edu-line.nl

Pediatric Emergency

Procedures

2

Redactie • Dhr. H. Baggen (Ventilation Practitioner | PICU-verpleegkundige | PEP- & EPLS-instructor) • Drs. M. Beeren (Kinderarts) • Dr. A. Speetgens (SEH-arts, KNMG) • Mevr. K. Wubben (SEH-verpleegkundige | Forensisch verpleegkundige | PEP-instructor) Auteurs • Dhr. G. Castermans, MSc. Pedagoog | EDU-line/ZorgSense • Dhr. R. Vondenhoff, Docent Zorg&Welzijn, opleider Spoedzorg | EDU-line/ZorgSense Eerste druk, januari 2011 Tiende druk, juli 2019 Geaccrediteerd door:

Sittard-Geleen 2019

3

© 2019 EDU-line bedrijfsopleidingen, Sittard-Geleen. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Samenstellers en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Desondanks kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.

Poststraat 10-8 6135KR, Sittard-Geleen www.edu-line.nl

4

Voorwoord In het voorjaar van 2010, werd door Traumacentrum Limburg aan ons de vraag gesteld of wij een cursus wilden ontwikkelen die geheel in het teken stond van de spoedzorg voor het vitaal bedreigde kind. Aanleiding vormde het Rapport Kwaliteitsindeling Spoedeisende Hulp “Vanuit een stevige basis”, dat in oktober 2009 verschenen was. In dit rapport werd verslag gedaan van een praktijktoets welke op 27 spoedeisende hulp afdelingen in Nederland was uitgevoerd, en waaruit bleek dat o.a. op het gebied van de spoedzorg voor kinderen een en ander te verbeteren viel. Intussen bevinden we ons zoveel jaren later en mag worden geconstateerd dat steeds meer zorgverleners, ook buiten de SEH-afdelingen, door middel van intensieve training op dit onderdeel een forse stap voorwaarts hebben gemaakt en benodigde competenties op een aanvaardbaar niveau zijn gebracht. Overal waar zorg wordt verleend aan een kind, kunnen zorgverleners worden geconfronteerd met een grote diversiteit aan problemen die directe gevolgen kunnen hebben voor de fysieke ontwikkeling en psychosociale omstandigheden waarin het kind zich bevindt. Ook spelen epidemiologische en juridische kaders een belangrijke rol. Binnen de urgentiegeneeskunde worden kinderen om deze redenen beschouwd als een patiëntencategorie die bijzondere aandacht vraagt. Hiermee wordt duidelijk dat de opvang van een vitaal bedreigde kind specifieke competenties vereist van zorgverleners. Het is van belang om deze te ontwikkelen en te onderhouden en dat met elkaar gereflecteerd wordt op situaties die zich in de praktijk voordoen. Tijdens de cursus wordt o.a. door middel van scenariotraining toegewerkt naar een zo hoog mogelijk realiteitsgehalte. Klinisch redeneren is daarbij een vast onderdeel. Indien gewenst, kan gebruik worden gemaakt van protocollen en standaarden uit de eigen ziekenhuisorganisatie en van hulpmiddelen/materialen waarmee men gewend is te werken. Toetsing is een vast onderdeel van de cursus. Informatie daarover is te vinden in het toetsreglement in het cursusboek. In het kader van de realisatie van kwaliteitsonderwijs, BIG-(her)registratie, Kwaliteitsregister, eisen IGZ etc., is de P.E.P.-cursus geaccrediteerd door Accreditatiebureau Kwaliteitsregister V&V, Register Zorgprofessionals, het Verpleegkundig Specialisten Register en KNMG ABAN.

Develop a passion for learning. If you do, you will never cease to grow. (Anthony J. D’Angelo)

Ray Vondenhoff EDU-line

5

Inhoudsopgave

6

7

Doelstellingen van deze cursus Tijdens de cursus: • Toont de deelnemer door middel van een schriftelijke toets aan dat hij/zij relevante kennis

en inzicht heeft verworven van de anatomische en fysiologische kenmerken, van epidemiologische, psychosociale en juridische kaders, en specifieke handelingswijzen waarmee hij/zij te maken krijgt tijdens de opvang van kinderen van verschillende leeftijden met acute en niet-acute problemen;

• Oefent de deelnemer onder begeleiding van inhoudsdeskundige trainers methodieken, specifieke materiaalkennis en vaardigheden (o.a. resuscitatievaardigheden) die van belang zijn om adequaat te kunnen handelen in situaties waarbij sprake is van al dan niet acute bedreiging van vitale functies bij een kind;

• Laat de deelnemer zien dat hij/zij in staat is om in een gesimuleerde omgeving een opvang van een kind met acute/niet-acute ziekteverschijnselen of een kind met letsels uit te voeren. D.m.v. een klinisch redenatieproces laat de deelnemer zien dat hij/zij een vertaalslag kan maken van verworven kennis (weten en begrijpen) naar handelen in uiteenlopende praktijkcasus.

Na deze cursus gevolgd te hebben kan de deelnemer: • taken en verantwoordelijkheden benoemen en op adequate wijze en onderbouwd kennis en

vaardigheden in praktijk brengen die passen bij het voorkomen dan wel reduceren van respectievelijk mortaliteit en morbiditeit van het kritisch zieke / gewonde kind. Hierbij gaat het specifiek om kennis en vaardigheden:

o op het gebied van klinische observatie van een vitaal bedreigd kind tijdens een stabilisatie- en/of resuscitatieprocedure;

o op het gebied van klinisch redeneren tijdens een stabilisatie- en/of resuscitatieprocedure bij een vitaal bedreigd kind;

o op het gebied van methodisch handelen tijdens een stabilisatie- en/of resuscitatieprocedure bij een vitaal bedreigd kind;

o op het gebied van transportvoorbereiding en overdracht/aanname (intern/extern) van een vitaal bedreigd kind aan/door een team van de Pediatrische Intensive Care Unit (PICU);

o op het gebied van professionaliteit tijdens het werken in teamverband onder stress en samenwerking met ouders/verzorgers, waarbij rekening gehouden wordt met psychosociale (ouder/kind relatie) en algemeen geldende juridische kaders.

8

Programma Activiteiten Duur

Inloop

8.15 – 8.30 uur

Inleiding + indeling subgroepen 8.30 – 8.45 uur Schriftelijke toets en plenaire nabespreking 8.45 – 10.15 uur

Koffiepauze 10.15 – 10.30 uur

Workshopcarrousel (30 min. per workshop) - Interventies A&B - Interventies C&D + SBARR + CRM-principes

10.30 – 11.30 uur

Democasus + vragen stellen 11.30 – 12.00 uur

Lunchpauze

12.00 – 12.30 uur

Scenariotraining (non-/trauma): - Simulatieoefening - Communicatie-/samenwerkingsvaardigheden

12.30 – 14.30 uur

Koffiepauze

14.30 – 14.45 uur

Scenariotraining (trauma): - Simulatieoefening - Communicatie-/samenwerkingsvaardigheden

14.45 – 16.45 uur

Take home messages en dagevaluatie

16.45 – 17.15 uur

Certificaatuitreiking en afsluiting

17.15 – 17.30 uur

NB: In voorkomende situaties kan worden afgeweken van het standaardprogramma.

9

Toetsreglement: • Ten aanzien van de theorie zal een schriftelijke kennistoets worden afgenomen. De

toetsvragen hebben betrekking op Deel 2, Appendix en Bijlage(n). Voldoende beoordeling volgt bij een score van 75% correct beantwoorde vragen.

• De praktijktoets (casustoets) wordt in groepjes van 2-3 personen afgenomen; • De toetscasus zal enkele minuten voor aanvang aan de subgroep worden overhandigd, zodat

voorbereiding mogelijk is; • Tijdens de toets zullen de trainers (1) vragen stellen en (2) handelingsopdrachten geven die

uitgevoerd dienen te worden: 1. bijvoorbeeld: vragen om onderbouwing van eigen handelen, gebaseerd op

verworven kennis tijdens voorbereiding en op cursusdag. 2. bijvoorbeeld: het bepalen van een medicatiedosering (uitrekenen / gebruik van

PRIL), het veilig stellen van de luchtweg, het uitvoeren van masker-ballon-beademing, het inbrengen van een IO-naald, enz.

Een onvoldoende beoordeling van de schriftelijke toets en/of de praktijktoets leidt altijd tot een herkansing op een latere datum, welke wordt vastgesteld in overleg met de leidinggevende van de afdeling. In geval van reclamatie over de beoordeling volgen wij de “Klachtenprocedure” in de Algemene Voorwaarden EDU-line. U kunt deze opvragen via: http://www.edu-line.nl/p/contact.html

Pediatric Emergency Procedures (P.E.P.)

10 ©2019, EDU-line

Inleiding Kinderen belanden om uiteenlopende redenen in het ziekenhuis. Soms als gevolg van een acute situatie zonder onderliggend ziekteprobleem, zoals bij een trauma. Of als gevolg van complicaties van een aanwezige ziekte of een medische behandeling. In dit cursusboek zullen verschillende aspecten van de zorg voor het vitaal bedreigde kind belicht worden. Vakinhoudelijke basiskennis is een eerste vereiste om te kunnen begrijpen waarom de zorg voor het kind andere (extra) eisen stelt aan de zorgverlener dan bij de volwassen patiënt. Maar bijvoorbeeld ook juridische kaders in relatie tot kinderen van verschillende leeftijdscategorieën worden centraal gesteld. Daarnaast is de methodische benadering in de opvang van een vitaal bedreigd kind, bijvoorbeeld tijdens een stabilisatie-/resuscitatieprocedure, een belangrijk onderdeel in deze cursus. Om de relatie tussen de genoemde onderdelen te benadrukken, zal de toepassing van klinisch methodisch observeren en redeneren de rode draad vormen in de verschillende trainingssessies op de cursusdag. Opvang van het vitaal bedreigde kind Evenals bij volwassenen geldt ook voor kinderen dat overleving en de kwaliteit van leven op de langere termijn voornamelijk wordt bepaald door de kwaliteit van de “chain of survival”. Deze kwaliteit wordt bepaald door het individuele competentieniveau van hulpverleners als ook het niveau van samenwerking tussen de verschillende ketenpartners zoals 1e-lijn (met name huisartsen), GGD’s (met name ambulancezorg), Spoedeisende Hulp afdelingen en opnameafdelingen (m.n. de afdeling kindergeneeskunde en de Pediatrische Intensive Care Unit) in speciale, algemene en universitaire medische centra. In de cursus richten we ons daarom niet uitsluitend op de individuele kwaliteiten van de professionele hulpverlener met betrekking tot de vakinhoudelijke kennis en vaardigheden, maar ook op communicatie en samenwerking tussen professionals, op organisatorische en logistieke aspecten, en het belang hiervan bij de opvang van vitaal bedreigde kinderen.

Pediatric Emergency Procedures (P.E.P.)

©2019, EDU-line 11

Bibliografie

BOEKEN EN ARTIKELEN (sd). Aken, M. v. (2006). De persoonlijkheid van kinderen. Kind en adolescent(27), 129–136. Alkemade, A. e. (2010). Vaardigheden. In A. e. Alkemade, Zakboek Spoedeisende Geneeskunde

(pp. 569-570). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. ARDSnet study 2000. (2011). In S. B. Bench, Critical Care Nursing: learning from practice.

Chichester, West Sussex, U.K.: Wiley - Blackwell. Baumann, M. (2005). Evaluation of the Emergency Severity Index (Version 3) triage algorithm in

pediatric patients. Acad Emerg Med (12(3):219-224). Brandwondenzorg Nederland. (2018). Brandwondenzorg Nederland. Opgeroepen op juli 2019,

van https://brandwondenzorg.nl/wp-content/uploads/2017/06/Richtlijn-zorg-voor-patiënten-met-brandwonden-1.0_29062017.pdf

Brandwondenzorg Nederland. (2018). Brandwondenzorg Nederland. Opgeroepen op juli 2019, van www.brandwondenzorg.nl: https://brandwondenzorg.nl/wp-content/uploads/2015/07/Richtlijn-Eerste-opvang-bij-brandwondpatiënten.pdf

Broersen, S. (2010). Sedatie bij kind kan angst voorkomen. Medisch contact, 65(48), 2610-2613. Centraal Bureau Statistiek. (sd). Opgeroepen op oktober 5, 2015, van www.cbs.nl:

www.cbs.nl/nl-NL/menu/methoden/dataverzameling/doodsoorzakenstatistiek.htm Craeynest, P. (2005). De levensloop van de mens (ontwikkelingspsychologie). Leuven (België):

Acco. Deitch, K. (2014). Does ETCO2 monitoring during emergency department procedural sedation

and analgesia with propofol lower the incidence of hypoxic events? (2007). In J. H. Roberts, Clinical Procedures in Emergency Medicine (6e editie ed.). Philadelphia: Elsevier - Saunders.

European Resuscitation Council ism Nederlandse Reanimatie Raad. (2010). In European Paediatric Life Support (2e editie ed.). Nederland/Belgie: ERC.

Goorhuis-Brouwer, S. (2006). Mogen peuters nog peuteren en kleuters nog kleuteren. De wereld van het jonge kind(januari), 132-135.

Hartholt, K., Visser, A., & Schipper, I. (2009). Intraossale infusie. Nederlands Tijdschrift Geneeskunde, 153:B152.

Heuves, W. (2006). Pubers, ontwikkeling en problemen. Assen: Koninklijke Van Gorcum b.v. Honing, M., & Schipper, I. (2014). Motorische Ontwikkeling: Ouderlijke Cultuur, Motorische

Activiteiten en Ouderlijke Opvattingen. Utrecht: Universiteit Utrecht. Ierland van, Y. V. (2010, November 24). Validity of telephone and physical triage in emergency

care: The Netherlands Triage System. Kanninga, A. (2014). Rapid sequence intubatie (RSI) bij kinderen. Utrecht: SKA Bestuur. King, C. H. (2000). Obtaining a Percutaneous or Surgical Airway. In Pocket Atlas of Pediatric

Emergency Procedures (Vol. hfdst. 6, p. 371). Philadelphia, USA: Lippincott Williams & Wilkins.

Kohnstamm, R. (2009). Kleine ontwikkelingspsychologie deel 1, het jonge kind. Houten: bohn, Stafleu van Loghum.

Kramers. (1998). Nederlandse taal CD-rom. Nederland.

Pediatric Emergency Procedures (P.E.P.)

12 ©2019, EDU-line

Leonard, M. e. (sd). SBAR Technique for Communication: A Situational Briefing Model. Institute for Healthcare Improvement.

Lievegoed, B. (2005). Ontwikkelingsfasen van het kind. Zeist, Nederland: Christofoor. Lund, C., & Browder, N. (1944). The estimation of areas of burns. Surg. Gynec. Obstet,

1944(79), 352. Opgeroepen op 08 31, 2016 Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC). (sd). Opgeroepen op oktober 5, 2015, van

www.vergiftigingen.info/home.htm Nederlandse Brandwonden Stichting. (2017). Richtlijn "Eerste opvang van

brandwondenpatienten in de acute fase (1ste 24 uur) van verbranding en verwijzing naar een brandwondencentrum".

Nederlandse Reanimatieraad. (2016, januari 5). Opgeroepen op januari 25, 2016, van https://www.reanimatieraad.nl

Niekerk, M. v. (2000). De krekel en de mier: Fabels en feiten over maatschappelijke stijging van Creoolse en Hindoestaanse Surinamers in Nederland. Amsterdam: Het Spinhuis.

NVK. (sd). Opgeroepen op oktober 5, 2015, van www.nvk.nl Peters, I., & Oers, B. v. (2002). Bronfenbrenner ecologie van de menselijke ontwikkeling. De

wereld van het jonge kind, 305-307. Roukema, J. e. (2006, December 23). Validity of the Manchester Triage System in paediatric

emergency care. Emergency Medicine Journal. Schouten, B., Meeuwesen, L., Tromp, F., & Harmsen, H. (2007). Cultural diversity in patient

participation: the influence of patients’ characteristics and doctors’ communicative behaviour. Patient Education & Counseling(67), 214-223.

Stichting Kind en Ziekenhuis. (2013). Ernstige zieke kinderen hebben recht op gezonde zorg. Suurmond, J., & Seeleman, C. (2006). Shared decision-making in an intercultural context:

Barriers in the interaction between physicians and immigrant patients. Patient Education & Counseling(60), 253-259.

Tielen, L. (1998). Steun in de rug voor ouders en hulpverleners. Kind en Ziekenhuis(december), 104-107.

Turner, N. L. (sd). Advanced Paediatric Life Support (Nederlandse editie, derde druk, tweede oplage, 2013 ed.). Amsterdam: Reed Business Education ism SHK en NRR.

Van Aarnhem, A. e. (sd). Standaard M74. Opgeroepen op september 22, 2015, van Nederlands Huisartsen Genootschap: www.nhg.org/standaarden/samenvatting/onderzoek-van-de-pasgeborene

Veiligheid.nl. (2014, maart). Ongevallen 0 - 18 jaar. Opgeroepen op 08 05, 2015, van Veiligheid.nl: http://www.veiligheid.nl/cijfers/ongevallen-0-18-jaar

Vereniging Anesthesiologie. (2013). Eerste opvang en transport vitaal bedreigd kind. Opgeroepen op juli 2019, van www.anesthesiologie.nl: https://www.anesthesiologie.nl/publicaties/verenigingsstandpunt-eerste-opvang-en-transport-vitaal-bedreigde-kind

Pediatric Emergency Procedures (P.E.P.)

©2019, EDU-line 13

WEBSITES • http://www.veiligheid.nl • http://www.kennislink.nl/publicaties/de-herontdekking-van-de-babyknuffel • http://www.anababa.nl/ • http://www.med.umich.edu/yourchild/index.htm • www.ziezon.nl • www.kindenziekenhuis.nl/professionals/de-smiley/ • http://humortv.vara.nl/ca.162987.cultuurverschillen.html • http://www.interculturelecommunicatie.com/download/diversiteit.html • https://www.nji.nl • http://www.safekids.org • http://www.kinderrechten.nl/ • http://www.volkskrant.nl/binnenland/kinderartsen-sta-lijdend-kind-euthanasie-toe~a4082152/ • http://www.ouders.nl/mfaq03.htm • http://emedicine.medscape.com/article/1948389-technique • https://www.anesthesiologie.nl/uploads/files/KD_Protocol_SKA_Moeilijke_luchtweg_bij_kinderen.pdf • http://www.antoniushartcentrum.nl/hartklachten/asd_pfo/ • https://www.knmg.nl/advies-richtlijnen/dossiers/politie-en-justitie-beroepsgeheim.htm • http://www.nji.nl/nl/2013/SEH-protocol-kindermishandeling-landelijk-ingevoerd • https://www.nhg.org/standaarden/samenvatting/het-rode-oog • www.rivm.nl • www.vergiftigingen.info • https://www.nvk.nl/Kwaliteit/Richtlijnen-

overzicht/Details/articleType/ArticleView/articleId/760/Pijn-meting-en-behandeling-van • http://www.youtube.com/watch?v=RMXfGXCwm0E • http://www.youtube.com/watch?v=Kg14kdIycDE • http://www.youtube.com/watch?v=4zpH8MQ961Q • http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22071914 • https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/thoraxdrainage/thoraxdrainage_-_startpagina.html • https://www.youtube.com/watch?v=KW1gjL-hMhk • http://www.youtube.com/watch?v=Lcj7Uugvie4 • http://nl.ecgpedia.org/wiki/Hoofdpagina • https://www.reanimatieraad.nl/_content/pages/downloads/6_Specialistische_reanimatie_van_kinder

en.pdf • www.reanimatieraad.nl • http://www.bioplek.org/animaties/zenuwstelsel/pupilreflex.html • https://www.mdl.nl/sites/www.mdl.nl/files/richlijnen/Praktijkkaart%20Neusmaagsonde%20bij%20kin

deren%20VenVN%202017%20-DEF.pdf • www.unicef.org/crc • https://brandwondenstichting.nl/professionals/richtlijn/ • http://www.nvk.nl/tabid/1558/articleType/ArticleView/articleId/700/default.aspx • http://www.nvk.nl/Portals/0/richtlijnen/DKA/diabetesDKA.pdf • https://www.nvk.nl/Kwaliteit/Richtlijnen-

overzicht/Details/articleType/ArticleView/articleId/628/Apparent-Life-Threatening-Event-ALTE • https://www.nji.nl/Kindermishandeling-Probleemschets-Cijfers • http://wodc.nl/onderzoeksdatabase/1172a-omvang-kindermishandeling.aspx • http://www.nji.nl/ • http://nkfk.nl/ • https://www.stichtingjeugdenalcohol.nl • https://www.drugsinfoteam.nl

Pediatric Emergency Procedures (P.E.P.)

14 ©2019, EDU-line

• https://www.trimbos.nl/ • https://brandwondenzorg.nl/wp-content/uploads/2017/06/Richtlijn-zorg-voor-patiënten-met-

brandwonden-1.0_29062017.pdf • https://brandwondenzorg.nl/wp-content/uploads/2015/07/Richtlijn-Eerste-opvang-bij-

brandwondpatiënten.pdf • http://www.ick.nl/ • http://www.picu.nl/ • http://www.picu.nl/PDF/Syllabus%20verdrinking.pdf • http://www.med-info.nl/Afwijking_trauma_algemeen_brandwonden.html • http://pedsccm.org/ • http://www.rivm.nl/rvp/overzicht_ziekten/Pneumokokken/ • http://www.apotheek.nl/ • http://emedicine.medscape.com/emergency_medicine

Pediatric Emergency Procedures (P.E.P.)

©2019, EDU-line 15

Bezoekadres: Poststraat 10-8 6135 KR Sittard T: +31 (0)6 4122 5052 M: info@edu-line.nl W: www.edu-line.nl