OPENINGSCONCERT: THE GARDEN ASKO|SCHÖNBERG / SLAGWERK DEN HAAG

5 september 2018 - 20:30

Grote Zaal:

Openingsspeech: Henk Heuvelmans, directeur Gaudeamus Muziekweek

Pauline Pisa, Utrechts Stadsdichtersgilde

50: (The Garden) (2018, 55’00) wereldpremière

in opdracht van Asko|Schönberg en London Sinfonietta Componist Richard Ayres (GBR 1965) jurylid Gaudeamus Award 2018

door Asko|Schönberg o.l.v. Bas Wiegers Martha Colburn - visuals

Joshua Bloom - basbariton

Op de roltrap:

Follow and Listen (2018, 7’00)wereldpremière

Componist Georgia Nicolaou (CYP 1990) door Slagwerk Den Haag

Hertz:

flieht wie ein Schatten (2016, 7’00) Componist William Kuo (CAN 1990) genomineerd Gaudeamus Award 2018

door Asko|Schönberg o.l.v. Bas Wiegers

the new normal (2016, 8’00)

Componist William Dougherty (USA 1988) genomineerd Gaudeamus Award 2018 door Asko|Schönberg o.l.v. Bas Wiegers

Asko|Schönberg Bas Wiegers - dirigent

Ned McGowan - fluit, piccolo, basfluit Marieke Schut - hobo

David Kweksilber - klarinet, basklarinet Anna voor de Wind - basklarinet, contrabasklarinet

Amber Mallee - fagot, contrafagot Wim Timmermans - hoorn

Eline Beumer - trompet, piccolotrompet Koen Kaptijn - trombone, euphonium

Pauline Post - piano, keyboard Joey Marijs - slagwerk Joseph Puglia - viool

Marijke van Kooten - viool Liesbeth Steffens - altviool

Sebastiaan van Halsema - cello Quirijn van Regteren Altena - contrabas

Lauge Dideriksen - audio sampler Tatiana Rosa - video operator

Slagwerk Den Haag Antonio Bove

Antonio Josselin Gabriele Segantini

Frank Wienk The Garden is mede mogelijk gemaakt door Fonds Podiumkunsten: Het werk van Martha Colburn bij The Garden is mede tot stand gekomen met steun van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en Mondriaan Fonds.

i.s.m.

Gaudeamus Agenda 11 oktober 2018 | TivoliVredenburg | Club Fluxus: Jesse Passenier & the Fluid Orchestra 1 november 2018 | TivoliVredenburg | Club Fluxus: Diamanda Dramm - Violin Spaces 8, 9, 10 en 11 november 2018 | diverse locaties | Gaudeamus @Le Guess Who? 22 november 2018 | Kunstruimte KuuB | KuuB Concert: Martin van Hees - gitaar solo 29 november 2018 | Orgelpark Amsterdam | Gaudeamus & Unsounds - vinyl presentaties 6 december 2018 | TivoliVredenburg | Club Fluxus: Kluster5 - Dutch Focus

50: (The Garden) Op de website van Richard Ayres staat het wonderlijke kopje biografieën. Het zijn er namelijk vier: ‘Regular,’ ‘Short,’ ‘Long,’ en ‘Imagined.’ De laatste is verre weg het leukst en vertelt misschien wel het meest over Ayres als componist. Voor de volledigheid een fragment: “De voormalige Engelse cricketster Richard Ayres werd in 1965 geboren in Cornwall en rende op zijn veertiende weg van huis om tweede kajuitjongen te worden op ‘The Redshank,’ een koopvaardijschip dat Chinees klei exporteerde vanuit de Centraal Amerikaanse Realquetas eilanden. Onder kritische begeleiding van de verlichte Kapitein James ‘purple inch’ Stanshaw vormde de bemanning een experimentele kunstgroep die gretig boeken las en analyseerde, zoals Joyces’ Finnegans Wake, en, het belangrijkste voor Ayres, muziek uitvoerde van John Cage en componisten gelieerd aan de Fluxusbeweging. Het duurde niet lang voordat Ayres en andere bemanningsleden poogden hun eigen muziek te schrijven en de uitvoering door het Redshank Collective van 336 Piano Deconstructions (voor twee piano’s en klifduikers) door het publiek gezien werd als een van de beste prestaties in de performancekunst.”

De waarheid zal ergens in het midden liggen. Dat Ayres geïnteresseerd is in James Joyce, John Cage en Fluxus staat vast. En in de wonderlijke sport cricket. Zo schreef hij ook de kameropera No. 39: The Cricket Recovers naar de verhalen van Toon Tellegen, tot libretto omgeschreven door componist en dichter Rozalie Hirs. Dat gaat alleen niet over sport maar

over krekels. Ook vertelt de verzonnen biografie dat Ayres de zaken niet te serieus neemt. Of beter, dat hij de grap serieus neemt en humor in een hoog vaandel draagt.

De meer feitelijke biografieën zijn ook verhelderend. Vooral de korte: “Richard Ayres werd geboren in 1965. Hij componeert muziek en woont in een huis (in Holland).” Daar valt niets over te zeggen. Desondanks toch iets meer uit de biografie ‘Regular.’ Die voegt nieuwe informatie toe. Over zijn opleiding bijvoorbeeld: in 1986 volgde Ayres de lessen van Morton Feldman bij de Darmstadt zomercursus. Die ervaring trok hem over de schreef om van muziek een fulltime bezigheid te maken. Na een studie compositie in Huddersfield kwam hij bij Louis Andriessen terecht in Den Haag waar hij in 1992 afstudeerde. De biografie ‘Long’ vertelt nog meer over de muziek, bijvoorbeeld dat hij in Huddersfield ook elektronische muziek en trombone studeerde. Maar ook dat een aantal ‘NONcerto’s’ voor solo-instrument en ensemble of orkest het fundament vormen van zijn oeuvre en dat elk werk een nummer als titel heeft. Dat theatraliteit een grote rol speelt in zijn muziek laat deze biografie ook niet onvermeld. No. 36 (2002), het NONcerto voor hoorn en ensemble, heeft een podiumopstelling nodig waarbij de solist tussen twee ‘bergtoppen’ heen en weer kan rennen. Een tekst wordt achter de muzikanten geprojecteerd. No. 42 In the Alps (2007-8) voor sopraan en kamerorkest noemt hij zelf een geanimeerd concert. In zijn eigen toelichting schrijft Ayres het volgende over No. 42: “Het combineert veel onderwerpen die mij fascineren: de relatie tussen een tekstueel en een muzikaal narratief, de geschiedenis van opera, vroege cinema, en de theatrale praktijk van de negentiende eeuw.”

Die fascinaties keren ook terug in No. 50 (The Garden). Er is een connectie tussen beide stukken, schrijft Ayres op zijn blog (raria.tumblr.com): “In veel van mijn muziek wil ik een soort cinema tussen de oren maken, of een imaginair theater. ‘In the Alps’ was al een stap verder in het gebruik van tussentitels, net zoals die werden gebruikt door regisseurs van stomme films om het narratief uit te breiden voorbij het beeld. In dit nieuwe stuk [The Garden] ga ik dat ook doen maar voeg ik niet-muzikale manieren toe om een verhaal te vertellen.” Hij noemt het dan ook een “geannoteerd concert.” Die niet-muzikale manieren zijn geprojecteerde teksten en animaties van Martha Colburn. In een kort berichtje op zijn blog schrijft Ayres over haar: “Ik heb alles van deze filmmaker zitten kijken. Ik ben fan. Die verbeelding is waar ik in de buurt wil komen met mijn elektronische muziek.” Een andere fascinatie die terugkeert, en figureert in de stukken No. 36 en No. 42, is het thema bergen. Of misschien liever de beklimming. Maar daarvoor moet eerst worden afgedaald in een tuin. The Garden dus.

Dat is niet zozeer een huis-tuin-en-keukentuin. Het is een tuin der lusten. Die van Jeroen Bosch om preciezer te zijn. Het is ook de hel, die van Dante Alighieri’s De goddelijke komedie (1320). Althans, de tuin is het beginpunt van een reis naar de hel die de hoofdpersoon van The Garden onderneemt. Een man is ontevreden en begint in zijn tuin een gat te graven naar de kern van de aarde. Daar ontmoet hij allerhande wezens: Mindekapp the lightning worm, een fossiel, de Ghost Soldier en een basilisk. Om maar een greep te nemen. Er komen nog veel meer wonderlijke wezens voorbij. Daarna begint de man aan een even vreemde maar verlichtende reis naar de hemel. Hoewel de personages, historische figuren, duivels en creaturen verschillen, daalt Dante in De goddelijke komedie op een

gelijksoortige manier af naar de hel, begeleid door Vergilius. Daarna beklimt hij de louteringsberg om vervolgens zijn reis naar de hemel voort te zetten met Beatrice. Ook de man in The Garden maakt een beklimming naar de hemel. Dat is een andere reis dan Dante’s. Hoe die verloopt? Dat aan de kijker-luisteraar.

Zo gevarieerd en surreëel als het verhaal, zo surreëel en gevarieerd de muziek. Er komt een soort discodeun voorbij, een gebroken harmonium, gemankeerde techno, barokachtig contrapunt, elektronica, een koraal, harmonieën uit een synthesizer, et cetera enzovoorts. Ayres laat zich daarin door niets beperken. Zo vertelt hij over zijn muziek in het boekje van de cd Richard Ayres – Composers’ Voice Portrait (2003): “Op een goede dag kwamen allerlei heilige waarheden mij als volstrekt belachelijk voor: ‘Gij zult oorspronkelijk zijn, gij zult uzelf nooit herhalen, gij zult geen consonanten schrijven, gij zult, gij zult…’ Nu ben ik in staat om consonanten, dissonanten, melodieën, texturen, olifanten, wolken, sneeuwballen of wat ook te gebruiken, waar en wanneer ik maar wil. Het enige dat mij beperkingen oplegt zijn de grenzen van mijn eigen verbeelding.” En: “Ik herschik zaken die vaak allang voorhanden waren. Ik voel me aangetrokken tot geluiden en muzikale gebaren die velen juiste uit hun muziek bannen – het gaat mij om de onbeholpen, versmade en verloren gegane dingen.”

De animatie ligt in handen van kunstenaar Colburn. De wereld van Colburn is een wonderlijke. Ook zij werkt met zaken die vaak allang voorhanden waren. Ze tekent direct op een bestaande filmstrip, bijvoorbeeld voor het nummer Stille van de band Orquesta del Tiempo Perdido. Vaak werkt ze analoog. Stopmotion bijvoorbeeld (filmtechniek waarbij een object per frame in een andere positie wordt geplaatst). Neem haar film Metamorfoza (2013) over het beleg van Leningrad, gemaakt voor het Rotterdams Filharmonisch Orkest met muziek van Juan Felipe Waller. Daar combineert ze verschillende materialen. Van legersoldaatjes en knikkers tot tekeningen en bestaande films. Ze gebruikt poppen en een minifilmset en bouwt een surrealistische wereld op. Een greep uit de gebeurtenissen: een pop speelt viool; wordt de tv ingezogen en komt in het strijkgewoel in Leningrad terecht; verandert in een rups; en ontpopt tot een vlinder.

Voor The Garden gebruikt Colburn getekende animaties. “Het is zeker geen film in de traditionele zin,” vertelt ze. “De film die ik maak is in gesprek met de ideeën en de muziek op het podium. Het kan alleen in de hele uitvoering ervaren worden.” Ze heeft honderden inkt- en waterverftekeningen gemaakt, die achter elkaar geplakt in een sequens een animatie opleveren. Ze vertelt waarom: “The Garden is niet in een bepaalde ruimte of plek, dit soort zwevende schilderijen werken daar erg goed bij. Mijn indruk is dat geen enkele lijn een solide lijn is in The Garden. Ik neem niet aan dat iets is zoals het verschijnt, of dat het gefixeerd is in ruimte en tijd.”

De combinatie Ayres en Colburn levert een magische wereld op, bestaande uit animaties, teksten en muziek. Colburn toont een surrealistische wereld op beeld en Ayres toont er een in klank.

Richard Ayres’ website contains the curious menu item ‘biographies’. There are in fact four of them: ‘Regular,’ ‘Short,’ ‘Long,’ and ‘Imagined.’ The last of these is far and away the funniest and perhaps tells us the most about Ayres as a composer. For the sake of

completeness, here is an extract: “The former England cricket star Richard Ayres was born in Cornwall in 1965 and at the age of fourteen ran away from home to become second cabin-boy aboard "The Redshank", a merchantman exporting china clay from the Central American Realquetas Islands. Under the critical guidance of the enlightened Captain James 'purple inch' Stanshaw, the crew formed an experimental arts group that avidly read and analyzed books such as Joyce’s Finnegans Wake, and, most importantly for Ayres, performed the music of John Cage and works by composers associated with the Fluxus movement. It wasn't long before Ayres and other crew members attempted to write their own music, and the Redshank Collective's performance of 336 Piano Deconstructions (for two pianos and cliff-divers) in Acapulco was considered by many in the audience to be one of the highest achievements in the field of performance art.”

The truth probably lies somewhere in the middle. That Ayres is interested in James Joyce, John Cage and Fluxus is definitely the case. And in the extraordinary sport of cricket. For instance, he wrote the chamber opera No. 39: The Cricket Recovers based on the stories of Toon Tellegen, transformed into a libretto by composer and poet Rozalie Hirs. This opera is not only about sport but also about crickets. The ‘imagined’ biography also tells us that Ayres doesn’t take things too seriously, or rather that he takes jokes seriously and attaches great importance to humour.

The more factual biographies are also enlightening, above all the short one: “Richard Ayres was born in 1965. He composes music and lives in a house (in Holland).” Can’t argue with that. Nonetheless, the ‘Regular’ biography adds some new information. About his education, for example: in 1986 Ayres followed Morton Feldman’s classes at the Darmstadt summer school, and as a result of this experience he decided to make music a full-time occupation. He studied composition at the University of Huddersfield and postgraduate composition with Louis Andriessen at the Royal Conservatoire in The Hague, graduating in 1992. The ‘Long’ biography tells us more about the musical aspect, for instance that in Huddersfield he studied electronic music and trombone, but also that a series of ‘NONcerto’s’ for solo instrument and ensemble or orchestra form the bedrock of his oeuvre, in which every work includes a number in its title. This biography does not fail to mention that theatricality plays a large part in his work. No. 36 (2002), the NONcerto for horn and ensemble, requires staging to allow the soloist to run between two ‘mountain peaks’ and to provide a narrative projected behind the musicians. No. 42 In the Alps (2007-8) for soprano and chamber orchestra is described by Ayres as an “animated concert”, and in his own programme note he says the following about it: “It combines many of the subjects that fascinate me: the relationship of text narrative and musical narrative, the history of opera, early cinema, and the theatrical practices of the nineteenth century.”

These fascinations can also be found in No. 50 (The Garden). On his blog (raria.tumblr.com) Ayres writes that there is a connection between the two pieces: “In most of my music I want to create a sort of cinema between the ears, or imaginary theatre. ‘In the Alps’ took this a stage further and used intertitles in the same way directors of silent films used them when they needed to extend the narrative beyond perhaps what was obvious using only images. In this new piece I will do this but also add other non-musical

ways of influencing what the audience follows as a story.” It is what he calls an “annotated concert.” These non-musical ways consist of texts and animations by Martha Colburn. In a short message on his blog Ayres writes about her: “I have been watching everything by this film-maker. I’m a fan. The spirit is what I want to come close to in my electronic music.” Another returning fascination, which features in the pieces No. 36 and No. 42, is the theme of mountains, or perhaps more the climbing of them. But first we must descend into a garden – in other words, The Garden.

This is no common or garden type of garden. It is a garden of delights - Jeroen Bosch’s, to be more precise. It is also hell, as found in Alighieri’s The Divine Comedy (1320). At any rate, the garden is the point of departure for a journey to hell undertaken by the main character in The Garden. A man is dissatisfied. In his garden he starts digging a hole to reach the centre of the earth. There he meets all kinds of creatures: Mindekapp the lightning worm, a fossil, the Ghost Soldier and a basilisk, to name but a few. Many more strange creatures pass by. After this the man embarks on an equally strange but enlightening journey to heaven. Although Dante’s characters are different – historical figures, devils and other creatures – in The Divine Comedy he descends into hell in a similar manner, accompanied by Virgil. After this he climbs the Mountain of Purgatory, then continues his journey to heaven with Beatrice. The man in The Garden also ascends into heaven, although this is a different journey from Dante’s. How does it turn out? That’s up to the spectator/listener to decide.

As varied and surreal as the story is, no less so is the music. It features a kind of disco tune, a broken harmonium, failed techno, Baroque-like counterpoint, electronics, a chorale, harmonies from a synthesizer, and so on and so forth. Ayres does not allow himself to be restricted in any way. This is what he has to say about his music in the booklet of the CD Richard Ayres – Composers’ Voice Portrait (2003): “At some point I came to see all sorts of holy truths as totally ridiculous: ‘Thou shalt be original, thou shalt never repeat thyself, thou shalt write no consonant tones, thou shalt, thou shalt…! Now I’m able to use consonants and dissonants, melodies, textures, elephants, clouds, snowballs or whatever, wherever and whenever I wish to. The only restrictions which can be imposed on me are the limits of my own imagination.” And: “I often rearrange things which have been available for ages. I feel myself attracted to the very sounds and musical gestures which many people banish from their music. For me it’s all about the awkward, spurned and lost things.”

The animation is in the hands of artist Martha Colburn, whose world is a strange one. She also works with things which have been available for ages. She draws directly onto an existing filmstrip, for example for the number Stille by the Orquesta del Tiempo Perdido band. She often applies analogue techniques, for instance stop-motion (a film technique in which an object is placed in a different position per frame). Take her film Metamorfoza (2013) about the Siege of Leningrad, created for the Rotterdam Philharmonic Orchestra, with music by Juan Felipe Waller. Here she combines various materials, from tin soldiers and marbles to drawings and existing films. She uses dolls and a miniature film set and constructs a surrealistic world. A selection from the film’s events: a doll plays violin, is sucked into the TV and ends up in the turmoil of battle in Leningrad, changes into a caterpillar, and emerges as a butterfly.

For The Garden Colburn uses drawn animations. “It is certainly not a film in the traditional sense,” she explains. “The film I have made is in conversation with the ideas and the music on the stage. It can only be experienced in the context of the whole performance.” She has made hundreds of ink and watercolour drawings which, when glued one after another in a sequence, produce an animation. She explains why: “The Garden is not set in a particular space or location, and these floating paintings work very well in that context. My impression is that no single line in The Garden is a solid one. I do not assume that anything is as it seems, or that it is fixed in space and time.”

The combination of Ayres and Colburn creates a magical world consisting of animations, text and music. Colburn presents a surrealistic world in images and Ayres does the same in sound. -------

Text by the composer incorporating words by Dante, Leopardi, Shakespeare, Poe, Rossetti and others. Movement One Man: What a mess… Out the lights all out. A crawling shape intrudes A blood – red thing that writhes Worm! After our lonesome later years Then we become your food. Worm: Then you become my food. Man: Then we become its food. Worm: Ah Man: Ah Life is a tragedy called man. And its hero the conqueror worm. Worm: Earth worms have no eyes, but we can see the light. Dead skunks, dead voles, dead bears, dead moles, Dead cat, dead rat, dead gnat, dead bat, Dead lice on mice, dead eel, dead seal, Dead goat, dead fox, dead stoat, dead frog, dead dog, dead moth, dead sloth, dead…

Dead orange, dead... Dead... Dead... Earth worms have no eyes, but we can see the light. Dead lions, dead lambs, dead men! All end up in our shite! Man: After our lonesome later years Then we become your food. Life is a tragedy called man. And its hero the conqueror worm. Worm: Ah Man: Ah Worm: It’s Midekapp the lightning worm! Dig! Man: What’s that? Worm: It’s a soldier Man: It’s a ghost Soldier: Again the advance of armies Noiseless in the mists and vapours From our graves ascending. I am dead, my dearest, Sing no sad songs for me. Plant thou no roses at my head, Nor shady cypress tree. I chant this chant of my silent soul, In the name of all dead soldiers, Ghosts of the countless dead. I see not my shadows, I feel not the rain; Haply I may remember. And haply may forget. And dreaming through the twilight That doth not rise or set, Haply I may remember, Haply may forget.

I am dead my dearest Sing no sad songs for me. Man: What’s that noise? Soldier: Voles Worm: Dig, quickly, dig! Don’t look back. Soldier: Behind you it’s black. Worm: Don’t look behind, Soldier: Behind. Worm: Come with us, Come with us. Soldier: Come with us. Worm: And you will find Man: Don’t look back, Worm: And come with Soldier: Us. Man: What’s that noise? Soldier: Basilisks hunting. Worm: Shhhh! Basil isk: Basilisks Sibilant sisters Seeking searching Sifting, snooping Surreptitiously stalking

Soundless Pursuit Basilisks Sibilant sisters Sotto voce scavengers Scheming conspiring deceptive desiring Serial oppressors Embracing devouring Worm: What’s your name? Soldier: Where are you from? Worm: What do you do? Soldier: What’s your star sign? Worm: Are you married? Soldier: What’s your favourite tree? Man: But do you love? Do you sigh? Does your heart ever fly, Or go tickety tok Tickety tok tok Tickety tok But do you love? Worm: Do you have children? Solider: Are you an introvert, or an extrovert? Worm: Left wing or right wing? Soldier: Wine, beer or whisky? Worm: If you could change just one thing… Soldier: What would it be? Man: But does your soul ever soar,

And your feet leave the floor, Is it hard to ignore When your true love comes, Through the door. Worm: Do you dream in colour? Soldier: Do you like travelling? Man: But do you laugh? Do you cry? And do you always know why? Worm: Are you spiritual? Soldier: Summer, winter or spring? Worm: Left or right brain? Soldier: Real life or fiction? Worm: What most frightens you? Soldier: Where will you be in 20 years’ time? Man: And do you love? Do you sigh? Does your heart ever fly? Worm: I smell a Wangee! Hide! Francesca: Paolo What a rough heart, Filled with delight and sweetness. Paolo: You gentle nymph, The beauty of all beauty. Sweetheart of loving senses and sighs.

Francesca: Paolo! Paolo: Lucia? Francesca: Paolo, Paolo! Paolo: Maria? Francesca: Paolo, Paolo, Paolo! Paolo: Giulietta? Heavenly Choir: Beautiful mother from the choir above, Come down to us On wings of gold. Let our eyes glitter with the silver of stars, And no longer with the light of infinite flames. Beautiful mother from the choir above, Come down to us On wings of gold. Let our eyes glitter with the silver of stars, And no longer with the light of infinite flames. Francesca: Paolo What a rough heart, Filled with delight and sweetness. Paolo: You gentle nymph, The beauty of all beauty. A thousand joys grow in my chest. Francesca: Paolo! Paolo: Beatrice? Francesca: Paolo! Paolo! Paolo: Luigi? Francesca: Paolo! Paolo! Paolo! Paolo: Cassandra!

Worm: Don’t look back. Basil isk: Or left or right. Soldier: Behind you it’s black. Basil isk: And above you as well. Worm: Don’t look behind, Soldier: Behind. Worm: Come with us, Come with us. Soldier: Come with us. Worm: And you will find Basil isk: Hisss Man: Don’t look back, Worm: And come with us. Wangee: Wangee! Inyr-Endo the Goblin Troubadour: Oh. Just when she lay there sleeping Her love came by with his worm with one eye, And it rained and it rained but not from the sky. Oh, dilly dong, Oh dilly dong, Jolly roger oh, oh. The brave knight he was dressed in green His breath smelled of fish and his tongue wasn’t clean, And his nuts were brown but they wouldn’t fall down. Worm: Don’t look back.

Francesca: Or left or right Soldier: Behind you it’s black. Basil isk: Or left or right Soldier: Behind you it’s black. Paolo: Above you as well Wangee: Wangee! Worm: Don’t look behind, Francesca: Don’t look behind. Worm: Come with us, Come with us. Soldier: Come with Paolo: Come! Come! Soldier: And you will find Basil isk: Hisss Worm: Don’t look back. Soldier: Don’t look back. Francesca: Or left or right Worm: Don’t look back. Soldier: Behind you it’s black. Paolo: And above you as well Soldier: Behind you it’s black.

Basil isk: Hisss Worm: Don’t look behind, Wangee: Wangee! Worm: Come with us, Come with us. Soldier: Come with Francesca: Come with us! Worm: Come with us, Come with us. Come with us, Come with us. Basil isk: Come with us… Paolo: Come… Man: Don’t look back, And come with us. II Man (translating a singing bird): If you hear singing It will be only me. It will be only me. It will be only me. In this garden I’m alone. In this garden I’m alone. So few of us left, And so much noise. So few of us left, So few of us left, And so much noise. And so much noise. If I don’t sing loudly, no other bird will hear.

So few of us left, And so much noise. And when I get lonely I call to myself from another tree. If you hear singing It will be only me. So few of us left, And so much noise. Part Three The Interviewer: This small piece of the planet has been occupied for three and a half billion years by your family. Ancient Bacterium: Yes. The Interviewer: What do you think of recent events? Ancient Bacterium: Oh, it has happened many times before. The Interviewer: Are you glad that they have all gone? Ancient Bacterium: Yes. Yes. I always preferred the quiet times. The Interviewer: Lah lah lah lah lah lah. Are you curious about the future? Ancient Bacterium: No. It comes along and goes again. The Interviewer: You have a family song, that you sing to help you remember who you are. Ancient Bacterium: Yes, with two new lines at the end. First came water, Then came fire. Then came water, Then came fire. We just carried on. Then came water. Then we made air!

Then came ice, Then came fire. We just carried on. Then came water, Then came crawling, Then came four legs, Then they were gone. Then came two legs, Now they are gone. Then came two legs, Now they are gone. --------

Follow and Listen Tijdens de Gaudeamus Muziekweek wordt niet alleen de Gaudeamus Award uitgereikt. Ook is er de tweejaarlijkse Tera de Marez Oyensprijs voor jonge beloftevolle componisten die woonachtig zijn in Nederland. De uitreiking vindt dit jaar plaats op vrijdag 7 september om 12:30 in Hertz in TivoliVredenburg. In 2016 won de Cypriotische componist Georgia Nicolaou deze prijs met haar werk S o c I a l I C E voor saxofoon, sopraan en telefoon. Althans, de zangeres lijkt tijdens de uitvoering de hele tijd te zijn afgeleid door berichtjes die haar blik naar het scherm trekken. Ze leest de partituur van haar telefoon en zingt woorden als ‘chat,’ ‘snap,’ ‘post,’ en ‘click’. Als toppunt maakt de zangeres foto’s en filmpjes van zichzelf.

Naar aanleiding van dat stuk kreeg Nicolaou de opdracht om een nieuwe compositie te schrijven. Speciaal voor Slagwerk Den Haag en de roltrappen van TivoliVredenburg schreef ze een soort muzikaal ritueel, waarin ook het publiek een essentiële rol heeft. Dat werd Follow and Listen voor vier slagwerkers. Het is een korte partituur. Eigenlijk maar één A4'tje vol met noten en een handvol instructies. Het doet nog het meest denken aan Terry Riley’s fameuze In C, waar 53 zeer korte muzikale fragmentjes op een pagina staan die de musici, hoewel binnen bepaalde regels, naar believen kunnen spelen. Bij Nicolaou bestaat de pagina uit negen ritmische patronen die op verschillende manieren gecombineerd en afgewisseld kunnen worden. Afhankelijk van hoeveel slagwerkers tegelijk spelen of het aantal herhalingen, schuift een van de musici door naar het volgende patroon. Zo bewegen de slagwerkers van fragment naar fragment, waardoor er nieuwe combinaties, patronen en ritmische variaties ontstaan.

Nicolaou omschrijft het stuk als een ritueel waarin zowel het ensemble als het publiek meedoet. De muziek fungeert als een oproep om in beweging te komen. Ze wil niet dat het publiek achteroverleunt. Wel dat het publiek zich actief verbindt aan de muziek. Er zit letterlijk en figuurlijk beweging in haar compositie. Zo schrijft ze aan het begin van haar partituur, haast als opdracht aan het publiek: “Een ritueel. Een roep. Een processie. Volg het geluid; en luister.”

The Gaudeamus Award is not the only prize presented during Gaudeamus Muziekweek. There is also the biennial Tera de Marez Oyens Award for promising young composers resident in the Netherlands. This year the presentation will take place on Friday 7 September at 12:30 in the Hertz Hall in TivoliVredenburg. The Cypriot composer Georgia Nicolaou won this award in 2016 for her work S o c I a l I C E for saxophone, soprano and telephone. That is, throughout the performance the singer appears to be distracted by messages which draw her attention to the phone’s screen. She reads the score from her phone and sings words such as ‘chat,’ ‘snap,’ ‘post,’ and ‘click'. To top it all off, the singer takes photos and videos of herself. As a result of that piece Nicolaou received a commission to compose a new work, which became Follow and Listen for four percussionists. Written especially for Slagwerk Den Haag and TivoliVredenburg’s escalators, this work is a kind of musical ritual, in which the audience also plays an essential role. It is a short score, in fact just a single sheet of A4 filled with notes and a handful of instructions. It most resembles Terry Riley’s famous In C, a single page containing 53 very short musical fragments which the musicians can play at will, albeit within certain rules. In Nicolaou’s case the page consists of nine rhythmic patterns which can be combined and alternated in different ways. Depending on how many musicians are playing at the same time, or on the number of repetitions, one of the musicians moves on to the next pattern. Thus the percussionists shift from fragment to fragment, resulting in the creation of new combinations, patterns and rhythmic variations.

Nicolaou describes the piece as a ritual in which both the ensemble and the audience take part. The music serves as a call to get moving. She does not want the audience to sit back and do nothing, but rather to connect with the music in an active way. Movement is both literally and figuratively present in her composition. She writes at the beginning of her score, almost as an assignment for the audience: “A ritual. A call. A procession. Follow the sound, and listen.”

flieht wie ein Schatten In 2016 schrijft de Canadese componist William Kuo de zusterstukken geht auf wie eine Blume en flieht wie ein Schatten. De titels komen uit een citaat uit het Bijbelboek Job van Maarten Luthers Duitse vertaling uit 1534: “geht auf wie eine Blume und fällt ab, flieht wie ein Schatten und bleibt nicht.” Of in het Nederlands: “Als een bloem ontluikt hij en verwelkt, hij vlucht als een schaduw en houdt geen stand.” Luther vertaalde de Bijbel voor het eerst vanuit het Latijn in het Duits, zodat de mensen het in hun eigen taal konden lezen. “Overeenkomstig,” schrijft Kuo in zijn toelichting, zijn deze stukken “een vertaling van mijn muzikale invloeden naar mijn eigen compositietaal, die nog volop in ontwikkeling is.” Kuo bezocht in 2014 de zomercursus voor componisten in Darmstadt: “De cursus had een diepgaande invloed op hoe ik de vorm van mijn composities benader,” vertelt hij. “Ik ging anders luisteren. Ik ben minder bang om klanken vast te houden, ze gewoon laten bestaan over een langere tijdspanne. Het kost tijd om de intrinsieke kwaliteit, de sonische integriteit, van geluid te waarderen. Na tien seconden of tien minuten merk je andere dingen op.”

Sinds Darmstadt tast Kuo constant de grenzen af van zijn compositietaal, en zoekt nieuwe woorden voor zijn muzikale vocabulaire: “Ik begin met de klankwereld en een compositorisch obstakel dat ik wil overwinnen. Dat kan iets ritmisch zijn, hoe tijd te organiseren, het gebruik van instrumenten of het incorporeren van klanken die ik nog nooit heb gebruikt.” Zo plaatst hij kartonnen dozen op de pauken of rijgt stukjes aluminiumfolie tussen de snaren van de cello. “Soms heb je een idee en moet je het gewoon uitvoeren om het te begrijpen. Dan leer je de taal begrijpen.”

In geht auf wie eine Blume onderzoekt Kuo “fragiele en kortstondige klanken, die het meedogenloze vervliegen van de tijd oproepen.” In flieht wie ein Schatten richt hij zich op de flexibiliteit van klank. Hij licht toe: “Een klank wordt bepaald door zijn punt in de tijd, zijn klankkleur en de duur.” Een geluid begint ergens maar rekt zich ook uit. Kuo plaatst klanken tegenover andere klanken en verandert ze na verloop van tijd. Daarmee is flieht wie ein Schatten een kleine morfologie van de klank. Zo schrijft hij: “Dit werk is een poging om het compositieproces te onderzoeken, in de hoop een hernieuwde luisterervaring te vinden.” En dat is waar het uiteindelijk om gaat. In 2016 the Canadian composer William Kuo wrote the companion pieces geht auf wie eine Blume and flieht wie ein Schatten. Both titles come from the book of Job in Maarten Luther’s German Bible translation of 1534: “Geht auf wie eine Blume und fällt ab, flieht wie ein Schatten und bleibt nicht.” (“He cometh forth like a flower and withers; he flees like a shadow, and continues not.”) Luther’s translation was the first from Latin into German, and was intended to enable people to read the Bible in their own language. “Analogously,” as Kuo writes in his programme note, “these pieces are a translation of my musical influences into a language I have yet to fully comprehend.” In 2014 Kuo attended a composition summer course in Darmstadt: “It had a profound impact on how I approached form in my compositions,” he explains, “and it made me listen differently. I am now less afraid of sustaining single sounds, letting them be for an extended period of time. It can take a while to appreciate the intrinsic qualities of a sound, its sonic integrity. You realize different things at the ten-second or ten-minute mark.”

Since Darmstadt Kuo has been constantly exploring the boundaries of his compositional language and trying to find new words for his musical vocabulary: “I start with the sound world I’m looking for and a compositional obstacle I’m trying to overcome. That can be something rhythmical, or how to organize time in my music, use instruments or incorporate sounds that I’ve never used before.” For example, he places cardboard boxes on the timpani and threads strips of aluminium foil between the strings of the cello. “Sometimes you get an idea and simply have to carry it out in order to understand it. That’s how you learn to comprehend the language.” In geht auf wie eine Blume Kuo examines “sounds that are fragile and ephemeral, qualities that recall the relentless passing of time.” In flieht wie ein Schatten he turns his attention to the flexibility of sound. He explains: “A sonic identity is defined by its point in time, its timbral features, and its optimal duration.” A sound begins somewhere but also stretches itself out. Kuo juxtaposes sounds with other sounds and alters them as time passes. This makes flieht wie ein Schatten a little morphology of sound. As he writes: “This work represents an effort to examine the compositional process in the hopes of encountering a renewed listening experience.” And that, after all, is what it’s all about.

the new normal

In the new normal (2016) voert de Amerikaanse componist William Dougherty stijgende en dalende lijnen op. Het zijn traag verglijdende glissandi, die qua klank gegrondvest zijn in zowel de Amerikaanse experimentele traditie à la Alvin Lucier of Phill Niblock, als de Europese spectrale muziek van Gérard Grisey. Het is een kenmerkende klankwereld voor Dougherty maar dit stuk toont ook een andere kant van hem. Hoewel hij zichzelf geen politiek componist noemt, engageert hij zich hier expliciet met maatschappelijke vraagstukken: “Ik schreef the new normal in de zomer van 2016. Het was een opeenvolging aan gebeurtenissen: Trump was aan het winnen, Brexit was net gebeurd, en in Europa kwamen al die populistische partijen op vanwege de migrantenstroom uit Syrië. Philando Castille, een jonge Afro-Amerikaan, reed door Minnesota, werd aangehouden en doodgeschoten door een politieagent. Dat was te zien op Facebook Live. Ik dacht: ik kan nog een keer een nieuwe klankwereld verzinnen die zelfreflectie en een andere luisterhouding aanmoedigt, of ik kan daadwerkelijk iets directs zeggen dat actief over deze vraagstukken gaat. Hoe kan ik een esoterische klankwereld maken als dit allemaal aan de hand is?” Niettemin, het stuk is vele malen gelaagder dan alleen het engagement. Naast de boodschap die Doughtery oproept, gebruikt hij bovenal een breed spectrum aan referenties en muzikale citaten. In Dougherty's klankwereld komt de sereniteit van renaissancemuziek voorbij, gekoppeld aan het gewelddadige lawaai van de Japanse noise-artiest Merzbow. Afro-Amerikaanse gevangenen zingen Old Alabama terwijl ze aan de treinrails werken. Enerzijds onderbreekt Dougherty letterlijk zijn eigen esoterische klankwereld met de heftige citaten. Anderzijds is het stuk een codex van de eenentwintigste-eeuwse luisterervaring, waar je even gemakkelijk schakelt tussen al deze verschillende soorten muziek zonder ze anders te beoordelen. Misschien is dat wel het sterkste statement van dit stuk: verschil waarderen en het gelijksoortig behandelen en accepteren. In the new normal (2016) the American composer William Dougherty employs rising and falling lines. These are often slowly sliding glissandi which, in terms of sound, have their roots in both the American experimental tradition à la Alvin Lucier or Phill Niblock, and the European spectral music of Gérard Grisey. This is a sound world characteristic of Dougherty but this piece also reveals another side to him. While he doesn’t consider himself a political composer, this composition engages actively with social issues: “I wrote this piece in the summer of 2016. It was this building moment; Trump was winning, Brexit had just happened, and all these rightwing parties throughout Europe were rising because of the influx of immigrants from Syria. Philando Castille, this young black guy, was driving in Minnesota, got pulled over and was shot by a police officer - on Facebook Live. I thought: I could write another piece that offers a different world of sound that encourages people to listen differently and be self-reflective, or I could say something more direct that engaged more concretely with these issues. How am I supposed to write another piece of esoteric sound when this is going on?” Nonetheless, there are many more layers to this piece than merely political engagement. Not only because of the message Dougherty evokes, but above all because of the broad spectrum of

references and musical quotes he uses. His sound world includes the serenity of Renaissance music paired with the violent music of the Japanese noise artist Merzbow, plus samples of black prisoners singing Old Alabama while working on railroad tracks. On the one hand Dougherty literally disrupts his own esoteric sound world with such vehement quotations. On the other hand the piece can be perceived as a codex of the twenty-first century listening experience, where one switches easily between all those very different kinds of music without judging them differently. Maybe that is the strongest statement of this piece: appreciating differences while treating and accepting them equally. Tekst: Jan Nieuwenhuis Vertaling Robert Coupe

Asko|Schönberg, toonaangevend ensemble voor nieuwe muziek De hooggekwalificeerde en bevlogen musici spelen werk uit de 20ste en 21ste eeuw, van solowerk tot grootbezet repertoire zowel in concertvorm als in interdisciplinaire voorstellingen. Door een grote wendbaarheid, voortdurend in beweging te zijn, in te haken op actualiteit of daar juist dwars tegen in te gaan, neemt Asko|Schönberg een eigenzinnige positie in binnen de kunsten. Samenwerking tussen musici en componisten staat centraal. In een dynamische werkproces onderzoeken zij samen muzikale en theatrale vormen, technieken en (on)mogelijkheden, wat leidt tot spannende vondsten, nieuwe inzichten en presentatievormen. Asko|Schönberg bouwt met respect voor het 20ste-eeuwse erfgoed aan het repertoire van de toekomst. Dankzij de intensieve samenwerking met de componisten zelf zijn de musici zeer gespecialiseerd in het uitvoeren van nieuwe muziek. Op het repertoire staat niet alleen werk van de generatie van 20ste-eeuwse muziekvernieuwers met grote, gerenommeerde namen als Andriessen, Goebaidoelina, Kurtág en Ligeti. Het ensemble biedt kansen aan jong talent door jaarlijks compositie-opdrachten te verlenen. Geregeld wordt onbekend en gloednieuw werk van hoge kwaliteit in première gebracht. Speciale aandacht is er voor relaties en intensieve samenwerkingen met grote, betekenisvolle componisten én aanstormend jong talent. In het talentontwikkelingstraject K[h]AOS worden jonge musici en makers uitgedaagd worden hun ideeën met behulp van de kennis en het netwerk van Asko|Schönberg te onderzoeken, ontwikkelen en presenteren. Er zijn samenwerkingsverbanden met (muziek)theatergezelschappen en operahuizen. Interdisciplinaire projecten vormen een belangrijk onderdeel van de programmering. Jaarlijks wordt in co-productie met het Noord Nederlands Toneel en Club Guy & Roni een veelzijdige voorstelling gemaakt die door het hele land toert. Het ensemble treedt op in een keur aan concertzalen in binnen- en buitenland en speelt regelmatig op festivals in o.a. Keulen, Zagreb en Parijs. De afgelopen seizoenen waren er optredens in Zuid-Afrika, Melbourne, Londen, Parijs, Los Angeles, New York en Jakarta. Asko|Schönberg is ensemble in residence bij Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam. Het ensemble wordt meerjarig gesubsidieerd door het Fonds Podiumkunsten en de Gemeente Amsterdam.

The ensemble's highly qualified and motivated musicians perform works dating from the 20th and 21st centuries, from solos to larger-scale repertoire, both in concert settings and in interdisciplinary productions. Asko|Schönberg occupies an unassailable position in the arts through its enormous versatility, constant forward momentum and its ability to mirror topicality or even fly in the face of it. Collaboration between musicians and composers is a key element of its work. They examine musical and theatrical formats, techniques and possibilities through a dynamic working process that results in exciting discoveries, new insights and innovative methods of presentation. Asko|Schönberg, while respecting its 20th century heritage, is creating the repertoire of the future. The musicians are highly specialised in the performance of new music, thanks in part to their intensive collaboration with the composers. The repertoire is not confined to music from the generation of 20th century musical innovators, including such famous names as Andriessen, Gubaidulina, Kurtág and Ligeti; the ensemble also offers opportunities to younger talented composers by commissioning new works each year. It regularly premieres hitherto unknown, high-quality work, fresh from the printing press. It cherishes relationships and cultivates its intensive collaboration with major, significant composers as well as up-and-coming younger talents. The talent development project K[h]AOS challenges young musicians and composers to examine, develop and present their ideas, leaning on support from the knowledge and network available within Asko|Schönberg. There are collaborative links in place with theatre companies, musical theatre groups and opera houses. Interdisciplinary projects form an important element of the ensemble's programming. Every year, a multi-faceted production, co-produced with the Noord Nederlands Toneel and Club Guy & Roni, tours throughout the country. The ensemble appears in a select number of concert halls both at home and abroad and is a regular guest at festivals in cities such as Cologne, Zagreb and Paris. In recent seasons, the ensemble has performed in South Africa, Melbourne, London, Paris, Los Angeles, New York and Jakarta. Asko|Schönberg is the ensemble in residence at the Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam. The ensemble enjoyes long-term financial support from the Performing Arts Fund and the Municipality of Amsterdam. Bas Wiegers Bas Wiegers weet zich met zijn openheid en ondogmatische aanpak aan het roer van toonaangevende Europese orkesten en solistenensembles te onderscheiden. De dirigent benadert zijn werk op gedetailleerde wijze, gebaseerd op zijn jarenlange ervaring als violist en een brede kennis van het repertoire van barok tot hedendaagse muziek. Asko|Schönberg werkt geregeld met Bas Wiegers. In Nederland dirigeerde hij o.a. het Residentie Orkest, het Nederlands Philharmonisch Orkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en, samen met Peter Eötvös, het Koninklijk Concertgebouworkest. Daarnaast deed hij gastoptredens bij

het WDR Symfonie Orkest, het Estonian National Symphony Orchestra, het Athens State Orchestra, Ensemble Modern, Ensemble Musikfabrik, Neue Vokalsolisten Stuttgart en bij festivals zoals Wien Modern, Huddersfield Contemporary Music Festival, London Almeida Festival, Aldeburgh Festival en Acht Brücken in Keulen.

Bas Wiegers has distinguished himself with his charisma, openness and undogmatic approach at the helm of leading European orchestras and soloist ensembles. The conductor has a detailed approach to his work, which draws on his long experience as a violinist and a wide-ranging knowledge of repertoire stretching from Baroque to contemporary music. In the Netherlands, Bas Wiegers has worked with ensembles including the Residentie Orkest, Netherlands Philharmonic Orchestra, Rotterdam Philharmonic and, together with Peter Eötvös, the Royal Concertgebouw Orchestra. Additionally, he has made guest appearances with the WDR Symphony Orchestra, Estonian National Symphony Orchestra, Athens State Orchestra, Ensemble Modern, Ensemble Musikfabrik, Neue Vokalsolisten Stuttgart and at festivals such as Wien Modern, Huddersfield Contemporary Music Festival, London Almeida Festival, Aldeburgh Festival and Acht Brücken in Cologne. Joshua Bloom De Australische-Amerikaanse bas Joshua Bloom heeft grote rollen gezongen voor tal van gezelschappen over de hele wereld, waaronder Opera Australia, Opera van San Francisco, LA Opera, Santa Fe Opera, Wiener Staatsoper, New York Metropolitan Opera, Washington National Opera, English National Opera, Badisches Staatsoper en Opera Northern Ierland. Hoogtepunten van het seizoen 18-19 zijn o.a. zijn debuut als Blauwbaard in Bluebeard's Castle (Irish National Opera) en Kecal in The Bartered Bride en de rol van Leporello in Don Giovanni bij Palm Beach Opera, waar hij al vaker te gast was. Recente hoogtepunten zijn onder andere zijn debuut bij Oper Köln, Opera Colorado en de Israëlische Opera en zijn rollen als Bottom in A Midsummer Night's Dream, Faraone in Rossini's virtuoze Mosè in Egitto en Kaspar Der Freischütz (Hyogo Performing Arts Centre). Ook werkte Bloom weer met Britten Sinfonia in The Conquest of Ireland van Gerald Barry in Barbican. Australian/American bass Joshua Bloom has sung principal roles for numerous companies worldwide including Opera Australia, San Francisco Opera, LA Opera, Santa Fe Opera, Wiener Staatsoper, New York’s Metropolitan Opera, Washington National Opera, English National Opera, Badisches Staatsoper, Opera Northern Ireland and Garsington Opera. Highlights of the 18-19 season include role debuts as Bluebeard Bluebeard’s Castle (Irish National Opera) and Kecal The Bartered Bride and a return to Palm Beach Opera (Leporello Don Giovanni).Recent highlights include house debuts with Oper Köln, Opera Colorado and Israeli Opera and role debuts as Bottom A Midsummer Night’s Dream (English National Opera and Israeli Opera), Faraone in Rossini’s virtuosic Mosè in Egitto (Oper Köln) and Kaspar Der Freischütz (Hyogo

Performing Arts Center), as well as a return to sing with the Britten Sinfonia in Gerald Barry’s The Conquest of Ireland at the Barbican.

Martha Colburn Martha Colburn (Pennsylvania) is kunstenaar & filmmaker, gevestigd in Amsterdam. Ze behaalde haar Bachelor of Arts aan Maryland Institute College of Art en een Master-equivalent aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten (Amsterdam). Ze reist veel om lezingen te geven en haar werk tentoon te stellen. Haar film- en videowerk waren o.a. te zien bij het Sundance Film Festival (2007) en de opening van het Museum of Art and Design (NY) (2008). In 2010 waren twee van haar films opgenomen in de collectie van het Museum of Modern Art in New York en het Philadelphia Museum of Art. Haar werk maakt deel uit van tentoonstellingen en manifestaties wereldwijd (o.a. Centrum voor Hedendaagse Cultuur in Barcelona, B3 Biennale of the Moving Image in Frankfurt) en was te zien op het Internationale Filmfestival Rotterdam. Titels zijn o.a. Metamorfoza en Western Wild. Colburn werkt vaak samen met musici. Born in rural Pennsylvania, Martha Colburn is an artist filmmaker based in Amsterdam, the Netherlands. She travels extensively exhibiting and lecturing on her work. She has a B.A. from Maryland Institute College of Art and MA equivalent from Rijksakademie Van Beeldende Kunst in the Netherlands. In the 2007 Sundance Film Festival she was invited to initiate the ‘New Frontiers’ film and video installation program, with ‘Meet Me In Wichita” and in 2008 to opened the Museum of Art and Design (NY) with a live performance of films and music. In 2010 two of her films joined the collection of the Museum of Modern Art in New York and the Philadelphia Museum of Art. In 2013 her film ‘Metamorfoza’ was invited to participate in the series ‘Visual Arts’ by curator of the Collection de Bruin‐Heijn and performed by the Rotterdam Philharmonic Orchestra. She is a 2015 recipient of the Creative Capital Award for film for the production of ‘Western Wild’. Recipient of the Mondriaan Foundations Working Artist Grant in 2016, she also did a number of performances including Amsterdam Art Week (with singer/ songwriter Rita Braga and Into the Great Wide Open Festival-with musician Jacco Gardner and cellist Helena Espvall. She also had a film retrospective screening in the Center for Contemporary Culture in Barcelona, Spain. In 2017 her film ‘Metamorfoza’ was included in the B3 Biennale of the Moving Image in Frankfurt, Germany and participated in the Mondriaan Foundations’ Delta Workers Art Residency in New Orleans, LA, USA. Her films are included in a number of exhibitions and films premiering in Sundance Film Festival (a collaboration with the performance artist ‘Narcissister’ and she is included in the Rotterdam International Film Festival with a live performance with composer Jeroen Kimmans’ musical group ‘Orquesta del Tiempo Perdido’ and her newest film, created with a grant from the Creative Capital Foundation Award for film ‘Western Wild…or how I found Wanderlust and met Old Shatterhand’.