Ouderlingenblad oktober 2012 - Als het leven eindigt

OuderlingenBlad, oktober 2012, nummer 1030 1

Pastoraat en Gemeenteopbouw

Oktober 2012 - nummer 1030 - Jaargang 90

Thema

Als leven eindigt

BWob-oktober2.indd 1 9/20/12 1:24 PM

2

Redactioneel

Als het leven eindigt … Daarover gaat dit themanummer en het stelt indringende vragen aan de orde. Hoe ga je als bezoeker om met mensen, die zelf gaan sterven of die rouwen om het sterven van een geliefde? Hoe bereid je je voor op de ontmoeting met iemand die zojuist een Jobstijding te horen heeft gekregen? Misschien zou je wel het liefste willen weglopen voor zo’n ontmoeting. Het is goed om die neiging bij jezelf eerlijk te erkennen en onder ogen te zien. En jezelf af te vragen wat maakt, dat je deze confrontatie uit de weg gaat. Alleen degene die op een open wijze zijn eigen sterfelijkheid onder ogen heeft leren zien, die kan ook een ander de ruimte bieden onder ogen te zien wat hem of haar overkomt of is overkomen. Vervolgens is van belang te ontdekken waarmee de ander gediend is. Soms meer met sprakeloosheid dan met een te vroeg gekozen woord. Laatst vroeg iemand die wist dat zijn leven niet lang meer zou duren, zich af hoe dat zou zijn, sterven. Zoiets als in slaap vallen en dan niet meer wakker worden? Heel wat jaren geleden reikte Wim van der Zee daarover een mooi beeld aan (W.R. van der Zee, De dood is van gisteren. De bijbel over de laatste dingen. Boekencentrum 1979). Graag geef ik dat hier door. Ik heb gemerkt dat het beeld vertrouwen wekt en troost biedt.

De vraag was hoe je je het sterven zou kunnen voorstellen …Stel je voor, dat je je van je eigen geboorte nog iets zou kunnen herinneren …Je leefde in die besloten ruimte, binnen die beperkte en beveiligende wanden van het lichaam van je moeder. En je zou denken: dít is leven, drijven in het water, je hoofd naar beneden, gevoed via de navelstreng. En je zou je afvragen hoe het leven daarbuiten zou zijn. Elke voorstelling was onmogelijk, elk beeld absurd. Toen gebeurde er wat, iets heel beangstigends, denk ik. Je werd geboren. Sterven, dacht je. Je raakte op dreef, je werd uit dat warme en veilige bestaan van je naar buiten geperst. Hoe zal het daar zijn? Hoe moet het daar allemaal?Wat een verlies! Alles wat je had raakte je kwijt. En je schreeuwde het uit van angst. Geboren worden: een sterven. Sterven … een geboren worden. En pas daarna gebeurde het. Je vond wat je je niet kon voorstellen en waarvan je het

bestaan niet wist: lucht om te ademen, licht in je ogen, geluiden, handen, mensen, een vader en een moeder. En wat verlies leek, dat bleek winst.Ik geloof dat aan het einde van de tunnel ons niet niets wacht, maar iemand: God. Of, met woorden van Psalm 68: Hij droeg ons door de diepte heen, de Here Here doet alleen ons aan de dood ontkomen.

Richard Vissinga

OuderlingenBlad, oktober 2012, nummer 1030



In dit nummerVolgend nummer

Als leven eindigtIemand verliezen aan de dood. Rouwen en pastoraat.

Ter inleiding – Erica Hoebe-de Waard

(On)voltooid levenBinnenkomen in een huis van verdriet. Wat is troost?

Wat troostvol? – Henk Veltkamp

Verlies in een jong gezinRouw in een jong gezin. Wat betekent het voor de

gezinsleden? – Riet Fiddelaers-Jaspers

‘... of hij valt in uw handen’Ontwrichtend is het verlies van iemand door zelfdoding.

Overwegingen voor bezoekers– Kees Bregman

4

7

11

15

Het zelfgekozen levenseindePastorale betrokkenheid in aandacht en openheid bij een

zelfgekozen levenseinde – Jaap Koopmans

Pasen is niet los verkrijgbaarGedachten over lijden, verdriet en geloof in het werk van

een bezoeker – Gerben Heitink

Ter bemoedigingGedichten, liederen en gebeden om voor jezelf of met

anderen te lezen

Redactioneel

Boeken

Prikbord

20

24

28

21933

Alledaagse spiritualiteit Meditatieve serie

In vergadering bijeenWaar ligt het belang van vergaderen eigenlijk?

Een vriend van de WaarheidOver de Gereformeerde Bond en de geloofsbeleving

EvensongsVernieuwing in de liturgie met oude papieren

Werken met een jaarthema

Mogelijkheden voor de gemeente

BeroepingswerkAandachtspunten voor de kerkenraad


Wat kun je zeggen, wat kun je voor de ander betekenen? Zijn er zinnen die op zulke momenten troost bieden, je onmacht verwoorden, de stilte kunnen breken? Kun je op zulke momenten ook God ter sprake brengen? Biedt ons geloof houvast om juist deze mensen, die rouwen, die gemis ervaren, nabij te blijven?

Dit nummer wil verschillende situaties beschrijven waarbij de bezoeker met rouw te maken krijgt, nadát er iemand is overleden en je de nabestaanden, familie of vrienden ontmoet. Thuis, in de kerk of op straat. Hoe kun je er voor ze zijn?

Rouwen Hoe mensen rouwen is per per persoon verschillend. Er is dan ook geen ‘Handboek rouwverwerking’ in de boekhandel verkrijgbaar. Rouw is zowel verweven met de geschiedenis van de persoon die rouwt, als met de relatie tot de overledene, dat maakt elke situatie uniek. Ieder gaat op een eigen manier om met het verlies van een dierbare. Sommige mensen willen zelfs niet spreken over rouwverwérking,

omdat ze een verlies nooit helemaal hebben kunnen verwerken, ze hebben er noodgedwongen mee moeten leren leven.

Daarbij is ook bepalend hoé de overledene is gestorven. Rouw na overlijden van een kind of tiener is anders dan wanneer iemand op late leeftijd overlijdt na een voltooid leven. En rouw na overlijden door euthanasie is weer anders dan overlijden door een ongeval of door geweld. Soms hebben nabestaanden al vóór het overlijden de dood en de komende scheiding aanvaard, bijvoorbeeld doordat de partner al jaren niet meer thuis kan wonen en men al een heel leven zónder die partner heeft opgebouwd. Men is gewend om alleen naar verjaardagen te gaan, alleen grote beslissingen te nemen en thuis te komen in een stil huis. Hierdoor kan de dood en het gemis na overlijden door hen anders beleefd worden dan door iemand die plotseling een geliefde verliest.

In het pastoraat bestaat dikwijls een taboe rondom overlijden. De dood kan voor nabestaanden ook ruimte scheppen, gevoelens van opluchting of trots teweeg brengen. Omdat een

Erica Hoebe-de

Waard

Mw. drs. E.J.

Hoebe-de Waard

is als predikante

verbonden aan

de Protestantse

Gemeente in

Wageningen. Zij is

lid van de redactie

Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken. Iemand uit je directe omgeving verliest een dierbare aan de dood. Je gaat op bezoek, of wilt een brief sturen, maar je weet geen woorden te vinden…

Als leven eindigt




nabestaande ervaart dat hij of zij zichzelf kan redden, tijd heeft voor die zaken waar eerder geen ruimte voor was, zich vrij voelt. Dat neemt niet weg dat er naast die positieve gevoelens ook gevoelens van gemis, verdriet en pijn staan. Nabestaanden voelen zich soms schuldig en egoïstisch als ze zich vrij voelen, als ze ruimte ervaren na een overlijden. Het is goed om er oog voor te hebben, dat béide gevoelens, van gemis en ruimte, er mogen zijn. Het één komt niet in plaats van het andere.

Trouwens, ook als bezoeker draag je je eigen ervaringen met lijden en rouw met je mee. Verdriet dat soms ineens weer naar boven komt bij het horen of zien van de pijn van de ander. Wanneer twee mensen, met elk hun eigen ervaringen, hun eigen geloof en twijfel, elkaar dus ontmoeten, ontstaat er een unieke situatie, die daarmee heel persoonlijk en bijzonder is.

Dit themanummer In dit nummer worden vier thema’s uitgewerkt. Vanuit een casus wordt het thema uitgediept en worden er aandachtspunten gegeven voor de bezoeker.

Henk Veltkamp gaat in op de vraag of leven ook voltooid kan zijn en of de ene dood verdrietiger is dan de andere. Hij geeft aan de hand van voorbeelden aan hoe buitenstaanders kunnen reageren na overlijden. Hij sluit af met twee hoofdwetten van verdriet en rouw, die zorgen dat er ruimte en eerlijkheid blijft tussen degene die rouwt en degene die op bezoek komt en die zorgen dat God zelfs zonder woorden

Wat kun je

voor de ander

betekenen?



ter sprake kan komen.Riet Fiddelaers-Jaspers bespreekt

hoe je als bezoeker om kunt gaan met rouw in jonge gezinnen. Wat als een kind, een tiener, of een jonge vader overlijdt? Fiddelaers-Jaspers steekt in bij vertrouwen als basisbegrip. In het gezin dat rouwt moet weer een nieuw vertrouwen groeien. Door zelf trouw te zijn als bezoeker en nabij te blijven kun je hieraan meewerken.

Kees Bregman beschrijft hoe je als bezoeker nabij kunt zijn voor nabestaanden die te maken hebben met zelfdoding. Zij voelen zich, naast de gevoelens van gemis, ook vaak machteloos, boos en schuldig. Een emotioneel verwarrende tijd breekt aan. Bregman reikt suggesties aan om hen juist dan pastoraal nabij te zijn.

Jaap Koopmans werkt het thema euthanasie uit. Hij wijst ons erop dat meelopen van groot belang is. Het contact dat dan ontstaat wordt dieper naarmate je je weet te verdiepen in zowel je eigen situatie (hoe sta ik in het leven, hoe denk ik over euthanasie) als in het verhaal van die ander. Openheid en aandacht zijn daarbij belangrijk.

Gerben Heitink gaat verder in op de rol van de bezoeker, die door de eigen ervaringen met rouw altijd een dubbelrol heeft. Wat hebben zij, vanuit geloof, te bieden als ze bij rouwenden langsgaan. Waar is God in het lijden? Op een kwetsbare en eerlijke manier beschrijft Heitink hoe geloof in opstanding en leven, altijd samengaat met de ervaring van kruis en lijden. Zij zijn niet los verkrijgbaar. π

Geen makkelijke thema’s, wel

artikelen die je als bezoeker kunnen

helpen als je zelf een keer voor die

deur staat en je afvraagt: hoe kan ik

hier zijn, voor deze mensen die zo

rouwen?

Om je als bezoeker te steunen, sluit

het nummer af met een verzameling

gebeden, teksten en liederen. Zij

kunnen je inspireren en bemoedigen

voor je op pad gaat, of troosten als je

weer thuis komt.

Naam en

omstandigheden

in de

praktijkvoorbeelden

zijn steeds zo

veranderd, dat er

van herkenning geen

sprake kan zijn.


Ouderlingenblad oktober 2012 - Als het leven eindigt

Documents

Transcript of Ouderlingenblad oktober 2012 - Als het leven eindigt