Overzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland · Overzicht aandachtsvelden voor NAS...

Overzicht en karakteristieken klimaatrisico’s Nederland

Willem Ligtvoet

Kader: Nationale Adaptatiestrategie (begin 2016)

§ Gevraagd: breed overzicht klimaateffecten en aangrijpingspunten voor beleid

§ Aanvulling op analyses uitgevoerd in Deltaprogramma.

§ Februari 2015: Syntheserapport PBL– Overzicht klimaatrisico’s naar omvang en waarschijnlijkheid– Welke kansen biedt klimaatverandering voor Nederland en het Nederlandse

bedrijfsleven?– Welke aangrijpingspunten zijn er voor de (rijks)overheid en andere partijen om

kwetsbaarheid voor klimaatverandering te verminderen en kansen te benutten?

§ Eveneens in februari 2015:– PBL-studie “Risico’s klimaateffecten elders in de wereld” – PBL studie “Raamwerk Monitoring en Evaluatie voor Nationale Adaptatiestrategie”

25 november Benelux Adapatie2

Van klimaateffecten naar adaptatiebeleid

25 november Benelux Adapatie

klimaateffecten kwetsbaarheiden kansen

ontwikkelingen 2030 (e.v.)

(voorgenomen) maatregelen

aangrijpings-punten NAS

Meest pregnante bedreigingen• Sociaal• Economie• .....

Tijdelijk/lokaal;systeemfalen

Cross-sectoraal;cascade-effecten

Meest pregnante kansen (direct en indirect)

Mythes

Sociaal-economischescenario’s

Sectorale scenario’s

Drijfveren en achterliggende percepties

Voorkómen, gevolgbeperking, herstellen

Innovaties• Technisch • Organisatorisch• Sociaal

Diverse actoren• Bedrijfsleven• NGO’s• Overheden• Topsectoren

In Nederland, Europa, mondiaal

Inweven in (voorgenomen) beleid

Specifieke acties NAS

Overheden, bedrijfsleven, NGO’s

Icoon-projecten, nationaal en internationaal

Wisselwerking met mitigatie

Monitor

Geleidelijk• Temperatuur ↑• Zeespiegel ↑• Verzuring zee• …..

Extremen• Waterpeil ↑ ↓• Regenbuien• Hittegolven• …..

Nu/in 2050

In Nederland/ wereldwijd

3

Van klimaateffecten naar adaptatiebeleid


klimaateffecten kwetsbaarheiden kansen

ontwikkelingen 2030 (e.v.)

(voorgenomen) maatregelen

aangrijpings-punten NAS

Meest pregnante bedreigingen• Sociaal• Economie• .....

Tijdelijk/lokaal;systeemfalen

Cross-sectoraal;cascade-effecten

Meest pregnante kansen (direct en indirect)

Mythes

Sociaal-economischescenario’s

Sectorale scenario’s

Drijfveren en achterliggende percepties

Voorkómen, gevolgbeperking, herstellen

Innovaties• Technisch • Organisatorisch• Sociaal

Diverse actoren• Bedrijfsleven• NGO’s• Overheden• Topsectoren

In Nederland, Europa, mondiaal

Inweven in (voorgenomen) beleid

Specifieke acties NAS

Overheden, bedrijfsleven, NGO’s

Icoon-projecten, nationaal en internationaal

Wisselwerking met mitigatie

Monitor

Geleidelijk• Temperatuur ↑• Zeespiegel ↑• Verzuring zee• …..

Extremen• Waterpeil ↑ ↓• Regenbuien• Hittegolven• …..

Nu/in 2050

In Nederland/ wereldwijd

Omgeving klimaatadaptatie:complexe netwerken informatiemaatschappij


Wetenschap

Beleid

Samenleving

Risicostudie

Beschouwde klimaateffecten § Al beschikbaar:

– KNMI 2014 klimaatscenario’s – 4 scenario’s voor Nederland– PBL 2005 en 2012 Effecten klimaatverandering in Nederland– Deltaprogramma 2010 – 2014:

- Waterveiligheid - Zoetwatervoorziening - Ruimtelijke adaptatie- Cascade-effecten van overstromingen

§ Actualisatie/bundeling informatie PBL i.s.m. Kennis voor Klimaat– Energie– ICT – Transport en infrastructuur– Landbouw en visserij – Volksgezondheid – Natuur – Recreatie en toerisme – Milieukwaliteit


Onderscheiden typen klimaatveranderingType Klimaatverandering Voorbeelden

Onzekere systeemveranderingen op mondiale schaal

Versneld afsmelten ijskappen +extreem snelle zeespiegelstijgingStoppen warme golfstroomOmslag klimaatsystemen

Geleidelijke veranderingen TemperatuurstijgingCO2 stijgingZeespiegelstijgingVerzuring oceanenToename neerslag in de winterVeranderingen rivierafvoeren Afname waterbeschikbaarheid in de zomer Toename verzilting van laag NederlandToename bodemdaling veengebieden

Verandering weersextremen Toename frequentie en intensiteit extreme buienToename hagel- en onweersbuienToename droogtesituaties in de zomerPieken in rivierafvoerenExtreem lage rivierafvoeren in de zomer


Onderscheiden typen klimaatverandering


Type Klimaatverandering Voorbeelden

Onzekere systeemveranderingen op mondiale schaal

Versneld afsmelten ijskappen +extreem snelle zeespiegelstijgingStoppen warme golfstroomOmslag klimaatsystemen

Geleidelijke veranderingen TemperatuurstijgingCO2 stijgingZeespiegelstijgingVerzuring oceanenToename neerslag in de winterVeranderingen rivierafvoeren Afname waterbeschikbaarheid in de zomer Toename verzilting van laag NederlandToename bodemdaling veengebieden

Verandering weersextremen Toename frequentie en intensiteit extreme buienToename hagel- en onweersbuienToename droogtesituaties in de zomerPieken in rivierafvoerenExtreem lage rivierafvoeren in de zomer

Overzicht aandachtsvelden voor NAS

Klimaat-effecten

Zee

spie

gels

tijgi

ng

Piek

en in

riv

iera

fvoe

ren

(hoo

g en

laag

)

Piek

en in

reg

enva

l

Ove

rige

wee

rsex

trem

en

(sto

rm,

onw

eer)

Hitt

egol

ven

Gel

eide

lijke

tem

pera

tuur

stijg

ing

Toen

emen

de d

roog

te

Ver

zilti

ng e

n bo

dem

dalin

g

Ver

slec

hter

ing

luch

tkw

alite

it (o

.a.

alle

rgen

en)

Ver

slec

hter

ing

wat

erkw

alite

it

(Inf

ectie

)zie

kten

men

s

Die

rzie

kten

en

-pla

gen

Ver

zuring

zee

ën e

n oc

eane

n

Ver

dwijn

en z

ee-i

js N

oord

pool

Domeinen/sectorenEnergievoorziening X X X * * * *

ICT X X X * * * *

Transport en infrastructuur (incl waterleidingen) X X X * * * * *

Land- en tuinbouw X X * * * * * X *

Visserij * * *

Natuur * * * * * * * * * * * *

Volksgezondheid X X * * * * * *

Milieukwaliteit (lucht, bodem, water) X X * * * * * * *

Chemie en nucleair X X

Recreatie en toerisme * * * * * * * *

Waterveiligheid X X X X X

Zoetwatervoorziening X X X X

Bebouwde omgeving X X X X X * X X * * *

Internationale dimensie (o.a. veiligheid en voedselvoorziening)

* * * * * * * * * * *

Scope onderzoek PBL en KvK (2014 en eerder) *Klimaateffecten in Deltaprogramma

X


Onderscheiden klimaatrisico’s

Rli en WRR:Er is niet één alles-dekkende risicomaat. Risico’s zijn fundamenteel verschillend.

Derhalve onderscheid in:§ Economische risico’s§ Persoonsgebonden risico’s§ Milieu- en natuurrisico’s

Ordening naar 1) Omvang impact (hoog midden laag)2) Waarschijnlijkheid (hoog midden laag)


Overzicht economische risico’s


Waarschijnlijkheid geringKleine kans (<< 1/100)

Waarschijnlijkheid middenGerede kans (1/10 – 1/100)

Waarschijnlijkheid grootVaak optredend(1:1-10 jaar)

Hoog(Systeemfalen)

Schade door overstroming door bezwijken primaire kering

Schade door landelijke black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW EuropaLandelijke disruptie transportsysteem door extreem weer

Midden(Bovenlokale/regionale impacts

Schade overstroming door bezwijken secundaire keringBeperking scheepvaart/schade door laag rivier/waterstandenHinder transport/schade door hitteLokale uitval energie/schade door koelwatertekortUitval energie/schade door extreme neerslagProductieschade landbouw door droogte en of landelijke piekneerslagProductieschade landbouw door bovenlokale plaag/infectieziekteSchade door natuurbranden

Disruptie en schade transport/verkeersysteem door weersextremen

Laag(Lokale impacts)

Lokale schade overstroming door extreme neerslagProductieschade lokale uitval elektriciteit/ICT door weersextremenProductieschade landbouw door lokale weersextremenProductieschade landbouw door lokale plaag/infectieziekteProductieschade voor uitval drinkwatervoorziening

Overzicht persoonsgebonden risico’sWaarschijnlijkheid laagKans klein (<< 1/100 jaar)

Waarschijnlijkheid middenGerede kans (1/10 - 1/100 jaar)

Waarschijnlijkheid hoogFrequent optredend (> 1/10 jaar)

Hoog Overlijden/getroffen door overstroming door bezwijken primaire kering

Bovenregionale black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW Europa

Grote uitbraak nieuwe infectieziekten

Midden Overlijden/getroffen door hitte in de stad

Overlijden/getroffen door overstroming bezwijken sec. kering (Wilnis)

Getroffen door uitval energie/ICT systeem op bovenlokale schaal

Toename allergieën (o.a.)hooikoorts,

Laag Overlijden/getroffen door weersextremen (overstroming extreme regenval/onweer/stormen)Getroffen door verkeershinder door weersextremenGetroffen door lokale energie/ICT uitval door weersextremenGetroffen door lokale uitval drinkwater-voorziening


Overzicht milieu/natuurrisico’s


Waarschijnlijkheid gering Waarschijnlijkheid midden Waarschijnlijkheid groot

Hoog Vernietiging habitat door overstroming vanuit zee door bezwijken primaire kering of waar land > 1 jaar onder water blijft staan

Verandering functioneren ecosystemen

Verlies soorten door temperatuurstijging en verslechtering waterkwaliteitVerlies habitat en soorten door verdwijnen veenbodemsVerlies habitat en soorten door verdrogingVerlies habitat en soorten door verziltingVerlies soorten door vestiging exoten

Midden Tijdelijke verstoring door extreme droogte

Verslechtering waterkwaliteit door temperatuurstijging(blauwalgenbloei)

Laag Tijdelijke verstoring door lokale weersextremen

Overzicht milieu/natuurrisico’s


Waarschijnlijkheid gering Waarschijnlijkheid midden Waarschijnlijkheid groot

Hoog Vernietiging habitat door overstroming vanuit zee door bezwijken primaire kering of waar land > 1 jaar onder water blijft staan


Verlies soorten door temperatuurstijging en verslechtering waterkwaliteitVerlies habitat en soorten door verdwijnen veenbodemsVerlies habitat en soorten door verdrogingVerlies habitat en soorten door verziltingVerlies soorten door vestiging exoten

Midden Tijdelijke verstoring door extreme droogte

Verslechtering waterkwaliteit door temperatuurstijging(blauwalgenbloei)

Laag Tijdelijke verstoring door lokale weersextremen

Overzicht/patroon klimaatrisico’sWaarschijnlijkheid geringKans heel klein (<< 1/100 jaar)

Waarschijnlijkheid substantieelGerede kans (1/10 - 1/100 jaar)

Waarschijnlijkheid grootFrequent optredend (> 1/10 jaar)

Hoog/Nationaal

Grote desastreuse overstroming

Grote black-out elektriciteit/ICT door koelwatertekort NW Europa

Grote uitbraak nieuwe infectieziekten (mens, dier, plant)


Verdwijnen habitats en soorten

Midden/Regionaal

Overlijden/getroffen door hitte in de stadOverlijden/getroffen door overstroming bezwijken sec. kering (Wilnis)Schade door uitval energie/ICT systeem op bovenlokale schaal

Toename allergieën (o.a. hooikoorts)Disrupties transport/verkeersysteem

Laag/Lokaal

Overlijden/getroffen door lokale weersextremen (overstroming extreme regenval/onweer/stormen)Lokale verkeershinder door weersextremenLokale uitval energie/ICT door weersextremenLokale uitval drinkwatervoorzieningdoor weersextremen


Vervolgstappen: cascade effecten§ Effecten kunnen in omvang gelijk zijn aan directe effecten

§ Overstromingen meest ontwrichtend - Deltaprogramma

Buiten Deltaprogramma extra aandacht nodig voor:§ Grote onderlinge afhankelijke energie-, ICT- en transport-

netwerken

§ Afhankelijkheid van energie en vooral ICT-diensten neemt toe dus ook kans op cascade-effecten

§ Onderdelen gaan (nu) uit van 100% zekerheid toelevering


Vervolgstappen: analyse toekomstige klimaatrisico’s


Voorbeeld energie:─ Klimaatverandering─ Verandering energie-

systeem─ Toename afhankelijkheid─ Nieuwe technologie?─ Vervangingssnelheden?

Aangrijpingspuntenvergroten robuustheidenergiesysteem

Voorlopige conclusies§ Groot spectrum aan risico’s

Van kleine kans/grote gevolgen (systeemfalen) tot frequent optredende beperkte gevolgen (overlast , disrupties dagelijks leven nemen toe). Naast Deltaprogramma extra aandacht nodig voor outlyers: energiesysteem, gezondheid, verkeersontwrichting: effecten worden in relatie tot waarschijnlijkheid hoog ingeschat

§ Veel risico’s op lokale/regionale schaalVeel risico’s i.r.t. weersextremen spelen zich af op lokaal en regionaal niveau. Impacts kunnen opschalen afhankelijk van schaal/frequentie weersextremen. De bewustwording daarvan is nog beperkt (bij sectoren en overheden).

§ Cascade effecten – kiem voor systeemfaleninternationale en intersectorale verwevenheid energie, ICT en transport zijn kiemen voor systeemfalen.


Voorlopige conclusies§ Leren zicht te krijgen op toekomstige risico’s

Inzicht krijgen in toekomstige risico’s complexe opgave: vraagt per domein en op verschillende schaal niveaus een integrale analyse van mogelijke krachten. Dit biedt tegelijkertijd zicht op aangrijpingspunten voor vergroten klimaatbestendigheid.

§ Kansen zienEen onzekere wereld blijft onzeker, de klimaatrisico’s zijn echter evident en spelen op alle schaalniveaus. De wereld zit niet stil: overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties ontwikkelen zich en investeren. Adaptatie is kansen zien.

Omslag nodig: van vragen naar ‘hoe groot is het probleem’ naar vragen rond ‘wat kunnen we er aan doen’ en ‘wie kan er wat aan doen’


Overzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland · Overzicht aandachtsvelden voor NAS...

Documents

Transcript of Overzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland · Overzicht aandachtsvelden voor NAS...