___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________ 1

Januari 2016

Over voortplanting van cavia’s Van dekking en dracht tot geboorte en groter groeien

Het krijgen van een nestje van een cavia is een spannende gebeurtenis. En of het nou gepland is of niet, als alles goed gaat is het erg leuk om mee te maken. Hoe zorg je dat het allemaal zo goed mogelijk gaat? En wat gebeurt er allemaal tijdens en na de dracht?

De ouders Een caviavrouwtje wordt een zeugje genoemd, het mannetje een beertje. Hoewel ze soms al vanaf vier weken leeftijd vruchtbaar kunnen zijn, is het beter om te wachten tot een zeugje zo’n halfjaar tot acht maanden oud is om haar voor het eerst te laten dekken, afhankelijk van hoe snel ze groeit en hoe makkelijk ze dik wordt. Als een zeugje haar eerste nestje krijgt als ze ouder is dan een jaar is dit een zeer groot risico: de verbinding tussen de bekken is in het eerste levensjaar soepel en verbeent daarna. Als ze dan nog voor de eerste keer kleintjes krijgt bestaat het risico dat de jonkies, die relatief groot zijn ten opzichte van de moeder, niet door het geboortekanaal passen en zowel de kleintjes als de moeder de bevalling niet overleven. Als er voor het eerste levensjaar al eens een bevalling plaatsgevonden heeft blijft de verbinding los.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________ 2

Januari 2016

Meer dan twee nestjes per jaar kan je een zeugje beter niet laten krijgen. Meestal wordt er niet meer gefokt met zeugjes die ouder dan drie jaar zijn, omdat het zeugje dan al wat ouder wordt en het risico op problemen toeneemt. Ook een beertje kan al vruchtbaar zijn vanaf een leeftijd van vier weken, maar het is beter om hem pas te laten dekken als hij ook geestelijk volwassener is, vanaf een halfjaar of nog ouder. Meestal werkt het het beste om het zeugje bij het beertje in de kooi te zetten of om ze in een voor beide onbekende kooi te plaatsen. Een zeugje is ongeveer eens per twee weken een paar uur vruchtbaar. Alleen dan zal ze het toestaan om gedekt te worden door het beertje. Dat wil niet zeggen dat het beertje daarbuiten zijn best niet doet: hij zal proberen om de dame in kwestie te versieren door met zijn achterlijf heen en weer te wiegen en daarbij een knorrend geluid te maken. Hij zal proberen om haar te dekken, maar vaak zonder resultaat: het zeugje zal hem een paar snauwen verkopen tot hij uiteindelijk zo moe is van het proberen dat hij het opgeeft.

De dracht

Cavia’s hebben een draagtijd van ongeveer 68 dagen, dus zo’n kleine tien weken. In de praktijk komen de meeste nestjes ter wereld tussen de 63 en 72 dagen dracht. Dit is vele malen langer dan konijnen en de meeste andere knaagdieren die als huisdier gehouden worden, zoals hamsters. Tijdens de dracht kan het gedrag van een zeugje veranderen: ze kan ineens heel vriendelijk of juist heel vervelend worden naar andere cavia’s en soms ook naar mensen. De eerste maand is het nog niet zo goed te zien dat een cavia drachtig is. De jongen zijn dan met name in ontwikkeling. Met wat oefening is het mogelijk om na een maand al blaasjes voorzichtig te voelen van de embryo’s. Na de eerste maand zal het steeds duidelijker worden dat een zeugje drachtig is. Ze wordt steeds ronder en krijgt steeds meer een peervorm, die zeker vanaf zes weken dracht goed te zien is.

Na zes weken is het ook mogelijk om de jonkies heel zachtjes te voelen bewegen, deze bewegingen worden steeds krachtiger naarmate de dracht verder vordert. Aan het eind van de dracht zie je de buik van de moeder soms zelfs bewegen als ze gewoon ligt en kan je de kleintjes voelen knarsetanden. Caviababies wegen bij de geboorte ongeveer 10% van het lichaams-gewicht van hun moeder plus vruchtwater en placenta, een zwanger zeugje kan dus bij een grote worp wel meer dan de helft van haar normale gewicht zwaarder worden.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________ 3

Januari 2016

De naderende bevalling Cavia’s bouwen geen nest. Wel kan je een paar dagen voor de bevalling kuiltjes zien die op nesten lijken, die ontstaan doordat het zeugje met haar dikke buik veel op dezelfde plek ligt. De meeste zeugjes zullen enkele dagen voor de bevalling ook veel rustiger zijn dan normaal. Een ander signaal van een naderende bevalling zijn de bekken: die gaan enkele weken voor de bevalling al losser zitten. De bekken zijn te voelen aan weerszijden van het staartbotje. Wanneer de bevalling nadert zal het geboortekanaal opgerekt worden en daardoor gaan de bekken steeds verder uit elkaar staan, tot wel twee vingers vlak voor de geboorte. Deze ontsluiting is vaak enkele dagen voor de bevalling duidelijk voelbaar, maar bij sommige zeugjes is dit een week van tevoren al aanwezig. Het los gaan zitten van de bekken gebeurt al wel eerder. Ter vergelijking kan je voelen hoe dicht de botjes tegen elkaar aan zitten bij een beertje of een zeugje dat niet zwanger is. Verder geven de meeste zeugjes vlak voor de bevalling al wat melk. Een serieuze verandering in het gedrag van het zeugje vlak voor de bevalling is er verder niet: vaak wachten ze een rustig moment af en beginnen dan met het baren van hun jonkies.

Speciale zorg voor de aanstaande moeder Het is handig om een zwanger zeugje vaak, liefst dagelijks, te wegen, bij voorkeur op hetzelfde tijdstip. Zo is het mogelijk om bij te houden of ze niet afvalt. Vanaf de vierde week zal het gewicht duidelijk gaan toenemen. In de laatste week zal een zeugje niet veel meer aankomen na een groeipiek, ook die is vaak heel aardig te zien. Let op dat een zeugje niet te dik is als ze gedekt wordt. Zorg ervoor dat de aanstaande moeder zo min mogelijk blootgesteld wordt aan stress, met name door haar te verhuizen. Het is het makkelijkst om een zeugje bij het beertje te laten tot ongeveer acht weken in de dracht. Dan kan ze apart gezet worden of het mannetje kan uit de kooi gehaald worden (dat is nog makkelijker natuurlijk), zodat ze rust heeft om te bevallen en zodat het beertje het zeugje niet direct weer kan dekken. Zo zitten ze beide niet alleen.

Tijdens de dracht is het niet nodig om een zeugje meer droogvoer te geven, dat kan zelfs schadelijk zijn. Hierdoor kan ze namelijk zelf te dik worden, wat niet goed is voor de conditie als ze moet bevallen, en de jongen kunnen daardoor groter worden, wat een risico kan vormen tijdens de bevalling. Geef een zwanger zeugje dus haar normale portie droogvoer, veel groente en zoals alle cavia’s dienen te krijgen: onbeperkt hooi. Geef haar ook geen ander voer dan ze gewend was voordat ze drachtig werd.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________ 4

Januari 2016

Als er één jonkie geboren gaat worden kan het soms moeilijk of pas heel laat zichtbaar zijn dat het zeugje drachtig is. Er zal dan ook niet zo’n grote toename in het gewicht zijn. Ook zijn sommige ongeboren babies heel rustig, waardoor het soms moeilijk is om bewegingen waar te nemen. Elke dracht is weer anders.

De bevalling Cavia’s zijn net als bijvoorbeeld hazen en chinchilla’s nestvlieders. Dat betekent dat de jongen na de bevalling niet in een nest of hol verblijven, maar al snel met hun moeder mee kunnen gaan. Daarvoor is het belangrijk dat de jongen al goed ontwikkeld zijn. En dat is dan ook wel degelijk het geval: pasgeboren cavia’s zijn volledig behaard, hun oogjes zijn al open en ze kunnen al direct lopen. Het zijn net miniatuurtjes van hun ouders. Na ongeveer 68 dagen dracht zal de bevalling plaatsvinden. De meeste zeugjes zullen een rustig moment afwachten om te bevallen. Meestal worden alle jongen binnen een halfuur geboren. Het zeugje heeft duidelijk weeën, waarbij de spieren in de onderbuik samentrekken en haar hele lijfje omhoog beweegt (alsof ze de hik heeft). Hierdoor worden de jongen door het geboortekanaal geduwd. De meeste zeugjes zullen tussen hun voorpoortjes door het jong schoonmaken zodra het ter wereld komt. Moeder bijt het vlies kapot en begint het jong uitgebreid te likken. De vliezen eet ze op tot de navelstreng. De jongen zijn nog nat en moeten dus opdrogen. Zorg ervoor dat het niet te koud is in de ruimte waar een hoogzwanger zeugje gehuisvest is, zodat ze geen kou vatten. Als alle jongen geboren zijn volgen de placenta’s. De moeder eet alle placenta’s op (tenzij het er veel zijn). Na de bevalling is vaak niets meer terug te vinden. Cavia’s zijn immers vluchtdieren, waarbij sporen van de bevalling roofdieren aan kunnen trekken.

Twee minuten oud en al vol leven

Twee uur oud en net opgedroogd

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________ 5

Januari 2016

Hulp tijdens de bevalling Sommige zeugjes hebben moeite met het schoonmaken van de jonkies. Het is echter zeer belangrijk dat een pasgeboren jong direct uit het vlies gehaald wordt, anders zal het stikken. Als je ziet dat het vlies nog om het kopje zit, kan je het er voorzichtig af halen. Vooral bij grotere worpen, waarbij de jongen soms snel achter elkaar komen, kan het gebeuren dat de moeder het niet goed bij kan houden. Als een jong te stil is kan je het met een schone doek opwrijven om de bloedsomloop op gang te helpen.

Zoogperiode Gemiddeld krijgt een cavia twee tot vier jongen, maar nesten van één of zes jongen zijn geen uitzondering. Pasgeboren cavia’s wegen meestal zo’n 70 tot 120 gram. Bij grotere nesten kan het voorkomen dat er kleinere jongen bij zijn, die kunnen het beste extra in de gaten gehouden worden en eventueel bijgevoerd worden als hun gewicht na twee dagen nog niet is toegenomen. Dit kan bijvoorbeeld met brintapap, aangemaakt met sojamelk. De kleintjes zullen al direct na de geboorte achter hun moeder aanlopen en na een halve dag knabbelen ze al aan het voer in de kooi.

Hulp tijdens de zoogperiode Zodra de jongen geboren zijn mag de moeder meer voer krijgen (daarvoor dus niet). Geef haar veel groente, onbeperkt hooi en extra brokjes van goede kwaliteit. Eventueel kan er nog bijgevoerd worden met bijvoorbeeld knaagdierenmuesli of wat havervlokken. Dit vinden ze vaak erg lekker en is voor de jongen makkelijk om te leren eten. Als de cavia’s hoogwaardig voer krijgen en beschermd zijn tegen eventuele kou brengen de moeders hun jongen vaak probleemloos groot. Wel is het aan te raden om de jonkies veel in de hand te nemen, zodat ze hier goed aan gewend raken. Doe dit bij voorkeur niet te lang en regelmatig ook met de moeder, zeker in het begin, zodat ze zich op hun gemak voelen.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________ 6

Januari 2016

Wanneer scheiden? Jonge cavia’s zijn in verhouding met andere veelgehouden knaagdieren en konijnen al vroeg zelfstandig. Meestal knabbelen ze al na een paar dagen mee en eten ze na zo’n twee weken zelfstandig. Dat wil niet zeggen dat ze dan al zonder hun moeder kunnen! De jonge beertjes kunnen het beste gescheiden worden van de moeder als ze vier weken oud zijn en zo’n 300 gram wegen. Ze kunnen dan namelijk al vruchtbaar zijn en hun moeder en zusjes dekken. Als een beertje al veel eerder 300 gram weegt, al wel drie weken oud is en met een wiegend kontje achter zijn moeder aanloopt is het aan te raden om hem eerder weg te halen bij zijn moeder. Beertjes die met vier weken nog niet op dit gewicht zitten kunnen beter ook niet veel langer bij de moeder gehouden worden. Zorg ervoor dat jonge beertjes niet direct van de moeder alleen komen te zitten, dit is zeer traumatisch voor ze. Ze kunnen bij een volwassen beer gezet worden, zodat ze beide een maatje hebben voor de rest van hun leven, of in het geval van twee jonge beertjes samen opgroeien.

Zeugjes kunnen op een leeftijd van vier weken ook zonder hun moeder, maar het is beter om ze nog één á twee weken langer bij elkaar te houden. Babyzeugjes kunnen naar één of meerdere oudere vrouwtjes of met elkaar verhuizen. De moeder kan na het grootbrengen van haar nestje weer terug bij haar oude groepje of maatje. Het herintroduceren kan het beste op neutraal terrein met veel ruimte gebeuren, want door de hormonen kan ze wat feller reageren dan normaal.