- 1 -

Een geschiedenis van het huwelijk

PersdossierE X P O 2 / 6 / 2 0 1 6 > 1 6 /4 / 2 0 1 7

Museum voor Kostuum en Kant

- 2 -

De nieuwe tentoonstelling Just Married, een geschiedenis van het huwelijk schetst een boeiend overzicht van de bruidsmode tussen het einde van de 18de eeuw en vandaag. Jurken genaaid door illustere onbekenden worden getoond naast modellen van grote couturiers als Natan, Yves Saint Laurent, Pierre Balmain, Gérald Watelet, Anne Demeulemeester, ... Aan de pareltjes uit de collecties van het Museum voor Kostuum en Kant werden twee belangrijke ontleningen toegevoegd: de bruidsjurk van Julie Taton en een feeëriek model van de hand van Jean-Paul Gaultier (2010).

Toch komt er bij een huwelijk nog heel wat méér kijken dan alleen prachtige jurken! Aan de hand van de getoonde trends krijgen we een bijzonder beeld van onze maatschappij. De tentoonstelling nodigt ons uit om de positie van de vrouw en de verhouding tussen echtgenoten te verkennen.

Met verwijzingen naar het Burgerlijk Wetboek en naar een aantal voorwerpen - van het kerkboek tot het bruidsboeket, van de taart tot het trouwboekje - komt tijdens de tentoonstelling niet alleen de geschiedenis van de mode aan bod. Ook onze zeden, gewoonten en wetten zijn duidelijk geëvolueerd! Bezoekers krijgen een beeld van een instituut in volle verandering en van de mentaliteitswijzigingen in de samenleving van vroeger, vandaag en wellicht ook morgen.

Karine Lalieux, Schepen van Cultuur van de Stad Brussel

WOORD VOORAF

- 2 -

- 3 -

ENTOONSTELLING

Met de bruidsjurk als leidraad, belicht Just Married - de nieuwe tentoonstelling in het Museum voor Kostuum en Kant - alle aspecten van die Grote Dag.

In acht thematische ruimtes wordt de geschiedenis van de trouwjurk tussen het einde van de 18de

eeuw en vandaag getoond. Uitzonderlijk laat het museum ook enkele pakken van bruidegoms zien.

- 4 -

Weelderig of eenvoudig, een bruidsjurk spreekt tot de verbeelding. Ze geeft uitdrukking aan alle emoties rond een overgangsrite. Meer dan welke outfit ook, heeft ze een symbolische betekenis.

De tentoongestelde jurken overspannen twee eeuwen van esthetische evoluties binnen de bruidsmode. Ze gaan de dialoog aan met voorwerpen, documenten en getuigenissen die een beeld schetsen van het huwelijk en de intrigerende evoluties daaromtrent. Die geschiedenis, een aaneenschakeling van tradities en vernieuwingen, doorkruist die van het echtpaar, de familie en de mentaliteit.

Het huwelijk is zoveel méér dan een jurk!

Waarom een witte jurk? Is dat altijd al zo geweest?

Waarom wordt die in combinatie met een sluier gedragen?

Huwen mensen nog op dezelfde manier als vroeger?

- 5 -

Wist u dat de mode van de witte trouwjurk uit de 19de eeuw stamt?

De Kerk moedigde die kleur aan als symbool van maagdelijkheid. Koningin Victoria van Engeland (1840) en de Franse keizerin Eugénie (1852) hulden zich in een witte jurk op hun huwelijksdag, een gewoonte die zich verder verspreidde. De traditie raakte snel ingeburgerd in de gegoede klasse en de steden. Bij de andere bevolkingsgroepen en op het platteland ging dat heel wat trager. Hoewel onze zeden intussen losser werden, en het huwelijk tegenwoordig anders wordt ingevuld, houden veel mensen onverstoorbaar vast aan wit.

In tegenstelling tot hun echtgenotes, droegen mannen nooit trouwkostuums.

Al 150 jaar schrijft de etiquette een rok, een militair uni-form of een ceremonieel habijt voor. Vanaf de jaren ‘50 kon de bruidegom ook in een pak verschijnen. Door zijn sobere outfit ging er meer aandacht naar zijn echtgenote. Vandaag willen mannen echter niet langer figureren op hun eigen huwelijk. Ook zij laten graag hun verbeelding de vrije loop en komen zelfs origineel uit de hoek.

50 TINTEN WIT

DE PRINS OP HET WITTE PAARD

- 6 -

Samen met de witte kleur, hoort een sluier bij een bruidsjurk.

Als symbool van kuisheid, bedekt hij het hoofd en soms de borst van de bruid. In de periode van de Romantiek werd de lange kanten sluier met bloemen in het haar vastgemaakt. Op het einde van de 19de eeuw pleitten modemagazines voor oude kanten sluiers uit de familiale traditie. Mettertijd werden de meeste sluiers vervaardigd uit witte tule en werd hun lengte ingegeven door de heersende mode.

Lange tijd was de bruidsjurk geïnspireerd op de (snit van de) avondjurk. Ze volgde de mode en onderscheidde zich door haar kleur, haar sleep en haar sluier. In de jaren ‘70 werden alle codes overboord gegooid. Ze kwam los van de mode en werd een genre op zich. De meeste bruiden dromen ervan om voor één dag een sprookjesprinses te mogen zijn...

EEN SLUIER DRAGEN

DE BRUIDSJURK: EEN GESCHIEDENIS VAN DE MODE

- 7 -

In 20

15

diepte Jean-Paul Gaultier het huwelijksthema verder uit. Hij v

roeg z

ich

af:

Wat is een bruidsjurk vandaag? Een non-conformistische

en opvallende jurk.De meeste haute couture modedefilés sluiten af met een bruidsjurk als apotheose. Vanaf de jaren ‘70 verpersoon-lijkte ze de grenzeloze creativiteit van de stylisten. Soms extravagant, dan weer met een vleugje humor, uitermate sexy of juist stijlvol. Zal ze ooit echt worden gedragen?

KERS OP DE TAART

IN ROOD EN ZWART

‘ZE ZIET ER HEEL AAR-DIG UIT, MET DIE ... BRUIDSSCHAT’

De bruidsjurk bestond in 1001 kleuren tot ze in de 19de eeuw wit werd. Sommige bruiden opteerden voor zwart, om hun jurk ook op andere gelegenheden (bijvoorbeeld: als teken van rouw) te kunnen dragen. Na de Eerste Wereldoorlog moest zwart plaats maken voor tinten van grijs, beige en paars. Die kleuren waren toen al een aanrader voor wie een tweede keer huwde of pas op latere leeftijd in het huwelijksbootje stapte. Mettertijd verwaterden de conventies. Tegenwoordig trouwen vrouwen die dat willen in het wit en zij die dat wensen in een kleur.

Het huwelijk is ook een kwestie van geld. Tot in de jaren ‘60 werd het bedrag van de bruidsschat in het huwelijkscontract vermeld. Voor meisjes uit de burgerij was de bruidsschat een voorwaarde voor het vinden van een echtgenoot in een samenleving die de vrouw enkel na een huwelijk aanzien verleende. Door die inbreng kon de echtgenote, die geen toegang kreeg tot de arbeidsmarkt, bijdragen aan de noden van het gezin. De uitzet maakte deel uit van de bruidsschat. Het ging om het linnengoed van de bruid en van het huishouden. De verloofde stuurde zijn aanstaande na ondertekening van het contract een ‘mand’ (juwelen, bont, meubels, ...) voor een bedrag ten belope van 5 % van de bruidsschat. Dat gebruik ging in de loop van de 20ste eeuw verloren.

Dankzij geschenken van familie en vrienden, beschikte het jonge stel toch over alle benodigdheden, iets wat we tot op vandaag in de huwelijkslijst terugvinden.

Alexandre Breffort

- 8 -

De tentoongestelde modellen maken voornamelijk deel uit van de collecties van het Museum voor het Kostuum en de Kant, met uitzondering van twee jurken die perfect bij de opzet van de expo passen.

De eerste jurk is die van Julie Taton, die in 2014 op het Stadhuis van Brussel trouwde. De jonge vrouw droeg een jurk met een bovenstuk in mechanische kant uit Binche en een duizelingwekkend decolleté op de rug. Haar echtgenoot droeg een voor de gelegenheid eveneens gehuurd driedelig pak in felblauw, op een paar witte sportschoenen.

De tweede is een realisatie van de beroemde modeontwerper Jean-Paul Gaultier.

“De bruidskledij van Jean Paul Gaultier doorbreekt elke routine. De spectaculaire en hypervrouwelijke vormen flirten met conventies en symboliseren als geen ander waar Gaultier voor staat: zijn vakmanschap als couturier combineert hij met feeling voor het buitensporige en zelfspot.”

Vogue-Frankrijk, januari 2016.

BLIKVANGERS VAN DE TENTOONSTELLING

- 8 -

- 9 -

Jurk in Franse stijl. 1755-1760De bruidsjurken uit het Ancien Régime zijn nauwelijks als dusdanig te herkennen. Veeleer dan de kleur, vormen de kostbare en schitte-rende materialen een aanwijzing. In dit geval versterkt het gebruik van zilverwit de glans van het lampas. De onderrok werd uit dezelfde stof gemaakt. Vaak echter, was dat enkel het geval voor de zichtbare panden en bestond de rest gewoon uit linnen. Deze jurk werd dus waarschijnlijk op een huwelijk gedragen.

Model in lampaszijde. Groene kleur met versieringen in zilverwit.

Bruidsjurk. rond 1830Hier ziet u een zeldzaam voorbeeld van een witte bruidsjurk, nog vóór het gebruik van die kleur ingeburgerd raakte. Tien jaar later (in 1840) trouwde koningin Victoria in het wit met prins Albert van Saxen-Coburg en Go-tha. De trouwerij zou veel mensen nog lang bijblijven.

Model in champagnekleurige, geborduurde tafzijde

Huwelijksmissaal. 1861Het missaal werd samen met een zakdoek door de bruidegom aan zijn aanstaande geschon-ken. Dat kerkboek maakte het mogelijk om de ceremonie tijdens de katholieke huwelijksmis te volgen. Sinds 1804 moet het kerkelijk huwelijk bij wet worden voorafgegaan door een burgerlijk huwelijk, een gebeurtenis zonder ceremonie. Tot voor kort had het kerkelijk huwelijk nog steeds de grootste symbolische waarde.

Boekband in ivoor met een gesculpteerd cijfer M en een gesp in gebeiteld metaal. Signatuur J.J. Jorez, Imp.- Lib. / Boterstraat 6 / Brussel

Laarsjes. 1895In de 19de eeuw droeg de bruid laarsjes voor de burgerlijke en religieuze plechtigheid en een paar pumps voor het avondfeest.

Laarsjes in tafzijde en ivoor, bedekt met kant uit Valenciennes, versierd met parels en een bijpassend kanten kraagje. Zool in leder.

- 10 -

Bruidsjurk. Rond 1910Door Paul Poiret geïnspireerd model. Paul Poiret (1879-1944) maakte zijn debuut bij Doucet & Worth. Hij opende zijn eigen modehuis in 1903. Zijn gedurfde vormen en kleuren maakten zijn ontwerpen avant-gardistisch. In 1910 pakte hij uit met een model dat aan de enkels opmerkelijk smal viel en Oosterse dromen opriep. Deze trouwjurk is daarop geïnspireerd. Na de Eerste Wereldoorlog gingen de zaken minder goed. Zijn Huis sloot de deuren in 1929.

Damastzijde met ivoor in bloemmotieven, zijdemousseline in de mouwen en het onderlijfje, geborduurde parels. Puntschoenen in wit geitenleer met een knoop in zijdesatijn en een gesp in strass. Rechthoekige sluier in zijdetule met borduursels in zijdedraad. Kroon van oranjebloesems in was.

Bruidsjurk. 1928Vaarwel korset, leve de handtas! Jurken kregen een lagere taille en werden min-der lang. Er werd gekozen voor lange slepen en dito sluiers. Het gebruik van metaalkant en geborduurde parels was in de Roaring Twen-ties in de mode.

Zijdesatijn met ivoor, met parels afgewerkt zilverkant. Van Huis Robert, Koningsplein 3, Brussel (zonder stempel).

Bruidsjurk. 1957Ivoorsatijn geborduurd met chenillegaren en zilverdraad met strass en parels.Stempel: Arvers. /Florencestraat 39 / Brussel

Bruidsjurk met sleep. 2005De ‘sprookjesjurk’, deed in 1980 haar intrede en ging in diezelfde periode de concurrentie aan met het beroemde, veel soberder ‘bustiermodel’. De bedoeling bleef dezelfde: de creatie van een uitzonderlijke, opvallende jurk die met elke doorsnee kledinglijn brak.

Ledersatijn en zijdemousseline met ivoor, kloskant in goud-draad en kastanjebruin zijdefluweel.Model uit het haute couture defilé herfst-winter 2005-2006 De afneembare lange sleep met Japanse knoop (geïnspireerd op de obi: de riem van de traditionele outfit) werd op de rug vastgemaakt. In de bustier zit de beha verwerkt.Stempel: GERALD WATELET / PARIJS

- 11 -

HISTORISCHE MIJLPALEN VOOR HET HUWELIJK

Tot op het einde van de 18de eeuw was het huwelijk een kerkelijke bevoegdheid.

1791Na de Franse Revolutie beschouwde de wet het huwelijk nog slechts als een burgerlijk contract. De administratieve ceremonie ging aan de kerkelijke vooraf.

1792Afschaffing van de juridische ongelijkheid tussen echtgenoten. De wet maakte het makkelijker om te scheiden: het geluk van het echtpaar was voortaan belangrijker dan de stabiele gezinssituatie.

1804De juridische ongelijkheid tussen echtgenoten werd opnieuw ingevoerd; een harmonieuze samenleving berustte op gestructureerde gezinnen met een duidelijke hiërarchie: de vrouw was in alles van haar man afhankelijk. Voor de scheiding werd een restrictieve definitie gehanteerd, waardoor scheiden quasi onmogelijk werd. De sociale afkeuring errond bleef lange tijd groot.

1900Het aandeel gehuwde vrouwen (46 %) bleef tijdens de hele 19de eeuw stabiel.

1958Afschaffing van het juridisch principe dat de getrouwde vrouw van haar echtgenoot afhankelijk maakte. Zij kon zonder toestemming van haar man werken.

1970Tot dan toe bleef het aantal scheidingen relatief beperkt. In die periode steeg het echter aanzienlijk, en die trend hield aan.

1973Informatie rond anticonceptie mocht voortaan worden verspreid.

1976De wet beschouwde echtgenoten voortaan als totaal gelijkwaardig, met dezelfde rechten en plichten. De vrouw was haar man niet langer gehoorzaamheid verschuldigd. Ze kon zonder diens toestemming een bankrekening openen.

1987Overspel werd uit het strafwetboek gehaald. Een eenvoudige vaststelling door een deurwaarder was tijdens een scheidingsprocedure voldoende als bewijs.

1989La loi réprime le viol entre époux. Jusque-là, De wet bestrafte partnergeweld. Tot dan toe werden de seksuele betrekkingen tussen man en vrouw als een huwelijksplicht beschouwd.

1998De invoering van het stelsel voor wettelijk samenwonenden bood een juridisch kader aan twee meerderjarigen die al dan niet als koppel wilden samenwonen.

2003Ook mensen van hetzelfde geslacht konden voortaan trouwen.

2007Possibilité de divorcer sans qu’il ne soit plus Scheiden werd ook mogelijk zonder dat een fout van de partner moest worden aangetoond: overspel was niet langer een reden tot scheiding.

- 12 -

ROND DE TENTOONSTELLING

EEN ‘KINDEREN TOEGELATEN’-EXPO

Ludiek parcours vanaf 7 jaarDwaal in de tentoonstelling rond en ga op zoek naar de verborgen bruiden en bruidegoms.

Bezoek-creatieve workshop • Geanimeerd bezoek aan de tentoonstelling

en creatieve workshop. • Aan de activiteit kan ook in klasverband

worden deelgenomen: E 100/ 2 uur. Voor groepen: E 140/ 2 uur. Als verjaardagsfeestje: E 150/ 3 uur (drankjes inbegrepen, taart zelf te voorzien). Max. 15 kinderen + 2 begeleiders/ tickets voor het museum zijn in de prijs inbegrepen. Voorwaarden en reservaties: www.museumvoorhetkostuumendekant.be/bezoek-en-activiteiten

AFSPRAKEN Leçon de Mode nr. 15Thema: Just MarriedDonderdag 17 januari 2017 om 19.30 uur

De eerste zondagen van de maand. Het museum opent gratis de deuren. Op enkele van die zondagen wordt om 15 uur een geanimeerde rondleiding georganiseerd: • 3 juli 2016

bezoek aan de tentoonstelling Gezinsspecial• 4 september 2016

bezoek aan de tentoonstelling• 6 november 2016

bezoek aan de tentoonstelling Gezinsspecial • 5 februari 2017

literaire wandeling• 2 april 2017

literaire wandeling

GROEPSBEZOEKEN AAN DE TENTOONSTELLING

• Rondleiding op weekdagen: E 75 + inkomticket per persoon (max. 20 deelnemers/groep).

• Rondleiding in het weekend: E 90 + inkomticket per persoon (max. 20 deelnemers/groep).

• Schoolgroepen en verenigingen met een sociaal doel: E 50 all-in.

EEN VERRASSEND BOEK

G. Pluvinage, Sex in the city, Brusselse bordelen van de 19de eeuw tot aan de seksuele revolutie HISTORIA BRUXELLAE 19, Museum van de Stad Brussel, 2016: E 9,50

Net als alle menselijke activiteiten, heeft ook seksualiteit een eigen geschiedenis, die de verborgen kantjes van onze mentaliteit aan het licht brengt en ons collectief onderbewustzijn voedt. De beteugeling van seksueel gedrag is een maatschappelijke uitdaging waarrond heel wat voorstellingen, redevoeringen en beleidsopties zijn uitgewerkt. Samenlevingen definiëren hun normen voor goed en kwaad en maken een onderscheid tussen wat aanvaardbaar is en wat niet. Dit boekje licht een tip van de sluier rond het heteroseksueel samenlevingsmodel, het normatief schema dat door de seksuele revolutie uit de jaren ‘60-’70 wankelde en in vraag werd gesteld via nog steeds vertrouwd klinkende slogans: Geniet zonder grenzen ; Open uw geest en uw gulp.

- 12 -

Musée du Costume et de la DentelleMuseum voor Kostuum en Kant

Sinds de opening1, herbergt het museum markante stukken uit de modegeschiedenis. De meeste aandacht gaat naar Brusselse en Belgische creaties.

De collecties bestaan uit private schenkingen en aankopen. Voor de bewaring van textiel gelden strenge normen: de stukken mogen niet permanent worden tentoongesteld. Daa-rom toont het Museum zijn nieuwste aanwinsten afwisselend in jaarlijkse tentoonstel-lingen: Pruiken, korsetten en kniebroeken. Mode in de 18de eeuw (2012-2013) ; Seven-ties, elk z’n stijl (2013-2014) ; Glamour, 30’s fashion expo (2014-2015); Crinolines & cie, de bourgeoisie in vol ornaat (2015-2016).

Sinds 2013 organiseert het Museum ‘Leçons de Mode’ om het grote publiek en ontwer-pers gevoelig te maken voor wat er in de modewereld reilt en zeilt. De Belgen, een onverwacht modeverhaal; Het verleden is terug: korsetten en hoepelrokken in een he-dendaags kleedje; All Things English, anglomanie in de herenmode; Olivier Theyskens, beelden en herinneringen als leidraad waren de meest recente. Zo krijgen we inzicht in de geschiedenis van de mode en de invloed van het verleden op hedendaagse creaties.

In de Textile Box brengt het museum brengt ook hulde aan hedendaagse textielcreaties. Om de twee jaar wordt een projectoproep gelanceerd. Een vakjury selecteert daarna vier kunstenaars in wier werk de uitdagingen voor textielontwerpers aan bod komen. De tentoonstellingen die rond die projecten worden opgezet tonen de veelzijdigheid van het vakgebied en spelen in op de actualiteit onder ontwerpers/kunstenaars. Eén keer per jaar wordt in de Textile Box plaats gemaakt voor het werk van een kunstschool in de Stad Brussel.

16/6/2016 > 18/9/2016 : Olivier Reman29/9/2016 > 20/11/2016 : Ecole SYNTRA

24/11/2016 > février 2017 : Louise Limontas

1 Het Museum van de Stad Brussel bewaarde oorspronkelijk een collectie van Brusselse kant. In 1977 besloot de Stad daaraan een apart museum te wijden, zodat de kant in haar context kon worden getoond. Sindsdien zijn ook de collecties van kostuums voortdurend uitge-breid. Ze bieden een overzicht van de burgerlijke mode in West-Europa, van de 18de eeuw tot nu.

- 14 -

PRAKTISCHE INFORMATIE

Directrice van CultuurThérèse Symons

Algemeen directrice van het departement Cultuur, Jeugd, Vrije tijd en SportAnne Vandenbulcke

Conservator van de Musea van de Stad BrusselIsabelle Douillet - de Pange

Curatoren van de tentoonstellingCaroline Esgain,verantwoordelijke van het Museum voor het Kostuum en de KantCatherine Gauthier, wetenschappelijk assistente

PerscontactenAnne-Sophie Van Neste : + 32(0)2 279 64 73Anne-sophie.vanneste@brucity.be

Scénographie + graphic designMute Expression + auroredidit

DataVan 02/06/2016 tot 16/04/2017

AdresMuseum voor Kostuum en Kant Violetstraat 12, 1000 Brussel1000 BruxellesT +32 (0)2 213 44 50www.museumvoorhetkostuumendekant.be

OpeningsurenVan dinsdag tot zondag, van 10 tot 17 uur Gesloten op maandag en op 1 en 11/11, 25/12 en 1/1

Tarieven Ticket: E8Senioren: E6Studenten: E4Gratis voor kinderen jonger dan 18 jaar.

Artikel 27: E1,25 bij overhandiging van een ticket artikel 27Andere kortingen mogelijk

Rondleidingenna reservatie T + 32 (0)2 279 43 67service.educatif@brucity.be

- 15 -

LISTE DES ILLUSTRATIONS

We herinneren u eraan dat de illustraties uitsluitend bedoeld zijn om de tentoonstelling Just Married, een geschiedenis van het huwelijk in het Museum voor Kostuum en Kant (van 02/06/16 tot 16/04/2017) te promoten. Hun herkomst moet dus duidelijk worden vermeld:

© Museum voor Kostuum en Kant.

- 15 -

- 16 -

PARTNERS VAN DE TENTOONSTELLING