september 2010

een sprong vooruitsamenwerking brengt ons verder

hoogheemraadschaphollands

noorderkwartier

> Seinen anno 2010Tegenwoordig worden de honder-den gemalen van het hoogheemraad-schapsgebied cen-traal bediend. Seinen hoeft dus niet meer. Maar het principe van peilbemaling is nog ongewijzigd: bij een waterpeil van precies NAP bij Spijkerboor worden de polders ge-faseerd ‘afgekoppeld’ van de boezem. Zij moeten dus hun eigen water zien te bergen tot het overstromings-gevaar is geweken. Het laatste ‘stopsein’ werd op 18 september 1994 afgegeven voor zes uur. Het leidde tot miljoenenschade in de land- en tuinbouw.

Het begon met seinmolens. Aan het begin van de zeventiende eeuw werden grote meren als de Beemster en Schermer ingepolderd. Daardoor werd de waterberging (de ‘boezem’) een stuk kleiner, maar het aantal polders dat het overtol-lige water erin moest lozen een stuk groter. Bij slecht weer kon de Schermerboezem al dat water soms niet meer aan. Wanneer het veel had geregend en er niet op zee gespuid kon worden, overstroomde de polder met het laagste dijkje. Om dit te voorkomen werd in 1795 de peil-bemaling ingevoerd. Zodra op een centraal punt in de boezem het water precies het Normaal Amsterdams Peil (NAP) bereikte, mochten de polders geen extra water meer in de boezem malen. De molenaar in het gehucht Spijkerboor werd aangewezen als hoofdseingever: bij precies NAP moest hij een blauwe vlag of – ’s nachts - een kaarslantaren in de hoogste wiek hijsen. Oplettende collega’s in de aangrenzen-de polders moesten dit signaal oppik-ken en doorgeven. Zo’n twee uur later werd de laatste seinmolen bereikt, in de Zijpe.Na de opkomst van de stoomgema-len rond 1870 werden veel molens gesloopt. Het Hoogheemraadschap Uitwaterende Sluizen verving daar de seinmolens door seinpalen. In de jaren twintig van de vorige eeuw werd dit seinstelsel gemoder-niseerd door hoge ijzeren masten te plaatsen, met een groot wit elektrisch licht.Tegen 1980 was het seinsysteem overbodig geworden – door telefoonverbindingen, de water-schapsconcentratie en de auto-matisering van de gemalen.

>> 10 seinpalen, 25 meter hoog, 1 elektrische lamp, zichtbaarheid 5 kilometer rondom <<

draadloze communicatie

2 peil september 2010

close-up seinpaal

✱

✱

✱

✱

✱

✱

Peil is het relatiemagazine van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Peil verschijnt drie keer per jaar in een oplage van ongeveer 3300.

Redactieadres: Hoogheemraadschap Hollands NoorderkwartierPostbus 1301135 ZK Edamt 0299 663 000e peil@hhnk.nlBladmanagement en eindredactie: Mariana Oud

Concept & realisatie:MediaPartnersLoyaliteitsCommunicatieStroombaan 41181 VX Amstelveent 020 547 36 00

Tekst:Manon LaterveerJon MarreeAd MoermanAnnelies Roon

Fotografi e:De BeeldredaktieHollandse HoogteGert Jan Kleijne/ComicHouseFrank RuiterMarieke van der Velden

Lithografi e:Grafi Media Amsterdam

Druk:RotoSmeets Grafi services Eindhoven

Copyright ©2010 MediaPartners/HHNK. Artikelen uit deze uitgave mogen geheel of gedeeltelijk worden overgenomen na toestemming van de redactie

ViSie Samenwerking tussen hoogheemraadschap en ge-meenten in de afvalwaterketen loont.

04

rond de tafeL Zijn er in de toekomst nog waterschap-pen nodig? En zo ja, waarom dan?

07

menSenwerk Cor Roelofsen is rayonbeheerder en verknocht aan ‘zijn’ gebied: Castricum.

12uw Vraag Is er voldoende koelwater voor de nieuwe kernreactor, vraagt Kjeld Broekhaus van ‘Petten’ zich af?

13

Laarzen aan Visser Jaap Buitenhuis kijkt naar de ecolo-gische verbindingszone in het Lage Oude Veer.

10

natte Voeten, droge Voeten De Balgzanddijk bij Den Helder wordt stevig onder handen genomen. Met oog voor de natuur.

14

}inhoudhhnk.nl

meer informatie over deze en andere onderwerpen van het hoogheemraadschap vindt u op www.hhnk.nl.

> Lagere LaStenHet hoogheemraad-schap en de gemeen-ten van Hollands Noor-derkwartier zijn samen verantwoordelijk voor de ‘afvalwaterketen’: het inzamelen, trans-porteren en zuiveren van afvalwater. Goede samenwerking zorgt voor betere waterkwa-liteit, lagere lasten en minder milieuvervuiling.

> aanbeStedenWanneer gemeenten en het hoogheemraad-schap samen uitbrei-dingen of renovaties in de afvalwaterketen realiseren, levert dat grote voordelen op. Zo besteedde het hoog-heemraadschap samen met gemeenten de bouw van elf bergbe-zinkbassins (afvalwater-buffers) in één keer aan.

> afkoppeLenGemengde riolen voe-ren niet alleen afvalwa-ter, maar ook regenwa-ter af. Door een apart regenwaterriool aan te leggen, kan het relatief schone regenwater rechtstreeks op het op-pervlaktewater geloosd worden. Dit ‘afkoppe-len’ maakt het transpor-teren en zuiveren van afvalwater goedkoper en efficiënter. Met advies en financiële bijdragen stimuleert het hoogheemraadschap deze afkoppeling.

}

>> een vlucht ganzen werkt samen: de achterste moedigen de voorste luidkeels aan, zodat ze harder vliegen. de voorste creëren met hun vleugelslag een luchtkussen, waarop de achterste ganzen kunnen zweven. samenwerking loont! <<

reageren op dit artikeL? maiL naar•peil@hhnk.nl

Volgens Sjaak Schouten, projectleider namens het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, verdient de noodzakelijke en ook succesvolle samenwerking van de Noordhollandse gemeenten navolging. “Als het gaat om zorg voor afvalwater zijn gemeenten en hoogheemraadschap bijzonder afhan-kelijk van elkaar.”

Waarom deze samenWer-king?“In theorie is de taakverdeling simpel: gemeenten zamelen het afvalwater in en ‘brengen’ dit tot aan een gemaal dat als overnamepunt dient. Van daaruit zorgt het hoogheemraadschap voor transport en zuivering. Maar in de praktijk van alledag zijn er in het verleden onduidelijkheden geslopen in zowel de taakverdeling als de manier van werken. Daar moeten allerlei mensen energie in steken. Dat kost tijd en dus geld. Bij ons is dat niet meer het geval. Ons samenwerkingsverband heeft dit verschijnsel volledig uit de weg geruimd. Daarmee zijn er al aardig wat besparingen gerealiseerd. Maar ook is het ten goede gekomen aan de kwaliteit van het beleid en beheer in de afvalwaterketen.”

Wat is de formule? “Wij hebben een stelsel van duidelijke afspraken. Hoe ‘brengen’ gemeenten het afvalwater naar het overname-punt? In welke hoeveelheden? Welke voorzieningen zijn daarbij nodig? Hoe regelen we het beheer en hoe treden we op bij calamiteiten? Een paar keer per jaar komen we bij elkaar om volgens onze vaste afsprakenlijst de stand van zaken en eventuele knelpunten door te nemen. We praten niet alleen over de afvalwaterketen, maar ook de zaken die

Strijd tegen afvalwater

daarmee verband houden. En we blij-ven op de hoogte van elkaars nieuwe plannen en beleid. Als hoogheemraad-schap faciliteren wij dit met onze ken-nis, maar ook met organisatorische en secretariaatswerkzaamheden.”

Welke voordelen heeft dit opgeleverd?“Besparingen op een tal van terreinen. Bijvoorbeeld als het gaat om het onder-houd van rioolgemalen. Een goed, ge-zamenlijk aanbestedingstraject zorgde hier voor tien tot vijftien procent lagere kosten per gemeente. Ook bij in-spectie en reiniging van rioleringen is er met succes collectief aanbesteed. En zeven van de negen gemeenten hebben gezamenlijk een systeem aangeschaft om de werking van het hele rioolsys-teem te monitoren. De verwerking en het beheer van de data die het systeem oplevert, gebeurt centraal door het hoogheemraadschap.”

kan dit ook op andere plaatsen Werken?“Dat lijkt me wel wenselijk. Het beste kan dat geregeld worden per zuive-ringskring of een aantal zuiverings-kringen. Dat zijn gebieden, gekoppeld aan een rioolwaterzuiveringspunt, die meestal meerdere gemeenten beslaan. Hollands Noorderkwartier telt er negentien. Onderlinge beleidsverschil-len zullen daarbij belangrijke aan-dachtspunten blijven, bijvoorbeeld op het vlak van inkoop en aanbesteding. Zijn de verschillen daarin te groot, dan wordt het lastig om gezamenlijk bepaalde zaken aan te schaffen of werk aan te besteden. Maar een college van B en W heeft in het hanteren van dit beleid enige vrijheid. Die moeten ze dan wel gebruiken.”

Hans van den Berg werkt als beheer-der riolering en waterhuishouding bij de gemeente Alkmaar regelmatig samen met het hoogheemraadschap, onder andere bij afvalwatervraagstuk-ken en ruimtelijke ordening. “Vooral op technisch vlak ben ik positief over de samenwerking. Bijvoorbeeld als het gaat om het opzetten van het hele sturingssysteem rond oppervlaktewater en rioleringen. Dat systeem heeft voor ons grote voordelen, want daarmee kunnen we schoon en zoet regenwater langer in ons watersysteem vasthouden. Overstortingen op het oppervlaktewa-ter worden hiermee voorkomen. Hier gaat onze expertise op het gebied van riolering hand in hand met de expertise van het hoogheemraadschap rond waterkwaliteit. Bij vergunningverlening en handhaving hebben we soms min-dere ervaringen. Daar wordt soms de norm te strikt gehanteerd, zonder dat we daarbij een duidelijke inhoudelijke argumentatie horen. Een voorbeeld: zoals ik al noemde, is het voor ons om verschillende redenen van belang om zoet water zo lang mogelijk in de bo-dem vast te houden. Daarvoor hebben we nodig dat het hoogheemraadschap flexibel wil omgaan met het beheer van het waterpeil. En dat is helaas niet altijd het geval. Lastig, want dat staat integra-le, innovatieve oplossingen in de weg. Wij hebben met veel van belangen te maken. Daarin zoeken we zo veel mo-gelijk naar maatwerk. Persoonlijk zou ik graag zien dat er in dit soort gevallen wat meer met ons wordt meegedacht, maar het hoogheemraadschap blijft op het niveau van de hele polder kijken, en komt dan tot andere conclusies.”

Om betere sturing in de waterketen mogelijk te maken, lieten de gemeenten Alkmaar, Heerhugowaard, Purmerend en het hoogheemraadschap het soft-wareprogramma Control Next ontwik-kelen. Met Control Next zijn zogeheten gebiedsregelingen te bouwen. Hierin communiceren systemen binnen een gebied en beïnvloeden elkaars regeling. Zo wordt informatie vanuit gemalen, rioolgemalen en stuwen, maar ook over waterstanden en weersverwachting met elkaar verbonden. Hierdoor worden overstortingen vanuit het riool op het oppervlaktewater minder vaak nodig. En als die dan toch onontkoombaar zijn, kunnen kwetsbare gebieden ont-zien worden. Ook wordt het mogelijk te anticiperen op de weersverwachting: met zware regenbuien in aantocht kan er bijvoorbeeld besloten worden om alvast te gaan bemalen. Omdat het daarnaast ook mogelijk is om pieken in de belasting van het rioolsysteem af te vlakken, zogenaamde ‘peekshaving’, zijn er dankzij Control Next minder investeringen in de rioolwaterzuive-ring nodig. Als het aan Klaas Jan de Hart, clusterhoofd Peilbeheer bij het hoogheemraadschap, ligt gaat Control Next heel Noord-Holland verove-ren. “Per zuiveringskring kan er een systeem draaien. Daarmee komt er een nieuw element in de onderlinge samenwerking. Samen kiezen ge-meenten en hoogheemraadschap waar eventuele overstortingen plaatsvinden, en kiezen gemeenten er ook voor dat hun rioleringsstelsel tijdelijk door de andere betrokken gemeenten gebruikt wordt. Dat moet je tevoren met elkaar overeenkomen vóór de bui komt.”

hans van den Berg, gemeente alkmaar

klaas Jan de hart, Control next

september 2010 peil 5

visie samenwerking

negen gemeenten in de kop van noord-holland, ten noorden van de lijn Bergen-MedeMBlik, werken sinds 2001 onderling en met het hoogheemraadschap intensief samen in de afvalwaterketen. en met succes!

Als het heel hard regent, kan een ‘waterparkeerplaats’ even uitkomst bieden. In de polder Vier Noorder Koggen werken de gemeente Medemblik en Hoog-heemraadschap Hollands Noorderkwartier samen aan de aanleg van ruim elf hectare berging. Vier hectare loopt alleen vol bij extreme regenval. Een stuw in dit natuur- en recreatiegebied Egboetswater regelt volautomatisch wanneer deze droge berging onder water gaat. Tussen het droge en natte gebied zit een peilverschil van 1,25 meter. In deze berging kan 34.000 kubieke meter tijdelijk ‘geparkeerd’ worden om te voorkomen dat elders wateroverlast ontstaat. Het project kost circa twee miljoen euro, waarvan het hoogheemraadschap zes ton betaalt. Door deze samenwerking is de gemeente een mooi natuur- en recreatiegebied rijker en kan het hoogheemraadschap het watersysteem in de polder op orde brengen.

even parkeren

De aal en spiering hebben één ding gemeen. Ze ver-toeven zowel in zoet als in zout water. De snoek en de bittervoorn blijven in zoet water. Ze trekken wel van de boezem naar de polder en terug. De vissen trekken om in bepaalde gebieden te paaien, te groei-en of te overwinteren. Gemalen, sluizen en stuwen bemoeilijken echter de vismigratie. Hoogheemraad-schap Hollands Noorderkwartier is sinds twee jaar volop in de weer met het oplossen van knelpunten. Bijvoorbeeld door het realiseren van hevelleidingen, visbrievenbussen en het ‘vispasseerbaar’ maken door aangepaste automatisering van sluizen en stuwen. De poster als een vis in ‘t water geeft een compleet overzicht en de nodige achtergrondinformatie. Belanghebbenden krijgen de poster opgestuurd.Belanghebbenden krijgen de poster opgestuurd.

watersymposium is hét netwerk-event

Vis moet zwemmen

Veilig land onder zeeniveau, ook in de toe-komst! Dat is in essentie het thema van het vijf-de Watersymposium dat Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier op 11 november organiseert. Behalve visieontwikkeling komen ook bestuurlijke aspecten rondom bijvoorbeeld de organisatie van de crisisbestrijding aan de orde. Welkom zijn bestuurlijke en ambtelijke re-laties. Het symposium is inmiddels uitgegroeid tot hét netwerk-event in de provincie rond het onderwerp water. Als locatie is dit jaar gekozen voor Event Center Jules in Heerhugowaard.

Duurzame en innovatieve technieken bedenken is één, ze in de praktijk brengen is heel andere koek. Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier startte twee jaar terug met Skint (Skills Integration en New Technologies). Een internationaal project (met EU-subsidie) dat als ‘aanjager’ werkt om duur-zame en innovatieve oplossingen voor het stedelijk waterbeheer breder te verspreiden. Internationaal, landelijk en regionaal. Technisch is zoveel meer mogelijk als partners integraal en vanaf het begin samenwerken. Rond ‘water’ kunnen dan veel meer functies worden gestapeld. Hiervoor moeten tech-neuten en ruimtelijke ordenaars wel eenzelfde taal leren spreken. Kijk op www.skintwater.eu.

Skint verbindt

2009 in 15 minuten

ons jaarverslag online op fi lm!

als een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t water

Ruim baan voor de visVeel vissen zwemmen van het ene water naar het andere en sommige soort en zelfs van zout naar zoet water. Dit doen ze om te kunnen paaien, op te groeien of om te over winteren. Het beheersgebied van Hoogheem raad schap Hollands Noorder­kwartier is behoor lijk versnipperd door de aan wezig heid van gemalen, sluizen en stuwen. Voor onze veilig heid van levens ­belang, voor vissen gevaarlijke en soms onneem bare barrières. Het hoog heem­raadschap wil ruim baan voor de vis. De komende jaren lossen we daarom een flink aantal knelpunten op door de aanleg van onder andere vispassages.

Met oog voor de natuurMet de aanleg van vispassages en het nemen van andere maat regelen kan de vis straks weer zwemmen van en naar sloten, kanalen en richting de zee. Ook bij de inrichting en het onder houd van watergangen houdt het hoogheem­raadschap rekening met de vissen. Dat doen we bijvoorbeeld door de aanleg van natuurvriendelijke oevers, regelmatig te baggeren en kroos te verwijderen.

Als een vis in het waterVissen zijn een belangrijke graadmeter voor de water kwaliteit. In gezond water leven veel verschillende soorten planten

en dieren. Vissen staan bovenaan in de voedselketen en hun aanwezigheid vertelt veel over het voorkomen van andere waterdiertjes zoals insecten­larven en slakken. Schoon water is van belang voor voor een gezond leefmilieu voor mens en dier.

Aal, stekelbaars en spieringHet gebied boven het Noordzeekanaal kent verschillende leefgebieden voor vissen. De boezem wateren vangen over tollig water op uit de omliggende polder en voeren dit af naar de zee. De gebieden rond het Amstelmeer en het Noordzee kanaal hebben enigszins

brak water en zijn zeer geschikt voor aal, baars en blankvoorn. Het gebied van de VRNK­boezem ligt meer centraal in het gebied en is juist weer zoet en meer plantenrijk waardoor de snoek, ruis voorn en zeelt zich hier thuis voelen. Het gebied van de Schermerboezem is uitgestrekt en zeer divers en herbergt daar door vrijwel alle voorkomende vis soorten. In iets mindere mate geldt het zelfde voor Westfriesland. De aan pak van het hoogheemraadschap is vooral gericht op aal, stekelbaars en spiering en vrij verkeer van deze soorten vanuit ­ en naar de verschillende boezem­gebieden. De overige vissoorten

liften als het ware mee langs de vismigratievoorzieningen, waardoor bestaande populaties zich kunnen versterken.

Samenwerken aan een gezonde visstandOm een gezond leefmilieu voor vissen te creëren, werkt het hoogheem­raadschap samen met vertegen­woordigers van de sport­ en beroeps­vissers en natuurbeheerders in een speciaal overlegplatform: de Visstand­beheer commissie (VBC). De VBC heeft een aandeel gehad in het bepalen van de belangrijkste knelpunten. Binnen

deze Visstand beheercommissie maken we verder afspraken over de gewenste vis stand en hoeveel waar gevist mag worden, zodat er een goede en gevarieerde visstand ontstaat.

Bij u in de buurtNieuwsgierig geworden naar vis­passages en andere maatregelen? Kijk dan op www.hhnk.nl, klik op ‘bij u in de buurt’.

Snoek

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zorgt voor droge voeten, voldoende en schoon water

Rivierdonderpad

Kleine Modderkruiper

als een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterDen Helder

Schagen

Medemblik

Enkhuizen

Hoorn

Heerhugowaard

Alkmaar

Purmerend

Zaandam

Amsterdam

Castricum

Beverwijk

Den Burg

Amstelmeerboezem

West-Friesland

Wieringermeer

VRNK Boezem

Schermerboezem

Waterlandsboezem

Texel

3

4

6

1

als een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t waterals een vis in’t water2

5

1

1 Sluis Rustenburg

Maatregel: Aangepast sluisbeheer

’s Nachts gaan de rinketten aan de lage

zijde open en aan de hoge zijde op een

kiertje. Hierdoor ontstaat een lokstroom die

de vis de sluiskolk inlokt. ’s Ochtends gaat

het rinket aan de lage kant dicht en aan de

hoge kant helemaal open, zodat de vis kan

doorzwemmen.

4

6 Gemaal De Helsdeur

Maatregel: Vis “brievenbus”

Het gemaal en de spui-inrichting fungeren

als een enorme zoete lokstroom richting de

Waddenzee. De vissen die zich aan de zeezijde

verzamelen kunnen gedurende korte perioden

per dag via de (rechtop staande) brievenbus

onder het gemaal door zwemmen.

2

5 Visinlaat Kaagpolder

Maatregel: Visinlaat

Met een lokstroom worden vissen de inlaat in

gelokt aan de zijde van de boezem (hoog peil).

Nadat de inlaat gesloten wordt, opent een

af sluiter aan de zijde van de polder (lager peil).

Vissen stromen mee naar het lager gelegen

gebied.

3

vacuüm pomp

lokstroom-leiding

hevelleiding

lokstroompomp

inzwem-compartiment

3 De Cocksdorp (Texel) en Wieringerwaard

Maatregel: Vishevel

Met een pompje wordt een lokstroom

gecreëerd vanuit de polder richting het hogere

peil (boezemwater/Wadden zee). De vissen

volgen deze stroom en verzamelen zich in

een opvangbak. Als de hevelleiding vacuüm

gezogen wordt, stroomt het water met de

vissen vanuit de opvangbak de polder in.

1

4 Stuw Neksloot

Maatregel: De Wit passage

De vispassage is een waterverbinding tussen 2

peil gebieden, waarbij de stroomsnelheid wordt

gereduceerd door een aantal opeenvolgende

schotten met smalle door zwem openingen.

Vissen uit het stedelijk gebied van Heemskerk

kunnen de stuw passeren naar bovenstrooms

paaigebied.

5

2 Gemaal Warder

Maatregel: Nog in onderzoek

Een tweezijdige verbinding maken tussen

Polder De Zeevang en het Markermeer, zodat

de polder fungeert als “kraamkamer” voor het

Markermeer.

6

Driedoornige Stekelbaars

De driedoornige stekelbaars start zijn leven in

een poldersloot en wil graag naar het wad om

zich te voeden met garnalen en wadpieren.

Vervolgens keert hij terug naar de polder-

sloten om zich te vermenigvuldigen.

Zeelt

Spiering

Van de soort spiering leeft een deel op zee

en het wad en komt een deel voor op het

binnenwater. Voor het in stand houden van de

soort is het noodzakelijk dat beide soorten zich

kunnen vermengen.

Aal

De aal is een bedreigde diersoort in

Nederland. De aal wordt in de Noord-

Hollandse polders na ongeveer 6 à

7 jaar volwassen en wil dan weer

naar zee om zich voort te

planten.

knelpunt

voorziening aanwezig

Bittervoorn

als een vis in’t waterals een vis in’t water

Situatie 2010

meer nieuwS en informatie op•peil@hhnk.nlwww.hhnk.nl

Trouwe lezers van ons relatieblad (voorheen Wa-terwerk) verwachtten bij deze editie wellicht een bijlage: een verkorte versie van ons jaarverslag in bro-churevorm. Dit jaar hebben we de publieksversie van ons jaarverslag in een andere vorm gegoten, die niet alleen voordeliger en milieuvriendelijker is dan het vertrouwde drukwerk, maar ook beter toegankelijk voor het brede publiek: in 12 korte fi lmpjes die op

onze website te bekijken zijn, laten we zien wat Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwar-tier in 2009 heeft gedaan om te zorgen voor een goed waterpeil en schoon oppervlakte-water en vooral: om ons laaggelegen land te beschermen tegen overstromingen. 2009 in 15 minuten. We horen graag wat u ervan vindt! Uw reactie kunt u sturen naar peil@hhnk.nl.

6 peil september 2010

kort nieuws

rond de tafel discussie waterschappen

>>in de toekomst zijn waterschappen niet

meer nodig<<in een tijd van bezuinigingen klinkt in den haag steeds vaker de roep om afschaffing van de waterschappen. peil sprak Met drie noord-hollandse bestuurders en vroeg hoe zij hiertegenover staan.

“Waterschappen hebben een essentiële functie, juist in Nederland, dat voor een groot deel onder de zeespiegel ligt. Helaas lijkt het vaak alsof er niets voor gedaan hoeft te worden om droge voeten te houden.” > peter Vonk

“Als agrarische sector vinden wij een gespecialiseerde slag-vaardige organisatie voor watervraagstukken, waarin wij als belanghebbende vertegenwoordigd zijn, van levensbelang.”> jan prinS

“Het waterschap zou zich meer op de band met de gemeenten moeten richten. Samen lokaal de zaken goed regelen, dat is waar het om draait.”> peter Leegwater

september 2010 peil 7

8 peil september 2010

> peter LeegwaterHeeft als burge-meester van Wie-ringermeer met verschillende water-vraagstukken te ma-ken. Van de aanleg van nieuwe riolerin-gen en de verziltings-problematiek tot het versterken van de primaire waterkering in ‘zijn’ gemeente. Heeft naar zijn zeg-gen een roemruchte voorvader die ‘iets met inpoldering’ te maken had.

Schaalvergroting in het openbaar bestuur is niet altijd een oplossing, redeneert Peter Leegwater, burgemeester van Wieringermeer. Volgens waterschapsbestuurder Peter Vonk is het moeilijk om op te boksen tegen de algemene stem-ming in het land die luidt dat waterschappen maar beter kunnen verdwijnen: “Er wordt wel eens gedaan alsof alle bestuurlijke drukte door de waterschappen wordt veroor-zaakt. Bovendien zouden we te duur zijn. Maar kijk nu eens naar de functie die Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier vervult in een provincie die vrijwel helemaal beneden de zeespiegel ligt. En zet dan de kosten eens af tegen de baten. aan WatersChapsBelas-ting Betaal Je JaarliJks minder dan aan een nieuWe uitlaat voor Je auto.”Landbouwvertegenwoordiger Jan Prins ziet als sterke kanten van het waterschap specialisme, slagvaardigheid en bekendheid met de plaatselijke situatie. “Ik herin-ner me nog goed de waterhoos die op 5 oktober 2008 de Kop van Noord-Holland trof. Op zo’n moment wordt je geconfronteerd met wat er allemaal mis kan gaan in de waterhuishouding. Volgens het waterschap was er adequaat op gereageerd. Maar wij hadden aanvankelijk het idee dat ze misschien niet voldoende op de weersverwachting had-den geanticipeerd. We hebben toen een lijst met zestien aandachtspunten opgesteld. Maar de meeste punten konden worden ontzenuwd. Dat was voor ons een eyeopener. De communicatie kon overigens wel beter. Hierin hebben onze kritiekpunten ook tot aanpassingen geleid.”

Burgemeester Peter Leegwater knikt als het argument van de bekendheid met de plaatselijke situatie wordt genoemd. “Regelmatig hoor ik roepen dat er binnen het openbaar bestuur schaalvergroting nodig is om de bestuurlijke drukte te verminderen. Maar als je gaat opschalen, mis je belangrijke informatie die je wel hebt als je met twee voeten in het veld staat. Ik draai het dan ook om: sChaalvergroting Werkt BestuurliJke drukte in de hand. De betrokkenheid vermindert, en dat geeft onduidelijkheden die dan weer uit de weg geruimd moeten worden. Stel je voor: je zit als bloembollenteler in de kop van Noord-Holland en je bollen staan onder water. En het is vrijdagmiddag. Ga je dan helemaal naar een beheerder in Haarlem bellen? Dat werkt toch niet.” Peter Vonk vult aan: “Zo iemand pakt in dat geval, heel begrijpelijk, zijn trekker en gaat het ter plekke zelf wel even regelen.” Peter Leegwater: “Juist, en dan krijg je de roep om meer handhavers. Alsof dat de bestuurlijke drukte vermindert.” Ook Jan Prins vindt dat schaalvergroting niet het juiste ant-woord op het vraagstuk is. “Als de waterschapstaken worden

“stel: je Zit als BloeMBollen-teler in de kop van noord-holland en je bollen staan onder water. ga je dan helemaal naar haarlem bellen?”

overgenomen door een grotere organisatie, loopt het bestuur ervan dwars door allerlei stroomgebieden heen. Wat een plak- en knipwerk zou dat vergen! Het zou jaren van reorganisatie kosten. Schade die nooit meer in winst is om te zetten.”

Als waterschapsbestuurder is Peter Vonk overtuigd van de noodzaak om één organisatie speciaal te belasten met de verantwoordelijkheid voor water. “Anders moet de water-veiligheid om de aandacht concurreren met bijvoorbeeld jeugdzorg. Dat gaat, zo leert de geschiedenis, ten nadele van onze dijken, die hun stem nu eenmaal niet kunnen laten horen.” Hij vindt dat zo’n organisatie bestuurd moet worden door belanghebbenden. “Daarom was ik er niet blij mee dat er bij de laatste waterschapsverkiezingen ook landelijke algemene politieke partijen meegedaan heb-ben.” Hij krijgt hierin steun van Peter Leegwater die een lans breekt voor de functionele democratie: organen als gemeenten en waterschappen die – in tegenstelling tot provincies – dicht bij de uitvoering staan. “Het waterschap zou zich meer op deze band met de gemeenten moeten richten. Samen lokaal de zaken goed regelen, dat is waar het om draait.” Als schoolvoorbeeld wordt de afvalwaterketen genoemd, waarin Noord-Holland wat betreft samenwer-king redelijk vergevorderd is. Peter Leegwater ziet hierbij zelfs een mogelijkheid om ook de drinkwatervoorziening mee te nemen. “Waterzuivering en drinkWater-voorziening zouden door ÉÉn organisatie geregeld moeten Worden – en van mij hoeft dat niet per se het waterschap te zijn. Dan kun je met de maatschappij afrekenen per liter water. Dat is beter dan het huidige systeem waarin de ene organisatie belasting heft voor schoon water en de andere voor vuil water.” Een sug-gestie waar waterschapsbestuurder Peter Vonk grotendeels welwillend tegenover staat. “Het gaat hierbij weliswaar om twee verschillende takken van sport. Maar misschien is het wel een idee om het waterschap ook verantwoordelijk voor drinkwater te maken. Het zou eens verder uitgezocht moeten worden.”

Jan Prins brengt het vraagstuk van de zoute kwel in Noord-Holland ter sprake, een probleem dat agrariërs nogal veront-rust. “Met de verwachte stijging van de zeespiegel en daling van de bodem wordt dit probleem alleen maar groter. Er zijn politieke stromingen die de Noord-Hollandse bodem willen laten verzilten. Wij hebben al eens laten becijferen hoeveel geld dit per gewas kost. Daar werden we niet blij van. En we willen niet gedwongen zijn om alleen zoutminnende gewas-sen te telen.” Peter Vonk erkent het verwachte tekort aan zoet water als probleem. “En als het aankomt op de verdeling van dit schaarse water staat de landbouw niet bepaald voor-aan.” Het gezelschap is het erover eens dat zo’n specifi ek, gebiedseigen probleem veel beter te tackelen is door een water-schap, waarin ook agrariërs een stem hebben, dan door een algemener, groter bestuursorgaan. Peter Leegwater: “Kijk, hier heb je weer zo’n watervraagstuk waar schaalvergroting en algemene democratie geen antwoord op geven.”

>>in de toekomst zijn waterschappen niet meer nodig<<

september 2010 peil 9

peil@hhnk.nl

> webSite waterbe-Stendig.nLOm meer bekend-heid te geven aan het belang van hun taken hebben de 26 water-schappen de website www.waterbestendig.nl in het leven geroepen. Op deze site geven verschillende landelijke politici, bestuurders en andere kopstukken hun visie op het belang van de waterschappen. Eén daarvan is voormalig D66-kamerlid Maas Goote. Op de vraag of de watertaken in de toekomst misschien in andere handen moeten overgaan, zegt hij dat het belangrijk is om naar de hele struc-tuur van het openbaar bestuur te kijken. “We moeten waterschap-pen een plaats geven in een nieuwe bestuurlijke constellatie, en daarbij kijken naar hun functio-naliteit en toegevoeg-de waarde.”

}

> jan prinSBestuurslid van LTO-Noord, Noord-Holland. Is als porte-feuillehouder ver-antwoordelijk voor ruimtelijke ordening en water. Zit sinds acht jaar bij de kustverdediging en maakt deel uit van de adviesgroep Zwakke Schakels Noordzee-kust. Fotografeert als hobbyfotograaf voornamelijk rond het thema water.

> peter VonkIs sinds 1994 lid van diverse waterschaps-besturen in Noord-Holland. De laatste jaren zit hij in het be-stuur van Hoogheem-raadschap Hollands Noorderkwartier. Is daarnaast huisarts te Amsterdam. Schreef het boek ‘Water! als medicijn’ en is mede-oprichter en voorzitter van de landelijke Al-gemene Waterschaps-partij (AWP).

reageren op dit artikeL? maiL naar•

rond de tafel discussie waterschappen

Struinen langs natuurlijke oeversnatuurlijke oevers

in 2004 ging de oostelijke oever van het lage oude veer op de schop. samen met anderen spande het hoogheemraadschap zich in om het gebied om te vormen tot een ecologische verbindingszone. “als je de natuur zijn gang laat gaan, is dat voor mij goed genoeg”, zegt beroepsvisser jaap buitenhuis.

laarzen aan met beroepsvisser jaap buitenhuis naar het lage oude veer

Het Lage Oude Veer is een eldorado voor mensen als Jaap Buitenhuis. Sinds 2003 pacht de beroeps-visser het water van het hoogheemraadschap. Het Lage Oude Veer is een afgesloten gebied aan de oostkant van de Anna Paulownapolder, dat vroeger een zeeslenk was van de Waddenzee. Nu fungeert het als waterbergingsgebied voor de aangrenzende polder. “Ik ben de enige die hier mag vis-sen”, zegt Buitenhuis met gepaste trots. “Zelfs sportvissers mogen hun hengel niet uitgooien. Dat is echt uniek.” Over de vangsten heeft Buitenhuis niet te klagen. “Het water is voedselrijk. De vis groeit goed.”Als ecologische verbindingszone moet het Lage Oude Veer

de uitwisseling van planten en dieren tussen natuurgebie-den mogelijk maken. Anders zouden soortgenoten elkaar niet kunnen bereiken en raken ze van elkaar geïsoleerd. Dat maakt ze kwetsbaar voor veranderingen.

Om invulling te geven aan de functie van ver-bindingszone, besloot het hoogheemraadschap samen met andere partijen de oostelijke oevers van het Lage Oude Veer aan te pakken. Ze legden een extra strook grond aan langs de bestaande oever, zodat het riet zich kon uitbreiden als beschutting. Het was een ingreep die aanvankelijk niet zon-der problemen verliep. Vlak na de aanleg sloeg een storm de

peil@hhnk.nl

> natuurbeheerDe natuur heeft de afgelopen jaren meer aandacht gekregen binnen het bestuur van het hoogheemraad-schap. Want het water-schap denkt vandaag de dag ‘breed’ over water. Waterbeheer betekent ook dat er wordt nagedacht over aan natte voeten gebonden natuur. Projectleider Ellen Beu-kema: “Bij het ontwer-pen van zo’n oeverplan moet je in de huid kruipen van planten en dieren die ervan gebruik gaan maken.”

> eCoLogiSChe VerbindingSzoneHet Lage Oude Veer maakt deel uit van een ecologische ver-bindingszone. Over een lengte van vier kilometer is langs de oostkant van het Lage Oude Veer een ecolo-gische oever gemaakt door poeltjes en eilandjes in te richten. In de brede rietoevers voelen dieren als de rietzanger, de bruine kiekendief en de laat-vlieger (vleermuis) zich goed thuis. In totaal is 70.000 kubieke meter grond verplaatst om de oever te realiseren.

> pLaSdraSOnderdeel van deze ecologische verbin-dingszone zijn plasdras-oevers: plek-ken met wisselende waterstanden, waar het hoogheemraad-schap rekening houdt met eisen vanuit de waterbergingsfunctie van het gebied én met de natuur.

}

reageren op dit artikeL? maiL naar•

september 2010 peil 11

met beroepsvisser jaap buitenhuis naar het lage oude veer

nieuwe oever weg. Dat dit kon gebeuren was een technische misrekening, vindt Buitenhuis. “Naar mijn mening is er te veel gekeken naar de wensen vanuit de natuur. Het is goed dat het hoogheemraadschap zich ook richt op de natuur, maar zij zou zich vooral om de veiligheid en de kwaliteit van het water moeten bekommeren.”

Jaap Buitenhuis is goed te spreken over de manier waarop het hoogheemraadschap hem over de oeveraanleg informeert. Vorig jaar zijn de werkzaamheden hervat. “Ze houden rekening met mijn wens om met mijn bootje bij het water te kunnen komen. Ook heb ik ze verteld

dat ik het liefst zie dat ze in de zomer met de oevers aan de gang gaan. ’s Winters kruipt de aal die ik heb uitgezet weg tussen de rietkraag. Je moet daar dan geen grond gaan neerstorten.”

Eigenlijk zijn de oevers al natuurlijk genoeg, denkt Buitenhuis. Het verbreden van de rietkraag is wat hem betreft niet nodig. “Voor soorten als karper en snoekbaars is een mooie, open rietkraag belangrijk. De rietstengels onder water bieden beschutting en plaatsen om te paaien. Als je het gebied met rust laat, ontstaan die rietkragen vanzelf.”

zelf komt hij uit de schermer, maar inmiddels is hij minstens zo verknocht aan zijn werkgebied rond castricum. de belangrijkste taak van rayonbeheerder cor roelofsen is het peilbeheer in ‘zijn’ gebied. “dat betekent in de winterperiode water wegpompen; in de zomerperiode water inlaten.”

regelaar achter de schermen

inlaten? “Dat betekent gewoon: water uit de boezem in de sloten laten stromen.”

Boezem? “Het kanalenstelsel dat als waterberging dienst doet. In mijn rayon zijn ruim twintig bema-lingsgebieden met elk een eigen waterpeil. Tussen het hoogste en het laagste peil zit ruim een meter verschil. Ik begin mijn dag achter de computer om de actuele waterstanden te bekijken. Dan maak ik een planning: bij sommige gemalen moet de inlaat wat verder open om meer water binnen te laten, bij andere juist wat verder dicht. Daar ga ik allemaal langs.”

favoriete plek? “Het gemaal in de duinen van Castricum. Daar heb ik een mountainbike staan. Als ik klaar ben met werken, of er gewoon even uit wil, pak ik de fiets en rij lekker een rondje.”

eentonig Werk? “Absoluut niet! Een andere taak van een rayonbeheerder is bijvoorbeeld het controleren van de naleving van vergunningen en ontheffingen. Vanmorgen belde iemand op van de afdeling handhaving van het hoogheemraad-schap. Hij had melding gekregen van een lozing van schoonmaakmiddelen op de sloot. Daar is hoogst-waarschijnlijk geen ontheffing voor verleend. Straks gaan we daar samen even kijken.”

reChter? “Bij peilbeheer heb je vaak te maken met strijdige belangen. Nu is er bijvoorbeeld een discussie gaande over de vraag in hoeverre we laag waterpeil mogen laten ontstaan. Agrariërs willen graag laag

water omdat ze het land dan beter kunnen maaien en natuurbeheerders omdat ze geen water ‘van buiten’ hoeven in te laten. Maar bij een te laag peil groeien de sloten razendsnel dicht en verdroogt de boel. Ge-lukkig hoef ik zelf die knopen niet door te hakken. Ik hou me gewoon aan de vastgestelde peilen.”

politieman? “Tja, soms moet je mensen wijzen op de regels. En als ze daar niet naar luisteren, kun je een dwangsom laten opleggen, of iemand sturen om de schade te herstellen. Op kosten van de overtreder uiteraard. Maar in verreweg de meeste gevallen is men best bereid om mee te werken als je netjes uit-legt wat de bedoeling is en waaróm bepaalde regels zo zijn.”

klusJesman? “Haha, minder dan ik zou willen. Toen ik in 1990 begon, liep ik zelf ook met een rage-bol door de gemalen en deed kleine reparatieklusjes. Dat is nu allemaal uitbesteed. De taak van rayon-beheerder is echt toezichthoudend geworden. We controleren eens per maand de wegen in ons gebied. Het liefst zou ik zelf meteen aanpakken als er iets niet goed is. Maar het is de bedoeling dat we alleen rapporteren. Daarom werk ik nu ook één dag per week in het aannemersbedrijf van mijn broer.”

natuurliefheBBer? “Absoluut. De hele dag buiten zijn is het mooiste wat er is. Nu helemáál, maar ook in de winter. En kijk, hier, achter een oud kabelgat in de deur, heb ik een nestkastje geplaatst. Thuis getimmerd. Daar zitten nu vijf of zes kleine pimpelmeesjes in. Geweldig!”

mensenwerk cor roelofsen

Met de nieuwe reactor PALLAS heeft ‘Petten’ straks bijna tweemaal zoveel koelwater nodig.

september 2010 peil 13

kJeld Broekhaus, senior engineer bij de Nuclear Research & consultancy Group (Petten), belangrijkste producent in Europa van radio-isotopen voor medisch en industrieel gebruik. Lid van het projectteam, dat werkt aan een nieuwe kernreactor ‘PALLAS’ die voor 2020 de huidige Hoge Flux Reactor (HFR) moet vervangen.

!het antwoord

peter sChuit, coördinator Boezembeheer van de afdeling Beheer Watersystemen & Wegen bij het hoogheemraadschap en verantwoordelijk voor de kwaliteit en kwantiteit van het boezemwater binnen Noord-Holland.

?de Vraag

op Verzoek buigt peiL ziCh oVer heikeLe kweStieS. heeft u ook een Vraag?

maiL naar

•peil@hhnk.nl

uw vraag wateronttrekking uit de boezem

mogen wij meer water voor de pallas?kjeld broekhaus: “voor onze huidige kernreactor hfr ontvangen we dagelijks 75.000 kubieke meter boezemwater om te koelen. de nieuwe reactor ‘pallas’ krijgt een groter vermogen, en heeft dus meer koelwater nodig. bijna twee keer zoveel. stemt het hoogheemraadschap hiermee in? zo niet, dan moeten we wellicht overstappen op onze tweede keuze: koelen met zeewater. dat betekent bijvoorbeeld meer onderhoud aan het koelwatersysteem.”

peter sChuit: “De bestaande kernreactor onttrekt water uit de Schermerboezem. Voor het hoogheemraadschap is hier met name het Noord-Hollands Kanaal het aan- en afvoerkanaal voor het peilbeheer. In natte perioden voeren we water vanuit de polders af naar zee of naar het Noord-zeekanaal. In droge perioden voeren we juist water aan naar de polders. Als boezembeheerder moet je ervoor zorgen dat iedere gebruiker van voldoende water wordt voorzien, dat van goede kwaliteit is. In Noord-Holland zijn 32 rayon-beheerders verantwoordelijk voor het op peil houden van 1.800 peilvakken.”

Geen verstoring“In de Schermerboezem hebben we de afgelopen zeven jaar gemiddeld 320.000 kubieke meter water per dag ingelaten, 190 dagen per jaar. Koploper was 2 april 2007. Toen hebben we 970.000 kubieke meter water ingenomen voor de boe-zem. Wil men voor de nieuwe kernreactor 143.600 kubieke meter water per dag hebben? Dit lijkt me geen verstoring op het dagelijks peilbeheer te veroorzaken. Een goed peilbeheer is heel belangrijk, bijvoorbeeld voor het stedelijk gebied dat binnen het boezemstelsel ligt. Zoals de grachtenhuizen van

Alkmaar, die vaak op palen zijn gebouwd. Als die palen boven het grondwaterpeil komen te staan, gaan de paalkop-pen rotten. Dan verzakken de panden.”

Verdringingsreeks“In principe zouden we dus de gevraagde hoeveelheid water aan de nieuwe kernreactor kunnen geven. Maar er is geen garantie voor 365 dagen per jaar. In tijden van droogte treedt een zogenoemde landelijke verdringingsreeks in werking. Die bepaalt de verdeling van het zoete beschikbare IJsselmeerwater aan de waterbeheerders bij een dreigend watertekort. De kernreactor staat als eerste in de rij om af te sluiten van het boezemwater. Voorrang krijgen bijvoorbeeld de stabiliteit van waterkeringen en de veenweidegebieden. Als die droog komen te staan, kunnen dijken doorbreken of klinkt het land in. Dat veroorzaakt veiligheidsproblemen of onomkeerbare schade. Verstandig dus dat de nieuwe kernreactor bij dit soort scenario’s behalve met water ook gedeeltelijk met lucht kan worden gekoeld, zoals ik uit eerder overleg heb begrepen. Het hoogheemraadschap is daarom positief over de huidige plannen.”

De Balgzanddijk ten oosten van Den Helder maakt deel uit van de primaire waterkering van Noord-Holland. Dit betekent dat het de eerste verdedigings- linie vormt tegen het buitenwater, in dit geval de Waddenzee. In het kader van de Waterwet ondergaan alle hoofdwaterkeringen in ons land elke vijf jaar een soort ‘apk-keuring’. Daarin wordt getoetst of ze aan de vei-ligheidseisen voldoen. In 2005 bleek dat de Balgzanddijk op één punt niet door de keuring kwam. “Bij extreme omstandigheden, zou de grasmat aan de zeezijde bezwijken. Zoals bij een superstormvloed met een waterstand van vijf meter boven zeeniveau”, vertelt Ed Neef, projectleider bij het hoogheemraadschap. Dat levert een gevaarlijke situatie voor het achterland op. Er moest iets gebeuren.Het hoogheemraadschap besloot tot

versteviging van de Balgzanddijk met open steenasfalt, afgedekt met gras. Maar men kwam niet zomaar tot die beslissing. Neef licht toe: “meteen bij het opstarten van het project zochten we contact met Landschap Noord-Holland. Het Landschap pacht van ons de dijk en is beheerder van het aangrenzende wad. Vanwege hun betrokkenheid bij het gebied, vonden we dat ze van onze plannen moesten weten. We vroegen ze ook om com-mentaar.” De keuze van open steen-asfalt – vergelijkbaar met het ‘zeer-open-asfalt-beton’ ofwel ‘zoab’ van de snelwegen – komt voort uit de wens van het Landschap om het groene uiterlijk van de dijk te behouden. De open structuur van het asfalt maakt het terugplaatsen van de grasmat mo-gelijk. Het wordt geen ‘asfaltdijk’. “Het was eenvoudig om met deze wens

rekening te houden”, zegt Ed Neef. “En het kost praktisch niks extra’s om gras op het asfalt te leggen. Dat is wel zo natuurvriendelijk.”

Rijkgedekte tafelDe werkzaamheden aan de Balgzand-dijk door het hoogheemraadschap, worden gelijktijdig uitgevoerd met een herstelproject van Landschap Noord-Holland aan het aangren-zende kweldergebied. “Het wad van Balgzand staat bekend om zijn voedselrijkdom”, vertelt Saskia Bloemen, projectleider bij Landschap Noord-Holland. “Bij laagwater vallen de slikplaten droog. Daarin barst het van de pieren, mosselen en noem maar op.” Voor trekvogels is die wadbodem een rijkgedekte tafel. Maar niet eentje die altijd beschikbaar is. Bij vloed lopen de slikken immers onder water. De vogels vluchten dan voor een tijdje naar hogergelegen schorren, die droog blijven staan. Bloemen: “Het probleem is dat er op het Balgzand maar weinig van dit soort vluchtplaatsen zijn. Door de natuurlijke dynamiek van de Wad-denzee slaan de schorren af en daarna groeien ze weer aan. Op het Balgzand

> baLgzanddijkVanwege de klimaats-verandering, de stijgende zeespiegel, krachtigere golven en de daling van de Noordhollandse bodem versterkt het hoogheemraad-schap 120 km. van de primaire waterkeringen boven het Noordzee-kanaal. Samen met de omgeving zoekt zij naar haalbare en be-taalbare oplossingen. De dijkversterkingen worden gefinancierd door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dit is het derde project in het kader van het Hoogwaterbescher-mingsprogramma.

Versterking balgzanddijk met oog voor de natuur

>> augustus 2010: balgzanddijk | natuurlijke omgeving met bijzonder schorrenlandschap en grote vogelrijkdom | probleem: grasbekleding dijk niet

opgewassen tegen erosie door golven. <<

14 peil september 2010

natte voeten balgzanddijk

de dijk langs het balgzand moet worden versterkt. de werkzaamheden Maken deel uit van het hoogwaterBescherMingsprograMMa (hwBp) van het

hoogheemraadschap. deze dijkversterking, de derde in een reeks binnen het hwbp, valt samen met het herstel van buitendijkse kwelders door landschap

noord-holland. er is een efficiënte saMenwerking, die Belangrijk is voor de veiligheid van het kwetsbare land, én goed uitpakt voor de vogels.

is de afslag van de schorren sneller dan de aangroei. De vogels hebben dus steeds minder plekken om tijdens hoogwater te rusten of om te kunnen broeden.” Landschap Noord-Holland wil met het kwelderherstelproject de bestaande hoge delen beschermen totdat andere delen op een natuur-lijke manier zijn opgehoogd. Daarna moet de natuur de regie weer zelf in handen nemen. Twee bestaande schorren zullen met een lage kade worden beschermd tegen afslag. De kaden worden gemaakt van een type klei dat zelfs bij langdurige golfslag goed op zijn plaats blijft liggen. Voor de kade komen palenrijen gevuld met takken, die als golfbrekers werken. Dat zorgt voor een grotere duurzaam-heid van het schor. De ruimte tussen de kade en het schor wordt opgevuld met ongewassen zeezand. “Daarmee behouden de schorren hun zoute ka-rakter”, legt Saskia Bloemen uit. “Dan kunnen er planten groeien die er van nature thuishoren.” Allereerst vindt herstel van de Kooyhoekschor plaats, gelijktijdig met de versterking van de Balgzanddijk. Een jaar later is het Van Ewijcksluisschor aan de beurt.

VaarwaterHoewel de dijkversterking en het herstel van de kwelders inhoudelijk gezien niets met elkaar te maken heb-ben, zagen zowel het hoogheemraad-schap als Landschap Noord-Holland meteen aanleiding om met elkaar samen te werken. “Na uitleg over

onze plannen, vertelde het Landschap over hun werkzaamheden op het wad”, zegt Ed Neef. “Toen hebben we gekeken hoe we ons werk aan elkaar vast konden knopen. Er is maar één smal weggetje dat toegang geeft tot de dijk. Als je niet oppast, zit je in elkaars vaarwater.” Gekozen is voor één aannemer, die beide projecten gelijktijdig uitvoert. Daarom was het nodig om één bestek op te stellen, een taak die het hoogheemraadschap op zich nam. Ook de directievoering van het project valt onder verantwoorde-

lijkheid van het hoogheemraadschap. Saskia Bloemen heeft er alle vertrou-wen dat de belangen van beide partijen gelijk worden gewogen. “We zijn juist blij dat het hoogheemraadschap het bestek heeft geschreven”, zegt ze. “Zij hebben daar veel meer kaas van gegeten dan wij. En we hebben goede afspraken gemaakt. Ik voorzie geen problemen.”

Beide partners zijn enthousiast over de samenwerking tot nu toe. “We willen dat ons werk aan de dijk zo min mo-gelijk schade aan de natuur oplevert”, zegt Neef. “Landschap Noord-Hol-land heeft veel kennis in huis om te vertellen hoe dat moet. Zo zorgen we ervoor dat de werkzaamheden buiten het broedseizoen en de vogeltrek vallen. Het is heel fijn om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken. We weten elkaar goed te vinden. Dat werkt heel efficiënt.” Ook Bloemen weet direct een positieve kant van de samenwer-king te noemen. “De deskundigheid van het hoogheemraadschap op het gebied van waterbouw is voor ons heel nuttig. Bij het werk aan de schorren komt heel wat kennis en ervaring kijken. Het hoogheemraadschap is een prettige sparringpartner. Er werken mensen die weten wat ze doen.” Is Bloemen als belangenbehartiger voor de natuur nog geen meningsverschil-len met het hoogheemraadschap tegengekomen? “Het is niet de eerste keer dat ik met hen samenwerk”, zegt ze. “Bij waterbergingsprojecten ver-schillen we weleens van inzicht. Het hoogheemraadschap heeft bijvoor-beeld soms meer waterberging nodig dan vanuit natuur wenselijk is. Maar door goed met elkaar samen te werken en naar elkaar te luisteren, weten we altijd een goede oplossing te vinden. In het geval van Balgzand zijn de schorren en de dijk fysiek van elkaar gescheiden. Tegenstrijdige belangen zijn er niet.”

> de Situatie:Golfslag onder ex-treme omstandighe-den zorgt voor erosie. 2,7 van de 8 kilometer dijk moet versterkt worden. Pachter Land-schap Noord-Holland plant een herstelpro-ject van nabije kwel-der, gefinancierd door het Waddenfonds.

> gewenSt:Waarborging veilig-heid Balgzanddijk. Versterking van de bekleding van de dijk, met behoud van natuurlijke grasmat. Werken zonder schade aan de natuur. Afstem-men met (en expertise benutten van) derden. Zeker stellen broed- en rustbiotoop voor vogels. Aangroei schorren: 3 hectare, oplopend tot 6,5 hec-tare in 2011.

> opLoSSing:Eén bestek, één aan-nemer (de Vries & van de Wiel uit Schagen). Gelijktijdige uitvoering van dijkversterking en herstel schorren, voor minimale verstoring van natuur. Planning valt buiten stormsei-zoen en broedseizoen. Kleidijk rond schorren.

>> november 2010: dijkversterking uitgevoerd | 6.000 ton open steenasfalt | afgedekt met 18.000 m2 grasmat | kleidijk rond schorren: 8.500 m3 erosiebestendige klei, 3.500 m3 zand, 550 meter rijshouten dammen <<

“we willen dat ons werk zo min mogelijk schade aan de natuur oplevert”

}

september 2010 peil 15

droge voeten balgzanddijk

> handeLDe Zuiderzee maakte van Enkhuizen een bloeiende handels- en haringstad. Eind 17e eeuw trad het verval in. Na de oorlogen met Engeland, het verzan-

vermaarde zaadbe-drijven en tuinbouw (bron: CBS, 2010). En natuurlijk is het een van dé watersport-plaatsen aan het IJs-selmeer.

> waterSportIn Enkhuizen wonen 18.186 inwoners. De gemeente meet 116.04 km² (waarvan 103,62 km² water). Daarnaast telt het stadje internationaal

}den van de haven-mond en de concen-tratie van handel op Amsterdam verstilde Enkhuizen. Door de Afsluitdijk ging ook de haringvisserij verloren.

SuggeStieS Voor peiL? maiL naar•peil@hhnk.nl

beschermd haven enkhuizen