en hun ervaringen met pin-only kassa’s.

Leeswijzer

In het rapport wordt allereerst ingegaan op houding, gedrag en ervaring

van consumenten en ondernemers met pin-only (hoofdstuk 2). Vervol-

gens worden de kenmerken van het betalingsverkeer en de kosten van

betalen - niveau 2011 - voor de vier verschillende branches besproken

(hoofdstuk 3). Daarna staan de kosten en baten van de omvorming van

de gewone kassa’s tot pin-only kassa’s centraal. (hoofdstuk 4). Vervol-

gens wordt ingezoomd op kosten en baten van de omvorming per kassa

en voor individuele bedrijven. Ook wordt ingegaan op de berekening van

de kosten en baten voor de totale branche (hoofdstuk 5). Het rapport

wordt afgesloten met een slotbeschouwing.

Een overzicht van de opbouw van de kosten van betalen per transactie

naar kostencomponent en naar branche is opgenomen in bijlage I.

9

2 Pin-only: houding ondernemer en consument

Het begrip pin-only kassa behoeft weinig toelichting. De naam zegt het

eigenlijk al. Het is een kassa waar alleen met de pin betaald kan worden

en niet met contant geld. Consumenten die alleen met hun pas kunnen

betalen, omdat zij geen contant geld meer bij zich hebben (bijna een

kwart van de consumenten neemt vaak alleen de pinpas mee!) kunnen

hier uitstekend terecht. Consumenten die contant willen betalen zullen

echter naar een andere kassa toe moeten en dat kan wrevel oproepen en

misschien ondernemers weerhouden om de pin-only kassa in te voeren.

Maar hoe kijken consumenten en ondernemers nu eigenlijk tegen de pin-

only kassa aan? Onderzoek o.m. van het bureau BOOM Marktverkennin-

gen, van Regioplan, gesprekken van Panteia/EIM met ondernemers en

gesprekken van de SBEB zelf met ondernemers en consumenten laten

echter zien dat die wrevel best meevalt en dat bedrijven die pin-only

kassa’s hebben ingevoerd positieve ervaringen hebben. De houding van

de consumenten wordt besproken in 2.1 en de houding van de onderne-

mers in 2.2. Praktijkoplossingen tot slot komen in 2.3 aan de orde.

2.1 De houding van consumenten

Een groot deel van de consumenten staat positief tegenover pin-only

kassa’s. Pin-only kassa’s worden steeds meer als normaal ervaren; het

wordt steeds nadrukkelijker gezien als iets dat hoort bij de huidige sa-

menleving. Bijna 70% van de consumenten heeft al kennis gemaakt met

de pin-only kassa. En een op de drie consumenten maakt al regelmatig

gebruik van de pin-only kassa’s. Van de consumenten die regelmatig be-

talen bij een pin-only kassa vindt ook bijna tweederde deel dat de pin-

only kassa een goede ontwikkeling is voor de maatschappij en voor het

eigen betaalgemak.

Uiteraard is gemak van betalen belangrijk maar opvallend is wel dat bij-

na twee op de drie consumenten die geregeld betalen bij de pin-only

kassa, vooral positief oordelen over pin-only kassa’s omdat zij dat als

veiliger zien, voor de winkel, voor het personeel en voor hen zelf. Im-

mers het loont steeds minder om de winkel te overvallen als er geen geld

meer in de kassa zit. Op dit punt denkt men dus vooral ook met de on-

dernemer mee en lopen belangen van ondernemer en consument echt

parallel. Een belangrijk punt als het gaat om het nut van de pin-only

kassa te communiceren.

Ook neemt de voorkeur voor contant betalen af. Weliswaar ziet bijna de

helft van de consumenten de pin-only kassa als een beperking in de keu-

zevrijheid van betalen, maar dat betekent niet dat men nu ook de voor-

keur heeft voor contant betalen. De voorkeur en het gedrag in betalen

verschuift toch wel degelijk richting pin betalen. Inmiddels wordt onge-

veer een op de drie betalingen bij de toonbankinstellingen (detailhandel,

horeca en tankstations) met de pinpas gedaan.

10

2.2 De houding en ervaringen van de ondernemers

Als het gaat om pin-only kassa’s zijn de meeste ondernemers positief.

Men ziet het nut van een dergelijke kassa zeker zitten, vooral uit het

oogpunt van veiligheid, maar ook vanwege efficiëntie en betaalgemak en

ook vanwege de kosten. Waar men wel wat bevreesd voor is, is het mo-

gelijke verlies aan service. Wordt de consument niet afgeschrikt als hij

bij een van de kassa’s alleen maar met de pinpas kan betalen? Onder-

nemers willen zeker geen risico’s opzoeken als het gaat om hun klanten-

bestand! Vooralsnog zullen de meeste ondernemers in het MKB niet over

gaan op een volledig pin-only betaalmodel, zij zullen de komende jaren

de klant de mogelijkheid blijven bieden om contant te blijven betalen.

Is daarmee de pin-only kassa voor de MKB-ondernemer ook van de baan

of onbespreekbaar? Nee dat zeker niet. Nadrukkelijk wijzen ondernemers

op de voordelen die pinnen voor hen heeft (veilig, efficiënt, snel, gemak-

kelijk en goedkoop) en doen zij ook veel om consumenten te laten pin-

nen. Ondernemers vragen ook geen vergoeding meer voor het pinnen

van kleine bedragen, sinds de kosten voor pinbetalingen voor hen gun-

stiger zijn geworden. Zij dragen al een aantal jaren uit ‘Klein bedrag?

Pinnen mag!’ . De reacties van bedrijven waar de pin-only kassa’s zijn

doorgevoerd zijn ook zeer positief: de klanten accepteren het snel, het

aantal pintransacties neemt onverwacht sterk toe en het veiligheidimago

wordt versterkt. Ook hier ervaren ondernemers en consumenten een

win-win situatie. En juist die gezamenlijke win-win situatie is iets wat

ondernemers in het MKB weer zeer aanspreekt: dus toch op naar de pin-

only kassa?!

2.3 Praktische oplossingen

Ondanks het feit dat de pin-only kassa bij de ondernemers die er mee

werken zeer positieve reacties oproept, blijft het MKB ver achter in de

invoering. Zelfs bij branches waar al zeer veel gepind wordt (bijvoor-

beeld kledingzaken) wordt niet of nauwelijks de mogelijkheid van een

pin-only kassa in ogenschouw genomen. Het zijn de grootwinkelbedrijven

die hier voorzichtig mee experimenteren, maar het MKB eigenlijk in het

geheel niet. Deels zal dit ingegeven zijn door het feit dat in veel MKB-

zaken maar een kassa is, maar er zijn er ook genoeg met 2 en meer kas-

sa’s, en toch blijven die ook vasthouden aan de combikassa.

Wellicht zit hier het probleem in de organisatorische aanpak en in de be-

leving van de kosten. Immers hoe zit het met de kosten; is omschakeling

niet te duur, worden kosten bespaard of nemen ze juist toe? En als je

wilt omschakelen hoe moet je dat dan doen? De praktijk maakt duidelijk

dat de omschakeling naar een pin-only kassa alleen zinvol is als het be-

drijf ook echt een aparte kassa voor pinbetalingen kan inzetten, een kas-

sa die ook ruimtelijk gescheiden is van de combikassa. Een kassa ook

waarbij het al (ver) voor het betaalmoment duidelijk is dat je daar alleen

met de pinpas kunt betalen en daarmee ook een kassa die geen verwar-

ring oproept bij de consument. De consument mag zeker niet van de ene

naar de andere kassa gestuurd worden als het niet voor de volle 100%

duidelijk – echt voor het betaalmoment – dat je daar alleen met een pin-

11

pas kunt betalen! Dit gegeven kan worden opgelost door in een winkel

verschillende afrekenpunten in te richten. Dus niet een lange toon-

bank/kassa waarbij consumenten maar moeten ‘gokken’ welke kassa nu

pin-only is of welke niet, maar 2 gescheiden ‘ locaties’ in de winkel, met

duidelijke signing.

Enkele tips uit de gevoerde gesprekken om de omvorming naar pin-only

kassa’s tot een succes te maken.

Pak de omzetting serieus aan, maak een duidelijk plan van aanpak,

begeleid het omvormingsproces en monitor de resultaten nadrukkelijk.

Wees er op attent dat consumenten niet zomaar de pinkassa zullen

accepteren. Juist het personeel zal getraind moeten worden om op

een juiste en begripvolle manier consumenten duidelijk te maken dat

de kassa een pin-only kassa is en de klant te helpen als hij een kassa

zoekt waar hij contact kan betalen.

Zorg er voor dat er een of meer kassa’s zijn waar de klant makkelijk

contant kan betalen, zeker ingeval het aandeel contante betalingen

substantieel is.

Hoewel goede signing helpt, is het niet zo dat de klant daar ook altijd

op af zal gaan. Vooral het personeel zal de klant goed moeten infor-

meren. Signing alleen voldoet niet. Spreek klanten aan.

Daar de feitelijke omzetting eenvoudig mogelijk is, kan de training

van het personeel direct (de avond) voor de omschakeling naar pin-

only plaatsvinden, dan is het personeel de dag daarop zeer gemoti-

veerd en weet nog precies wat te doen.

Wees ervan bewust dat retouren (als er geen tegoedbongegeven

wordt) nog contant zullen moeten worden verrekend, zolang er geen

sprake is van ‘terugpinnen’.

Zorg voor een back-up plan bijvoorbeeld als teruggevallen moeten

worden op contante betalingen ingeval een pin-only kassa uitvalt.

Duidelijk mag zijn dat voor de invoering van een pin-only kassamodel de

ondernemer niet over een nacht ijs kan gaan, maar een zorgvuldige af-

weging moet maken en zeer goed zal moeten kijken naar zijn organisa-

torische mogelijkheden. Maar als de doorvoering dan lukt en de klanten

ook enthousiast zijn, dan is de halve winst al gepakt. En blijkt het dan

ook nog besparend te werken voor de eigen betaalkosten dan is de volle

winst binnen. Hierop gaan we in het volgende hoofdstuk in.

13

3 De betaalkosten in 2011

Of de invoering van de pin-only kassa ook voor de ondernemer in het

MKB financieel voordeel oplevert en voor de branche als geheel wordt

hierna in beeld gebracht voor de branches drogisterijen, kledingzaken,

restaurants en tankstations. Allereerst worden de belangrijkste kenmer-

ken van de betalingen in deze branches weergegeven (3.1) waarna in

3.2 de totale betalingskosten per branche worden gepresenteerd. De

kosten per transactie in deze branches worden weergegeven in 3.3

3.1 Kenmerken betalingsverkeer

In tabel 1 is de verdeling van de transacties en de omzet naar type be-

taalmiddel opgenomen voor de vier branches. In de kledingzaken wordt

het meest gepind, terwijl het minst gepind wordt in restaurants. De tabel

toont verder ook het totaal aantal transacties en de totale omzet. De to-

talen hebben betrekking op het MKB in de betreffende branches.1

Tabel 1 Verdeling transacties en omzet, naar betaalmethode en branche

Betaalmethode Drogisterijen Kledingzaken Restaurants Tankstations

Trans. Omzet Trans. Omzet Trans. Omzet Trans. Omzet

Contant 49% 37% 29% 20% 51% 43% 32% 25%

Pinpas 40% 50% 62% 67% 35% 39% 43% 46%

Buitenlandpas 1% 1% 2% 2% 2% 2% 1% 1%

Chipknip 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Creditcard 1% 2% 3% 7% 5% 8% 6% 6%

Tankpassen - - - - - - 17% 18%

Rekening 2% 5% 1% 1% 5% 7% 1% 2%

Cadeaubon e.d. 6% 4% 2% 2% 1% 1% 0% 0%

Overig 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 1%

Totaal (%) 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Totaal (x 1 mln) 91,5 € 1.362 76,5 € 5.236 207,5 € 4.149 291,6 € 8.300

Bron: Berekening Panteia/EIM onder meer op basis van gegevens van Currence,

Hoofdbedrijfschap Detailhandel en Kenniscentrum Horeca

In dit verband is het interessant om de transacties en de omzet ook af te

zetten tegen het aantal kassa’s in de branche. Hoe hoger het gemiddeld

aantal transacties en de gemiddelde omzet per kassa, hoe meer de vaste

kosten kunnen worden uitgesmeerd. De tankstations kennen een zeer

hoog aantal transacties per kassa (ziet tabel 2). Ook de gemiddelde om-

1 Zo is binnen de drogisterijen gecorrigeerd voor de omzet van de ketenbedrijven (zoals

Etos, Kruidvat en Trekpleister). Een soortgelijke correctie heeft plaatsgevonden voor de

ketenbedrijven in de kledingbranche en de tankstations.

14

zet per kassa is met bijna € 4 miljoen erg hoog. Bij kledingzaken is het

aantal transacties per kassa het laagst. Dit geldt echter niet voor de om-

zet per kassa, die is het laagst bij de restaurants. Drogisterijen hebben –

in vergelijking met de kledingzaken en de restaurants – relatief veel

transacties en omzet per kassa.

Tabel 2 Gemiddeld aantal transacties en gemiddelde omzet per kassa

Branche Aantal transacties per kassa Omzet per kassa

Drogisterijen 40.000 € 594.800

Kledingzaken 6.300 € 434.500

Restaurants 14.100 € 282.300

Tankstations 137.300 € 3.906.800

Bron: Panteia/EIM, 2012

3.2 Totale kosten van betalen

In 2007 heeft EIM een gedetailleerd model ontwikkeld om de kosten van

betalen te rubriceren naar verschillende kostenposten, te meten voor de

verschillende betaalmiddelen, en te waarderen in geld. Deze methode is

verfijnd in 2010 om de kosten van het betalingsverkeer bij toonbankin-

stellingen vast te stellen voor het jaar 2009. Met gebruikmaking van de-

ze methode kunnen de kosten van betalen voor de vier branches worden

vastgesteld op ruim € 210 miljoen. Dit komt neer op 0,9% van de totale

omzet in 2011 (incl. BTW).

De totale kosten per branche en de verdeling naar betaalmethode zijn

weergegeven in tabel 3. Voor een goede vergelijking is het zinvol om de

betaalkosten per branche te relateren aan de omzet in die branche. Dit

resulteert in: drogisterijen (1,2%), kledingzaken (1,1%), restaurants

(1,9%) en tankstations (0,7%).

15

Tabel 3 De kosten van betalen, naar betaalmethode en branche

Betaalmethode Drogisterijen Kledingzaken Restaurants Tankstations

Contant 52% 52% 62% 32%

Pin 41% 25% 23% 30%

Creditcard 7% 23% 15% 19%

Tankpassen - - - 19%

Overige betaalmethoden 1% 0% 0% 0%

Totaal (%) 100% 100% 100% 100%

w.v. intern 70% 62% 70% 60%

w.v. extern 30% 38% 30% 40%

Totaal (x 1 mln) € 16,1 € 55,8 € 76,9 € 58,5


Wanneer het aandeel van contant en pin in de totale kosten wordt verge-

leken met het aandeel in de transacties en de omzet (zie Tabel 1), dan

valt op dat contante betalingen een relatief groot aandeel hebben in de

totale kosten en pinbetalingen juist een relatief laag aandeel. Met name

binnen de kledingzaken zijn de verschillen groot. De tabel toont verder

dat creditcardbetalingen duur zijn voor ondernemers.

In de totale kosten is een verder onderscheid gemaakt tussen interne

kosten en externe kosten. Interne kosten zijn kosten die de ondernemer

zelf maakt binnen de eigen organisatie. Hieraan zijn geen vergoedingen

aan derden gekoppeld. De externe kosten betreffen vergoedingen aan

derden (banken, verzekeringsmaatschappijen, geldvervoerbedrijven,

communicatiebedrijven) die samenhangen met diensten die deze bedrij-

ven leveren om de afwikkeling van betalingen mogelijk te maken. Tabel

3 laat zien dat de interne kosten circa 60-70% van de kosten van beta-

len bepalen. De druk van de interne kosten is voor de contante betalin-

gen hoger dan voor pinbetalingen (gemiddeld respectievelijk 81% en

64%).

3.3 De kosten per transactie

Wanneer rekening wordt gehouden met het aantal betalingen, dan zijn

de kosten per transactie voor de pinbetalingen in ieder branche lager dan

de kosten per contante transactie. Alleen al uit kostenoogpunt is het dan

ook zinvol om te streven naar een verdergaande vervanging van contan-

te betalingen door pinbetalingen. De bedragen en de verschillen lopen

echter sterk uiteen per branche (zie tabel 4). Opvallend zijn vooral de

hoge kosten per contante transactie voor de kledingzaken. Dit komt om-

dat er in de kledingbranche relatief weinig contante transacties zijn (zie

ook Tabel 1) en deze transacties bovendien verspreid zijn over een groot

aantal vestigingen. Als gevolg hiervan is er sprake van een inefficiënte

betalingsstructuur, waarbij de vaste kosten (zoals het eigen gelds-

transport en het bedrijfsklaar maken van de kassa’s) relatief zwaar we-

16

gen in de totale kosten. Dit speelt in iets mindere mate ook bij de pin-

transacties in de kledingbranche.

De kosten per transactie liggen in de overige drie branches een stuk la-

ger, vooral vanwege het feit dat het aantal transacties per vestiging daar

veel hoger ligt.

Tabel 4 De kosten van betalen per transactie, naar betaalmethode en branche

Branche Contant Pin

Drogisterijen € 0,18 € 0,17

Kledingzaken € 1,30 € 0,30

Restaurants € 0,44 € 0,24

Tankstations € 0,20 € 0,14


Gelet op de opbouw van de kosten per transactie, dan kan gesteld wor-

den dat voor wat betreft contante betalingen de backofficekosten1 de be-

langrijkste kostenpost is. Verder hebben ook het eigen geldtransport, het

afstorten van contant geld en de frontofficekosten (de tijd/kosten die

gepaard gaat met het daadwerkelijk afhandelen van de betaling) een be-

trekkelijk groot aandeel. Voor pinbetalingen zijn de frontofficekosten de

grootste kostenpost. Verder hebben de bankkosten een relatief groot

aandeel. Voor een gedetailleerd overzicht van de opbouw van de kosten

naar branche en betaalmethode wordt verwezen naar bijlage I.

1 De backofficekosten voor contante betalingen zijn opgebouwd uit: het bedrijfsklaar

maken van de kassa’s, het legen en opmaken van de kassa’s, het verzendklaar maken

van de dag-/weekopbrengsten, het op peil houden van het wisselgeld en het aanvullen

van de kassarollen.

17

4 Kosten en baten van pin-only

In dit hoofdstuk staan de kosten per kassa centraal. Wat zijn de kosten

die gemiddeld gemaakt worden per kassa als er zowel contante als pin-

betalingen worden verricht en wat zijn de kosten per kassa als daar a l-

leen pinbetalingen worden gedaan, en welke besparingen zijn dan moge-

lijk? Omdat dit nog niet gebaseerd kan zijn op feitelijke metingen van

de kosten, maar op basis van modelmatige berekeningen, zijn er realisti-

sche aannames gemaakt ten aanzien van de kosten die vrijvallen dan wel

zich extra zullen voor doen als een combikassa wordt omgevormd tot een

pin-only kassa. Deze aannames zijn opgenomen in 4.1. De uitkomsten

van de berekeningen per kassa (microniveau) worden gepresenteerd in

4.2. De uitkomsten voor de totale branche ten slotte komen aan de orde

in 4.3.

4.1 Uitgangspunten

In het voorgaande zijn voor de vier branches de totale kosten van beta-

len weergegeven. De gemiddelde kosten per branche en per kassa zoals

weergegeven in hoofdstuk 3 vormen een eenvoudige vergelijkingsmaat-

staf, maar zijn minder geschikt als benchmark voor individuele bedrij-

ven. De kosten en baten van de omschakeling van combikassa’s naar

pin-only kassa’s worden in dit hoofdstuk behandeld.

Bij de berekening is gebruik gemaakt van de kosteninformatie die is ver-

kregen van 283 ondernemers, verdeeld over de vier branches. De vol-

gende uitgangspunten voor het proces van omschakeling zijn gehan-

teerd:

- Er wordt in iedere branche één combikassa vervangen door een pin-

only kassa (in de kledingbranche resulteert dit overigens in een vol-

ledige overschakeling naar pin, aangezien er gemiddeld slechts één

kassa is);

- Alle kassa’s hebben voor de omschakeling een gelijk aantal betalin-

gen met gelijke verdeling naar betaalmiddel;

- De kassa die omgaat naar pin-only heeft na de omschakeling in to-

taal evenveel transacties als voor de omschakeling, maar nu zijn het

allen pintransacties;

- De omschakeling van de kassa gaat niet ten koste van het totaal

aantal betalingen bij (eventueel aanwezige) andere kassa’s en leidt

ook niet tot een veranderde samenstelling van de betalingen naar

betaalmethode bij die andere kassa’s.

In de praktijk zal de omschakeling zeker niet helemaal volgens dit theo-

retische model verlopen. Er ontbreken evenwel voldoende duidelijke en

harde praktijkgegevens over het proces en de effecten van de omschake-

ling om te gebruiken als uitgangspunt voor de berekening van de kosten

en baten van de omschakeling. Wij achten de gekozen uitgangspunten

zoals hiervoor aangegeven goed verdedigbaar als het gaat om een sce-

narioberekening vooraf van de kosten en baten verbonden aan de om-

schakeling. Indien in de toekomst organisaties op grote schaal de effec-

18

ten van de omschakeling op de verdeling van de betalingen per kassa

zouden gaan registreren, dan is het mogelijk de analyse opnieuw uit te

voeren, maar dan met hardere gegevens.

Micro- en macro-effecten

Panteia/EIM heeft voor de berekening van de kosten en baten die ver-

bonden zijn aan de omschakeling een onderscheid gemaakt naar de mi-

cro-effecten en naar de macro-effecten. De micro-effecten betreffen de

gevolgen voor de individuele onderneming, de macro-effecten de gevol-

gen voor de totale branche. Het verschil in beide benaderingen is dat we

bij de micro-effecten hebben gekeken naar de directe verandering in de

‘kassagebonden variabele kosten per transactie’ en voor de macro-

effecten zijn wij ervan uitgegaan dat over het geheel genomen ook niet

kassagebonden kosten zullen gaan fluctueren. De volgende uitgangspun-

ten bij de berekening van de kosten en baten zijn gehanteerd:

Op kassa- en vestigingsniveau (micro-effecten)

- Backofficekosten voor contante betalingen nemen proportioneel af

door minder contante betalingen (kassabeheer, met inbegrip van

supplies voor kassa’s);

- Frontofficekosten contante betalingen nemen proportioneel af door

minder contante betalingen;

- Frontofficekosten pinbetalingen nemen proportioneel toe door meer

pinbetalingen;

- Externe bankkosten (afstorten, verkrijgen wisselgeld) nemen propor-

tioneel af door minder contante betalingen;

- Externe pinkosten (vergoeding aan bank voor afhandeling transac-

ties) nemen proportioneel toe als gevolg van meer pinbetalingen;

- De kosten van supplies voor pinapparatuur nemen proportioneel toe

als gevolg van meer pinbetalingen.

Op brancheniveau (macro-effecten)

- De kosten van eigen geldtransport, professioneel geldtransport en

afschrijvingen op kassa-apparatuur nemen proportioneel af vanwege

de afname van contante betalingen.

4.2 De uitkomsten op microniveau

In figuur 1 t/m figuur 4 zijn de gemiddelde kosten van een kassa weer-

gegeven voor respectievelijk drogisterijen, kledingzaken, restaurants en

tankstations voor en na omschakeling naar pin-only op jaarbasis. We

zien de volgende voordelen per omgevormde kassa op jaarbasis zien

(winst per kassa):

Voor de drogisterijen: € 40 per kassa;

Voor de kledingzaken: € 1.500 per kassa;

Voor de restaurants: € 810 per kassa;

Voor de tankstations: € 550 per kassa.

De kosten per kassa voor omschakeling naar pin -only

Uit de figuren blijkt dat de gemiddelde kosten van betalen per kassa in

de uitgangssituatie sterk uiteenlopen tussen de verschillende branches.

19

Dit hangt onder meer samen met het aantal transacties per kassa en de

samenstelling van het betalingsverkeer.

De kosten na omschakeling naar pin-only

Uit de figuren komen verder de besparingen tot uitdrukking na de om-

schakeling naar een pin-only kassa. Deze besparingen variëren sterk

tussen de vier branches.

- Bij drogisterijen is zoals hiervoor al gesteld er nauwelijks sprake van

een besparing. Dit komt omdat de huidige structuur voor zowel con-

tante betalingen als pintbetalingen al vrij efficiënt is (zie ook de kos-

ten per transactie in tabel 4). Aan de andere kant: er is ook geen

sprake van kostenstijging.

- Efficiency is er ook al volop bij tankstations. Het hoge aantal trans-

acties per vestiging en per kassa in beide branches draagt bij aan de

al betrekkelijk efficiënte betalingsstructuur. Maar tankstations be-

sparen wel degelijk als wordt overgeschakeld naar pin-only.

- Door het beperkte aandeel contante betalingen wegen de vaste kos-

ten en variabele kosten voor contante betalingen nu nog zwaar op

de kosten van betalen voor het contante transacties. De vaste kos-

ten voor contante betalingen verdwijnen geheel na de omschakeling

naar pin-only kassa’s als alle kassa’s worden omgevormd. Tegenover

de variabele kosten van contante betalingen komen dan extra varia-

bele kosten de extra pinbetalingen te staan, maar deze kosten zijn

nagenoeg gelijk.

- De restaurants hebben juist op het gebied van pinnen nog veel te

winnen en kunnen de gemiddelde kosten van pintransacties drukken

door het aantal pintransacties te verhogen.

De voordelen zijn berekend op jaarbasis, waarbij er geen rekening is ge-

houden met de mogelijkheid dat ondernemingen ook op termijn moge-

lijkheden zien om te besparen in hun vaste kosten voor het contante be-

talingsverkeer, bijvoorbeeld door minder vaak af te storten (verminde-

ring de kosten van het professionele geldtransport of eigen geld-

transport), minder valsgelddetectoren aan te houden, minder kluizen etc.

20

Figuur 1 De gemiddelde kosten van de kassa voor en na omschakeling naar pin-

only voor drogisterijen

Drogisterijen - kassakosten voor en na pin-only

€ 3.070

€ 1.600

€ 520

€ 1.780

€ 2.900

€ 1.020€ 1.640

€ 210

€ 6.390 € 6.350

€ -

€ 1.000

€ 2.000

€ 3.000

€ 4.000

€ 5.000

€ 6.000

€ 7.000

gemiddelde kassakosten voor pin-only gemiddelde kassakosten na pin-only

contant - intern contant - extern pin - intern pin - extern totaal



only voor kledingzaken

Kledingzaken - kassakosten voor en na pin-only

€ 1.460

€ 230

€ 460

€ 590

€ 350

€ 410

€ 2.500

€ 1.000

€ -

€ 500

€ 1.000

€ 1.500

€ 2.000

€ 2.500

€ 3.000




21


only voor restaurants

Restaurants - kassakosten voor en na pin-only

€ 2.730

€ 1.320

€ 460

€ 120

€ 730

€ 1.370

€ 440

€ 740

€ 4.350

€ 3.540

€ -

€ 1.000

€ 2.000

€ 3.000

€ 4.000

€ 5.000





only voor tankstations

Pompstations - kassakosten voor en na pin-only

€ 6.680

€ 3.030

€ 2.040

€ 1.150

€ 5.710

€ 8.560

€ 2.420

€ 3.570

€ 16.850€ 16.300

€ -

€ 5.000

€ 10.000

€ 15.000

€ 20.000




4.3 De baten op macroniveau

Tot slot is nagegaan wat de opbrengsten op macroniveau op jaarbasis

zouden kunnen zijn als alle ondernemingen in de vier branches zouden

besluiten tot het omvormen van één van hun kassa’s tot pin-only kassa.

Bij deze berekening zijn we er vanuit uitgegaan dat op macroniveau ook

de eerder aangegeven vaste kosten voor geldtransport en afschrijvingen

op kassa-apparatuur zullen afnemen naar rato van de vermindering van

het totale aantal contante transacties.

In figuur 5 t/m figuur 8 zijn de totale kosten in beeld gebracht in de ou-

de en nieuw situatie. Daaruit komt naar voren dat de vier branches ge-

zamenlijk jaarlijks ruim € 52 miljoen minder betaalkosten (een daling

met 25%) zouden hebben na omschakeling naar een pin-only kassa in

22

iedere vestiging. De besparing vindt echter grotendeels plaats bij kle-

dingzaken (circa € 26 miljoen) en de restaurants (circa € 21 miljoen). Bij

de tankstations en de drogisterijen is de besparing met respectievelijk

ruim € 4 miljoen en circa € 1 miljoen, zowel in absolute als in procentue-

le zin een stuk kleiner. Tegenover een vermindering van de kosten van

contante betalingen staat een stijging van de kosten voor pinbetalingen

(met name de interne kosten).

Figuur 5 De totale kosten van betalen zonder pin-only kassa's en na overscha-

keling naar één pin-only kassa voor drogisterijen

Drogisterijen - totale kosten voor en na pin-only

€ 7.030.000

€ 2.850.000

€ 1.190.000

€ 480.000

€ 4.070.000

€ 6.640.000

€ 2.340.000

€ 3.760.000

€ 1.500.000€ 1.500.000

€ 15.230.000€ 16.130.000

€ -

€ 5.000.000

€ 10.000.000

€ 15.000.000

€ 20.000.000

voor pin-only 1 pin-only kassa

contant - intern contant - extern pin - intern pin - extern kosten overige betalingsmiddelen totaal



keling naar één pin-only kassa voor kledingzaken

Kledingzaken - totale kosten voor en na pin-only

€ 25.160.000

€ 3.900.000

€ 7.970.000

€ 10.130.000

€ 6.050.000

€ 7.120.000

€ 12.690.000

€ 12.690.000

€ 29.950.000

€ 55.780.000

€ -

€ 15.000.000

€ 30.000.000

€ 45.000.000

€ 60.000.000

€ 75.000.000




23


keling naar één pin-only kassa voor restaurants

Restaurants - totale kosten voor en na pin-only

€ 40.050.000

€ 10.160.000

€ 6.710.000

€ 1.700.000

€ 10.790.000

€ 20.070.000

€ 6.430.000

€ 10.880.000

€ 12.890.000

€ 12.890.000

€ 55.710.000

€ 76.870.000

€ -

€ 20.000.000

€ 40.000.000

€ 60.000.000

€ 80.000.000

€ 100.000.000





keling naar één pin-only kassa voor tankstations

Pompstations - totale kosten voor en na pin-only

€ 14.200.000

€ 4.270.000

€ 4.330.000

€ 1.300.000

€ 12.130.000

€ 18.190.000

€ 5.150.000

€ 7.580.000

€ 22.710.000

€ 22.710.000

€ 54.050.000

€ 58.510.000

€ -

€ 15.000.000

€ 30.000.000

€ 45.000.000

€ 60.000.000

€ 75.000.000




25

5 Slotbeschouwing

De centrale vraag voor dit onderzoek luidde: levert de pin-only kassa

ook voor de ondernemer in het MKB voordeel op? Uit eerder onderzoek

onder supermarkten (Panteia/EIM, 2011) is al wel gebleken dat de zelf-

standige supermarkten baat hebben bij de pin-only kassa. Maar geldt dit

nu ook van de andere branches in het MKB, waarbij de winkels veelal

slechts één of een zeer beperkt aantal kassa’s hebben?

Uit het onderzoek is gebleken dat er in ieder geval zowel bij de meeste

consumenten en ondernemers in het MKB er een positieve grondhouding

is voor de pin-only kassa: de pin-only kassa wordt gezien als eigentijds

en als gemakkelijk. Ook draagt pin-only zeker bij aan het veiligheidsge-

voel van ondernemer en van consumenten. Wat betreft het imago zijn er

geen belemmeringen voor de invoering van pin-only, vooropgesteld dat

het (het merendeel van het) MKB vooralsnog (en denk daarbij echt in de

komende 5 tot 10 jaren) de consument ook de mogelijkheid blijft bieden

om contant te betalen. De pin-only kassa is dan ook vooral weggelegd

voor branches waarbij het gebruikelijk is dat betaald kan worden aan 2

of meer kassa’s of voor branches waar bijna niemand meer contant be-

taalt.

Omschakeling van een kassa naar pin-only levert voor alle onderscheiden

branches per omgevormde kassa een bescheiden winst op (bij de drogis-

terijen) tot een echt aanmerkelijke winst bij de andere branches. Bij de

drogisterijen is de winst bescheiden omdat daar sprake is van een nog

aanmerkelijk aandeel (kleine) contante betalingen en een zeer efficiënte

afhandeling van de contante betalingen. Bij de kledingzaken is de bespa-

ring echt substantieel. Zeker als besloten wordt om toch in het geheel

over te stappen naar pin-only. Juist bij de kledingzaken lijkt dit – on-

danks de overweging dat veel ondernemers hun klanten keuzevrijheid

willen blijven bieden – een reële optie, zeker gezien ook het feit dat bij

de kledingzaken nu al bij 70 % van de betalingen met de pinpas worden

gedaan en nog maar circa 25 % contant wordt afgerekend. De stap is

natuurlijk groot voor de MKB-ondernemer met een kledingzaak, maar

misschien wordt de pin-only kassa nog wel hoger gewaardeerd als daar

ook extra service of klantenvoordeel aan kan worden gekoppeld.

De pin-only kassa heeft binnen de supermarkten inmiddels al een vaste

positie verworven. Het is nog slechts een kwestie van tijd voordat de

pin-only kassa ook een vaste plaats heeft bij het MKB. De technische ba-

sis is er, de winstmogelijkheden zijn er, consumenten zijn positief en zo

ook de ondernemers. Nu rest alleen nog de omslag.

27

BIJLAGE I Opbouw van de kosten per transactie

Tabel 5 Opbouw van de kosten (in centen) per transactie, naar branche en be-

taalmethode

Kostenpost Drogisterijen Kledingzaken Restaurants Tankstations

Contant Pin Contant Pin Contant Pin Contant Pin

Gelddiefstal & vals geld 0,39 n.v.t. 1,35 n.v.t. 1,09 n.v.t. 0,48 n.v.t.

Prof. geldtransport 0,00 n.v.t. 0,00 n.v.t. 0,00 n.v.t. 1,77 n.v.t.

Eigen geldtransport 2,06 n.v.t. 15,28 n.v.t. 7,73 n.v.t. 1,48 n.v.t.

Afstorten contant geld 2,59 n.v.t. 17,12 n.v.t. 5,77 n.v.t. 2,80 n.v.t.

Verkrijgen wisselgeld 0,06 n.v.t. 0,23 n.v.t. 0,50 n.v.t. 0,12 n.v.t.

Backoffice 6,45 1,30 77,79 1,94 18,98 3,93 7,04 0,35

Frontoffice 5,76 8,23 5,76 8,23 5,76 7,41 4,53 9,05

Betaalapparatuur pin n.v.t. 1,46 n.v.t. 6,64 n.v.t. 3,46 n.v.t. 0,32

Datacommunicatie n.v.t. 0,77 n.v.t. 6,19 n.v.t. 2,82 n.v.t. 0,29

Bankkosten pin n.v.t. 5,54 n.v.t. 6,56 n.v.t. 5,99 n.v.t. 3,83

Valutering 0,01 n.v.t. 0,04 n.v.t. 0,01 n.v.t. 0,01 n.v.t.

Rentederving 0,03 n.v.t. 0,21 n.v.t. 0,05 n.v.t. 0,05 n.v.t.

Kassa’s/kluizen/geldverz. 1,04 n.v.t. 11,85 n.v.t. 3,89 n.v.t. 1,87 n.v.t.

Totaal 18,38 17,29 129,64 29,55 43,78 23,62 20,16 13,84


Pin-only in het MKB...Pin-only in het MKB Onderzoek naar de kosten van betalen bij nvoering van...

Documents

Transcript of Pin-only in het MKB...Pin-only in het MKB Onderzoek naar de kosten van betalen bij nvoering van...