Project: maak onderzoekers van ze!

Opgezet in najaar 2008

Met subsidie van Stichting Sluyterman van Loo

Project: maak onderzoekers van ze!

1) Wie zijn wij: de proefjesmeesters?

2) Doel van onze activiteit.

3) Opzet van een les

4) Voorbeeld van een les

5) Onze capaciteiten en andere lessen

6) Past onze ambitie bij jullie wensen c.q. mogelijkheden?

De meesters en het doel

1) Ouderen (>60j) met middelbare of hogere opleiding en

werkzaam geweest in biologie, natuurkunde, chemie,

geneeskunde.

2) Doel: propageren van en kennismaken met b-

wetenschappen op basisschool (groepen 7/8).

Iedereen doet mee; niet specifiek voor de bollebozen.

1) Introductie cursus najaar 2008 met 19 belangstellenden;

3 middaglessen 7 ontwerplessen;

nu 4 lessen gereed; meeste ervaring met 2 lessen.

4) Proefles ………… Uffelte ……….

4: Proefles: groep biologie (hoofd en hersenen) met

“discovery bus”: in Uffelte gestart (januari 2009).

4) Proefles …… Uffelte ………………….

5) Onze formule: les geschikt voor uitvoering in de

schoolklas; spulletjes in een krat.

6) Lesteams eerst 3 nu meestal 4; totaal ongeveer 10

vrijwilligers.

7) Opzet van de lessen (scholen) of workshops (bij

andere doelgroepen)

De meesters en het doel

Opzet van een les (1)

1) Power point (pp) introductie: wie zij we; wat we gaan doen?

2) Thema: waarover gaat de les?

3) Vorm: interactie met de klas.

4) Proeven + beetje theorie (pp); niet in detail.

5) Pupil eigen verslagbriefje:

op voorkant wat gezien; op achterkant waarom is het zo.

6) Klas in 3 of 4 groepen, naamkaartjes op.

7) Elke groep heeft eigen meester, die legt proef uit en bewaakt

uitvoering.

8) Elke groep start met andere proef.

9) Na ongeveer 1 kwartier is de (1ste ) proef + verslag klaar

10) Volgende proef.

11) Na afloop worden klassikaal proeven + meetbriefje interactief

doorgenomen.

Huidige themalessen

• 1: Hoofd en Hersenen: H&H: 3 proeven

• 2: Gehoor en Geluid: G&G: 4 proeven

• 3: Water: H2O; 4 proeven

• 4:Licht en Zien: L&Z : 4 proeven

1:H&H

DNA uit

speeksel

suiker uit

brood

lees kleuren

in kleur

2: G&G

liedjes herkennen

gevoel en muziek

gehoor

beschadiging

hoge tonen

waarom 2 oren?

buis v Groen

4: L&Z

chromato-

grafie

reflectie

CD/DVD

kleuren lezen

met kleuren

stereo met

rood+blauw

3: H2O

chromato-

grafie.

zoet proeven

geleiding

elektriciteit

vies water

onder

microscoop

Thema

proef

1

2

3

4

4 voorbeelden

van proeven van verschillende thema’s

• 1: DNA uit speeksel (uit Hoofd en Hersenen)

• 2: De buis van Groen (uit Gehoor en Geluid)

• 3: Geleiding van water (uit Water)

• 4: Stereo zien (uit Licht en Zien)

DNA-proef met Eveline

Hoofd & Hersenen

Wat doe je met je hoofd?

Wat doe je in je hoofd?

Voorbeeld: lesteam

Hans Muller, Eveline Bieshaar, Jan Jakob Hoetjer,

Francien Evenhuis, Ineke Rozema & Jaap Korf

Proef 1 DNA uit speeksel en dan?

• Spugen in reageerbuis

• Pipetje gebruiken

• Zout water

+ beetje afwasmiddel

• Schudden.

• Voorzichtig spiritus erbij

• DNA in de bovenlaag

• Buisje afsluiten

• Neem je eigen DNA naar huis!

Meetbriefje proeven “Hoofd en Hersenen”

Invullen: je naam

………………………………………………………………………………………………………………..

Proef 1: DNA uit speeksel . Kijk goed naar wat er in de reageerbuis gebeurt

Opschrijven: Wat zie je gebeuren ? Kan je het “wolkje” DNA zien? En waar zit dat?

Proef 2: Kauwen, zetmeel en suiker. Kijk goed naar wat er in de glaasjes gebeurt

Opschrijven:

Wat zie je in het eerste glaasje ?

Wat zie je in het tweede glaasje?

Proef 3: Hoe snel denk jij na ? Je mag eerst één maal oefenen, daarna doe je twee keer deze proef “in

’t echt”. Noteer hieronder per keer de tijd die je nodig had voor blad 1, blad 2, blad 3 en de gemiddelde

tijd die je in die keer per blad nodig had

1ste keer: tijd blad 1= tijd blad 2= tijd blad 3= gemiddelde tijd=

2de keer: tijd blad 1= tijd blad 2= tijd blad 3= gemiddelde tijd=

Meetbriefje voorkant

Noteer nadat je de proeven gedaan hebt: wat heb je ervan geleerd ?

Proef 1: DNA uit speeksel

Proef 2: Kauwen, zetmeel en suiker

Proef 3:

kleuren lezen met

kleuren

Geef aan in het plaatje

hiernaast welke

hersengebieden je

gebruikt hebt

Zie ook de websites: ……………………………………………….

Meetbriefje achterkant

Wat heb je geleerd?

• DNA zit in alle cellen:

• ze bepalen veel eigenschappen

• Eten verteren met enzymen:

• heb je (ook) nodig voor energie.

• Suiker (= glucose) + zuurstof energie.

• Je hersenen gebruiken veel energie.

• Reageren en nadenken kost tijd:

– hoe lang heb jij nagedacht bij proef 3?

• Zoek de sites en test je opa/oma en moeder/ vader.

Weetjes en Proefjesover Oren en Horen.

van de proefjesmeesters

Age Hoekstra & Bill Lafleur

16

• Welke zintuigen heb je?

• Wat doe je met je oren?

• Wat is geluid?

• Hoe zit je oor in elkaar?

• Hoe werkt je oor?

• Van trilling naar stroompje in de hersenen.

• Van stroompje in de hersenen naar betekenis.

De Buis van Groen.

Inleiding op de proeven.

De Buis van Groen.Waarom heb je twee oren?

• Om te horen waar een geluid vandaan komt.

• Het geluid van A is eerder bij het linkeroor dan bij het rechteroor. Uit het verschil in aankomsttijd berekenen je hersenen de richting.

• Met de Buis van Groen gaan we meten wat het kleinste verschil in aankomsttijd is dat je nog kunt horen.

18

De Buis van Groen.

Hoe slim zijn je oren?

• In groepjes van drie vormen we

onderzoeksteams: de onderzoeker, de

proefpersoon en de schrijver.

• Elk teamlid krijgt een beurt in elke rol.

• Alle rollen zijn even belangrijk.

• De uitkomst van de proef is van te voren

niet bekend. Die moet voor elke

proefpersoon na afloop uitgerekend

worden.

• Kijk goed op de werkbladen.

19

Handhouding

De Buis van Groen.

Uitvoering.

OX

OO

OO

XO

OO

OO

OO

OX

XO

XO

OOO

O4 7 8

De kleinste afstand waarbijde richting nog correctwordt gehoord is 3 cm.

3 180

21

Aan de slag met de Buis van Groen.

Eerst: De proef.

Dan: D

e

b

e

r

e

k

e

n

i

n

g

22

Simon van der Meer & kleinzoon& Hans Muller

Hans

Proefjes thema “Water”

•Oplosbaarheid in water

•Smaakstof in water (suiker / smaakdrempel)

•Kleurstof in water (chromatografieproef)

•Zuur en basisch (met indicatorstrips)

•Stroomgeleiding in water

•Eindproef: bepaling onbekend stofje

•Neem slootwater mee; gaan we onderzoeken met

microscoop

Opstelling bepalen geleidbaarheid van

water met of zonder opgeloste stoffen

Proefje Stroomgeleiding in water

•Circuitje met batterij, lampje en waterbakje met

elektroden

•“Zuiver” water in het bakje: wat zie je ?

•Beetje suiker oplossen: wat zie je ?

•Beetje keukenzout oplossen: wat zie je ?

Licht en zien.

Wie van jullie is kleurenblind?

Welke kleur zie je wel en welke

niet?

We zijn allemaal

kleurenblind

Francien en Jaap (en een echte meester)

?

We zijn allemaal kleurenblind

proef 4 Diepte zie je met je hersenen

–Diepte zien door rood en blauw• Opzet:

– Ieder krijgt brilletje met 1 rood en 1 blauw glas.

– Ook met 1 oog kijken.

– Je ziet alleen diepte met beide ogen.

– Hersenen maken het dieptebeeld uit wat beide ogen

apart zien en dus niet wat 1 oog ziet.

– Voorbeeldplaatjes bijgevoegd.

– Per groep of per klas uitvoerbaar.

– Op meetbriefje welke plaatjes 3D zijn.

3D bril met blauw en rood glas

hersenen

ruggemerg

zenuwen naar de hersenen

rechter oog linker oog

links achter

rechts achter

rood + blauw diepte

Kijk eerst

met een

oog, dan

met het

ander oog

en dan

met

beide:

wat is het

verschil?

Wat heb je geleerd?

• Je kunt niet alle kleuren apart zien.

– (iedereen is kleurenblind ……….)

• Zonlicht bevat alle kleuren van de regenboog

– (lampen ook? Welke kleuren heb jij gezien?)

• Viltstift bevatten soms meer en soms maar 1 kleur.

– (welke viltstiften hadden welke kleuren?)

• Leesproefje laat zien dat je hersenen altijd

meedoen als je kleuren ziet.

– Of je wilt of niet, je denkt altijd na !

• Beide ogen doen mee om een beeld te maken

van de buitenwereld.

– je hersenen “maken” beelden, niet je ogen

Onze huidige capaciteit

en andere lessen

1) Kunnen per nieuw schooljaar 2010/2011 ongeveer 40 dagen= 40

scholen (maximaal 3 lessen per dag) verzorgen.

2) Er zijn 4 lessen operationeel, hoofd & hersenen, water, geluid en

gehoor & licht en zien.

3) Voor elk progamma 1 lesteam = 3-5 personen.

4) Uitsluitend groepen 7/8; lessen zijn voor alle kinderen, niet voor

bollebozen.

5) Vanwege succes zoeken we meer vrijwilligers: om te assisteren of om

nieuwe lessen te ontwerpen of operationeel te maken.

6) Een dankbaar en concreet project

Voor correspondentie of afspraak project proefjesmeesters

Postadres

Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe, Postbus 72, 9700 AB Groningen

Onder vermelding: maak onderzoekers van ze.

Telefoon: 050 - 363 65 97 (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur)

Fax: 050 - 363 72 66 ; E-mail: hovo@rug.nl

Vermelden: maak onderzoekers van ze.

Of mail Hans Muller direct: hhmuller@home.nl