Alles over Niets

2e druk2013

© Samsara Uitgeverij bv, 2013 Samenstelling boelc Han van den Boogaard Script, scenario, regie film: Robert van den Broek, lsmaël Lotz & Pau1 Smit Omslagontwerp: NUs Schoonhoven & Maarten Meeuws

Lay-out: Studio 28, Hillegom

ISBN: 97 8-94-91411-04-5/ Nur 728

Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden zonder schriftelijke toesteming van:

Samsara Uitgeverij bv Herengracht 341, 1016 AZ Amsterdam ww.samsarabooks.com

Voorwoord

((M

oeten we niet eens een f.t.lm maken over non-dualiteit?", vroeg mijn grote vriend Patriek

Kicken een keer door de telefoon. "Tja, laten we dat eens doen", reageerde ik. We waren allebei direct en­thousiast over het idee, maar hadden nog geen notie van de manier waarop zo'n film tot stand moest ko­men. Een week later kwam na afloop van een lezing over non-dualiteit een man naar me toe die zei: ·�

je ooit een film gaat maken, moet je even bellen." Die man was regisseur Roben van den Broek. Bij een eerste gesprek bleken we volledig op één lijn te zitten over hoe de film eruit moest ga zien. We hadden allebei de drive om non-dualiteit op een luchtige en toegan­kelijke wijze te verfilmen.

5

Een maand da kwam cameraman & producer Is­maël Lotz bij Veronica een gesprek van Patriek en mij

opnemen. Na afloop zei ook hij: 'J\ls jullie een keer een film ga maken, moet je maar een seintje geven."

Zo vielen de puzzelstukjes op z'n plaats en was de ba­sis gelegd om de film te verwezenlijken. We bespraken

het idee met Wouter Schopman en Wim Zonjee van uitgeverij Samsara, en ook zij waren direct enthousi­ast. Het idee werd de wereld ingegooid, en in no time doken van allerlei kanten mensen op die mee wilden doen, zoals acteurs, lichttechnici, een geluidsman, een geluidsnabewerker, een redacteur, een visagiste, een songwriter, sprekers, fotografen, productiemedewer­kers, figuranten en vele specialisten op het gebied van non-dualiteit. Ook verschillende instellingen en be­drijven in Helmond verleenden gratis hun medewer­king. In totaal werkten meer dan tachtig mensen ge­heel belangeloos en vol enthousiasme mee aan de film,

het boek en de interviews. Voor mij is dit project een voorbeeld van non-du­

aliteit in de praktijk. Het was mooi om te ervaren hoe moeiteloos en plezierig dingen kunnen verlopen als

mensen niet handelen vanuit controlezucht en eigen­belang. Net als bij ieder project heb je te maken met onverwachte omstandigheden, tijdsdruk en deadlines, maar zonder gepieker en zonder verkramping is er uit-

6

eindelijk gewoon niets aan de hand. Zo bleef alles 'in flow' verlopen en was er een hele relaxte sfeer op de set. Graag wil ik iedereen bedanken voor de leuke tijd tijdens de opnamedagen, en voor zijn of haar bijdrage aan dit bijzondere project.

Tot slot wens ik je veel lees- en kijkplezier toe. En wel­

licht zul je na het lezen van het boek en het zien van de film en de interviews inzien dat er niemand is die deze flm maakte, en dat er niemand is die er naar keek.

PaulSmit

7

Inleiding

Alles over Niets - een intrigerende titel die je doet afvragen wat dat Niets dan is waar kennelijk Alles

over gezegd kan worden. En als dan ook nog blijkt dat dat Niets Alles is wat wij in essentie zijn, ra je als le­zer en toeschouwer al gauw het spoor bijster. Stelt ons bestaan dan Niets voor? Het antwoord is: ja, ons leven voltrekt zich in Niets dat zich voordoet als Alles.

Maar dat is een mysterie, wu je denken, en dat is het ook. Als Niets Alles is, dan zijn wij dus ook dat Niets ... ? Het antwoord is 'ja', en toch ervaren wij ons­zelf als Iets en niet als Alles, laat staan als Niets.

Ramesh Balsekar noemde dit fenomeen, waarbij wij onszelf als een afgescheiden 'iets' ervaren, "Divine Hyp-

9

nosis." Her is gebaseerd op ons duale egodenken. Bij veel spirituele zoekers leeft de opvatting dar het ego de vijand is die hoe dan ook bestreden moer worden. Maar dat is niet zo. Her ego bestrijden versterkt her juist, en bovendien is her ego uitermate functioneel voor de overleving van de soort. Her egodenken houdt in dat ie­dereen zich als een imaginaire, afgescheiden persoon er­vaan en zich identificeert met een persoonlijk lichaam, denken en voelen. Zonder ego zou de eerste mensen­soort zich zonder weerstand re bieden laren oppeuze­len door de eerste de beste T yrannosaurus Rex. Immers, zonder identificatie met een persoon zou deze Homo Ausropirhecus zich als een met alles hebben ervaren, dus ook met de dinosaurus. Her ego, daarentegen, is voortdurend op zoek naar veiliger, beter, mooier. Het wordt gevoed door angst. Maar als wordt ingezien dat het denken altijd een projectie is van verleden na toe­komst, en dat het met het huidige moment niets van doen heeft, dan kan er zich in het individu een diepe ontspang voordoen. De aard van het denken wordt doorzien, het individu wordt zich bewust van de directe ervaring, de enige 'plek' waar het leven zichzelf raakt. Bewustzijn wordt gezien en herkend als 'Niets' dat aan �es' uitdrukking geeft, en als 'alles war er is'.

Die ommekeer kan niet door de persoon bewerkstelligd worden, en blijft een kwestie van 'genade'. Na het mo-

10

ment van zelfrealisatie, ook wel bevrijding genoemd, wordt het individu gevoed door liefde en compassie. Je realiseen je dat je liefde bent en dat dat nooit an­ders is geweest. Je laat je niet meer leiden door angst. Dat wil niet zeggen dat emoties, zoals woede, verdriet en teleurstelling, zich niet gewoon blijven voordoen. Alles gaat gewoon door, maar de emotie of het object dat verschijnt in gewaarzijn, wordt gezien en lost op in totale acceptatie.

Simpel nietwa? Zelfrealisatie: 'a piece of cake!' Toch zit hier nog een addertje onder het gras verborgen, want dit zijn allemaal woorden, en woorden zijn slechts concepten en niet 'het ding zelf'. Met het den­ken (concepten) kun je het denken niet 'passeren'. De eerste zin van de Tao Te Ching luidt dan ook "De Tao die hier beschreven staat, is niet de ware Tao".

Het zogenaamde gevaar van het conceptuele denken is dat we kennis opdoen die we aanzien voor weten, waarna het intellectuele begrip wordt aangezien voor de waarheid. Dit fenomeen wordt ook wel de �vaita Shuffle' genoemd. En toch heb jij, waarde lezer, een boek dat vol staat met woorden in handen, want nut­teloos zijn al die concepten niet, zolang je maar kunt zien dat het vingerwijzingen zijn die je uitnodigen zelf te ontdekken wat waar is.

11

De veertien bijdragen van de verschillende geïnter­viewden zijn juweeltjes over het begrip non-dualiteit. Ze zijn heel divers, en bieden daarom voor elk wat wils. Ook de interviews op de bijgesloten dvd zijn stuk voor stuk inspirerend en uitermate boeiend. Op­merkelijk is ook dat deze beschouwingen over non­dualiteit uitsluitend van de hand van Nederlandsta­lige leraren zijn.

En dan de speelfilm Al over Niets. Toen wij, mijn compagnon Wim Zonjee en ik, door Paul Srnit, Patriek Kicken en Robert van den Broek benaderd werden met het idee een 6lm over non-dualiteit uit te geven, aarzelden we geen moment en riepen we volmondig ]Al Spannend, een film over een dergelijk onderwerp is nagenoeg uniek. Dankzij de belangeloze inspanning van velen is er iets tot stand gekomen dat er mag zijn. De film Alles over Niets belicht de basisbeginselen van de non-dualiteit aan de hand van herkenbare situaties, waarin op zeer toegankelijke en luchtige wijze stap voor stap helder wordt gemaakt dat alles gaat zoals het gaat, en dat alles Bewustzijn is.

Eén ding moet me nog van het hart. De film is ge­maakt met een knipoog, en zo hoort het ook, want dit hele onderwerp van non-dualiteit en zelfrealisatie is geen strijd op leven en dood. Het gaat niet om

12

iets heiligs, maar nodigt je ertoe uit het leven ook met een knipoog en vooral met passie te leven en te genieten van alles wat zich aandient, wetend dat alles volmaakt is zoals het is. Verlicht of niet verlicht, het maakt niets uit!

Ik wens de lezer en de kijker heel veel non-duaal ple­zier!

WVuter Schopman

Uitgever Samsara

13

Voorwoord

Pau/ Smit Inleiding

WOuter Schopman Non-dualiteit

Pau/Smit Non-dualiteit is niet

Inhoud

het tegenovergestelde van dualiteit fan Koehoorn

De weg uit alle verhalen

jan van De/dm De dynamiek der tegendelen

]oanika Ring

5

9

17

27

37

49

15

hyperventileren en worstelde met angstaanvallen. Hij ging op zoek naar literatuur over dit soort problemen, om te kijken of er iets aan te doen was. Tijdens die zoektocht stuitte hij op een klein boekje van Wolter Keers, Yoga als Kunst van ha Ontspannen. Het bleek veel meer te bevatten dan alleen maar ontspanningsoe­feningen. Sommige passages riepen een koortsachtig gevoel van begrip en inzicht bij hem op. Hij kreeg het gevoel dat wat hij in het boekje van Keers las precies aansloot bij de manier waarop hij naar de wereld keek. Toen hij eenmaal wist in welke richting hij moest zoe­ken, groeide zijn boekenkast snel. Alle boeken van

Nisargadatta, Krishnamurti Qiddhu en U.G.), Osho, Jean Klein en Krishna Menon had hij binnen een paar jaar gelezen. Uiteindelijk kwam hij via het boek Be­wustzijn bij zijn leraar Alexander Smit terecht.

Binnen een maand of drie waren alle vragen opge­lost in een helder weten. Hij had nog wat vooringeno­men ideeën over hoe een advaitaleraar eruit zou moe­ten zien en zich zou moeten gedragen, en die moesten uiteindelijk ook nog overboord. Daarna bedankte hij zijn leraar en heeft hij hem nooit meer gezien.

In 1998 kwam het bericht van Alexanders dood. Hoewel Jan al jaren niet meer met non-dualiteit bezig was geweest, was hij geschokt door het bericht. Vrij snel daarna kwamen er teksten en fragmenten opbor­relen, en zette hij een website over zelfonderzoek op.

28

Daarna ging hij op uitnodiging satsang geven. Tot op de dag van vandaag verwondert hij zich erover hoeveel er te zeggen valt over iets wat zelf geen eigenschappen heeft, maar wel alle eigenschappen mogelijk maakt.

Non-dualiteit is niet het tegenovergestelde van

dualiteit

Voordat we het over non-dualiteit gaan hebben, is het wellicht verstandig om eerst eens te kijken wat duali­teit eigenlijk is. Voor elke eigenschap die we kunnen verzinnen, is er ook een eigenschap die het tegenover­gestelde betekent. Met andere woorden: als we ergens een eigenschap aan toe kunnen kennen, dan hebben we het over dualiteit. We kunnen alleen over hoog praten omdat er ook laag is. Alle tegenstellingen wa

onze ervaringswereld uit bestaat, horen bij elkaar. Dat merk je zodra je gaat proberen één van de uitersten naar je toe te halen en het andere te vermijden.

Als je kijkt naar het dagelijks leven, dan is dat in de meeste gevallen een aaneenschakeling van pogin­gen om de leuke dingen op te zoeken en de vervelende dingen te vermijden. Maar leuk en vervelend zijn el­kaars tegendelen, en je kunt niet alleen maar de helft

29

wel willen en de andere helft niet. Laat ik het anders formuleren: je kunt dat wel willen, maar het is niet

realistisch. De werkelijkheid is: zodra je de ene kant nastreeft, is de andere kant er ook. Het is te vergelijken

met een weegschaal: als je gewicht legt op de ene kant, gaat de andere kant omhoog. Het einde van iets leuks

is altijd vervelend, en het einde van iets naars is altijd prettig. Een ander voorbeeld is het krijgen van kin­deren. Dat is een fantastische gebeurtenis in je leven, maar ook meteen de introductie van een zware ver­antwoordelijkheid. En je wilt er al helemaal niet aan

denken dat ook je kinderen ooit zullen overlijden. Er komt dus een grote hoeveelheid geluk in je leven, maar tegelijkertijd een groot aantal zorgen.

Sommige mensen proberen zowel de leuke dingen als de narigheid buiten te sluiten, bijvoorbeeld door zich af te zonderen, of door afstand te doen van alle bezittingen. Dat is een andere tactiek dan proberen de fijne helft binnen te halen en de rottige helft te vermij­

den. In feite hou je dan gewoon alles buieen de deur. Het is een rustig leven zonder dieptepunten, maar

daardoor mis je wel de hoogtepunten. Bovendien kan het nog altijd fout ga; je kunt ziek worden, of steeds maar blijven piekeren over allerlei zaken.

In de advahatraditie wordt het accent niet gelegd op dualiteit, maar op non-dualiteit. Wat wordt daarmee

30

bedoeld? Alles wat je waarneemt, heeft eigenschappen die je kunt beschrijven. Maar hoe komt het dat dat mogelijk is? Dat wat het waarnemen mogelijk maakt, kunnen we niet aanwijzen. We kunnen alleen maar dingen met eigenschappen aanwijzen, maar van waar­uit wijzen we dan? We kunnen tijd en ruimte beschrij­ven, eenvoudigweg omdat die kenmerken hebben zoals meters en seconden, maar we nemen die eigen­schappen waar vanuit een tijd- en ruimteloos beginsel. Dat beginsel heet non-dualiteit. Er zijn meer namen voor: Absoluut Bewustzijn, Stilte, Liefde, Leegte, en dan noem ik er nog maar een paar. Sommige men­sen noemen het God, weer anderen Parabrahman. De naam doet er niet toe, het gaat om de essentie waar­naar verwezen wordt.

Veel spirituele zoekers maken de klassieke fout om

die non-duale beginsel te ga najagen alsof het iets zou zijn dat te bereiken is. Dan ben je dus toch weer bezig een bepaalde toestand of staat te vinden, die na­tuurlijk ook weer bepaalde eigenschappen heeft waar­van je hoopt dat die eeuwig ga duren. Misschien heb je wel eens gelezen over eeuwige blis, of een harmoni­euze staat van zijn die je via veel meditatie ten deel zou kunnen vallen. Gelukkig werkt het niet op die manier, want als je het zou kunnen verwerven, betekent dat automatisch dat je het ook weer kwijt zou kunnen ra­ken. Die Stilte waarin de hele wereld der verschijnselen

31

gezien wordt, kun je echter nooit verliezen, omdat je die bent. De waarheid zul je nooit in verschijnselen vinden, want het ene verschijnsel is niet meer waard, of meer waar, dan het andere. De waarheid ligt niet in het midden (Alexander Smit).

Nu hebben wij in het westen een beetje de pech dat onze hele opvoeding en maatschappij zich in de sfeer van bereiken afspelen. Al heel jong krijg je de vra

'Wat wil je later worden?' Op het gebied van opleiding, sport, relatie en carrière is het zeer belangrijk dat je iets tot stand brengt, anders word je niet gelukkig en ben je mislukt. Zet een half uurtje de tv aan, of lees een krant door, en je krijgt via reclame een stuk of vijftig signalen dat je beter, mooier, slanker, succesvoller, rijker, enzo­voort kunt worden. Het is dan ook geen wonder dat bijna iedere op het spirituele pad die insteek hanteert. Men gaat 'aan de slag', of 'werken aan zichzelf. En dat is nu precies de reden dat we in de problemen zijn geko­men, want daardoor vergeten we dat we de Liefde zijn die alles waarneemt en accepteert.

Wat dan va de tweede fase is, is dat je ophoudt met je best doen. Van een actieve zoeker word je dan

een luie zoeker, ma wel nog steeds een zoeker die een beloning verwacht voor zijn luiheid. Iets laten is exact hetzelfde als iets doen. Een later is een doener.

Als je een beetje mazzel hebt, kom je uiteindelijk een authentieke advaitaleraar tegen. Die kent alle

32

trucjes en herkent ze ook onmiddellijk bij de men­sen die hem bezoeken en vragen stellen. Wat er dan gebeurt, als je tenminste integer zelfonderzoek wilt doen, is dat alle vluchtwegen worden afgesneden. De poten worden onder je stoel vandaan gezaagd, waardoor je letterlijk geen poot meer hebt om op te staan. Je zult in ieder geval nooit te horen krijgen dat je het 'goed doet', of dat je 'lekker bezig' bent. Een advaitaleraar zal je vertellen dat waarnemen vanuit non-dualiteit geen activiteit is die je kunt doen of la­ten, maar dat het volkomen moeiteloos en spontaan plaatsvindt. Het is geen verdienste, maar gewoon je ware natuur. Je bent het oneindige beginsel dat waar­nemen mogelijk maakt en waar alle eigenschappen en dualiteiten in verschijnen.

Voor de meeste mensen begint de spirituele reis met een vonk van herkenning, die oplicht zodra ze horen over non-dualiteit. Immers, je bent al wat je bent, an­ders was er geen herkenning mogelijk. Dat je jezelf om wat voor reden dan ook bent gaan aanzien voor een rij­tje gedachten, betekent naruurlijk niet dat er werkelijk iets veranderd is. En zo zal er ook niet werkelijk iets veranderen als je eenmaal hebt gezien hoe de misver­standen precies in elkaar steken en wat je ware naruur is. De bezoekers van mijn satsangs vragen wel eens aan mijn vrouw: "Hoe is hij nou in het echt?" Maar

33

in het echt is er geen 'hoe'. Er bestaat niet zoiets als verlicht gedrag. Ook gerealiseerden kunnen chagrijnig

zijn, of vrolijk. Er wordt soms gedacht dat iemand die zijn ware natuur heeft ontdekt, één is geworden met zijn omgeving. Maar dat is de grootste onzin die er bestaat. Je kunt niet één worden met iets waan je

nooit afgescheiden bent geweest. De illusie van afge­scheidenheid wordt doorzien, en dat is iets heel anders

dan eenwording. Desalniettemin heb ik wel een tip voor mensen die

serieus zelfonderzoek willen doen: loop er niet mee te koop, want voor je het weet zit je in een 'ik-ben-goed­

bezig' -sfeer. Kijk rustig voor jezelf hoe het zit en stel je vragen aan iemand die het pad tot het einde toe heeft

afgelegd en die je vertrouwt. En ga niet op de stoel van

je goeroe zitten en zeggen dat er 'geen pad' is. Want

als je dat zou weten (dus niet herinneren, maar w�ten),

was je zelfonderzoek allang verdampt.

Er zijn altijd wel uitspraken die je meer raken dan andere, of die dieper doel lijken te treffen. Pik die er­

uit en ga daarmee aan de slag. De kunst is om op een

alerte, ontspannen manier bezig te zijn, zonder van de hak op de tak te springen. Mijn leraar Alexander Smit gaf ooit het volgende voorbeeld; "Als je een kat per ongeluk buitensluit, gaat hij rustig voor de deur zitten en kijkt alleen maar naar die deur. Het kan lijken of

hij daar heel rustig zit, maar exact op het moment dat

34

je die deur weer opendoet, glipt hij naar binnen, alsof

hij de hele tijd in de startblokken zat. Dat is het soort aandacht dar je nodig hebt bij je zelfonderzoek."

Nog een advies: aan veel zogenaamde spiritualiteit kleeft de associatie dat her leuk en warm en gezellig en harmonieus moet zijn. Maar zo werkt her uiteraard nier. Als je echt op zoek bent naar waarheid, zul je ook

minder leuke dingen tegenkomen. Je hele investering

in jezelf als persoon gaat er bijvoorbeeld aan, en dar zou best wel eens confronterend kunnen zijn. Je hebt

ik weet niet hoeveel aandelen Jan, Pier of Ans gekocht, en die zijn ineens waardeloos geworden. Ga er maar aan staan. Maar aandelen zullen altijd delen zijn. En

wat je werkelijk bent, is meer dan de som der delen. Je bent het non-duale beginsel dar alle vormen van dua­liteit mogelijk maakt. Dat is wel even wat anders dan een denkbeeld dar van her ene op her andere moment

verdwenen kan zijn, nietwaar?

35

mananda was geweest, en die her gedachtegoed van de advaita vedanta als eerste in Nederland introduceerde. Toen Jan hem vroeg: "Hoe komt her dat ik niet weet

wat Uefde is?", antwoordde Keers: "Omdat liefde het enige in de wereld is dat je nooit kunt vinden. Dat ben je". Van hem leerde hij dat veel mensen zich proberen te bevrijden van hun ogenschijnlijke gebondenheid aan de wereld, maar dat het niet om de vrijheid van

de vogel gaat, maar om de vrijheid van de lucht. Na de dood vanKeers in 1985 dacht diens omgeving dat Jan zijn werk voort rou zetten, maar hij trok zich terug

in Zuid Frankrijk. Daar bestudeerde en herkende hij in de Odysseus een beschrijving van de drie verschil­

lende wegen 'naar het al thuis zijn' . Hij schreef hiervan zijn versie met roelichting om mensen te helpen uit de verschillende wegen naar het 'al thuis zijn' hun eigen 'weg' te herkennen en. Sinds 1998 houdt hij jaarlijks terugkerende bijeenkomsten en retraites in Frankrijk, België en Nederland.

De weg uit alle verhalen

Er is maar één Zijn, en dat Zijn deel je met God. Waar

ik over spreek is dat we eenheid zijn, dat is alles. Je bent da al (daarom heet het 'realisatie' en niet 'bereiken') - bij jezelf als geluk, als stabiliteit, als onveranderlijk

38

ervaringloos Zijn, als de toestand voordat het dromen begon, als liefde. Je bent Een, terwijl het lijkt alsof je duizend dingen bent. Waar het om gaat is hoe je alle splitsingen en onderscheiden binnen die Eenheid kunt leren herkennen en ontmantelen als niet wa terwijl ze er wel degelijk lijken te zijn.

Er lijkt een soort bereidheid nodig te zijn om uit het egopattoon te komen. Dat kan op meerdere ma­nieren, bijvoorbeeld via de herhaling, via het steeds herinneren of bevestigen van wat we wezenlijk zijn. Een andere manier is het direct ervaren hoe simpel het is om te Zijn. Dat noem ik 'suizen'. Het Zijn dat ik nu volg, is bij iedereen al 'aangevinkt'. Dat delen we al, en wat ik probeer te doen is je re leren da je aandacht

op te richten.

Wat is dichterbij? Het kennen in ons, of het verhaal dat door ons kennen gekend wordt? Ons kennen-zijn is

dichterbij! Wat heeft het voor zin om het ervaringen­verhaal in te gaan als je mag zien dat je da als kennen­zijn toch niet echt kunt komen? We kunnen ons ken­nen niet verlaten, dus kunnen we ook geen werkelijk contact hebben met iets dat gekend kan worden! Wat we w�l kunnen, is het verhaal ontmantelen en door­

zien, door steeds weer te vragen: 'Waar woon ik nou, in het verhaal of in het kennen van dat verhaal? In het

kennen ervan!' Als je dat durft te gebruiken tijdens je

39

interacties, in de praktijk van het schijnbaar geschei­den zijn, geneest dat het afgescheidenheidsdenken. Dan ga je steeds beter en vlugger zien: waarom zou ik nog 'moord en doodslag' plegen om in het gekende, in een of ander verhaal, gelijk te krijgen van een ander, terwijl er in ons kennen geen twe Zijnen zijn?

Het gaat om de weg uit elk verhaal. Ma de weg uit het verhaal is anders als je op een mooi meditatieplekje zit. Als je kinderen en je partner en je werk ver weg zijn is het gemakkelijker om uit het verhaal te blijven dan tijdens je interactie met hen. Om dan iedereen als on­schuldig en al-Een met ons kennen-zijn te zien, is niet zo eenvoudig. Ramana Maharshi zei: "Ik heb mijn hele leven geen vrouw gehad, maar als ik iemand een ad­vies mag geven: trouw. Dan kom je alle tegenstellingen tegen en kun je het beste oefenen om daar niet in te trappen en jezelf en de zogenaamde ander als Eenheid te zien, in plaats van als afgescheiden van elkaar".

De dualiteit bestaat uit tegenstellingen: mooi/lelijk, vrouw/man, gezond/ziek, levend/dood, rechtvaardig/ onrechtvaardig. Zodra er zo'n tegenstelling naar bo­ven komt, piept het gewaijn van liefde, van dat al­Een-zijn van het kennen in ons, de achterdeur uit. Het corrigeren van het egodenken moet een automatisme worden. Het egodenken is er bewust op gericht om jouw ongemanifisteerde aandacht-zijn vast te houden in een droomverhaal. Je kunt tegenkracht bieden door

40

het ego-denken steeds te corrigeren met 'het is niet waar'. Zo wordt het innerlijk weten verankerd, waar­door je dat wat er lijkt te zijn niet meer serieus hoeft te nemen, maar je er tegelijkertijd schijnbaar wel gewoon in meedoet. Als je dat omarmt en bereid bent te le­ren, zal dat in het begin slechts af en toe zijn vruchten afwerpen, maar op den duur steeds meer, totdat het iets vanzelfsprekends wordt. En dat in elk facet, hoe minuscuul ook.

Na mijn jarenlange gezoek naar meer en betere hulp­middelen die ik mensen zou kunnen aanreiken, en waarvoor ik eerder de Odyssee en de stoelendans had gebruikt, kwam ik rond 2007 de Cursus in Wonderen tegen, waarin wordt gezegd: "Ik ben al thuis, ik ben veilig, ik woon in God". Ga dat ma zeggen als je hoofdrolspeler beweert zich slecht of bang te voelen en schuldige bijrolspelers zoekt. Door dit te oefenen en in alle situaties te gebruiken, wordt het een natuurlijke innerlijke beweging die steeds meer kracht krijgt. Zo bied je, door die teksten te herhalen, tegenwicht aan de droomkracht van de dualiteit, die overal in verwe­ven zit. Wat je ook lijkt te doen of te laten, het maakt niets uit. Je lijkt dan iets te doen, maar dat is alleen ogenschijnlijk zo. Net zoals bij aikido en bij vastu-tan­tra handel je en handel je tegelijkertijd niet: wu wei. Er gebeurt schijnbaar iets, want er is een waarneming

41

van een ervaring, terwijl je kennen-zijn niks doet. Dus een gedachte als: 'Ik voel me slecht' corrigeer je met: 'Er is het kennen da, en dat kan zich niet goed of slecht voelen, want dat is al thuis bij God'. Door herhaling hiervan ga je dat steeds meer verankeren. Je krijgt meer rust doordat je het aangeleerde duale pijn­denken kwijtraakt, en zo wordt het vernouwen in je al-thuis-zijn weer je natuurlijke basis.

Je moet bereid zijn te leren je ego-gedachten en -ge­voelens niet meer serieus te nemen en je ervan bewust te worden dat je elk moment een keuze hebt: stap ik

in de ellende van iets gekends zijn, of verwijl ik in de rust en vrede van ons al-heel-en-Een-zijn? En zelfs al stap je schijnbaar in de ellende, dan nog kun je tegelij­kertijd zien: ik als ongemanifesteerd kennen-zijn ben al thuis, dit wat hier lijkt te gebeuren is niet waar. Dat is hetzelfde als sneller schieten dan je schaduw: steeds maar weer terug naar onze kennendheid, je basis, je thuis-zijn, de toestand vóór je dromen begon te ma­ken. Het is steeds maar weer teruggaan naar ons Zijn zelf. Op ontelbare slimme manieren probeen het du­ale egodenken steeds weer door middel van schuld- of angstgevoelens aan de hand van verhalen over verleden en toekomst een droom te bouwen: 'Ik heb het niet goed gedaan', of 'Hij hoon dat niet te zeggen'. In wat voor vorm dan ook, dat 'oorlogsdenken' zal altijd weer

42

opduiken. De dualiteit kent geen andere mogelijkheid dan een splitsing aan te brengen, twee kampen te creë­ren en je dan uit te spelen door je wijs te maken dat je niet bij het goede kamp hoon, of dat het andere kamp fout is en weg moet of gecorrigeerd dient te worden. In de dualiteit is de keuze altijd tussen twee. Ik kies altijd voor de realiteit, en die is al-Een. Dat is geluk. '

Je moet er dus verdomd zeker van zijn dat het altijd, hoe dan ook, ellende geeft in die tweeheidsdroom. Dat is de gemakkelijkste truc om met je aandacht uit pijndromen te blijven en voor het stille eenheid-zijn in

ons te kiezen. Dan ga je zien dat je vanzelf meer rust krijgt in je leven doordat je ophoudt om tijdens de handelingen, die je nog steeds lijkt te doen, onbewust in de oorlog te stappen en je je eigen gelukspositie niet vergeet. Laat dat wat je geholpen heeft deze plek te hervinden het maar regelen. Jij geeft je over aan dat wat we wezenlijk zijn, en dat is tevens het einde van elk doenerschap.

Je kunt niet echt iets doen, maar je kunt wel bereid zijn te leren alert te blijven. Als iemand op me afkomt om me aan te vallen en ik zie dat tijdig aankomen, dan

loop ik weg. Maar als ik niet meer weg kan, blijf ik alen; blijf ik zien dat er geen Jan en geen ander is en dat we al-Een zijn. Ons kennen is Een. Zo verstil ik en wacht ik in de veilige stilte van liefde-zijn tot de op-

43

lossing zich aandient. Ik weet dat de aanvaller, op het moment dat er aangevallen wordt, kwetsbaar is en pijn moet ervaren en zich niet bewust is van zijn onschuld. Hij moet een hele beweging rnaken om mij aan te val­len, wat een vorm is van toenadering zoeken, vanuit een verlangen tot delen. Dat geeft jou de tijd om opzij te stappen en liefde-zijn te delen, in plaats van pijn die verdeelt. Je hebt geen vijand meer tegenover je, geen moeilijke collega, geen ex, geen partner, kortom: geen wereld meer, want dat is allemaal droom. Je zit niet met anderen, je zit met jezelf, met je overtuiging dat er een wereld en anderen bestaan. En als ik zie dat Jan daarin bijvoorbeeld een fout maakt door bepaalde woorden verkeerd te gebruiken of zo, corrigeer ik dat in mijzelf en zie Jan dan bijvoorbeeld 'sorry' zeg. Zo

ma ik die zogenaamde ander en mijzelf onschuldig en weer Een, thuis in liefde-zijn. Dit is wat de Cursus in Wonderen 'ware vergeving en het aanvaarden van de verzoening' noemt.

Er bestaat geen rechte weg door een leugendroom. Er zit geen eerlijkheid in een leugen. De enige weg door een leugen is steeds symbolisch opzij gaan naar een­heid-zijn en je niet meer schuldig voelen dat je opzij stapt met een smoes, dat je niet meedoet met de leugen die voor de ander echt lijkt. Je gaat dan steeds meer dingen zien die je voorheen niet zag, ma daar moet

44

je wel constant uitblijven, zonder dat de zogenaamde ander dat opmerkt.

Ik heb naruurlijk als Jan ook een verleden/toe­komstverhaal waarin ik van alles geprobeerd heb en waarin ik heb mogen sneuvelen als Jan en zo tot over­gave heb mogen komen. Jan heeft net als 'jan en alle­man' geprobeerd stabiliteit te vinden m(t Jan. Dat gaat niet. Je moet dus zien dat elke nederlaag van jezelf als persoon geen nederlaag is, maar juist genade. Uitein­delijk heb je dan geen enkel probleem meer met het feit dat jij als persoon, en alle andere 'personen' in de droom, aan alle kanten tekort schieten. Sterker nog, ik

stimuleer je om daar goed naar te blijven kijken, om elk zoeken naar speciaalheid te stoppen, en om geen stabiliteit te zoeken in wat niet stabiel is. Er is in deze droom geen stabiliteit mogelijk, of je moet instabiliteit als stabiliteit zien. Er is alleen stabiliteit, ofwel blijvend geluk, in ons Zijn. Wat is nou het lekkerst: 'iets' zijn, of gewoon Zijn? Niet 'iets' zijn, want zo gauw ik iets gekends word, krijg ik al gelijk een punthoofd met zintuigen en een geslachtsorgaan. Je hoeft die zintui­gen en geslachtsdelen niet letterlijk af te snijden (zoals Odysseus). Het gaat om het afsnijden van hetg(loofin iets wat niet echt bestaat, en om het kiezen voor wat wel echt liefdevol en stabiel in ons is.

Er is geen buiten. Er is alleen maar binnen, en dan niet binnen het lichaam, maar binnen het ge-

45

waarzijn/bewusttijn. Het gaat erom dat je door de enorme kracht waarmee je deze pijndroom hebt ge­maakt heen leert breken met je nog sterkere kracht van liefde. Het is een verdroming in het kennen zelf die je er onmiddellijk met wortel en al uit moet ruk­

ken zodra het schijnbare gebeuren in de droom plaats lijkt te vinden. Je van je objectloze aandacht-zijn be­wust blijven, geeft je de kracht om weer naar het 'al­thuis-zijn' te gaan en daar te zien dat je nooit weg was. Maar daarvoor moet je je er eerst bewust van worden dat je op die positie zit, en dat je de macht hebt om die keuze te maken.

Het maakt niet uit welke weg je (schijnbaar) bewan­delt naar waar je al bent. Alles mag. Alles wat werkt,

doe ik. Ik heb geen principes. Wat werkt, werkt. Maar ook het leven louten je, want elke ontmoeting is een uitnodiging om te ootoorlogen en eenheid te delen, om echte gemeenschap te ervaren. Je kunt, als je bereid bent eenheid te hervinden, zien dat je steeds opnieuw

geholpen wordt, bij elk facet van het geheel. Maar je hebt het velal niet door, omdat je jezelf toch als per­soon serieus blijft nemen.

Het gaat mij niet om goed of slecht. Ik kijk gewoon

naar wat er gebeurt. Je zogenaamde doenerschap wil je laten geloven dat je leven een reis van gisteren naar

morgen is. Maar is er een gisteren? Nee, er is slechts het

46

kennen van een gisterenverhaal! Het is een gedachte in het nu van ons onveranderlijke kennen-zijn.

Begin nu maar. Ga maar vergeven, ga maar zien dat het niet wa is en nooit gebeurd is. Dat is echt oot­oorlogen, ware vergeving. De herhaling hiervan geeft je steeds dieper inzicht. Het bekrachtigt de waarheid, door steeds weer de persoon en zijn wereld opzij te zetten, door steeds bij alles wat je doet de aandacht op het Zijn gericht te houden, en door tegengas te geven aan de oorlogsgedachte, aan de hand van een tegenge­dachte: 'Het Zijn is er eerst, dus ben ik al oké, ik ben

al thuis.' En je mag alles door elkaar gebruiken, alles wat jou op dat moment helpt om je bewust te zijn van

je Zijn. De ene dag helpt bijvoorbeeld een zin uit de Cursus in Wonderen, de andere dag een uitspraak uit de Odyssee of van Atmananda, de leraar van mijn le­raar. Zulke teksten helpen je en bieden je de mogelijk­

heid om uit het oordelen, uit de dualiteit te stappen en terug te keren van nooit weggeweest.

Flexibel zijn daarin, is heel belangrijk. Het maakt niet uit welk boek je leest, het maakt niet uit welke

ogenschijnlijke weg je bewandelt, het maakt niet uit wat je ogenschijnlijk doet. Het gaat er alléen om dat je je ervan bewust wordt dat je wakker kunt worden uit je eigengemaakte pijndroom, dat je er al bent als het geluk-zijn zelf en dat je dat moet zien te integreren in het dagelijkse bestaan, en dat je daarin alles heel weet

47

waar te nemen en in zich op te nemen, waardoor er een sterke nadruk kwam te liggen op dat wat is in het huidige moment, op het Gewaarzijn van de handelin­gen die zich één voor één in dat Gewaijn aandie­

nen. Achteraf beschouwt ze het als haar belangrijkste spirituele training.

In de loop der jaren begon Joanika steeds inten­siever te zoeken naar de essentie van de verschijnselen

die ze waarnam, en de redenen waarom mensen hun mogelijkheden niet tot uitdrukg kunnen brengen. Uiteindelijk kwam ze uit bij twee basisvragen: 'Wat is bewustzijn?' en 'Wie ben ik?'. In de advaita vedanta herkende ze vervolgens een spirituele stroming die hel­der maakte wat ze als kind al had gekend en geweten. Het onderricht van Alexander Smit sloot daar voor haar gevoel het duidelijkst bij aan. Gedurende de laat­ste drie jaar van zijn leven woonde ze de zomerweken

en weekends bij die door hem werden gehouden in Garde ren.

Op 22 december 1998 vond er bij Joanika geheel onverwacht een blijvende verschuiving plaats in het Gewajn. Gedragen en geslagen door een leven van grote vreugde en intens lijden bleek totale overgave

voor een verrassing te zorgen: het wegvallen van de identificatie met 'ik'. Tijdens de dialogen die ze al tien

jaar voert, kan ze steeds weer vanuit verschillende en vaak alledaagse invalshoeken naar het wezen van non-

50

dualiteit verwijzen en de wetmatigheden laten zien van het droommechanisme dat we leven noemen. In haar komen de helderheid en neutraliteit van een 'wijze' sa­men met compassie en de praktische insteek van een levend mens.

In 2006 verscheen haar autobiografische boek Be­wustzijn -Zoek je iets?, dat recent in een nieuwe versie verscheen onder de titel Bewustzijn -Zoek jij ook iets?, en in het Engels onder de titel Consciousness -Are you looking for sarnething too? Alle drie de boeken zijn te bestellen op de website van Joanika: www.joanika.nl

De dynamiek der tegendelen

Als je ineens, zonder erbij te denken, tot handelen komt en er onverwacht iets uit voortkomt dat je ware wezen weerspiegelt, is er sprake van non-dualiteit. Wow! Dat zijn de mooiste momenten van je leven. Dat alleen is de non-duale uitdrukg van de liefde die je bent.

Je voelt je het ellendigst als er sprake is van duali­

teit, als je niet tot handelen kunt komen uit angst dat er niet van je gehouden wordt door wat je doet, denkt of voelt, en je je gedrag hebt aangepast - als angst je

de vrijheid belet jezelf te zijn. Je weet op dat moment dat je volledig voorbij bent gegaan aan de natuurlijke impuls die vanuit je ware natuur opborrelt. Je verliest

51

door dit verraad telkens je integriteit ten opzichte van je ware wezen.

Leven, wijsheid, vrijheid, liefde, bewustzijn, vre­de, vreugde en gelukzaligheid verwijzen allemaal naar non-dualiteit. Je diepste verlangen is niet om te ge­loven, maar om te weten dat non-dualiteit je wezen is. In je oorspronkelijk non-duale gewaarzijn bestaat alleen erkenning van wat is. Waarnemen op zich is uitsluitend mogelijk door contrasterende tegenstel­lingen. Vanuit je non-duale blik zie je de contrasten als gelijkwaardig, en niet als tegenstrijdig. Elke te­genstelling is een uitdrukking van één enkele energie. Een potlood bijvoorbeeld heeft twee uiteinden die elkaars tegendeel zijn. De puntige en de stompe kant geven het contrast. Stel je voor dat het nu niet om een potlood gaat, maar om een gebeurtenis. Het contrast bestaat uit 'leuke gebeurtenis' tegenover 'niet leuke gebeurtenis'. Wil je uitsluitend de 'leuke' gebeurtenis ten volle beleven en niet ook de 'niet leuke' gebeurte­nis, dan ervaar je dualiteit, en dat geeft problemen. Als je de 'niet leuke' kant weigert te beleven, zul je de 'leuke' kant ook niet meer ervaren. Het een kan niet zonder het ander. De dynamiek, de beweging die heen en weer golft tussen de tegendelen, is wat je als het leven ervaart.

Leven kan alleen maar verwelkomen, omdat Be­wustzijn niet anders kan zijn dan non-duaal, één zon-

52

der twee. Het is alle dingen die in het non-duale ge­wan weerspiegeld worden.

Een van de dingen die je je misschien bent gaan af­vragen, is: 'Waarom ontstond in mij het geloof in de persoon, en daarmee de dualiteit, terwijl liefde het enige is dat er is?'. Het antwoord is: om compassie te ontwikkelen. Als klein kind kun je zomaar in één ruk

een handvol snorharen uit de snuit van de hond trek­ken zonder te weten dat zoiets pijn doet. Compassie maakt het verschil.

Pas als je fysieke pijn, vreugde en verdriet aan den lijve hebt ondervonden, kun je compasie voelen. Compassie is een volledig ontwikkeld vermogen tot betrokkenheid, tot intens voelen en inleven. Wat zich ook voordoet, je bent een en al compassie. Je oordeelt niet. Je geeft geen ongevraagd advies. Je neemt het ver­haal niet over. Je kunt alleen nog 'stil' luisteren, erbij zijn. Alles wat zich vrijelijk uitdrukt, verliest zijn ener­getische lading en lost op. Als er sprake is van compas­sie weer je niets af en haal je niets naar je toe. Je erkent alleen wat is. Dat is de zuivere non-duale weerspiege­ling. Via compassie heeft je ware wezen zich als geluk­zaligheid kenbaar gemaakt.

Als kind ben je die non-duale gelukzaligheid zelf

Daarom ben je je er ook niet van bewust, totdat je een contrastervaring krijgt. Die contrastervaring laat

53

je opeens het gemis van die gelukzaligheid voelen, en ma dat je niet zult rusten totdat je de gdukzalig­heid hervindt. Door het weken ontstaat een dynami­sche golfslag russen afweer en verwelkoming van de tegendelen. Die dynamiek geeft je de beleving van een wereld die buiten je lijkt te bestaan. Zodra je je iden­tificeert met één van de twee elementen binnen een tegenstelling, word je dat element, en kun je het niet meer waarnemen. De andere helft wordt afgesplitst omdat je je da niet mee wilt identificeren. Maar je kunt het afgesplitste deel wel altijd als object waarne­men, waardoor je denkt dat dt:zt de ander of de wereld is. Al die afgesplitste, waeembare objecten worden bijeengehouden door je geheugen. Je beleeft feitelijk jouw idee over de wereld.

Als jong kind beleef je alles nog als 'niet-twee'. Je erva geen afgescheidenheid. Het uitstralende licht van het keuzeloze Bewustzijn dat door je kinderogen schijnt, is je natuurlijke staat. Je bent als kind uitslui­tend NU aanwezig. Taal heeft geen enkele betekenis voor je, laat staan begrippen als verleden en toekomst. Je bent integer ten aanzien van de oorspronkelijke fa­brieksinstelling van je lichaam. Als mensenkind heeft je lichaam een individuele aard, en weet het niets van moraal. De loutere onschuld van een kind raakt je als volwassene diep, want die onschuld is je eigen on­schuld die werd geschonden.

54

Geleidelijk aan krijgen woorden echter steeds meer betekenis voor je. Je leert je eerst te identificeren met de naam die kennelijk bij je lichaam hoort. Je hebt enerzijds een zekere mate van identificatie met je li­

chaam nodig, dat is een natuurlijk gegeven. Dieren hebben dat ook, anders zou hun lichaam niet kunnen overleven. Maar als je als kind een geheim kunt be­waren, lijkt er gevoelsmatig voor jou een binnen- en een buitenruimte te ontstaan. Geleidelijk aan leer je die binnenruimte als een (lichamelijke) plek te be­schouwen waar(in) jij je bevindt, en die je bmt. Je onbegrensde aanwezigheid, je Zijn, wordt denkbeel­dig begrensd door die aanname. De betoverende glans van helder licht dat normaal door je ogen straalt, lijkt gebroken. Je ondergaat de eerste traumatische bele­ving van het besef van afgescheidenheld. Je beleeft een gigantische contraStervaring als je gedrag onverwacht niet in goede aarde valt. Je ontmoet agressie. Je krijgt te horen dat je niet deugt. Je schrikt je rot als klein kind. Je weet niet wat je fout hebt gedaan. Je voelt een rare ondraaglijke spanning. Je barst in huilen uit om de negatieve spanning kwijt te raken. Op zo'n mo­ment kom je te weten dat je er wd mag zijn, maar al­leen onder bepaalde voorwaarden. Je mag wel dit zijn, ma je mag niet ook dt:zt zijn.

Op het moment dat je intenties anders worden opgevat dan je ze bedoeld hebt, worden ze niet weer-

55

spiegeld. Je erva dan existentieel verdriet en een ondraaglijk isolement. In feite sta je versteld van het onbegrip dat je ontmoet.

Je paradijselijke staat is geen ervaring, want je bent er een mee. Maar als kind word je dus letterlijk uit-een gezet. Feitelijk word je 'uit Jezelf ' gezet. Wat je werke­lijk bent, mag je niet langer zijn. Je mag nu alleen nog maar de ene helft van de heelheid zijn. De andere helft mag je niet meer in het openbaar tonen. Die moet je aan anderen overlaten of onderdrukken. Uit die ver­eiste wordt een afweersysteem geboren dat het pijn­lijke effect van de ontkenning van je onschuld moet bedekken. Je verliest daardoor ongemerkt het contact met je oorspronkelijke heelheid.

Daarnaast leer je het contrast tussen goed en kwaad kennen. Voor je lichaam voelt 'goed' als eenheid, en dus als veilig. 'Kwaad' voelt als afgescheidenheid, en dus als onveilig. De gewaarwording van lichamelijke bedreiging brengt existentiële angst voort. Vaak ont­breekt het besef dat angst een bufferfunctie heeft, bedoeld om niet voortdurend met die bedreiging te hoeven leven. Zolang je lichaam nog niet volgroeid is,

bedekt angst alle bedreiging die niet tot in je diepste wezen mag doordringen. Het gevoel in existentieel ge­va te verkeren, is in de lichaamscellen van vele baby's opgeslagen.

56

Als baby worden niet al je lichamelijke behoeften direct vervuld. Je leeft dan in de tijdloosheid, en je lichaam kan zich daardoor in eeuwigdurend gevaar wanen als

mama niet op je oorverdovende geschreeuw reageert. Die onbestemde angst kun je nog steeds bij je dragen ronder dat die nog ergens betrekking op heeft. Je li­chaam is immers volgroeid en kan zichzelf bedruipen. Of ben je nog steeds bang dat je niet zult overleven als je niet direct aandacht krijgt?

Zodra het kan, wordt je geleerd je te identificeren met je lichaam. Eerst had je een lichaam, maar nu ben je dat lichaam. Dat is een groot verschil. Je bent nu een meisje of een jongen. Eerst kende alleen je lichaam angst, nu is het jouw angst geworden. Ook word je ver­antwoordelijk gemaakt voor de spontaan opkomende gedachten, gevoelens en handelingen die je in alle on­schuld uit, wdat je weer niet weet wat je fout hebt ge­da. Zo breidt het afweersysteem, dat de functie heeft om het voelen van afgescheidenheid te maskeren, zich steeds verder uit. Je wordt een expert op het gebied van aanpassing.

Je behoefte aan aanpassing komt, afgezien van lijfs­behoud, voort uit je verlangen om de oorspronkelijke eenheid weer te herstellen. Het dilemma is dat een niet-bestaande afgescheidenheid zichzelf niet kan op­heffen. Een leugen is geen feit, en heeft daarom ook geen substantie. Maar daar is iets op gevonden: geloofl

57

Je gelooft dat je afgescheiden bent. Tenslotte moet je eerst iets vast pakken om het daarna los te kunnen la­ten. Dat is de truc van het bestaan, en die mag je niet voortijdig ontdekken.

De liefde is nu niet meer universeel, maar aan een plek gebonden. Het is opeens jouw leven, jouw liefde, jouw privébewustzijn, en je projecteert dat idee nu ook op anderen, waardoor die ook een onafhankelijk bestaan lijken te hebben. Het Bewustzijn dat je bent, lijkt zich nu uitsluitend in je lichaam te bevinden. Het lijkt niet verder te reiken dan het vel dat je lichaam be­grenst: ik (mijn lichaam) hier, en de wereld (de andere lichamen) daar. Maar dat is in werkelijkheid niet wie, wat en waar jij bent. Die begrenzing is louter denk­beeldig. Aleen het voelm ervan is werkelijk. Wat er ook beweerd wordt, jij en al het andere is onveranderlijk het niet te lokaliseren Bewustzijn. Je bent liefde. Dat weet je, want zodra daar geen erkenning voor is, voel je die rare ondrajke spanning. Je wordt telkens be­schuldigd van iets wat niet waar is. Je huilt en tien over zo'n onrechtvaardigheid. Maar de ander doet precies hetzelfde, en daarmee is het conflict tussen 'ik' en 'jij' geboren.

Je weet inmiddels welke polen binnen de tegen­stellingen je de garantie geven dat er van je gehouden wordt. Je verzamelt ze en vereenzelvigt je ermee. Die aangeleerde gedragswijzen leggen een masker over je

58

oorspronkelijke gezicht dat iedereen tevreden stemt. Op die manier is je lichamelijke veiligheid gewaar­borgd, en is het gevoel van afgescheidenheid ook minder duidelijk aanwezig. Dat masker is je persoon­lijkheid. Het bestaat uit herinneringen aan leuke en niet leuke dingen. Je ego, het ik-besef, is eigenlijk een gereedschap van je geheugen. De functie ervan is om

precies die zintuiglijk gevoelde signalen te blokkeren die je eerder als onveilig hebt beleefd. Gelijktijdig pro­been je ego eenheid te creëren. Wat bevorderlijk was voor het lichaamsbehoud zal het proberen te herhalen. Maar als je de eenheid niet goedschiks kunt herstellen, dan zal dat toch kwaadschiks moeten.

Je volledig gevormde persoonlijkheid, je zelfverze­kerde ik-kracht, heeft als nevenfunctie je bescherming te bieden tegen een ongecoördineerd bombardement van indrukken dat je zenuwstelsel zou kunnen uitput­ten. Je vergelijkt die indrukken met je zelfbeeld. Vind je geen overeenkomst, dan sla je geen acht op dat soon indrukken.

Op een bepaald moment wil je loskomen van je ouders om voor jezelf en je eigen gezin te zorgen. Alles wat je geleerd hebt, is inmiddels in de praktijk getoetst. De

opgebouwde ik-kracht heeft je zelfverzekerd gemaakt. Je ego lijkt nu eindelijk als een prachtig instrument voor je te werken. Je hebt je dosis vreugde en verdriet

59

al gehad. Je hebt op bepaalde gebieden compassie ontwikeld. Aan je persoonlijkheid valt niets nieuws meer toe te voegen. Je valt in herhalingen. Nu ben je feitdijk persoonsdeskundig. Je masker begint te knel­len. Je hebt alles al uitgeprobeerd, en alle persoonlijke trucs zijn je bekend. Elke poging om blijvende eenheid te bewerkstelligen en vervulg te vinden, is op niets uitgelopen. Ooit heb je leren geloven dat je blijvende vervulg zou kunnen bereiken door de andere helft van de heelheid naar jouw kant uit te nodigen. Maar je gelooft niets meer.

Je ontdekt nu dat je al die tijd een masker over je oorspronkelijke gezicht hebt gedragen. Je voelt dat on­der dat masker ongekende vermogens liggen, ook al weet je nog niet welke van die vermogens zich kenbaar willen maken. Je mag nu pas ontdekken dat je, juist door in de persoon te geloven, een prachtig stuk ge­reedschap hebt ontwikkeld. De ontdekking dat je het masker veilig kunt afzetten, is wat ik ontwaken noem. Maar dan ben je er nog niet.

Je merkt dat je geloof in de persoon afneemt en compassie juist toeneemt. De oorspronkelijke gevoe­ligheid uit je kindertijd neemt toe. Je psychische ge­heugen begint zich te roeren. Het bestaan tovert je tel­kens situaties voor waarin emoties in het licht worden gebracht die nog uit niet volledig geïntegreerde gevoe­lens besta. Alle streven of doen valt weg, er is alleen

60

beschikbaarheid om alle polaire tegendelen die je in je kindertijd hebt afgesplitst weer te herenigen. Zonder weerstand te bieden beleef je nu ten volle de emoti­onele energie die in elke afgesplitste pool gestagneerd was. Je ervaart dat de oorspronkelijke eenheid van elke polaire tegenstelling zich herstelt. Alle verhalen die je geloof in de persoon in stand hielden, verliezen hun betekenis.

Je ontdekt dat het gereedschap daarvoor niets an­ders blijkt te zijn dan je tastzin. Het Zien ervan hoef je niet te oefenen, dat is er altijd. Nu is het voelen aan de beun. Je ziet dat de binnen- en buitenruimte denkbeel­dig waren. Een tastzinge gewarding is tenslotte ook gewoon een object. Het inzicht dat het besta

het lichaam geneest van blokkades, verandert alles. Vol vreugde zie je dat je geheugen zich ontlaadt. Al je herin­neringen worden in gezuiverde vorm opgeslagen in het praktische geheugen. De inhoud van dit geheugen is je individuele bijdrage aan het universele informatieveld dat bijdra aan de evolutie van de mens. Je lichaam ra vrij van stress. Dat is het moment waarop de niet onaanzienlijke vermogens die in je lichaam sluimeren de kans krijgen zich te ontwikkelen. De bloem die in de knop zat kan dan eindelijk uitkomen. De schoon­heid en geur ervan zijn uniek, en eenieder kan van deze schoonheid en geur genieten. En denk maar niet dat de bloem ook maar iets achterhoudt.

61

van J. Krishnamurti. Dat raakte hem dermate, dat hij een jaar lang uitsluitend werk van deze leraar las.

Tussen 1994 en 1998 volgde Hans opleidingen tot spiritueel therapeut en docent spirituele therapie o.l.v. met name Ad Stemerding. In deze periode kwam ook advaita op zijn pad. Bij Nisargadatta vond hij de hel­derheid die hij zocht, bij Ramana Maharshi de liefde. Beide leraren maakten de 'innerlijke leraar' bij hem wakker en leidden een transformatie in die het zoeken deed stoppen en een proces van ontmanteling in gang zette. Het sleutelen aan zichzelf hield op. Hij werd naar eigen zeggen "ongeneeslijk zichzelf". In de jaren tussen 1998 en 2009 leidde hij honderden satsangs, sessies, weekendbijeenkomsten en retraites, zowel in het land als op zijn centrum de Horizon. Aanvankelijk had hij de illusie dat zijn boodschap zo eenvoudig over te brengen was dat men na het bijwonen van enkele satsangs 'klaar' zou zijn. Maar gaandeweg besefte hij dat zelfrealisatie slechts een begin is. De doorwerking en belichaming ervan in relaties, werk en het dagelijks leven vormt in zijn ogen de werkelijke essentie. In die periode verschenen er boeken, satsang-cd's en vele ar­tikelen en columns van zijn hand.

Enkele jaren geleden stopte Hans plotseling met het geven van satsangs. Tegenwoordig richt hij zich met name op individueel werk, maar geeft hij ook met enige regelmaat een dagworkshop. Daarin draait het

64

maar om één ding: volledig mens zijn, jezelf leren zijn in de diepste zin van het woord. Daartoe dienen alle emoties en innerlijke conflicten aangegaan, doorleefd en herzien te worden. Dat kan leiden rot een ener­getische verschuiving die ve meer inhoudt dan een conceptuele verandering. De versterking van het in­voelingsvermogen en de intuïtie maakt het mogelijk dat er geleefd kan worden vanuit een dieper besef dan enkel het denken of de emoties. In zijn ogen is vrijheid een uiting van een vrij functionerend energiesysteem, een energetisch weten en de afwezigheid van zelfbeper­king. Hij beschouwt dat als de natuurlijke toestand en het einde van alle zoeken.

Naast zijn huidige werk maakt hij de laatste jaren weer muziek. Hij bracht enkele cd's in eigen beheer uit en plaatste diverse songs op myspace.

Kijk, voel, doorleef en verwonder

1.

Woorden. Altijd leuk. Handig voor gesprekken, om informatie uit te wisselen en ideetjes te schetsen en zo. Anderzijds: beperkend, atomistisch, niet non-duaal.

Een zenmeester zei ooit dat alle spirituele ellende is ontstaan toen de eerste leermeester zijn mond open

65

deed. Zelfs de grote stille Ramana kon het niet laten. En de meeste leraren van tegenwoordig zijn behoor­lijke praatjesmakers, ondergetekende niet uitgezon­derd. Sommigen bereiken zelfs, al dan niet bedoeld, een rocksterstatus, inclusief bijbehorend rondreizend circus. Wat moet dat geil zijn: spiritueel, rijk en be­roemd. Mmm, smullen! Net een half-godje. Mijn ego'tje vond de bescheiden adoratie een tijdje best lekker, enerzijds. Anderzijds ontkwam ik er niet aan maar al te menselijk te zijn. Vreemd gedoe allemaal, die voetstukjes en zo.

Non-dualiteit, waar slaat het op? Eigenlijk wel een leuk begrip, vooral omdat dualiteit zo opdringerig lijkt en steeds bevestigt lijkt te worden. En toch ... dag en nacht lijkt twee, maar in werkelijkheid zie ik de nacht nooit met de dag vechten, en eb niet met vloed. Water is vochtig en vloeibaar. Twee woorden, maar één water.

Waar twee of meer aspecten (lijken te) bestaan, ontstaat al snel de indruk dat die aspecten tegende­len zijn, of strijdig aan elkaar. Maar in wezen vloeien ze in elkaar over, of komen ze uit elkaar voort. Veel mensen ervaren de boel als strijdig omdat er een nei­ging is om onszelf af te splitsen van de totaliteit. 'Ik en de wereld', 'jij en ik', 'ik en het leven', 'ik en niet­ik'. Als iemand pijn of verdriet ervaart, wordt het niet als onderdeel gezien van zichzelf, maar als iets wat

66

'anders' is en weg moet. We nemen snel een vijandige houding aan. We proberen ons er los van te maken, ons ervan te ontdoen, ons er van af te splitsen. Wat we doen is dus bestrijden, ontkennen, vermijden, vechten en vluchten.

Feit is dat elk moment compleetheid IS. Er kan niks

bij of af. Je bent dit-hier-nu, en je kunt dus ook niet in of uit het moment - je bent dit moment.

Als je jezelf als losstaand erva van wat er gebeurt, is veel buiten je: dingen die je wilt en dingen die je niet wilt. Ze zijn er in beide gevallen gewoon, maar tegen het ene heb je verzet en het andere wil je heb­ben. Dat is een dualistische houding. Door die hou­ding fragmenteert alles schijnbaar, en dat bevestigt het ik-gevoel. Zo ontstaat een prachtig zichzelf in stand houdend waansysteem.

In werkelijkheid zijn de kenner en het gekende ongescheiden. Zodra er iets te kennen valt, is er ook het kenner-verschijnsel. Er is bewustzijn en iets om bewust van te zijn. Gelijktijdig. De term gelijktijdig­heid gebruik ik daarom al jaren in mijn pogingen dit gegeven helder te maken. Alles verschijnt gelijktijdig, Nu. Jij, wat er ervaren wordt en het ervaren: het zijn drie aspecten van wat-is.

Elke ervaring bestaat dus uit kenner, kennen, en het gekende. Niet-drie dus. Jij, lezen, en tekst: gelijktijdig. Dit is HET. Dit geheel ben JIJ. Niet-twee, niet-drie.

67

Het is leuk om dit te zeggen of schrijven, maar vrij­wel nooit wordt het echt gevat. Het afgescheiden beleven van de dingen zit er goed in. Is er met de paplepel ingeslagen. Jarenlange training heeft succes gehad. Is het van belang? Nee. Totaliteit is altijd To­taliteit. Sommigen (wat is dat nou weer?) ontdekken dat, sommigen niet.

Het is duidelijk: ta is gebaseerd op en vergeven van

afgescheidenheid. Het lijkt steeds naar losstaande din­

gen te verwijzen: 'sommige mensen' bijvoorbeeld (als­of 'mens' los te maken is van 'omgeving'). Alan Watts zei zestig jaar geleden al dat de aarde 'menst' zoals een appelboom 'appelt'. We staan niet los van de aarde/ lucht/ruimte et cetera, maar zijn er een voortbrengsel of uitbreiding van. We komen dus ook niet 'op' aarde, maar zijn er een uitdrukng van. En vanwege de af­gescheiden perceptie verwoesten we de omgeving en de levens van andere levende wezens - delen van ons­zelf in feite - met het grootste gemak. Wonderlijk en volstrekt logisch vanuit het afgescheiden perspectief. Ma als heelheid werkelijk wordt ervaren, gooi je geen olie in de sloot of gif op het land, sluit je geen dieren op (ook niet in gevangenissen die iets 'diervriendelij­ker' zijn) en gooi je ze geen shampoo in hun ogen om te kijken of dat schadelijk is. Jij bent het geheel, ofwel: de wereld, dat ben jij.

68

2.

Het is alweer even geleden. Vanmiddag in de auto, op weg naar de supermarkt voor wat pils bij de aardap­pelsalade die mijn lief en ik gisteravond hadden voor­bereid, luisterde ik naar mijn satsang-cd Naderbij ko­men uit 2003. Bijna tien jaar geleden alweer ... Wow, het gemak waee het eruit kwam, de humor, de 'kracht' .... Was ik dat? Geen idee. Het goeroe-prin­cipe in actie, sprekend via 'Hans' ... Ik overwoog met­een of ik niet weer eens een zaltje zou huren. Beetje spelen. Beetje delen.

Non-dualiteit. Was dat een non die zo heette? Non 'Dualiteit'? Het woord kwam niet voor in het eerste kwartier van die satsang. Wel 'eigendunk'. Ook een mooi woord. Een cruciaal woord. We verdedigen onze pijn, verdriet, hunkering. Bieden weerstand aan wat echt is in ons. Verzetten ons tegen wat evident is. Lie­gen over de leugen die we zijn geworden. Zwijgen over de haat die we voelen, de jaloezie ... Zucht.

We willen licht en liefde. Maar de pest is dat je daarvoor door de shit heen moet. Hoe vaak staat het woord shit eigenlijk in spirituele geschriften? Of fuck? Te weinig dunkt mij. Fuckers. Spirituele mind fuckers. Allemaal.

Zo dat is eruit. Heerlijk. Onbekommerd.

69

Onze hond is helemaal niet spirirueel, mijn moeder ook niet. Ze zijn ook niet non-dualistisch of zo, maar ze zitten wel bomvol levenskracht. De hond is bijna twee, mijn moeder ruim tweeëntachtig. Dezelfde le­venskracht. Onvoorstelbaar. Ik ben 'verlicht', maar zij leven zonder reserve, zonder zoektocht (behalve de hond soms naar de bal, de frisbee of het bot, en mijn moeder naar haar bril - die naruurlijk om haar nek hangt, aan zo'n kettinkje weet je wel.). Ik zocht en zwoegde en zoop en zeurde en viel allerlei mensen lastig, op weg naar de waarheid, hahaha.

Toen die kwam, wist ik niet wat me overkwam. Ik was pissig en hilarisch gestemd tegelijkertijd. Jezus­mariajosefendeballenvansintchristoffelnogaantoe. De waarheid, dat was ik, datgene waarmee ik zocht, het zien zelf, en dat was totaal niet gescheiden van wat ge­zien werd. Zien-geziende zijn niet-twee. Damn, who could imagine?

Klinkt meteen weer heel heftig, maar dat is het niet. Denk je nou echt dat je losstaat van wat je erva? Hoe kom je daarbij? Waar ligt de grens russen 'jou' en je 'omgeving'? Wijs aan!

3.

Als je echt gaat voelen - ik heb het niet over emotioneel worden, maar gewoon nu zitten en echt voelen - wat

70

merk je dan? Sensaties in het lichaam, right? Gedach­ten, right? Je hoon geluiden, toch? Je voelt ruimte om je lijf heen, niet? Alles is hier en nu. Jij bent. En er is bewustzijn (anders merkte je niks). De gewaarwordin­gen zijn er. Nu. Right?

Oké, maak jezelf (wat dat ook mag zijn) nu eens los van die gewaarwordingen. Kan dat?

Non-dualiteit.

Zijn

Gevoel Denken Weten Opwellingen Indrukken Waemingen Ervaringen Gewan Geluiden Drukpunten Lezen Lopen Lachen Leren

4.

71

Liegen Liefde

Ja?

Veel woordjes .... één 'gebeuren'.

You are (alt that is) happening (NOW). Not some-thing 'in' the world.

Geen fragmentatie te bekennen. Alles is samadhi. Pre­cies DIT. HIER. NU.

5.

Je kunt wel zeggen dat bier uit verschilende ingrediën­ten bestaat, maar als ik je de verschillende ingrediënten zou aanbieden, los van elkaar, zou het niet hetzelfde zijn als een pilsje. Right?

6.

Je denkt dat je verlicht wilt zijn/worden. Hoe kom je daar in godsnaam bij? Uit welke door jouw brein sa­mengestelde lijstjes blijkt dat je niet verlicht bent? Of is 'ik ben niet verlicht' de ultieme smoes om een idioot te blijven en anderen op een voetstuk te zetten? Ie-

72

dereen weet het onderscheid tussen waar en niet-waar, want bewustzijn maakt dar 'je' dat weet. Dus geen ge­lul. Wees wakker, want dat ben je! Bovendien: er is geen 'je', enkel wakkerheid en de schijn van illusie. Lachen, toch?

En als je echt denkt dat je waarheid wilt, kom dan

maar eens een sessie of tien doen. Dan zullen we nog wel eens zien hoe het echt zit. Ik wed dat je leven vol onechtheid, overtuigingen, aanpassingen, conformis­me en leugens zit die je niet kwijt wilt. Kom dan . ..

Of is het te duur? Hahaha. Zeshonderd euro om uit te vinden hoe het echt zit is een koopje, zelfs voor een Hollander.

7.

Dualiteit: lichaam en geest. Is er dan lichaam zonder geest? Geest zonder lichaam (al is het maar energe­tisch)? Denk maar eens zonder te voelen. Vod maar eens zonder te denken. Beleef iets eens uitsluitend met je lijf, of enkel met je denken. Gaat niet. Het zijn ver­schillende termen voor een geheel aan 'gebeurens'. Al­leen voor een dwaas lijken er onderscheiden te bestaan. Maya betekent niet voor niets: dat wat niet bestaat! Lieve mensen: non-dualiteit is een feit, geen doel! Wake up. Je bent heel en compleet. Voel alles volledig, en als je denkt dat je dat niet kunt, leer het dan. Je hebt

73

dit een eindeloze weg was die hem alleen maar dieper in de complexiteit van de psyche dreef. Toen dat dui­delijk werd, raakte hij geïnteresseerd in spiritualiteit en kwam hij in aanraking met boeken van Osho. Wat

hij in diens woorden herkende, was dat zijn ware zelf vrij is van de terreur van het denken. Na een bezoek aan Osho's ashram in India viel zijn innerlijke strijd

voor een lange periode stil, maar stak na verloop van tijd toch met regelmaat weer de kop op. Het weken bleef doorgaan, want de vrijheid die hij wcht was nog steeds vrijheid voor 'mij'. Eigenlijk was hij in die tijd

meer geïnteresseerd in ego-opbouw dan in ego-ont­manteling.

Er volgde een rusteloze periode van tien jaar, waarin Eri.k. onder andere werkzaam was als producer, mar­ketingmanager, talkshowpresentator, taxichauffeur, ontwikkelaar van televisie-formats en verkoper van onroerend goed in Spanje. Uiteindelijk raakte hij de

bodem van zijn bestaan, het totale failssement. Op dat moment had hij het geluk een leraar te ontmoeten

die tegen hem zei: "Wees bereid om te sterven. Laat je leven maar verwoesten." Voor Eri.k. was het een totale bevrijding. Zijn leven veranderde radicaal, want door elke controleneiging uit handen te geven, ontstond er

paradoxaal genoeg een nieuwe orde in zijn leven die natuurlijker, spontaner en moeitelozer was dan hij zich ooit had kunnen voorstellen.

76

Eri.k. woont in Amsterdam en houdt regelmatig bij­eenkomsten (retraites, lezingen, dagprogramma's) in Nederland en België. Hij is auteur van het boek De Onttkng van het Nu, dat eind 2010 verscheen bij Ankh-Hermes. www.inzicht-nu.nl

Gedragen door het geheel

Het begrip non-dualiteit is op zichzelf eigenlijk een uiterst dualistisch concept. Immers, als er wiets is als

non-dualiteit, dan moet er ook iets bestaan als duali­teit. Hier slaat gelijk al de onvermijdelijke verwarring toe, maar wlang we woorden gebruikçn valt hier niet aan te ontsnappen. De term non-dualiteit wekt ogen­blikkelijk de suggestie dat het verwijst naar de van­

zelfsprekende tegenpool van de term dualiteit. Maar non-dualiteit verwijst niet naar een tegendeel van wat dan ook. Het verwijst naar datgene wat alle tegendelen omvat. Voor ons denkapparaat is het feitelijk onmoge­

lijk om non-dualiteit werkelijk te doorgronden, want het denken opereen nu eenmaal binnen de kaders van tegengesteldheden: hoog versus laag, koud versus warm, goed versus kwaad, ik versus jij, liefde versus haat, leven versus dood.

77

naar de ontwikkeling van een baby in de baarmoeder. Voltrekt dit zich niet helemaal vanzelf? Dagelijks groeit het lichaam van het embryo met honderden miljoenen cellen. Een duizelingwekkende intelligentie is hierbij werkzaam. ledere cel weet precies wat er moet gebeu­ren. Binnen de kortste keren gaat het hartje kloppen, en er ontstaan enorm complexe organen: longen, nie­ren, hersenen, een bloedvatenstelsel met een lengte van vele tienduizenden kilometers. Er ontstaan ogen, oren, botten, spieren, nagels, stembanden, hersenen, handen, haren, vingers, een tong, darmen, een maag, allerlei ingewikkelde klieren, en ga zo maar door.

Net als bij alle andere levensvormen voltrekt dit hele proces zich volkomen moeiteloos. Er komt geen inspanning aan te pas. Er is niemand die dit 'doet' en zichzelf ermee vermoeit. Na negen maanden is er een compleet nieuw mensje ontstaan, met alles erop en era. Dan volgt de geboorte, ook helemaal vanzelf. Het kindje gaat ademen, geheel vanzelf, en na enige tijd krijgt het honger en grijpt het naar de moeder­borst, helemaal vanzelf. Als de baby pijn of ongemak voelt, ga hij huilen en gillen. Vaak ervaart hij zonder aanwijsbare oorzaak geluk en kraait hij het uit van ple­zier - nogmaals: geheel vanzelf.

De eerste jaren na de geboorte volgt er een inten­sief leerproces. De lichaamsmotoriek ontwikkelt zich en de ontwikkeling van het causale denken komt op

80

gang - alles nog steeds geheel vanzelf. Het kindje heeft geen enkele notie van 'ik' heb honger, 'ik' huil, 'ik' ben blij, 'ik' leer lopen. Er is eenvoudig honger, er is hui­len, er is blijdschap, en de beentjes leren lopen. Er is

geen idee van afgescheidenheid, van 'ik' en 'jij', er is slechts eenheid. Een baby heeft geen enkele notie van

'doenerschap'. Een baby of dreumes denkt niet: '0 jee, het wordt tijd dat ik eens leer lopen of praten'. Er heeft zich nog geen psychologisch 'ik' gevormd. Er is geen idee van afgescheidenheid, van ik en de ander. Leren lopen en (de eerste woordjes) leren spreken gebeuren gewoon, nog zonder enig geloof in een persoon die dit allemaal zou doen.

En dan is er op een dag dat onvermijdelijke mo­ment, nadat het kind herhaaldelijk te horen heeft ge­kregen: "Dit is mama en dat is papa en jij bene Jantje", dat het kind gaat geloven dat het inderdaad Jantje is. Het denken heeft zich inmiddels zodanig ontwikkeld dat het in staat is om te conceptualiseren en dualiteit te creëren. Druppelsgewijs ontstaat er een besef van individualiteit, van afgescheidenheid. En zo wordt er een basis gelegd voor de ik-structuur, het ego.

De gemiddelde mens leeft zijn hele verdere leven zonder deze aanname- dat er een autonoom 'ik' is­ooit in twijfel te trekn. Het is een gegeven: ik ben ik. Klaar! Het is de 'ik' die denkt, voelt, ademt, naar de wc gaat, verliefd wordt, keuzes maakt, verdrietig

81

is, slaapt, wakker wordt, ruzie maakr, standpunten inneemt, verlangens heeft, enzovoorts. Her 'ik' is her brandpunt van ons leven. Alles war we ervaren in her leven, alle problemen, successen, mislukkingen, dra­màs en dilemmàs spelen zich allemaal af rondom deze veronderstelde entiteit.

Her lijkt dus zo re zijn dar er op een bepaald mo­ment in onze vroege jeugd een radicale kentering plaatsvindt. Vanaf het leven in de baarmoeder tot aan dat moment gaat alles helemaal vanzelf. Het kind wordt gedragen door een intelligentie die zorgt dat al­les gebeurt wat er moet gebeuren. Er is nog geen 'doe­ner' die verantwoordelijk is. Maar dan doet plotseling het idee een afronderlijk persoon te zijn, zijn intrede. Dit personage lijkt zich af te splitsen van het geheel en eigenhandig, gewapend met een vrije wil, de regie over te kunnen nemen over 'zijn' leven. De mens is de enige diersoon die meent buiten de wet te vallen en zich af­gescheiden waant van het leven.

Advaita of non-dualiteit verwijst naar het inzicht dat het idee van individualiteit een illusie is, een hyp­notische toestand, een droom, die overigens nog steeds wordt gecreëerd door dezelfde dragende kracht die er­voor zorgde dat je hart begon te kloppen, dat je gebo­ren werd, dat je begon met ademen en op een gegeven moment begon met denken. Zelfs het idee dat je een

82

op zichzelf staand wezentje bent, is afkomstig van de­zelfde bron, dezelfde universele intelligentie. Deze ge­dachte werd niet gecreëerd door jou. Geen enkele ge­dachte was ooit van jou. We denken weliswa als een autonoom wezen met een vrije wilsbeschikking door het leven te ga, maar in werkelijkheid gaat het leven zonder dat we dit beseffen nog steeds helemaal vanzelf.

Met andere woorden: het lijkt misschien heel duidelijk dat 'jij' je leven leeft, ma het leven leeft jou! Het lijkt alsof 'jij' je gedachten denkt, ma je gedachten den­ken jou! Terwijl we ons geïsoleerd en eenza voelen, worden we zonder het te beseffen nog steeds gedragen door het geheel. Je was nooit alleen, je was nooit ver­laten door God, je was altijd thuis, je droomde alleen ma dat het niet zo was. Net zoals alle processen in de natuur volkomen vanzelf gaan, zo ook voltrekt het drama van het menselijk leven zich helemaal vanzelf.

Het idee dat dit niet zo is, het idee dat 'wij' de doener zijn, is een grandioze zinsbegoocheling, een massahyp­nose. Het ik of ego is slechts een denkbeeldige - niet werkelijk bestaande - identiteit, geconstrueerd door het denken. Het bestaat niet werkelijk. Het geloof een afzonderlijk fragment te zijn, los van het grote geheel, is de oorzaak van alle onrust, strijd, verkramping en razernij in de menselijke geest. Het wegvallen van de illusie van individualiteit betekent automatisch ook het wegvallen van de innerlijke strijd.

83

Het 'ik' wu je kunnen omschrijven als een fundamen­teel gevoel van afgescheidenheid, tekort en onzekerheid. Hierdoor verkrampen we. We verliezen het venrouwen dat we worden gedragen door het leven en sluiten ons w af voor de natuurlijke intelligentie die we tot onze beschikg hebben. We denken ons door het leven te moeten worstelen door middel van controle, strijd en manipulatie. We zijn steeds ma op wek naar een toekomstig geluk, een toekomstige bevrijding. Het ego kun je ook zien als een permanente staat van onrust, altijd bezig met duwen en trekken, op wek naar vervul­ling en veiligheid. Het gaat de strijd aan met iets wat er op dat moment is, of het probeert iets te bereiken wat op dat moment lijkt te ontbreken. Dat streven is gebaseerd op de identificatie met het valse beeld dat we van onszelf hebben als incompleet, afgesneden van het geheel, gebrek afhankelijk, niet goed genoeg, enzo­voort. Die overtuigingen zijn de universele bouwstenen van het ego. Vanuit die ideeën ontwikkelen we al heel vroeg in onze jeugd allerlei onbewuste overlevingstra­regieën die later, als we volwassen zijn, nog steeds ons leven regeren en voor pijnlijke ervaringen wrgen. Het gaat om denken (en gedrag) vanuit verkramping, van­uit niet-overgave, vanuit weerstand. Dit leidt steevast tot onrust, stres en een hang naar controle.

Leven vanuit het ego zal daarom altijd onaange­naam en ongemakkelijk zijn, en met grote regelmaat

84

tot frustratie en pijn leiden. Maar in die pijn ligt vreemd genoeg een geweldig geschenk verborgen. De pijn die het ego telkens geeft, is een alarmbel die je wil venellen dat je op het verkeerde paard wedt, dat je op dat moment geïdentificeerd bent met een onwaar beeld over jezelE

Onder het schijnbaar gemankeerde menselijke le­ven met al ha tekortkomingen en kleinzieligheden is een onbeschrijfelijke perfectie werkzaam. Iedere situ­atie in je leven die heftige emoties oproept, je doet ver­krampen en overstuur maakt, tot overmatig gepieker en controlezucht leidt, is letterlijk de wekservice. Het is genade in actie. Lijden doet iedere keer weer een ap­pel op ons tot overgave, om te stoppen met strijden, te stoppen met het geduw en getrek vanuit het beperkte gezichtspunt van de persoon. Het is de stem van het Geheel die liefdevol in je oor fuistert: 'Word wakker, geef het op, laat los, zie wie je werkelijk bent!' De pijn dwingt je om dieper te kijken, wdat je ontdekt dat het ego zelf de bron van alle lijden is. Als dit helder wordt, ga je zien dat alles binnen die perfectie valt. Of je nu worstelt met je partner, je werk, je ouders, je kinderen, je gewndheid of je fnanciën, het maakt niet uit. Alles wordt een poort na huis, een medium om weer tot helderheid te komen. Als we hiervoor ga openstaan, dan is advaita of non-dualiteit opeens niet meer een abstract filosofisch of spiritueel concept, maar krijgt

85

ving, maar hij bleef proberen er aan te ontsnappen. Dat maakte hem tot een zoeker. Hij zocht in de psy­chologie en de esoterie, maar het was uiteindelijk de ontdekking van de non-dualiteit die hem rust bracht en hem deed terugkeren naar zijn werkelijke staat van zijn, waarvan hij besefte dat hij die nooit kwijt was ge­raakt. De helderheid die hij vond deed voor hem zelfs de zon verbleken.

Tot op de dag van vandaag is Jan bezig zijn inzicht te laten integreren in het leven van alledag. Het leven biedt hem da gelukkig alle kansen toe, vooral als een dag niet helemaal loopt zoals hij zich had voorgesteld. Het doorleven en verwelkomen van wat er is, geeft hem telkens weer nieuwe vreugde en energie.

]ij bent het centrum

Al wat er is, is een groot mysterie. Het is zoals Osho al zei: "Leven is niet een probleem dat opgelost moet worden, maar een mysterie dat geleefd moet wor­den". Die uitspraak geeft aan dat er niets weg hoeft of bij moet, dat er niets bereikt of vermeden hoeft te worden. Er valt niets te halen, te zoeken, te grij­pen, te onderdrukken, vast te houden of zelfs los te laten. Je hoeft nergens naar toe, noch kom je ergens vandaan.

88

Het grootste mysterie ben je zelf. Je ervaart jezelf als centrwn van je bestaan, van ha besta. Daar kun je je niet van afzonderen, verwijderen, losrukken, apart zet­ten, en je kunt het ook niet opdelen. Het geheel is er als geheel, compleet, volmaakt en aanwezig als dat wat er is. En ook al manifesteen het geheel zich als duali­teit - dag en nacht, winst en verlies, goed en kwaad, ik

en jij -je blijft onveranderd jezelf als jezelf, als geheel. Je bent er omdat al het andere er ook is.

Neem je eigen lichaam als voorbeeld. Dat functio­neert als een organisch geheel. Het doet zichzelf, spon­taan. Je bloed stroomt, je hart klopt, je maag verteert, je haar groeit etcetera. Je ziet, ruikt, hoon, proeft, voelt en denkt zonder dat je da je best voor hoeft te doen. Het lichaam is een microkosmos die zichzelf moeite­loos organiseert, taken uitvoert en functies vervult, en elk onderdeel is tegelijkertijd zijn eigen centrwn - ie­dere cel, elke molecuul. ls'dat niet grandioos? Maar je staat er niet bij stil. Je hoeft er ook niet bij stil te staan, want het voltrekt zich volautomatisch.

Terug nu naar de ervaring dat je het centrum bent van je eigen bestaan, dat niet losstaat van anderen die zich­zelf ook ervaren als centrum van hun eigen bestaan. Anders uitgedrukt: het centrum is overal, maar de om­trek is nergens. Omdat je dit vanuit je eigen centrum leest, gaat het hier dus uitsluitend om jouw centrum,

89

niet om dat van Piet of Marieke. Misschien denk je dat er geen centrum bestaat, of dat je er helemaal niet bent. Maar dan vergeet je dat je dit alleen kunt zeggen omdat je er al bent. Dus jij bent er eerst- weliswaar samen met al het andere, maar toch eerst. Je kunt dus niet om jezelf heen. In jou komt alles samen, in jou verschijnt alles, in jou verdwijnt alles: de anderen, de wereld, de kosmos, de tijd. Dus is er niets aan de hand. Jij bent het tijdloze, onverwoestbare, in zichzelf rus­tende, niet op te delen centrum dat altijd was en altijd zal zijn. Het nu dat tijdloos overgaat in het 'volgende' nu. Maar boe kun je je nu bewust worden van je eigen centrum? Daarvoor moet ik nu even van perspectief veranderen.

Kijk eens van een afstand naar je eigen centrum. Be­weegt dat eigenlijk wel? Gaat het ergens naar toe? Kan bet groter of kleiner worden, uitbreiden of inkrimpen? Is het instabiel, verandert het? Als je bijvoorbeeld van

de ene kamer naar de andere loopt, gaar je eigen cen­trum dan ergens naar toe? Nee, natuurlijk niet, want de positie van waaruit je je bewegende of verplaatsende lichaam waarneemt, verandert niet. Je blijft alles van­uit hetzelfde punt waarnemen. Het centrum beweegt niet mee.

Je kunt je hier misschien moeilijk iets bij voorstel­len, maar dat komt alleen maar omdat je niet gewend bent op deze manier te kijken. Omdat je centrum niet

90

verandert, merk je het niet op. Je kijkt er overheen. Je neemt alleen waar wat er wel verandert, en dat is in dit geval de andere kamer waar je inloopt. Dus alles wat verandert, neem je duidelijk waar. Daar ben je op ge­traind en gefocust, en je gaat denkbeeldig in de bewe­ging mee. Daardoor lijkt het centrum mee re bewegen, lijk jij mee te bewegen. Maar dat is niet meer dan een optische illusie.

Kijk nu nog eens aandachtig naar je eigen centrum. Kun je opmerken dat er een positie is van waaruit je kijkt, en iets waarnaar je kijkt; dat het punt van waaruit je waarneemt niet aangetast of beïnvloed wordt door wat er gezien wordt (of gevoeld)? Dat is je werkelijke centrum, je ware identiteit.

Het is heel verleidelijk om over je centrum te ga

spreken als 'mijn centrum', alsof het jouw bezit is, alsof je er invloed op hebt. Het gevolg is dat er een gigan­tisch identiteitsprobleem kan ga ontstaan, omdat je ongemerkt van positie wisselt. Het 'mijn' is namelijk het egostandpunt dat een constructie van je denken is. Dat is altijd ergens op uit. Het ziet zichzelf gescheiden van alles, en de wereld als maakbaar. Het zal door mid­

del van manipulatie, macht, geld, seks en status alles doen om de veiligheid te verwerven die het denkt te zijn kwijtgeraakt.

Het is precies op dat moment van positiewisseling dat het onveranderlijke centrum in je beleving schijn-

91

baar verandert van stabiel naar instabiel. Je ankerpunt - voordat je er over na ging denken - schiet nu alle kanten op. De boei is op drift geraakt, je thuis lijkt op drijfzand gebouwd te zijn. Je beleeft jezelf nu als opge­splitst, opgedeeld; als een afzonderlijk persoon, een in­dividu dat losstaat van het geheel, en dus onvolmaakt, nietig, waardeloos (of juist superieur), zondig, onver­beterlijk, angstig, benauwd, boos of verongelijkt is.

Psychologisch onderzoek toont aan dat deze op­splitsing reeds in de vroege kindertijd begint. Het is het proces van een zich ontwikkelend ego dat zich meer en meer als zelfstandig individu in de wereld erva en neerzet. Niet dat die gang van zaken vermeden zou kunnen worden. Zij is kennelijk nodig om een 'gezond ego' te creëren dat in de maatschappij overleven kan.

Maar omdat het ego nooit af is en nooit zeker van zichzelf is, vertoont het allerlei gaten. Denk daarbij aan trauma's, angsten, depressies, en bovenal zelfafwijzing. Zelfafwijzing komt voort uit de geïnternaliseerde gebo­den en verboden van je opvoeding door ouders, school en maatschappij. Om de liefde en goedkeuring van de­genen die je opvoeden - in ruil voor aangepast gedrag -niet te verliezen, begin je als kind maar vast bepaalde delen van jezelf af te wijzen. Dat is de tragiek die we al­lemaal min of meer hebben moeten doorstaan.

Er bestaat een grote kans dat je daarna en daarom het pad bent opgegaan van zelfverbetering. Je wilt een

92

beter, mooier, evenwichtiger, ja misschien zelfs wel spi­ritueel persoon worden. En je zoekt het vervolgens in de markt van welzijn en geluk, religie en spiritualiteit, (nieuwe) geboden en verboden, etcetera. Hoe kan die impasse doorbroken worden? Kun je 'terug' naar de toestand voordat je je ging identifceren, voordat je de weg kwijtraakte? Het antwoord is onomwonden: ja!

Het geheim zit in de ontdekking dat je nooit van huis weggeweest bent, dat je je centrum nooit verlaten hebt, dat je alleen virtueel in moeilijkheden gekomen bent. Maar op denkniveau kom je er zeker niet uit, want je kunt je niet uit je denken denken. Daarom is het nodig het over een andere boeg te gooien. Ik bedoel hiermee niet dat het denken weg moet, maar dat het denken gezien dient te iworden als een lichaamsfunc­tie. Het denken denkt zichzelf nu eenmaal, net zoals je ogen kunnen zien, je neus kan ruiken, je oren kunnen horen. Dat denken vormt geen enkel probleem zolang je weet dat het enkel en alleen maar denken is.

Ik hoop oprecht dat je een sterk en gezond ego hebt, want alleen een krachtig ego kan zichzelf onderzoe­ken en ter discussie stellen, kan aan zichzelf voorbij gaan. Dat maakt het allemaal veel gemakkelijker. Een gezond ego is een veilig gehecht ego. De moderne psy­chologie en psychotherapie geven een goed inzicht in deze materie. Heel sumer samenvattend zou je kun-

93

nen zeggen dat een veilig gehecht ego minder gaten vertoont dan een beschadigd ego. Het laatste sleept zich van crisis naar crisis en zal in eerste instantie niet in staat zijn voldoende focus en energie te verzamelen om de boodschap van non-dualiteit tot zich te nemen. Het is daarvoor te zwak ontwikkeld. Niet dat het on­mogelijk is, maar toch.

Hoe is het nu als je ontdekt hebt dat je alles bent, inclusief het centrum van al wat je omgeeft? Betekent dit dat je leven steriel en saai wordt, of dat niets je meer raakt omdat je verheven bent boven het gewone en alledaagse? Nee, integendeel, dan begint het 'echte' leven pas, want ook in het geval van een gezond ego moet het inzicht in non-dualiteit door je psychische structuur heen zakken. We leven in een ingewikkelde maatschappij die veel psychologische en cognitieve vagheden van ons vraagt. In her oude India, waar de bakermat van de non-dualiteit ligt, was het des­

tijds waarschijnlijk veel eenvoudiger om dit inzicht te integreren in het leven van alledag. Daarom zal alles wat in je psychische afweersysteem geslopen is tijd nodig hebben om te ontdooien, om milder en zach­ter te worden. Een angst- of woedeaanval die vroeger bijvoorbeeld een hele dag duurde, kan straks mis­schien in enkele minuten doorleefd worden. Maar je kunt je er nooit aan onttrekken. Het gaat erom dat je in de praktijk van alledag steeds soepeler leen

94

om te gaan met angst, stress, verdriet, woede, pijn ercerera. Je kunt dus nog steeds getriggerd worden, geïdentificeerd raken, afweer vertonen of in projec­tiemechanismen schieten als je ziet wat je werkelijk bent. Deze 'ervaringstoestanden' zijn zo diep met je mens-zijn verweven dat ze zich op alle niveaus laten gelden, al worden ze naarmate je je centrum herin­nert wel subtieler.

Getriggerd worden is een geheel onbewust proces. Het gebeurt voordat je er erg in hebt, voordat je er 'nee' tegen kunt zeggen. Je kunt door van alles getriggerd worden: een gedachte, een geluid, een geur, iets wat je proeft. Je wordt er gewoon door overvallen. Meestal is het onvoorspelbaar en is er sprake van een associatie met iets uit het verleden: een groot verdriet bijvoor­beeld, of een ongeval. Naruurlijk kun je ook positief getriggerd raken, bijvoorbeeld als je terugdenkt aan je eerste kus of de overheerlijke appeltaart van je oma.

Onmiddellijk na het getriggerd worden kan er identificatie optreden. Ook dat gebeurt onbewust. Je claimt wat er ervaren wordt als 'van jou', waardoor de situatie als persoonlijk beleefd wordt: 'ik' heb angst, 'ik' ben verdrietig, boos of blij. Proberen niet geïdenti­ficeerd te raken, leven altijd het tegenovergestelde op: er gebeurt dan juist wat je probeert te vermijden. Je ra geïdentificeerd met het niet identificeren, en dan

heb je er wederom een identificatie bij.

95

Na identificatie kan er afweer of afwijzing ontstaan: 'Ik wil deze ervaring niet hebben', of 'Dit gevoel moet weg'. Maar het is er al, dus veel heb je ook hier niet over te zeggen. En dan is er nog projectie. Hierbij plaats je de oorzaak van een ervaring buiten jezelf, zodat iets anders dan jezelf de oorzaak lijkt van je moeilijkheden (maar ook van mogelijkheden). Projectie is de post­bode de schuld geven dat hij slecht nieuws brengt, of hem feliciteren als hij een winnend lot brengt. Het is de grote bedekker van bewustzijn.

Non-dualiteit wil natuurlijk niet zeggen dat er geen dualiteit is. Sterker nog, dualiteit is de uitdrukking of expressie van het leven zelf. Zonder dualiteit zou deze wonderbaarlijke schepping er niet zijn. Daarom wijst alles wat er is direct naar vrijheid, naar de een­heid die alle tegenstellingen omvat en daaraan vooraf en voorbij gaat. Alles wijst je de weg naar je 'ware' zelf. In diepste zin is daarom alles wat je ervaart een ingang tot je centrum, dat door niets aangetast kan

worden. Anders gezegd: bewustzijn wordt niet aan­getast door zijn inhoud. Bovendien blijft niets voor eeuwig bestaan. Alles gaat voorbij. Vergelijk het maar met een filmscherm, waarvan het doek niet beroerd wordt door de beelden die er op geprojecteerd wor­den. Maar je bent uiteindelijk beide, zowel het film­doek als de film zelf.

96

Als je eenmaal in de gaten krijgt dat je alles kunt door­leven en dat alles in jouw bewustzijn plaatsvindt, raak je steeds dieper gecenterd. Het verwelkomen en omar­men van alle toestanden in je leven helpen je je cen­trum te herinneren, opnieuw in te nemen. Het is een onomkeerbaar proces, waarin alle toestanden slechts gasten zijn die je huis spoedig weer zullen verlaten (vrij naar Rumi). Op de bodem van het doorleven - dus niet vluchten of vechten - liggen oorzaakloos geluk, liefde, vrede en vrijheid op je te wachten. Als het leven klaar is met je, ben je klaar voor het leven, dat zich im­mer in het diepste mysterie aan je voltrekt.

97

Dit hier nu

Zomer. Eindelijk buiten. Ik kijk omhoog en zie het zachtst denkbare blauw. Men toe wordt het onder­broken door een even zacht wolkengrijs. De hemel heeft er nog nooit zo uitgezien. We leven altijd in het nieuwe, het onbekende. De planten in de tuin spe­len een licht- en schaduwspel met zichzelf. Onzicht­bare honden vechten een oorlog uit. De kat kruipt op zijn hoede onder de tuinpoort door. Schaduwen verschijnen op het gras. Het zijn naamloze uitnodi­gingen van ons Zelf aan ons Zelf. Alles mag er zijn, en weerstand ertegen, op welke manier dan ook, is een vorm van krankzinnigheid. De schaduwen zijn langer geworden, en de onzichtbare honden laten zich niet meer horen. De kat is opgelucht. Afval en dorre bladeren schuiven over straat in een plotselinge windvlaag. Al deze dingen bestaan, maar ze bestaan niet als losse dingen. Alles wat is, alles wat dit en hier en nu genoemd kan worden, is één hier, één nu, één 'ding' dat zichzelf ervaart als wolken, wind, tuin, af­val, potlood, papier, gedachten die zichzelf beschrij­ven. Het Zelf is zich bewust van zichzelf. Een haan kraait. Dit is alles wat er is. Hoe volkomen mysteri­eus en onbegrijpelijk is het. Maar dit niet-weten zelf is volkomen helder.

102

Alles is Bewustzijn en verschijnt in en als Bewustzijn. Wat je bent is niet gehuisvest in het lichaam. Het is nergens in gehuisvest, want het is alles wat zich voor­doet. Je kunt hoogstens zeggen dat alles 'gehuisvest' is in wat je bent. Het komt er uit voort en verdwijnt erin. Wat je bent, is nergens op gebaseerd, nergens aan gebonden, en wordt nergens door veroorza. Het is een ondoorgrondelijk mysterie omdat je er niets over kunt zeggen, omdat je het alleen maar kunt zijn. Al­les wat anderen je erover wijsmaken, of wat je jezelf erover wijsmaakt, zijn verhalen. Die kunnen mooi zijn of niet, ze kunnen je aanspreken of niet, maar waar (de Waarheid) zijn ze in elk geval nooit. Ook de dood is niets anders dan een verhaal.

Het enige wat er is en wat zichzelf 'beleeft', is het leven zelf. Maar wlang er nog sprake is van identifica­tie met een ogenschijnlijk onderdeel (de 'persoon' of 'ik' bijvoorbeeld) van het geheel, kan dit niet begrepen worden. Want je bestaan als persoon is een illusie, en kan zich daarom nooit bewust zijn van zijn eigen be­staan. Vandaar dat je altijd lijkt vast te lopen. Maar er is niets dat kan vastlopen. Het enige dat zich bewust kan zijn van zijn besta, is het bestaan zelf. Dat is

het enige wat er bestat, onverdeeld (en ondeelbaar), open, spontaan en vrij, en aangezien je één ding zeker weet, namelijk dat je bestaat, dat je er bent, moet jij dat geheel wel zijn. En alles wat er in en als dat ge-

103

heel verschijnt, inclusief het organisme dat jouw na

draagt, is dus een uitdrukking (en als wdanig ook een wterspitgtling) van die openheid, spontaniteit en vrij­heid ronder identiteit.

'Ik' is niet meer dan een woord, een zich almaar her­halende gedachte die voortdurend andere gedachten en gevoelens in zijn kielzog meevoert. Die 'ik' -gedachte heeft geen enkele substantie. Als hij serieus genomen wordt (wat in feite wil zeggen dat de aandacht van het geheel zich vernauwt tot exclusieve aandacht voor die ene 'ik'-gedachte en diens maatjes- gedachten over jij, wij, zij, die, dat en da) lijkt die 'ik' een onafhankelijk bestaan in het lichaam te hebben. Wordt die gedachte niet meer geloofd (en dat kan die 'ik'-gedachte naruur­lijk zelf niet afdwingen - de 'ik' -gedachte kan in feite helemaal niets), dan is er plotseling heel ve ruimte en ontspanning, een ootkramping die aanvoelt als een eindeloze uitdijing, een eindeloos vallen in niet-weten, een thuiskomen op de plek waar je altijd al was. Maar daar naar streven of verlangen is vruchteloos, want zo'n streven of verlangen maakt slechts deel uit van het kielrog van het 'ik'.

Het persoonlijke bestaan is niet meer dan een misver­stand, maar wel een hardnekkig misverstand. Het is de basis van alle aan de persoon gerelateerde angst en onzekerheid, en van elke wektocht naar bevrijding.

104

Maar dat betekent nog niet dat je voor altijd vastzit aan dat misverstand. Het kan doorzien worden. Maar niet door jou. Het wordt spontaan en helemaal vanzelf doorzien als je opzij gaat en de dingen, inclusief dat misverstand, alle ruimte geeft om te zijn wat ze zijn. Dan wordt vanzelf ervaren dat je zelf niet iets beperkts en persoonlijks is, ma het Zelf van alle dingen.

Zoeken naar dat Zelf heeft geen zin, want het houdt de illusie iets of iemand te zijn (een weker in dit geval) alleen maar in stand. Het uitgangspunt van de weker is tenslotte dat er een afgescheidenbeid bestaat tussen hem en wat hij wekt. Zoekt hij de eenheid van het ene Zelf, dan betekent dat dat hij zichzelf buiten die eenheid voelt staan. Maar buiten de eenheid staan- af­gescheidenheid - is in feite onmogelijk. Die misvatting is de basis voor een eindeloze zoektocht en een almaar toenemende of terugkerende verkramping.

De ondeelbare eenheid die je bent (en die je deelt met alle 'andere mensen') droomt zichzelf een bestaan als beperkt organisme. Dat valt niet te stoppen. Wat er ook gebeurt of lijkt te gebeuren, het dromen gaat door. Wat er wel kan gebeuren, is dat begrepen wordt dat je die droom niet hoeft te geloven. Je bent al thuis, ook al lijk je een hele reis af te leggen. Uiteindelijk kan

werkelijk zelfinzicht pas plaatsvinden als het weken ophoudt. Dan pas maak je ruimte voor de waarheid.

Als het bestaan als persoon niet meer als werke-

105

lijkheid ervaren wordt, ziet de wereld er nog precies hetzelfde uit. Alles gaat zoals het voorheen ook ging. Maar er hangt niet steeds de schaduw overheen van een ik-gevoel dat zich de ervaring toe-eigent, er iets van moet vinden, juist moet reageren, zichzelf moet zien te handhaven ten opzichte van andere ogenschijn­lijke personen. Alleen het ervaren zelf wordt dan nog ervaren.

Voor mij is al het vergankelijke daardoor niet waar­deloos geworden, maar wel in een ander daglicht ko­men te staan. Alleen wat blijvend is (het Ene, dat wat je bent voordat het enige vorm of invulg heeft ge­kregen) is werkelijk; alle verschijnselen die in het Ene verschijnen, zijn niet meer of minder dan wat ze zijn: verschijnselen. Ze komen en gaan, zijn vergankelijk en daarom niet werkelijk. Is iets werkelijkheid als het niet NU ervaren wordt?

Alles verandert onophoudelijk. Daarom bestaat er eigenlijk niets, behalve het 'iets' dat altijd verandert, als een wolk of een rivier. Het wonderlijkste is dat dat 'iets' zich bewust is van zichzelf- niet als iets, maar altijd als het ongedeelde geheel dat zichzelf ervaart. Ik

ben als persoon niet meer dan een idee waarin dat ge­heel zich uitdrukt, evenals in alle andere 'dingen'. Er is alleen maar Dit, en dar is wat je bent. Dit is zon en tuin en een grote vlieg die op 'mijn' hand gaat zitten.

106

Dit is niets anders dan zonnen, vliegen, kijken, schrij­ven. Dit is niets anders dan Nu. Het is onvermijdelijk, altijd aanwezig. Het is alles, inclusief de illusie van een ik die het Nu zou ervaren. Wat zou er nog meer kun­nen zijn? Wat zou er nog meer moeten zijn? Nu heeft genoeg aan zichzelf. Er is alleen maar Dit, de vorm die Bewustzijn 'op dit moment' aanneemt. Maar je kunt net zo goed zeggen: er is alleen maar Hier. Of: er is alleen maar Nu. Het zijn woorden die in relatieve ter­men verwijzen na het Absolute, na 'wat nu is', in termen van respectievelijk de manifestatie, de ruimte en de tijd. Anders kunnen we er helemaal niets over zeggen. Dat hoeft ook niet, maar soms wil Het dat.

Het Ene kan oorzaak noch gevolg zijn/hebben, omdat er niets anders is dan het Ene. Het laat zich echter al­leen 'kennen' in de wereld der verschijnselen, en daarin schept het denken (ook een verschijnsel) de illusie van oorzaak en gevolg. Maar het is en blijft een illusie: er gebeurt in feite nooit iets - het Ene is en blijft altijd het Ene, ook al verschijnt het in een oneindig aantal vormen en gedaanten.

Dit betekent dat een bepaald verschijnsel niet beter of slechter is dan een willekeurig ander verschijnsel. Het Ene is volkomen neutraal. Dat is ook de reden dat de wijzen aangeven dat alles 'goed' is, ook alle geweld en lijden in de wereld. In feite is dit gebrekkig taal-

107

gebruik: noch goed, noch slecht bestaan in absolute zin, dat wil zeggen: in de context van het Ene. Alles is goed omdat het zo is en nooit anders zou kunnen zijn. Dat 'voelt' voor mensen als goed, als 'zo hoort het' - er is eenvoudigweg geen alternatief. De dingen doen zichzelf, en er is niets of niemand die da ook maar iets aan kan veranderen. Daarom is alles wat zich voordoet 'goed', d.w.z. onvermijdelijk of volgens 'de natuur der dingen' - mooi weer en zachtmoedigheid evenzeer als oorlog en menselijk leed. Het is allemaal de onvermijdelijke uitdrukg van het Ene. Alles mag er zijn aangezien het zich voordoet.

De hemel is volgelopen met witte wolken die als ei­landen verspreid liggen in een eindeloze ze. Alles wat er is, is Dit: een levende aanwezigheid in de vorm van een blauwe hemel vol witte wolken en vogels die nietsvermoedend hun lied zingen, dwars door elka,

zonder elkaars gemoedsrust ook maar in de geringste mate te verstoren. Niets verstoort deze aanwezigheid, ook niet de gedachte aan mogelijke verstoringen. Ik Ben is aanwezigheid zonder identiteit, zonder schuld, zonder meer.

Alle aanwezigheid is onschuldig. Geen enkele boom of plant heeft besloten boom of plant te zijn, of probeert het te zijn. Geen levend wezen heeft een doel. Geen wortel is tevreden of ontevreden over het

108

feit dat alleen zijn boom-zijn zichtbaar is. Er is in het geheel geen probleem, en als de boom morgen in een storm wordt omgeblazen, is er nog steeds geen probleem. Een probleem is een gedachte aan de toe­komst. Zolang niet gezien wordt dat alles zich spon­taan voordoet en de hele ruimte vult, en dat er nooit een vacuüm is in die ruimte, zullen zich ogenschijn­lijk problemen blijven aandienen. Iets anders dan 'wat nu is', is niets anders dan een gedachte aan iets anders dan 'wat nu is'. En als die gedachte zich voordoet, is hij zelf 'wat nu is'.

Boombladeren en grashalmen knikken 'jà in de wind. Ze zeggen nooit 'nee'. De haan kraait nog steeds met tussenpozen. Zijn roep heeft geen betekenis, be­hoeft geen verhaal. Alles voegt zich naar alles. Niets gaat ooit verkeerd, al zegt het denken van wel. Alles verdwijnt in het oog van de orkaan, voorgoed. 'Cloud­hidden, whereabouts unknown'.

109

gangspunten van de advaita vedanta over waarnemen, conceptloosheid en de onthulling van onze 'ware aard', en op uitgangspunten van de westerse filosofie en psy­chologie over integratie van belemmerende ideeën en emoties.

Van jongs af aan deden zich in het leven van An­nette regelmatig 'eenheidservaringen' voor. Later, toen ze het boek Ik Ben van Nisargadatta Maharaj las, werd ze ogenblikkelijk getroffen door het heldere inzicht dat 'ik nooit was geboren en nooit rou sterven'. Er kwam

daarna een innerlijke rust over haar die haar nooit meer heeft verlaten. Rond diezelfde tijd kwam Annette in contact met Alexander Smit, met wie een hechte vriendschap ontstond tot aan zijn dood. Wat ha na het lezen van het boek Ik Bm duidelijk was geworden, kreeg in relatie met Alexander een verdieping, waar­door ha verlangen om 'heilig' te willen zijn defnitief tot het verleden ging behoren.

Haar ervaringen en inzichten met betrekking tot non-dualiteit gebruikt Annette nu in de gesprekken met de mensen die naar de Care-trainingen komen. In 2009 verscheen haar boek Volledig Vrij bij uitgeverij Samsara. Sinds die tijd schrijft ze regelmatig een co­lumn voor www.rust.nl.

112

Non-dualiteit in het dagelijks leven

Er zijn veel prachtige boeken geschrev over non-du­aliteit die ik veelvuldig heb aanbevolen bij mensen met wie ik spreek. Regelmatig stelden ze me de vraag of ze

ook iets rouden kunnen lezen over non-dualiteit in het dagelijks leven. Aangezien zich in ieders leven allerlei moeilijke situaties kunnen voordoen, heb ik daarom besloten een gebeurtenis uit het dagelijks leven te be­schrijven, en die vervolgens te belichten vanuit een duaal, een schijnbaar non-duaal en het non-duale ge­zichtspunt.

De gebeurtenis Ze liep de slaapkamer in en zag dat de batterij van de telefoon die naast ha slapende man lag bijna leeg was. Ze sloot hem aan op de oplader, waarna die on­verwacht oplichtte. Automatisch viel haar blik op het bericht dat verscheen. Er stond "flbelle?" Ze tuurde naar het woord en vroeg zich af wat het betekende. Kennelijk had haar man zich dat ook afgevraagd, want eronder stond "flbelle?" Het antwoord was 'flbelle'. Ze

keek naar de afZender, waarna ze zich verbaasd afvroeg hoe het mogelijk was dat 'golfbaan' ro'n bericht rou sturen. Ze maakte haar man wakker en vroeg hem wie

113

'Hbelle' was. Hij schoot overeind, was meteen klaar­wakker en zei "Het is een vriendin die ik weleens zie. Het stelt niet veel voor."

Die nacht werd ze regelmatig wakker, en dan schoot de gedachte door ha hoofd dat zijn verhaal niet klop­te. Toen ze de volgende dag opstond, liep ze de keuken in en zei: "Ik heb drie vragen: wie is het, hoelang heeft het geduurd en wat betekent het voor jou?"

Hij vertelde dat hij al een jaar lang een relatie had met een andere vrouw.

De ervaring van de gebeurtenis

vanuit de drude stmz.t

In het normale leven zorgt een situatie als deze vaak voor enorm veel stress. Je voelt je bedrogen en diep on­gelukkig. Je identificeert je met het slachtoffer, waar­door je regelmatig lijkt te verdrinken in de verhalen die je verzint over wat er allemaal gebeurd zou kun­nen zijn. Je voelt en creëert afstand ten opzichte van je partner, omdat je denkt dat je hem niet meer kunt ver­trouwen. Het kan zijn dat de relatie wordt beëindigd, maar ook als dat niet gebeurt, zal dit voorval jarenlang een terugkerend thema worden in jullie gesprekken. Die zullen vaak gepaard ga met uitbarstingen van verdriet en boosheid. Het lijden wordt veroorza door de steeds terugkerende identificatie met de ge­

kwetste en bedrogen vrouw die je denkt te zijn. De

114

weerstand tegen de gebeurtenis ('Dit had niet mogen gebeuren') zorgt ervoor dat het lijden in stand blijft. Vaak drijven de gedachten die je hebt je tot razernij, en omdat die zo heftig zijn, probeer je ze te ontkennen en te rationaliseren.

Je creëert niet alleen afstand tot je partner, maar ook tot jezelf. Je gaat bagatelliseren en probeert jezelf gerust te stellen door tegen jezelf zeggen dat het niet zo erg is, of dat je toch maar geluk hebt met een man die bij jou blijft. Uiteindelijk zorgen deze rationalisa­ties ervoor dat datgene wat ervaren wil worden geen kans krijgt. De heftige emoties worden verdrongen en komen terecht in een soort pot met een stevige deksel erop. Elke keer als de pot vol raakt, explodeert die en wordt de inhoud als braaksel uitgestort over je echt­genoot. Hierna begint het liedje weer van voren af aan. Je voelt je schuldig of slecht over de uitbarsting en voert de emotie weer af naar de pot. Alles wat in de pot zit, krijgt geen kans om verwerkt te worden en wordt steeds opnieuw gariggerd zonder dat er enige verandering optreedt. Aangezien het voor het bewust­zijn niet uitma of een emotie positief of negatief is, verdwijnen na verloop van tijd ook de positieve emo­ties in de pot.

115

De ervaring van de gebeurtenis

vanuit een schijnbll4r non-átude st/Ult. Wanneer je dmkt in de non-duale staat te verkeren (advaita shuffie), dan kun je het waanidee krijgen dat je beter en verder bent dan anderen. Door dit ego­gestuurde gevoel over jezelf kunnen allerlei overtuigin­gen ontstaan die ervoor zorgen dat de 'negatieve' zaken die zich voordoen opzij worden geschoven en verdron­gen worden. In de interactie met de mensen om je heen, word je een soort missionaris die het niet alleen beter weet, maar ook kwistig zijn ideeën over hoe 'een ander' zou moeten zijn tentoonspreidt. In plaats van

warmte ervart de buitenwereld kritiek en een soort dwingende betweterigheid. Kennelijk bestaat bij jou het idee dat de non-duale staat de 'beste' staat is om in te verkeren.

Als je in de situatie komt dat je partner een relatie heeft met een ander, zou je daar onaangedaan op kun­nen reageren omdat je denkt dat in non-dualiteit geen plaats is voor emoties. Je zou kunnen reageren door te zeggen: 'Dit moest zo gebeuren' of 'Er is geen 'ik' die gekwetst kan worden'. Je kunt omstandig uitleggen dat dit voorval met liefde wordt ontvangen, maar onder­russen worden je boosheid en verdriet onderdrukt en onbewust afgevoerd naar de pot. Naar buiten wordt al­les zogenaamd liefdevol ontvangen: van binnen wordt elke negativiteit afgewezen. Je blijft glimlachen. Je lijkt

116

wel heilig, want niets lijkt je te raken. Maar heilig heeft niets met non-dualiteit re maken.

Doordat de negatieve emoties moeten worden on­derdrukt, ontstaat er afstand. Als iemand vraagt naar jouw beleving van de situatie, sluit je je af door bij­voorbeeld met verve te verklaren dat het universum dit voor jou heeft bedacht en dat het goed is zoals her is. De emoties die je wel degelijk hebt, worden ont­kend, waardoor de connectie met de ander en dat wat je werkelijk erva, wordt verbroken. Je gesprekspart­ner voelt dat er iets niet klopt, maar is mede door jouw bedreven en stellige antwoorden niet in staat om met jou in contact te komen.

De onderdrukte emoties zullen overigens op een slinkse manier toch aan de oppervlakte komen. Je zult wellicht sarcastische opmerkingen maken tegen je part­ner of roespelingen maken op zijn gedrag, en je zult je regelmatig een 'ik heb gelijk' toe-eigenen. Je inzichten over non-dualiteit worden krampachtig vastgehouden en worden clichés die moeten bijdragen aan een su­perieur zelfgevoel. Door je verheven te voelen boven anderen ontstaat een soort arrogantie die niets meer met liefde te maken heeft. Het ontaardt in 'gelijk heb­ben', beter weten en strijd, terwijl non-dualiteit juist berekent dat je standpunten herkent en kunt loslaten.

Elk vastklampen aan een idee, iedere fixatie bindt je met huid en haar aan de dualiteit. Als de ideeën over

117

de toekomst en het verleden. Het speelt zich allemaal nu af.

Deze pure waarneming wrgt ervoor dat je vrij bent van identificatie, waardoor er geen sprake is van ver­dringing of fixatie. Je bent nieuwsgierig, open, en er is niets wat je bang maakt, omdat die 'jij' er helemaal niet is. Alles is er even, en nadat het is gezien, verdwijnt het als sneeuw voor de wn. Het is gebeurd en niet ge­beurd. Je hoeft niets met je emoties te doen, je hoeft ze

niet te analyseren, te interpreteren of te onderdrukken. Ze verschijnen in het bewustzijn, zijn er even en ver­dwijnen weer moeiteloos in datzelfde bewustzijn. Er

is geen afstand. Alles is dichtbij, direct en onmiddel­lijk. Je voelt liefde voor je man, de gebeurtenis, en de emoties die zich voordoen. In deze liefde wordt geen onderscheid gemaakt, omdat zij alles omvat. Je weet dat het niet anders had kunnen ga, en hebt geen verlangen naar hoe het zou moeten zijn. Er zijn über­haupt geen ideeën over wat jij al dan niet rou moeten hebben. Het kan je niet schelen of je iets krijgt of niet. Had je ooit gedacht een man en allerlei andere dingen nodig te hebben om een gelukkig leven te leiden, van die illusie ben je al lang geleden verlost. Er is slechts dat wat er is, en er is liefde voor dat wat er is.

Je weet dat wat zich in je leven voordoet, de afire van je man bijvoorbeeld, allemaal niets met jou te ma­

ken heeft. Je hebt ge enkele invloed op wat er in je

120

leven plaatsvindt en wat anderen daarin doen. Dit is een diep weten. En je weet dat je liefde bent. Je scherpe onderscheidingsvermogen stelt je in staat om te weten wanneer je bij iemand blijft of niet. Het romantische idee over de liefde heeft plaatsgemaakt voor verbon­denheid en vrijheid, en is daardoor getransformeerd tot een allesomvattend houden van.

Non-dualiteit betekent dat je vrij bent van weer­stand tegen dat wat is. Je bent niet meer in strijd met

de dingen die zich voordoen. Alles vindt plaats wals het moet plaatsvinden, en jij bent erbij om alles in de leegte die je bent te ontvangen, wa te nemen en in de volheid van het hart te omarmen.

Door te spreken over non-dualiteit, krijg je onmiddel­lijk te maken met een paradox. Het wordt iets om na

te streven, en tegelijkertijd is er niets om na te stre­ven. Wat je leest of hoort over non-dualiteit kan voor jou 'de waarheid' worden en daarmee een doel om te bereiken. Op die manier kan een fixatie ontstaan op 'hoe het rou moeten zijn'. Non-dualiteit, en met name de ideeën daarover, worden dan een doel, waor er slechts een desillusie kan volgen.

Het gaat om de bereidheid alles onder ogen te zien, alles even vast te pakken, roelat je het daarna kunt los­laten. Als dat gebeurt, kan de waarheid over je ware aard zich romaar als genade openbaren.

121

wezen. Hij koos ervoor om weer als laborant aan de slag te gaan, zodat hij zich innerlijk volledig kon con­centreren op die essentie. Zijn leven als getrouwd man met een huis en een baan begon steeds meer te knellen. Met russenpozen zocht hij eind jaren zeventig K.rish­namurti en Osho op in India, en begin jaren tachtig ook Nisargadatta Maharaj, de leraar uit Bombay, die hem uiteindelijk het meest inspireerde van allemaal. Daarna begon hij ook de bijbel in een ander daglicht te zien. Met name het antwoord dat God aan Moses gaf op diens vraag ''Wie bent U?", markeerde voor Jan

het eindpunt van zijn zoektocht. In dat antwoord, "Ik ben wie ik ben", zag hij verwoord wat hij zelf ook had gevonden. 'Ik Ben' vormt sinds die tijd voor hem de kern van alle spirituele wijsheid en inzicht.

Sinds 1987 woont Jan in Leiden. Hij trouwde voor de tweede keer en kreeg twee kinderen. Zijn vrouw sti­muleerde hem om te gaan spreken over wat puur Zijn betekent, en over totale kwetsbaarheid als de hoogste vrijheid. Aanvankelijk hield hij thuis bijeenkomsten in kleine kring, later in heel Nederland. Sinds enige jaren houdt hij bijeenkomsten op een vaste locatie in Leiden. In 2011 verscheen Ik we niet wie ik ben, een boek gebaseerd op gesproken teksten van Jan.

124

Totale kwetsbaarheid

Non-dualiteit bestaat niet. Het is niet meer dan een abstractie, een idee. Het is het idee dat aan de duali­teit (het enige dat ik ken) ontsnapt kan worden. Alsof stilte gehoord kan worden. Wat gekend wordt, is niet de stilte, maar geluid.

Dualiteit, of eigenlijk tegengesteldheid, is dat wat het leven in zichzelf is. Het zoeken naar non-dua­

liteit suggereert een mogelijke ontsnapping uit die tegengesteldheid. Het is uiteindelijk het oude ver­langen om de perfecte bestuurder te zijn. Maar er zal nooit een bestuurder gevonden worden die het mogelijk maakt om in non-dualiteit te leven. Don­der weg dat zinloze woord! Nou ja, oké, laat ik er dan nog iets over zeggen, anders ben ik er wel heel snel klaar mee.

Ons wezen is beschikbaarheid in totale kwetsbaarheid. Dat is geen toestand die bereikt kan worden, en het is ook geen verdienste. Het vindt zijn bloei in het aan­wezigheidsbesef - een besef dat onontbeerlijk is voor verwondering, schoonheid, ontroering, enthousiasme,

vreugde en verdriet. Ma dat aanwezigheidsbesef ver­schijnt en verdwijnt met al zijn ervaringen, zoals de

prachtig gespeelde sterfscène van Rutger Hauer in de film Blade Runner laat zien.

125

Is de mens niet steeds bezig de baas over zichzelf te worden? En doet hij dat niet vanuit religieuze of politiek- ideologische overtuigingen? Op zichzelf is dat heel begrijpelijk. Het is een biologische kracht die gebruikt wordt om onze kwetsbaarheid re verhullen; een overlevingsdrang met maar één geestelijk gereed­schap: de ik-gedachte. Maar die heeft bij de mens gro­teske vormen aangenomen. Het ego, dat niets anders is dan een actieve verhulling van kwetsbaarheid, la

zich vooral zien als de status in de maarschappij groter wordt. Maar eigenlijk wordt dan juist de kwetsbaar­heid groter, en als zichtbaar ef laat de verhul (ego) zich zien. Hij laat zich het duidelijkst zien bij politici, managers, sportmensen, bekende Nederlan­ders, bankdirecteuren en geestelijk leiders. En in die krampachtige verhulling van hun kwetsbaarheid ra

hun authenticiteit volledig zoek. De ik-gedachte is een concept - een concept als

fragment binnen de tegengesteldheden. Het is een functioneel geestelijk gereedschap binnen het geheel van de dualiteit. Maar als die ik-gedachte als een bui­ten dat geheel staande identiteit wordt aangenomen, als ervaarder van de ervaring, als kenner van goed en kwaad (waar hebben we dat vaker gehoord: zie Gene­sis), ja dan is Leiden in last! Want die identiteit waant zich de eigenaar van de tegengesreldheden. Hij waant zich de faler en de lukker. Hij is van mening dat er

126

een vrije wil bestaat waarmee hij de tegengesteldheden kan manipuleren, en hij denkt ook nog dat hij er de verantwoordelijkheid voor draagt.

Non-dualiteit is de doorziene misvatting betreffende die fictieve identiteit binnen de dualiteit. Her is dus geen ontsnapping uit de dualiteit! We hebben in ons leven eigenlijk ma één mogelijkheid, en dat is over­gave aan de dualiteit. We zijn strijd, wanhoop, het be­sef van onnozelheid, ma ook vreugde, gel uk en het ervaren van deze wonderbaarlijke wereld. Overgave aan de dualiteit is het enige dat ons rest. Die overgave is wat we non-dualiteit noemen.

Non-dualiteit is dus niet de tegengesteldheid van dualiteit. Het is de overgave die de Duitse onderzee­bootkapitein ervoer in de film Das Boot. Op het mo­ment dat alles voorbij lijkt, dat er geen redding meer mogelijk lijkt, dat er geen hoop meer is, noch bewuste acceptatie, is er die overgave. Het is wat ook Hamlet laat zien in de laatste momenten van het drama. Geen intellectueel bedachte wijsheid, geen spiritueel hoog­standje, maar een intens verdronken mens in de zee van dualiteit.

Meer dan dit kan ik niet zeggen. Wat ik ben, kan niet gezegd worden, en toch spreek ik er met mijn hele hart over. Ik ben te klein om iets van waarheid te weten.

127

poging om het kaartenhuis weer op te bouwen, gaf hij zich over en kruiste nondualiteit zijn pad.

De boodschap was allerminst nieuw. Ze bevestigde wat hij als kind al wist, maar wat toen geen weerklank vond in zijn omgeving. De herinnering aan geen-zelf was een bevrijdend thuiskomen. Via Tony Parsons kreeg de hervonden waheid steeds meer ruimte en verloor het identificatie-spel zijn grip. Door het delen van zijn ervaring, ontvouwde zich een nieuw pad. Hij begon met groepswerk vanuit nondualiteit in verschil­lende verslavingsklinieken. Met Alheel helpt hij indivi­duen te stoppen met zoeken, met als uitgangspunt: 'Je bent al heel en gebeurtenissen, gedachten, gevoelens, gedrag en je gedaante bepalen niet wie of wat je werke­lijk bent'. Ook tijdens de retreats die hij momenteel in binnen- en buitenland organiseert, kun je met Arold de vrijheid ervaren die ontstaat in overgave aan wat-is.

www.alheel.nl en www.opengeheim.nl

Ontspan, niets is onder controle

Nondualiteit verwijst naar alles en niets. Ik noem het Dit. Want alles wat er is, is Dit. Dit is wat er nu ge­beurt. Het verschijnt uit het niets en het verdwijnt er in als waarneming, gedachte, gevoel en gedrag. Meer of minder dan Dit is er niet. Dit is wat het is.

130

Dit kan alle mogelijke verschijningsvormen aanne­men. De mens is geneigd het 'positieve' te omarmen en zich tegen het 'negatieve' te verzetten. Wat we niet kunnen controleren en wat lijden veroorzaakt, hebben we geleerd als negatief te zien. Verslaving is daar een voorbeeld van. Ik heb het verslavingsme­chanisme in mijn leven goed leren kennen. Eerst als kind in een gezin met twee verslaafde broers, en later als verslavingscounselor. Wat ik heb ontdekt heeft mijn kijk op verslaving drastisch veranderd. Ik zie dat alle verslavingen voortkomen uit een gehecht­heid aan het 'ik'. Omdat we vastzitten in de illusie een 'ik' te zijn, is er een onbedwingbaar verlangen naar ervaringen waarin het 'ik' wegvalt. Gebruik van een (genots)middel is een manier om tijdelijk vrij te kunnen zijn van dat 'ik'.

Allereerst: als jij zelf verslaafd bent ... hartelijk welkom! Je bent in goed gezelschap van de gehele mensheid! Zoeken is de kern van iedere verslaving. Het houdt in dat je op zoek bent naar iets anders, iets meer, iets minder of iets beters dan Dit. Die belofte houdt ons in beweging. Eigenlijk zoeken we naar onze eigen af­wezigheid. Want als we 'het' vinden, ervaren we even geen 'ik'. Het zoekende 'ik' krijgt heel even rust als het gezochte wordt gevonden. Het is een ervaring waarbij niets anders hoeft te zijn dan het is. Er is dan niets te

131

bereiken, te controleren of op te lossen. Er is dan over­

gave aan alles, waarin verlangen geen rol meer speelt. Patronen en dwangmatig gedrag liggen aan de ba­

sis van ons menselijk bestaan. Iedereen kent het ge­voel van iets te willen laten, maar het niet te kunnen laten. Gewoontegedrag zonder controle, daar gaat verslaving over. Dwangmatige mechanismen komen we tegen bij eten, seks, drugs, drank, koopgedrag, hobby's, geld, televisie, contact, internet, succes en in onze relaties. Ook het zoeken naar verlichting hoort wellicht thuis in dit rijtje. Voor je het weet maak je een eindeloze zoektocht langs boeken, goeroes en satsangs, in de hoop dat er iets beters te ervaren is dan Dit.

Zolang 'onschuldige' verslavingen in bepaalde mate worden uitgeleefd, doen we da niet zo moei­lijk over. De gebruikers worden er niet op veroor­deeld. Dat doen we pas als er zichtbare schade ont­staat en de omgeving er onder lijdt. Dan pas valt het woord 'verslaafd'. Waar precies de grens ligt, is niet helemaal duidelijk. Is iemand die dagelijks ma­rihuana rookt verslaafd, en iemand die iedere vijf minuten zijn smartphone checkt niet? En wat is dan schadelijker? Is het erger om met iemand te leven die elke avond een fles wijn leegdrinkt, dan met ie­mand die tot middernacht naar zijn beeldscherm gedraaid zit?

132

Als we inzoomen op verslaving aan bijvoorbeeld drank

of drugs, zien we tweestrijd, een doorlopend gevecht tussen de wil om niet te gebruiken en de behoefte om wel te gebruiken. Beide verlangens zijn gelijkwaardig qua kracht. De oprechte intentie om nooit meer te ge­bruiken, strijdt met de hypnotiserende drive om dat wel te doen. Dit conflict brengt een enorme spanning teweeg. De meest directe oplossing om van die span­ning af te komen is ... het uideven van de verslaving, het gebruik. De meeste middelenverslavingen draaien daarna in een vicieuze cirkel van gedachten, gevoelens en gedrag. De cirkel kent geen vast startpunt. Het kan bijvoorbeeld de gedachte zijn dat je niet mag ge­bruiken, of het gevoel dat het huidige moment niet compleet is. Er kan een gebeurtenis plaatsvinden die een negatief gevoel of een negatieve gedachte triggen, ma dat is geen voorwaarde. Want gedachten en ge­voelens komen ook zomaar op, zonder enige relatie tot de realiteit.

Het universele probleem is dat wij zijn voorzien van zelf-bewustzijn. Wij ervaren onszelf als een 'ik' dat zelf denkt, voelt en doet. Zo kunnen er gedachten verschij­nen over dat 'zelf'. Je vind jezelf bijvoorbeeld zwak, slecht, anders, lui, dom of egoïstisch. Die gedachte dat je niet goed genoeg bent, wordt het beeld van jezelf, je gevoel over jezelf. Je vereenzelvigt je met die gedachte. Je denkt het niet alleen, je ervaart het ook zo. Je voelt

133

je werkelijk waarddoos. Als er identificatie is met deze 'Ik ben waardeloos' -ervaring, doet dat pijn. Het gevolg is een behoefte om van dat lijdende 'ik' af te komen. Het gevecht tegen het 'ik' geeft spanning, die zich ver­volgens weer ontladen moet. Een 'verdovend' middd lijkt dan een oplossing, in ieder geval een tijdelijke. Zodra het middd werkt, heb je immers minder last van gebeunenissen, gedachten, gevoelens en van je ge­drag. Als jij als centrum wegvalt, geeft dat rust. Het hier en nu is dan vrij van jezelE

Na het gebruik volgt de veroordeling ervan en slaat de onrust weer toe. De zelfloze roes is voorbij en het idee over het falende 'ik' is alleen maar ge­groeid. 'Je was wéér zwak, slecht, etcetera.', zo luidt de boodschap van je denken. Met die terugkerende zelfveroordeling is de vicieuze cirkel compleet. Die cirkel blijft niet op hetzelfde niveau draaien, maar beweegt als een neerwaartse spiraal als het gebruik in frequentie en intensiteit toeneemt. Vaak is er steeds meer gebruik nodig om het 'ik' tijdelijk van de we­reld te krijgen. De maatschappelijke gevolgen wor­den dan vaak 'erger'. Relaties met partners, familie, vrienden en werkgevers komen onder spanning te staan en worden uiteindelijk vaak verbroken. Omdat het 'ik' -zijn daardoor steeds eenzamer en pijnlijker wordt, zal er meer of heftiger worden gebruikt om er niet te hoeven zijn. In die zin lijkt het gebruik van

134

verdovende middelen op het drinken van wut water. Je krijgt er steeds weer dorst van.

Tegenwoordig zijn ook mensen ronder kennis van non­dualiteit bereid aan te nemen dat gedrag 'gewoon ge­beurt'. Sinds neurowetenschappers dit onderschrijven, lijkt het inzicht dat er geen 'ik' is zelfs in de mode. Als er geen 'ik' met vrije keuze bestaat, is er dus ook geen verantwoordelijke. Dat is voor velen aanvaaar, tot we op het gebied komen van zogenaamd negatief gedrag - denk aan drank- en drugsgebruik, misbruik en geweld. De gedachte dat destructief, ongewnd, ge­vaarlijk en schadelijk gedrag ook 'gewoon gebeun', is voor velen onaanvaardbaar. Het idee te kunnen kiezen, zorgt voor veel verwarring. Als gebruik een keuze is, is de verslaafde verantwoordelijk, ook voor het stop­

pen van het gebruik Familieleden, vrienden of colle­ga's doen een beroep op dat verantwoordelijkheidsge­voel. Men zegt dan: 'Dit gaat zo niet langer. Je moet nu echt stoppen. Denk aan je kinderen.' 1\ls je je niet laat opnemen, ga ik bij je weg.' 'Nog één keer en je bent ontslagen.' Als je denkt dat jij verantwoordelijk bent, overvalt je een schaamtevol schuldgevoel als je de verslaving niet onder controle krijgt. Precies dit gevod van schuld en schaamte doet een verslaafde, door te gebruiken, steeds weer vluchten van zichzelf. Zo blijft de vicieuze cirkel in stand. Maar wie kan duiden wat

135

dit 'zichzelf' is waarvoor de verslaafde verantwoorde­lijkheid zou moeten nemen? Is er een deel verslaafd, en is een ander deel jouw 'zelf' dat verantwoordelijkheid zou kunnen nemen? Wie in de verslaafde' kunnen we da op aanspreken?

Verslavingsgedrag kan worden omschreven als ge­drag dat je niet laten kunt. Ma geldt dat niet voor ie­der gedrag? Is niet elk gedrag onafwendbaar? Het hier en nu is het enige moment waarop gedrag plaatsvindt. In het verleden of in de toekomst kan je niet 'doen'. Een andere tijd dan dit moment bestaat alleen als ge­dachte (die alleen nu in je op kan komen). Het is na­tuurlijk altijd nu! Hoe kan je nu niet-doen wat je doet? Wie doet wat jij nu doet? Is het jouw keuze hoe je zit of staat? Zou je deze woorden nu ook niet kunnen lezen? Kun je iets anders denken dan de gedachten die nu in je opkomen? Dit, wat nu gebeurt, is het enige dat kan

plaatsvinden. Er verschijnt nooit iets anders dan wat er verschijnt. Geen sneeuwvlok kan anders vallen dan

zij valt. Dat geldt voor alles. Dit gaat zoals het gaat, en Dit is zoals het is. Omdat ook jij Dit bent, begrijp je misschien dat ook 'jouw gedrag' onafwendbaar is, ook als het gebruik betreft. Niet omdat jouw persoon er niets aan kan of zal doen, ma omdat er geen 'jif is die controle heeft over wat je doet of laat. Verslaafd zijn is niet je schuld, en niet-verslaafd zijn is niet je verdienste.

136

Nondualiteit sta voor 'niet twee'. In werkelijkheid is er geen afgescheiden 'ik' los van Dit. Als er geen identi­ficatie meer is, is er geen voorkeur voor of gehechtheid aan de uitkomst van een gevecht. Het gevoel van twee­strijd komt op, maar er zijn geen strijders meer. Alleen een 'ik.' doet moeite om iets te bereiken. Nisargadatta zegt: "Ejfort is a sign of conflict betwun incompatibk desires. They should be seen as they are. Then only they disolve. "

Waar geen 'ik' is, is ook geen verslaafde, geen zelf

en geen neiging tot zelf-controle. Verslaving is niet je vijand, maar een heel directe uitnodiging om te ont­dekken wie of wat je wél bent! Als nondualiteit je pad kruist, kan dat een enorm bevrijdende werking heb­

ben. Je kunt je herinneren dat je onschuldig bent, ook waneer verslaving verschijnt. Je ziet dat er overtuigin­gen opkomen die serieus kunnen worden genomen, maar dat die nooit kunnen bepalen wie je werkelijk bent. Het doorzien van de ik-illusie schept vrijheid en ontspanning in relatie tot 'jezelf ', tot 'dat-wat-is', en dus ook tot de verslaving. Schuld en schaamte verdam­pen als het ik-verhaal wordt losgelaten.

Het 'ik' zwerft in de tijd, in het verleden of in de toekomst. Als het gewaijn naar het hier en nu ver­schuift, komt het 'thuis', waar het nooit echt weg was. Het ik-gevoel sterft da omdat het er geen voeding krijgt. Het gevecht valt daar stil, ook het vechten tegen

137

het gevecht. De angst 'Ik ben verslaafd en dat moet ik veranderen' kan verschijnen, maar die kan nergens aan

blijven kleven als de ik-illusie is doorzien. Berusting neemt de plek in van het zoeken. De verkramping ver­dwijnt en het middel om te ontspannen verliest haar functie. Vluchten hoeft niet meer. Gewoon voelen is goed genoeg.

Soms krijg ik de vraag wat ik als counselor te bieden heb als er toch geen ik is om te behandelen. Mijn op­rechte antwoord is: niets. Dat is wellicht het enige dat je nog niet gezocht hebt: het niets. Er hoeft niets bij Dit, en er ontbreekt ook niets aan. Zoeken naar niets staat gelijk aan het vinden van alles. Juist als er niets veranderd hoeft te worden, is dat de verandering! Het is een ode aan de vrijheid om het leven haar gang te la­ten gaan. Het is een overgave aan dit moment, precies wals het is. Wat werd gewcht middels gebruik, blijkt w dichtbij! Voor overgave heb je niets nodig. Het 'ik' wa je vanaf wilde, bestond sowieso al niet.

Dit is geen pleidooi om niets of om iets te doen aan een verslaving. Ik zeg dat er niet iemand is die iets doet. Niemand gebruikt, en er is niemand die stopt. Wat jij zal doen, zal vanzelf gebeuren. Niet dankzij jou, maar ondanks jou. Alles is mogelijk. Het raakt me als iemand stopt met vluchten en gewoon gaat voe­len, maar als dat niet gebeurt, is dat net w 'bemin­nelijk'. Natuurlijk zal alles blijven veranderen. 'Dit' is

138

constant in beweging, en ook bevrijding kan dus wel degelijk plaatsvinden. Feitelijk weten we niets. Weet jij zeker wat en waneer iets goed voor je is? Heb je de moed om niet te weten hoe het verder zal gaan? Durf je te vertrouwen op het niets waar alles uit voortkomt? Het meest heilzame advies dat ik je daarom geven kan

is ... te blijven ademhalen. Ook de rest gaat vanzelf.

Dit is wat er hier en nu verschijnt. Als je vaker en vaker uiteenvalt in Dit, kan er overgave plaatsvinden. Het

'ik' lijkt op te lossen in Dit. Niemand doet Dit; het gebeurt. Dit is niet te creëren, te sturen of te controle­

ren. Dit is onbegrensd. In Dit is niets gescheiden. Dit is goed genoeg. Dit hoef je nooit te weken. Dit vindt

jou zelfs als je ervoor vlucht. Het omhelst je continu, zo innig dat Dit dwars door je heen gaat. Iets anders dan Dit is er niet, was er niet en zal er nooit zijn.

Jij bent alles en niets. Jij bent Dit.

139

Rond zijn 22e ervoer hij volledige openheid, maar dat heeft hij altijd voor de buitenwereld verzwegen. Pas

later, rond zijn 50e, is hij met hulp van Hans Korteweg en een aantal dromen ("Ga als J nani leven", "Vind je

Satguru") en openheidervaringen tot het besef geko­men dat wat hij altijd zocht onmiddellijk voor handen en niet verborgen is.

Hans vergelijkt zijn werk met dat van een existenti­eel detective die gebruik maakt van het zelfonderzoek 'neti neti', of, zoals Johannes van het Kruis het zegt:

'Dit niet, noch dat'. Essentieel is bij hem het uitgangspunt dat het werk

na realisatie niet af is. Vaak zie je dat mensen nog steeds vastzitten aan egoïstische of kinderlijke neigin­

gen, ook al is er sprake van herkenning of realisatie van hun ware natuur. Het grote werk vraagt rijping en stabilisatie.

Met Paul Srnit en Arold Langeveld werkt Hans in het samenwerkingsverband het Open Geheim.

142

Onkenbaar als niets,

herkenbaar als alles

Het begin ... dat is het waaraan het de mensen ontbreekt. Niet dat het zo moeilijk zou zijn om

het te vinden, maar de hersenschim dat je het moet 'zoeken' is het grote struikelblok. Het leven is

genadig, ieder ogenblik schenkt het ons een begin. Iedere seconde dringt zich aan ons de vraag op:

'Wie ben ik?' Gustav Meyrink

Wat we werkelijk zijn, is niet te kennen. Dat is voor mij de kern van non-dualiteit. Er is een niet te ken­

nen werkelijkheid, de grondslag waar alles uit voort­

komt en alles in verdwijnt. Ik noem het het ondoor­

grondelijke niets. Dit niets is voor 'het verschijnsel ik'

erg eng. Het biedt geen strohalm, geen houvast, geen denkbeeld en geen vorm om je aan vast te grijpen. Dit

klinkt onbegrijpelijk en onvatbaar, en dat is het ook. Alles verschijnt, en in dit verschijnen verschijnt het ik als fenomeen. Dit ik, dat aanwezig lijkt met zijn lichaam, gedachten en gevoelens, wordt als werkelijk

ervaren, terwijl het open geheim is dat het slechts een weerspiegeling of illusie is. Doorzien dat alles slechts een weerspiegeling is, is het begin van zelfrealisatie. De wijzen vergelijken het met de weerspiegeling van de maan in het water. We zien het schijnsel in het water voor echt aan.

In woorden ligt veel besloten, ook in het woord 'verschijnsel', dat als kern het woord 'schijn' bevat. Een andere sprekende metafoor is het filmdoek. Wat

143

er ook in de Hlm van het leven gebeurt (gevechten, stormen, aardbevingen enzovoorts), het doek blijft onaangetast. Het wordt niet nat, verkleurt niet en scheurt niet. Dit gaat ook op voor wat je werkelijk bent. In je werkelijke, onveranderlijke zijn verschij­nen emoties, gedachten en voorstellingen, en die ver­dwijnen er ook weer in, zonder een spoor achter te laten. Het ik echter ziet die voorstellingen voor echt aan, identificeert zich met wat er lijkt te gebeuren, wordt meegenomen in de ervaring en raakt er in ge­vangen. Ieder ik beseft ten diepste dat er een open, vrije en natuurlijke staat van zijn is. Dat diepe weten, dat af en toe in het dagbewustzijn komt, zet het ik aan om op zoek te gaan naar bevrijding, verlichting of geluk. Zo ging dat ook bij mij.

De belangstelling voor het ondoorgrondelijke niets begon toen ik in de jaren '70 een tijdje als oppas fun­geerde voor de kinderen van mijn leraar Nederlands. Deze leraar had een grote boekenkast en een fantasti­sche platencollectie. Oppassen was voor mij dan ook smullen: lezen en mooie bluesmuziek draaien als de kinderen lagen te slapen. Op een dag trok ik een boek van Sirnon Vinkenoog, Wurgaloos: ontdekkingen naar de waarhtid, uit de kast. Een van de teksten uit dat boek las ik voor aan het zesjarige zoontje van de leraar Nederlands. Hij vond het evenals ik prachtig, want

144

hij wilde keer op keer dat het werd voorgelezen. Die tekst van Johannes van het Kruis is mij altijd bijge­bleven:

Wilt ge alles beminnen, Tracht dan niets lief te hebben. Wilt ge eenmaal alles weten, Tracht dan niets te weten. Wilt ge eenmaal alles bezitten, Tracht dan niets te bezitten. Wilt ge eenmaal alles worden, Tracht dan niets te zijn. Wilt ge eenmaal hebben wat u nu niet smaakt, Aanvaard dan wat u tegenstaat. WJ.lt ge leren wat ge niet weet, Dan moet ge tevreden zijn met niets te weten. Wilt ge eenmaal bezitten wat ge nu niet hebt, Dan moet ge blij zijn met niets te bezitten. Wilt ge worden wat ge niet zijt, Dan moet ge nu gaarne niets zijn.

Deze woorden hebben het verlangen om alles te we­ten, lief te hebben en te zijn blijvend gewekt. Mijn zoektocht was begonnen. Ik was op weg gegaan op het pad naar bevrijding, verlichting, eenwording en mees­terschap. Allerlei wegen werden gevolgd, van theoso­fie naar antroposofie, Bhagwan, Summit Lighthouse,

145

Ouspensky en Gurdjieff. Ik begon te mediteren, te bidden en mantràs op te zeggen, maar dat leverde uit­eindelijk weinig op, behalve frustratie en het gevoel er nog niet zijn, ondanks mijn soms complete fixatie op het hogere. Wel beleefde ik als begin twintiger enkele prachtige diepe ervaringen, met name toen ik een ge­dicht van Gurdjieff las en zich een staat van openheid voordeed. Ook zag ik ruimtes vol licht en lichtkransen rondom mensen. Hier sprak ik met niemand over. Ik had geen idee wat verlichting of bevrijding was, maar ik vermoedde wel dat er meer was dan wat ik op dat moment wist en kende. Ergens moest die continue staat van blis te vinden zijn. Sommige boeken spraken over kosmische ervaringen, en die wilde ik ook heb­ben. Van alle stromingen ben ik die van Gurdjieff het meest trouw gebleven, al was het alleen maar op basis van de titel van een van zijn geschriften: Ha /evm is

a/km dan w"k(/ijk wanneer IK BEN. Dit IK BEN is altijd mijn ankerpunt gebleven, dat ik later ook gevon­den heb in de uitspraken van Jezus en Nisargadatta.

Een jaar of tien geleden hoorde ik in een droom een stem zeggen: "Nu ben je al 30 jaar bezig en nog geen moer opgeschoten." De ochtend na de droom reali­seerde ik me dat er geen vooruitgang bestaat. Er valt niets te bereiken! Dat was een bizarre en onthutsen­de ontdekking voor het ik. De hele zoektocht wordt slechts in gang gehouden door de angst dat je iets niet

146

bereikt of bezit of meegemaakt hebt, en dat je iets te­kort komt. Mijn beginpunt was altijd het ik geweest, dat zijn best moest doen om iets te bereiken of iets diende te offeren om een beloning te krijgen. Het ik zegde gebeden op en probeerde zich over te geven in de hoop beloond te worden, iets groters terug te krijgen en uit het verdriet van het gevoel van afgescheidenbeid te geraken Dit 'iets groters' was in mijn ogen die ver­

lichte staat, het opgaan in een kosmische eenwording. Wat ik begon te zien, was dat het ik altijd bezig was geweest als verschijnsel, en hoe kan een verschijnsel nu iets bereiken? Dat is onmogelijk. Het ik bleek een niet bestaande aanname te zijn die via allerlei trucs zichzelf in stand aan het houden was om tot eeuwigheid of onsterfelijkheid te komen.

In de spirituele literatuur kom je twee wegen tegen die het ik, de persoonlijkheid, gebruikt om tot verlichting of bevrijding te komen. Die twee wegen noem ik de magische weg en mystieke weg. De magische weg pro­been angst en twijfel te beheersen en onder controle te krijgen, of macht uit te oefenen. De mystieke weg probeert via hoop en geloof tot doorzicht te komen. Op die weg wordt gesproken over overgave aan iets groters. Het ik doet zijn uiterste best om via opoffering tot bevrijding te komen. In beide wegen is het ik aan zet en ziet het zichzelf als echt. Het zoekt als ik naar

147

Engels uitgegeven onder de titel You are Onmes. Hij was een van de sprekers tijdens de Science and Non Duality Conference die in 2012 in Nederland werd gehouden.

Websites: www.jijbestaatniet.nl en ww.jijbenteenheid.nl

De noodzakelijke illusie van afgescheidenheid

Dat alles in eenheid is, is niet een geheimzinnig in­zicht dat enkel door een beperkte groep 'verlichten' ervaren kan worden. Het is een feit dat eenvoudig we­tenschappelijk aan te tonen is. Wetenschappers heb­ben ontdekt dat je uiteindelijk 'niets' overhoudt als je de materie steeds dieper gaat ontleden. Alles bestaat uit moleculen. Dat geldt voor dat wat we waarnemen als vaste stof, maar ook voor dat wat we ervaren als leegte, de lucht bijvoorbeeld. Lucht bestaat uit een mix van onder andere zuurstof- en stikstofmoleculen. Die moleculen zijn opgebouwd uit atomen. Atomen besta uit subatomaire deeltjes die weliswaar massa hebben, maar geen omvang. Die omvangloze deeltjes worden puntdeeltjes genoemd. Het punt (de grootte van het deeltje) heeft de omvang nul. Het is niets.

152

De puntdeeltjes worden bij elkaar gehouden door de vier natuurkrachten. Twe van die natuurkrachten werken slechts binnen de atoomkern. De derde houdt

het atoom buiten de kern en houdt de moleculen bij elka. Dat is de elektromagnetische kracht. Die schept de wereld zoals we die dagelijks ervaren. De vierde na­tuurkracht, de zwaartekracht, zorgt ervoor dat grotere

voorwerpen elkaar aanuekken, en is vooral van invloed

op de schaal van planeten en sterren. Op school hebben de meeste mensen geleerd dat

een atoom bestaat uit kleine bolletjes, maar die visie is verouderd. Op het kleinste niveau houden we geen

kleine bolletjes over, maar slechts een energieveld. Dat energieveld is op sommige plaatsen dichter dan op an­dere. Om die reden ervaren we sommige delen van dat energieveld als vaste stof, en andere delen als vloeistof

of gas. Gassen, zoals de zuurstof en stikstof waaruit de lucht bestaat, zijn meestal onzichtbaar. Omdat ze onzichtbaar zijn, ervaren we een ruimte die gevuld is met een gas als leegte. Dat komt niet overeen met de werkelijkheid. Gas is hetzelfde energieveld als vaste materie, alleen met een lagere dichtheid.

Datgene wat we ervaren als vaste materie bestaat uit moleculen die aan elka vastgeklonken zijn. Ze tril­len, maar zijn tevens door sterke krachten aan elka verbonden, waardoor de dichtheid van de moleculen hoog is. In de gastoestand bewegen moleculen los van

153

elka. Daarom kunnen we door de lucht heenlopen. De moleculen gaan opzij als een object waarvan de moleculen aan elkar vastgeklonken zijn (wals een mens, auto e.d.) hun pad kruist. De aan elkaar vast­geklonken moleculen duwen de moleculen die los van elkaar bewegen opzij.

Wat we waarnemen door middel van de zintuigen is een voorwerp, dan een tijdje niets, dan weer een voor­werp, etcetera. Dat geeft de indruk van afgescheiden­heid, alsof alles bestaat uit geïsoleerde voorwerpen die los van elkaar staan. In werkelijkheid gaat het om één energieveld. De via de zintuigen wanomen reali­teit is slechts een matige en in sommige opzichten zelfs foutieve afspiegeling van de werkelijkheid.

Mensen hebben moeite om dit in te zien. Hun hele leven hebben ze immers de wereld ervaren wals hun zin­tuigen die tonen. Het is dan ook begrijpelijk dat mensen denken dat de werkelijkheid is zoals ze die met behulp van de zintuigen ervaren. Dat maakt het moeilijk om hen duidelijk te maken dat ze de werkelijkheid nog nooit hebben gezien en ervaren zoals die is. Ma de weten­schap laat toch echt zien dat de zintuigen een beeld van

de werkelijkheid geven dat goed genoeg is om te kunnen overleven, maar niet overeenkomt met de waarheid.

Evolutie geeft niets om waarheid. Evolutie geeft slechts om overleven. Het is handig als een entiteit

154

voorwerpen waarneemt waar hij tegenaan zou kun­nen botsen: een dicht deel van het energieveld (het lichaam) kan een ander dicht deel afstoten (bijv. een muur). Dat wordt ervaren als botsen. En horsen doet nu eenmaal pijn. Vandaar dat de evolutie ons heeft toegerust met zintuigen die bedoeld zijn om dichte delen van het energieveld waar te nemen. De minder dichte delen, waar we doorheen kunnen lopen, hoe­ven niet waargenomen te worden, en worden dan ook ervaren als leegte. Maar die leegte is niet leeg. Zelfs in de ruimte russen de sterren bevinden zich atomen. Het energieveld is één, en overal aanwezig.

In de film Als over Niets zit een scene waarin een be­nadering wordt getoond van hoe de wereld werkelijk is. Die scene laat zien dat we zouden beseffen dat af­gescheidenheid een illusie is als we de werkelijkheid zouden kunnen waarnemen wals die is. Onze zintui­gen spiegelen ons een wereld voor van afzonderlijke voorwerpen en verschillende kleuren. In werkelijkheid bestaan er echter geen kleuren. Er bestaat alleen dek­uamagnetische straling die wij in ons hoofd ervaren als kleuren. Er is niets in de naruur wat rood, geel of groen is. Er bestaat alleen kleurloze elektromagnetische sualing van diverse golflengtes. Onze hersenen zetten elektromagnetische straling van bepaalde golflengtes om in kleuren.

155

De scene in de film waarin de werkelijke wereld wordt getoond, is een benadering van de werkelijke wereld. Het gaat om een benadering, want wit en zwart, de kleuren die in de scene getoond worden, zijn immers ook kleuren. Als de wereld getoond wu worden zoals die werkelijk is, wu er alleen sprake zijn van kleurloze straling, en die kun je niet waarnemen. Als dat in beeld gebracht wu worden, zou er slechts leegte waar te ne­men zijn. Als concessie is in de film dan ook gekozen voor zwan-witbeelden.

In deze filmscene is door middel van speciale ef­fecten zichtbaar gema dat er geen afgescheiden voorwerpen bestaan. Er bestaan slechts gradaties in de dichtheid van de alom aanwezige ocea van energie. Uiteindelijk is er ma één entiteit die iets doet, en dat is dat ene energieveld. Die entiteit heeft geen doel, geen mening, geen ethiek en ook geen agenda, maar werkt slechts via neutrale natuurwetten. Wat we ervaren in

ons korte leven als schijnentiteit, is het ontvouwen van die natuurwetten. Alles wat gebeurt, heeft een oorzaak. Alles werkt via de wetten van oorzaak en gevolg.

De mens staat niet boven de natuur, maar maakt er deel van uit. Ook de mens kan zich niet aan de wet­matigheden van de natuur, inclusief de causale verban­den, onttrekken. Die causale verbanden zijn zeer com­plex. Ze zijn niet te ontrafelen, maar desalniettemin wel aanwezig.

156

Mensen hebben de behoefte om te weken naar een zin, een bedoeling. een hoger plan, maar dat is er niet. Er is slechts sprake van de werking van de natuurwet­ten. Daar hoort ook bij dat dat wat we ervaren als 'ik'

tijdens zijn bestaan deel uitma van dat energieveld en er uiteindelijk in zal opgaan.

Reïncarnatie is waar in die zin dat alle tijdelijke vor­men die door het energieveld gevormd worden, reïn­carneren in iets anders. Dat hoeft echter niet een per­soon te zijn. De atomen van je lichaam kunnen deel gaan uitmaken van willekeurig welke andere vorm. Al­les is slechts een spel van energie, een dans van licht.

Tijdens het spel van de evolutie zijn er bewegende wezens verschenen. Om deze bewegende wezens te motiveren tot voortbestaan, ontstond de illusie van

afgescheidenheid. Immers, je zult alleen gemotiveerd zijn om jezelf als afgescheiden vorm te verdedigen als je denkt dat je w'n afgescheiden vorm bent. Als dat gevoel er niet is, maakt het niet uit of je voort bestaat als afZonderlijke entiteit, of dient als maaltijd voor een leeuw. Om die reden is de illusie van afgescheidenbeid in onze hersenen geplant. Het is een noodzakelijke il­lusie, want bewegende wezens die die illusie niet rou­den hebben, rouden snel uitsterven. Desalniettemin is het een illusie. Het is de ultieme kosmische misleiding: taloze wezentjes die voelen dat ze afgescheiden zijn, terwijl dat niet het geval is.

157

Het instinctieve gevoel van afgescheidenbeid is mil­

jarden jaren oud. Het is dan ook bijronder sterk. Er moet wel iets heel bijzonders gebeuren wil dat gevoel verloren gaan. Dat kan als er iets ingrijpends met de hersenen gebeurt dat gepaard gaat met een plotseling verloren ga van in ieder geval een deel van het gevoel van afgescheidenheid. Maar dat gevoel kan ook minder sterk worden als het inzicht dat alles één is geleidelijk in een menselijke entiteit vorm krijgt.

Bij mensen is het gevoel van afgescheidenbeid sterker ontwikkeld dan bij dieren. Dat komt doordat men­sen een groot brein hebben, waardoor ze tot denken in staat zijn. Bovenop het instinctieve ik-gevoel is bij mensen sprake van een geheel aan gedachten waaraan men een identiteit als afgescheiden ik ontleent. Die gedachten hebben betrekking op de levensgeschiede­nis, en bestaan grotendeels uit opvattingen, idealen en toekomstverwachtingen. Antonio Damasio noemt dit het autobiografische zelf, dat bij mensen wordt toe­gevoegd aan het instinctieve zelf Dat is de vloek van het mens zijn. Maar datzelfde grote brein dat het ge­voel van afgescheidenbeid sterker maakt, biedt ook de mogelijkheid om die illusie te doorzien. Want die is weliswaar erg sterk, maar bij sommige mensen komt er een moment waarop ze zich beginnen af te vragen of ze werkelijk als zelfstandige entiteit met een vrije

158

wil functioneren. Soms gebeurt dat als gevolg van een traumatische situatie die duidelijk maakt dat de per­soonlijke wil daar geen rol in heeft gespeeld. Op zulke momenten is het mogelijk dat de ik-illusie verva. En dan kan men komen tot een "Niet mijn wil, maar Uw wil geschiede". Of dat gebeurt, hangt niet af van het individu, maar wordt bepaald door eenheid, zoals uiteindelijk alles wordt bepaald door eenheid. Het is niet het individu dat een leven leidt, maar het leven dat het individu leidt. Niet jij bepaalt je werkelijkheid, maar je werkelijkheid bepaalt jou.

De ik-illusie is dermate sterk dat dit inzicht slechts bij zeer weinigen ontstaat. De meeste mensen pogen hun hele leven lang om datgene te controleren en te besturen wat helemaal niet gecontroleerd of bestuurd kan worden. Ook veel non-dualisten ontkomen da

meestal niet aan. Zo denken zij veelal dat er een a.fron­derlijke entiteit is die verlicht rou kunnen worden en allerlei dingen rou moeten doen om dat te bereiken. Vervolgens rou dan na de verlichting het ik van de zoe­ker heel gelukkig worden. Etenzal blissrou dan zijn deel zijn. Maar dat idee klopt niet. Als er eenheid is, dan is er nu eenheid. Het is niet zo dat je op de een of andere manier het universum aan elkar moet lijmen, rodat er in de toekomst misschien eenheid zal ontstaan. Ook je hoop, wanhoop en gevoel van afgescheidenbeid is een

159

uitdrukking van eenheid. Er is geen jij die dat heeft ge­creëerd, en er is ook geen jij die da iets aan kan doen. Als die situatie verandert, komt dat door de werking van eenheid.

Een illusie kan niets doen. Denken dat dat wel zo is, is proberen een regenboog te bekUrnmen of water te drinken uit een fata morgana.

Het pad van de zoeker zit vol valkuilen. In veel gevallen komt het zoeken naar spirituele bevrijding neer op het bestendigen van de illusie van afgescheidenheid, zij her in een spiritueel jasje. De 'gewone' persoon wenst een grotere auto of een luxe vakantie. De spirituele zoeker wenst spirituele bevrijding. Allebei denken ze dat er een ik is die iets zou kunnen vinden. Maar juist die aanname vormt de kern van de illusie. Want zelfs als je heel gespannen bent, je volledig afgescheiden voelt en continu aan het piekeren bent, ben je nog steeds vol­ledig in eenheid. Je kunt niets anders dan doorlopend in eenheid zijn. Jezelf afscheiden van eenheid is vol­strekt onmogelijk. In dat geval zou het tweeheid heten in plaats van eenheid. Ook de illusie van afgescheiden­heid is een uitdrukg van eenheid.

Non-dualiteit is zeker weten dat dit moment een perfecte uitdrukng is van het ene energieveld. Het is zeker weten dar het niet anders kan zijn dan het is, ook al is dat niet wat 'jij' zou willen dat het was. Het

160

is goed zoals het is, ook als het ik dat niet zo ervaart. Uiteindelijk geldt dat jij niet het ik bent, maar een­heid zelf. Als zodanig ben je onkwetsbaar, tijdloos en onsterfelijk. Het ware ik is een oceaan van energie, van licht. Wat je echt bent, is dat licht.

161

soon. Wat een gedoe, wat een wektocht, wat een ernst, alsof er iets mee te verdienen valt. Terwijl er over de uitkomst weinig te kiezen valt. We gaan gewoon dood. Deze persoon en dit licha houden op te bestaan. Waarom dan wveel drukte?

Ik stel voor, terwijl we nog leven, dat we gewoon leven. En wel nu.

Graag raad ik aan om non-dualiteit niet te zien als

iets voor na de werkuren en als theorie, maar als iets om altijd en overal (hier en nu dus), vanuit het leven en de ervaring zelf, toe te passen; gewoon de dingen die zich vanzelf aandienen aan te gaan, en vooral geen kunstmatigheid te creëren. Oefeningen opstellen voor jezelf bijvoorbeeld, om 'verveling' te bestrijden - wat een onzin. Alsof je er iets over te zeggen hebt, over die oefeningen. Je hoeft echt geen 'verveling' te creëren om snel spiritueel te worden. Je kunt net w goed een pirouette draaien. Ook iets wat je kunt bedenken en daarna uitvoeren. Ik bedoel: als leven jou bij 'verveling' wil brengen, dan hoef je daar zelf niets voor te doen. Het gebeurt vanzelf. Je kan nog even proberen weg te lopen, maar ook dat weglopen gaat vervelen. Haha. En wat kan je dan nog anders doen dan toelaten?

Ik ga wel eens op een stoel zitten om terug bij me­zelf te komen, als ik voel dat ik wat versnipperd raak. Maar als oefening in verveling dan ma blijven zit-

170

ten? Laat maar. Ik laat 'leven' toe als ik op die stoel ga zitten, en leven laat mij al snel weer wat anders doen dan op die stoel zitten. Leven is nogal dynamisch en creatief.

Op een bepaald moment is 'op de stoel zitten' vol­ledig geïntegreerd. Dan beweeg je je, verveel je je, er­va je ongeduld, en zit je op hetzelfde moment ook op die stoel getuige te zijn van wat er gebeurt. Dan sla je je patronen gade, en zie je dat ze niet meer zijn dan patronen in het verhaal van je persoon. Leven zelf (jij op je stoel) kijkt glimlachend toe. Niets hoeft anders te zijn dan het is.

Ik pleit met nadruk voor geïntegreerde non-dualiteit. Dat wil zeggen dat er op geen enkel moment onder­scheid gemaakt wordt russen de theoretische oefening en leven zelf. Als je het al een oefening wilt noemen, dan brengt leven zelf die echt op de meest volmaakte wijze. Het gebruikt daarvoor partners, collega's, kin­

deren, situaties om druk over te doen; of het gebrek aan dat alles. Op een kunstmatige manier jezelf dingen ontzeggen of oefeningen creëren is echt niet nodig, en nodeloos ingewikeld. De confrontatie aangaan werkt alleen bevrijdend als de confrontatie is wat zich vanzelf aandient. Als je huidige vriendenkring je niet meer in­spireert en je verbreekt de contacten, beland je vanzelf in een soort leegte, en die brengt je dan wellicht weer

171

meer bij jezelf. Alleen hoef je naar dit soort situaties niet te zoeken, of er ingewikd over te doen. Het is gewoon wat gebeurt - door leven toe te laten, door in te tunm op jezelf (al dan niet zittend op de stoel) en te laten gebeuren wat gebeurt.

Dus wat te doen? LEVEN. Als het nodig is, even op de stoel ga zitten, en kiezen voor ... pret!

Als je kunt kiezen voor eenzame opsluiting of voor de ballenbak, kies dan voor de ballenbak! Ik verdenk zoekers ervan dat ze er eerst nog over ga nadenken. In hun zoektocht naar eenvoud ga ze soms heel in­

gewikd doen. Daarom zoeken ze ook naar eenvoud. Dat ingewikkeld doen lijkt er bij te horen, bij die zoek­tocht. Het nadenken ook. Alsof er NU iets verdiend kan worden voor later.

Als je dit aan het lezen bent, weet je toch al beter?

172

Medewerkers

De film, het boek en de interviews zijn tot stand geko­

men met nul euro budget en 1 OOo/o passie.

Acteurs:

Natasja van Tilburg Steye van Dam Fleur van der Kieft J ulika Marijn Jochanan Westra Guido Weijers Sergio Simbula Saskia Paulissen

De film:

- Susan -Tom

- Lotte -Yvonne

- John -Guido

- Sergio -Erica

173

Lars Welier - Willem Jan Zwiers -Soundtrack vocals Meta den Dekker -Diana Robben Zoon -PR Arold Langeveld -Gesprek over nondualiteit Maarten Meeuws -Vormgeving & DVD menu Jan van den Oever - Gesprek over nondualiteit Alex van Niel -Vormgeving & DVD menu Roeland de Looff -Gesprek over nondualiteit Inge van den Broek -Catering Joanika Ring -Gesprek over nondualiteit Mirella Bresser - Voice over telefoniste

Productie: Figuranten: Ismaël Lotz -Cameraman I montage RoyVerver Robert van den Broek -Scenario I script I regie Dennes Verver Paul Smit - Scenario I script I regie Estelle Gerungan Marieke van Haaren -Visagie Thijme de Bruin J acklin Goverde -Coördinatie & PR DennisJohn WimZonjee - Uitgeverij Samsara Angela de Ruijter Wouter Schopman -Uitgeverij Samsara IrisAdams Henri van den Berk -Geluidsman Eveline Lindic LinzeValk -Audio nabewerki & muziek Rosalie Marijnen Frans Tigchelaar -Licht technicus Willem de Koning Martijn Meijee -Licht technicus Hans Bruns Ruben ten Haaf -Camera I licht I grips Angèle Louwers Nils Schoonhoven -Fomgrafie I Walter Hesling

ontwerp cover boek Irene de Gier HansTtbben - Fotografie Hetty J ungschläger Ludwig Lotz -Fotografie Bauke Bos Florence Claire -V isagie Jan Meijer Melissa Verbrugge -Visagie Paul Schoolderman

Zenproject (Anibal) - Soundtrack producer Jan Hobo

174 175

Niels Ypenburg

Christiaan Marrens Sheila Meier

Sirnone Treur Monique Janssen

Desirée Smits Danny Prins

Sandra Willemse

Ramona Coumans

Ruby Hensetmans-Bakker

Celest van der Geld Pravas (Benjamin) Vierus Davy van Bokhoven

BoFranse Floortje van den Broek

Lieke van de Kerkhof Valeric Wyns Teun Slegers

Locaties:

Zeezicht te Helmond

Het Filmhuis te Helmond

Pathé Helmond Bedrijvencentrum Traverse

Swunghouse Tennispark de Warande

Frank Arts

176

Het boek & de extra DVD:

Jan van den Oever

Jan van Delden Jan van Rossum

Jan Koehoorn Joanika Ring Erik van Zuydam

Zoë Joncheere Annette Raaijmakers

Roeland de Looff HansTibben

Paul Smit Hans Laurendus Patriek Kicken

Arold Langeveld

Han v. d. Boogaard

Jan van den Oever

Jan van Delden Arold Langeveld

Paul Smit

- Geïnterviewde I auteur

- Geïnterviewde I auteur - Geïnterviewde I auteur

- Geïnterviewde I auteur - Geïnterviewde I auteur - Geïnterviewde I auteur - Geïnterviewde I auteur

- Geïnterviewde I auteur -Geïnterviewde I auteur

- Geïnterviewde I auteur

- Geïnterviewde I auteur -Geïnterviewde I auteur - Interviewer

- Geïnterviewde I interviewer I

auteur

- Geïnterviewde I interviewer I

auteur & eindredacteur

Websites:

- ww. janvandenoever.com - ww.ods. nl/la-rousselie - ww.alheel.nl

- W\o\ow.paulsmit.nu

177

Jan van Rossum Han v.d. Boogaard Jan Koehoorn Joanika Ring Erik van Zuyd.am Annette Raaijmakers Zoë Joncheere Roeland de Looff HansTibben Hans Laurentius

- ww.janvanrossum.nl - ww.hanvandenboogaard.nl - ww.jankoehoorn.nl - ww.joanika.nl - ww.inzicht-nu.nl - ww.nondualiteit.nl - ww.levenalsgod. he - ww.jijbestaatniet.nl - ww.hanstibben.nl - ww.hanslaurentius.nl

Eerder verschenen bij uitgeverij Samsara

Adams, Roben-Stilte van het hart, deel 1

Adams, Roben-Stilte van het hart, deel 2

Adyashanti-Dansende leegte Adyashanti -Ware meditatie Adyashanti -Het einde van je wereld Adyashanti -Genade Alles over Niets (boek met 2 dvd's) Balsekar, Ramesh - Er was eens ... Bancroft, Anne -Woorden van Boeddha Beintema, Rita- Jnana yoga in de praktijk Bernie, Jon -Alleda vrijheid Bongers, Sally- Alleda verlichting Boogaard, Han v.d. I Wei Wu Wei -Leven zonder tranen Boogaard, Han v.d. -Dat wat Is Byrom, Thomas -Het hart van bewustzijn Caraway, Morgan -Een aangename ontgoocheling Cohen -Bent u net zo gelukkig als uw hond? Cohen, Alan -Wijsheid uit het hart Crowley, Gary -Van hier na hier Delden, Jan van -Terug van nooit weggeweest Delden, Jan van -Zdfrealisatie., is dit nu alles? Delden, Jan van - Vele wegen, één thuis Dych, Wilam - Anthony de Mello, een bloemlezing Foster, Jeff-Leven zonder middelpunt Foster, Jeff-Een buitengewone afwezigheid Foudraine, Jan -Metanoia

Vingerwijzingen- Artikelen uit tien jaar In Zicht Watts, Alan - Wotd wat je bent

Wei Wu Wei- Onwcrdds wijs Whcnary, Roy- De struauur van zijn Zuijdcrhoudt, C.B. - Mcrcr Eekhart vcrsus advaita Voor een overzicht van onze titels

(met tekstfragmenten) kunt u ook kijken op onze website:

ww.samsarabooks.com

Da vindt u informatie over de boeken in voor­bereiding. de agenda met informatie over lezingen

van onze auteurs en kunt u zich opgeven voor onze nieuwsbrief of een catalogus aanvragen.

Samsara Uitgeverij bv Herengracht 341

1016 AZ Amsterdam Tdefoon: 020-5550366

Fax: 020-5550388

E-mail: info@samsarabooks.com