WAARDEVOL WOERDEN Nieuwsbrief over de cultuurhistorie van Harmelen, Kamerik, Woerden en Zegveld

Open Monumentendag Zaterdag 12 september 2015

Gemeente Woerden

EXTRA

InformatieUitgebreide informatie vindt u op www.openmonumentendag.nl en op www.beleefwoerden.com. Daarnaast kunt u vanaf 01 september a.s. meer informatie krijgen bij het Toeristen Informatie Punt gevestigd op Meulmansweg 27 (bij de bibliotheek) in Woerden. En uiteraard op 12 september bij onze enthousiaste vrijwilligers op de diverse opengestelde locaties.

ContactSecretariaat Stichting Open Monumentendag WoerdenDe heer R. Verhoeven Vogelwikkeveld 6, 3448 ER WoerdenTel: (0348-) 413491Email: rob-verhoeven@hetnet.nl

Twitter: @OMDWoerdenOok te volgen op Facebook!

ColofonDeze folder is een uitgave van Stichting Open Monumentendag Woerden en de gemeente Woerden. Er kunnen geen rechten aan de informatie worden ontleend.

Tekst: Rob Alkemade, Femke Hogenboom, Donald Lambert, Jessica Rateland, Zangkoor Koordaat

Vormgeving: Jessica Rateland, de Vormgevers Harmelen

Redactie: Bestuur Stichting Open Monumentendag Woerden

Afbeeldingen: Archief RHC Rijnstreek en Lopikerwaard, Alex de Kuijper, de Vormgevers Harmelen, ADC Archeoprojecten, Jessica Rateland

Druk/oplage: 4000 stuks

Copyright gemeente Woerden, augustus 2015

Sponsoren: Het programma wordt mede mogelijk gemaakt door:

Partners:

SHHV

U heeft in handen het eerste tastbare resultaat van de samenwerking tussen de redactie van de nieuwsbrief Waardevol Woerden en Stichting Open Monumentendag Woerden. Sinds 2009 verschijnt de Waardevol Woerden, nieuwsbrief over de cultuurhistorie van Harmelen, Kamerik, Woerden en Zegveld. In deze nieuwsbrief vindt u actuele informatie over archieven, archeologie en monumenten. In elke editie staat een thema centraal. Na een korte afwezigheid verschijnt de Waardevol Woerden vanaf vandaag in een nieuwe vorm. In samenwerking met Stichting Open Monumentendag Woerden zal 2 keer per jaar (einde winter en zomer) een extra dikke editie van de nieuwsbrief verschijnen. Deze editie heeft als thema ‘Kunst & Ambacht’.

de KUVO en het Gilde, een speciale Open Monumenten Klassendag organiseren. Op vrijdag 11 september a.s. zullen net als de vorige jaren ongeveer duizend kinderen uit de groepen 7/8 van de basisscholen een bezoek brengen aan diverse opengestelde monumenten.

UNIEKE SAMENWERKING OPEN MONUMENTENDAG WOERDEN MET ZANGKOOR KOORDAAT: KOORDAAT KORENFESTIVALZangkoor Koordaat is spontaan ontstaan op een Openpodium-avond in het voormalige Arsenaal in 2005. Al direct was er sprake van een groot en gezellig dameskoor met weinig verloop. Dirigent Henk van Harmelen verzorgde de arrangementen en zorgde voor een breed repertoire. Het koor kreeg verenigingsstatuten en er werd flink gerepeteerd. Na een jaar besloot Koordaat op te gaan treden. Dit gebeurde eerst voor eigen publiek en later bij diverse Woerdense evenementen, kerstconcerten en was het koor jaarlijks aanwezig bij de opening van de Graskaasmarkt. Het koor wordt steevast muzikaal ondersteunt door Yvonne Leeftink op piano, Dick van Vliet op dwarsfluit en drie accordeonisten.

Ter gelegenheid van het 5 jarig jubileum verzorgde het koor een spetterend optreden voor bijna 800 bezoekers in de Milandhof in Zegveld. Twee jaar geleden vond een dirigentenwissel plaats en vanaf dat

moment zwaait Emma Thwaite het stokje voor het dameskoor.

Het dameskoor kent weinig verloop. De kooravonden zijn gezellig, vrolijk en vol samenzang. Het streven naar mooie optredens is volop aanwezig. Inmiddels treedt Koordaat ook op bij festivals buiten Woerden en zelfs in het buitenland is een optreden verzorgd.

Koordaat bestaat dit jaar 10 jaar en wil wat terugdoen voor de stad Woerden en haar trouwe toeschouwers. Vandaar dat besloten is om een korenfestival te organiseren, waarbij 30 koren hun vrolijke klanken door de binnenstad en in diverse monumenten zullen laten horen op in totaal 6 locaties. Samen met Stichting Open Monumentendag Woerden en mede dankzij vele sponsoren hoopt Koordaat op 12 september vele bezoekers te mogen begroeten in onze mooie stad en wensen wij dit festival vooral mooi weer toe!

Kijk voor meer informatie over het programma van het Koordaat Korenfestival op www.koordaat.nl

OPEN MONUMENTENDAG 2015: 12 SEPTEMBER 2015Op zaterdag 12 september a.s. zal de dertiende editie van Open Monumentendag Woerden worden gehouden. Het thema voor dit jaar is ‘Kunst & Ambacht’ en sluit hiermee aan bij het landelijk thema. Met ‘Kunst & Ambacht’ zal zowel de kunst als het ambacht in en rond het monument centraal staan. Het monument is dé plaats waar kunst en ambacht samenkomen. Daarom volop aandacht voor de architectuur van het monument zelf. Maar ook de decoratie van het monument wordt belicht, zoals het stucwerk, de wandbeschilderingen, de tegeltableaus, het metselwerk, de betimmeringen, glas-in-lood. En daarnaast is er aandacht voor de inrichting van monumenten, zoals het meubilair, het serviesgoed en glaswerk, de stoffering, de klokkenmaker of de hovenier.

Is er een betere plek denkbaar waar zoveel verschillende vormen van ambacht, zowel oude als hedendaagse, samenkomen en te zien zijn, dan bij een monument? Op Open Monumentendag komt het allemaal samen en krijgen kunsten en ambachten ruim baan. Kunstenaars en vaklieden tonen hun kunnen, monumenten na restauratie krijgen speciale aandacht en vertellen hun verhalen aan bezoekers.

OPEN MONUMENTEN KLASSENDAG Dit jaar zal Stichting Open Monumentendag Woerden opnieuw in samenwerking met

Waardevol Woerden Extra: Open monumentendag 2015 in de gemeente Woerden

OVERZICHT DEELNEMERS MARKT

Sleutelclub:Demonstratie sleutelen en repareren

Ineke Smienk:Glas-in-lood, glaskunst en pentekeningen

Cor van Halm:Demonstratie houtbewerking

Chris van Iersel:Imker

Jan van Rijn:Demonstratie pottenbakken

Mart Scheer: Amateurarcheoloog

Tomcoise Klokkenatelier: Demonstratie restauratie klokken en uurwerken

Cor Janmaat: Demonstratie kaasmaken

Jan Stouthart: Demonstratie pillen draaien en poeders maken

Geert van der Werf: Demonstratie Fries houtsnijwerk

Frans Rademaker: Demonstratie touw splitsen

Els Kersenboom en collega’s: Demonstratie quilten

Erik Vreeswijk: Scharen en messen slijpen. Breng je botte messen mee en laat ze voor een kleine vergoeding slijpen!

De lijst zal in de weken voor Open Monumentendag 2015 nog verder worden aangevuld.

Een speciaal georganiseerde activiteit binnen het programma is de Kunst & Ambacht markt die plaats zal vinden in de hernieuwde Rijnstraat. In een twintigtal kramen zullen diverse kunst- en ambachtsvormen worden gepresenteerd en gedemonstreerd.

De hernieuwde Rijnstraat zal eveneens tijdens dezelfde dag feestelijk worden geopend. Hiervoor is de gemeente op zoek naar deelnemers voor de openingshandeling.

Kunst & Ambacht markt in de Rijnstraat

In Woerden is het bakken van stenen en dakpannen eeuwenlang belangrijk geweest. Aan de westzijde van de stad, op de kleiige stroomrug van de Oude Rijn, verrezen omstreeks de 16de eeuw de pannen- en steenbakkerijen. Vorig jaar zijn tijdens archeologisch onderzoek bij rioleringswerkzaamheden aan de Kuipersweg, op het industrieterrein Barwoutswaarder, aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van pannenbakkerijen.

De archeologen verwachtten resten van de Romeinse rijksgrens de Limes aan te treffen, maar vonden in plaats daarvan bodemverstoringen die zijn veroorzaakt door het afgraven van de zandige klei (het zogenaamde ‘aftichelen’), van de oeverwallen van de Oude Rijn. Deze zandige klei diende als grondstof voor de baksteenindustrie. De misbaksels die bij de fabricage van de dakpannen overbleven had men vervolgens als afval teruggestort. Hoewel het onderzoek geen belangrijke Romeinse vondsten heeft opgeleverd, heeft het wel getuigenis gegeven van de noeste ambachtelijk arbeid van onze voorouders!

Archeologie & Ambacht

Overzicht van de bodemopbouw in de rioleringssleuf aan de Kuipersweg met centraal in beeld het roodgekleurde dakpanpuinpakket.

ZATERDAG 12 SEPTEMBER

OPENING RIJNSTRAAT MEEDOEN?

MELD JE AAN VIA RIJNSTRAAT@WOERDEN.NL GRATIS T-SHIRT VOOR DE EERSTE 500 AANMELDINGEN!

poster_NIEUWE_RIJNSTRAAT.indd 1 20-08-15 09:40

Tegelijkertijd met Open Monumentendag 2015 vindt in de Binnenstad de tweede editie van Straatvoer plaats. Tussen 12.00 - 23.00 uur kunt u op de koeienstoepen langs de Meulmansweg (voor de deur van het Stadshotel) genieten van foodtrucks, reizende restaurants en intieme openluchtconcerten.

In 1824 kocht de notaris en toenmalige burgemeester van Woerden, Jacobus Bredius (1773-1826), enkele percelen land van een aantal lokale steenfabrikanten. Na zijn dood volgde zijn zoon Cornelis Jan Bredius (1804-1873) hem op als eigenaar van het landgoed en later als burgemeester van Woerden. Dankzij zijn inzet heeft het landgoed zich sterk ontwikkeld en heeft het zijn kenmerkende inrichting en sfeer gekregen. Cornelis Jan richtte een gemengd bedrijf met veeteelt en fruitteelt op en liet in 1852 boerderij Batenstein bouwen. In 1863 gaf hij opdracht voor de bouw van een statig herenhuis met houten theehuis en een natuurstenen toegangshek.

Sinds 2014 wordt dit prachtige herenhuis bewoond door de familie de Bruijn uit Woerden. Sinds Peter & Ellen de Bruijn de trotse bewoners van Villa Rijnoord zijn geworden, is er veel zorg en aandacht besteed aan het restaureren van het rijksmonument. Niet alleen het

witgepleisterde herenhuis is grondig gerestaureerd, maar ook de monumentale tuin is in oude luister hersteld. Aan de hand van oude inrichtingstekeningen uit het RHC Rijnstreek & Lopikerwaard is een reconstructie van de oorspronkelijke tuinaanleg gemaakt. Dankzij het weghalen van de stenen tuinmuur langs de Snellerbrug is het nu voor iedereen mogelijk om dagelijks van het unieke aanblik op de villa te genieten.

Dit jaar is in opdracht van de Gemeente Woerden het monumentale toegangshek gerestaureerd.

Villa Rijnoord, het houten tuinhuis en de tuin zijn voorgedragen als Erfgoedparel van de Provincie Utrecht. Tijdens Open Monumentendag 2015 bieden Peter & Ellen u de unieke mogelijkheid deze parel met eigen ogen van dichtbij te bekijken.

Langs de Snellerbrug in Woerden ligt het rijksmonumentale Landgoed Bredius. Het landgoed dankt zijn naam aan één van de belangrijkste families uit de geschiedenis van Woerden, de familie Bredius.

Straatvoer

Mijn monument... Villa Rijnoord

Programma Open Monumentendag10.00 uur Bordes van de Petrustoren aan het Kerkplein, WoerdenFeestelijke opening Open Monumentendag 2015 en het Koordaat Korenfestival door:• de heer P. (Piet) Veerman, voorzitter Stichting

Open Monumentendag Woerden;• mevrouw W. (Wil) Kooijman, voorzitter

zangkoor Koordaat;• de heer T. (Tymon) de Weger, wethouder

cultuurhistorie.

Om 10.15 uur zal het Koordaat Korenfestival van start gaan. Verspreid door de binnenstad staan borden met het programma en een plattegrond met de vermelding van de locaties. Om het programma van te voren al te raadplegen is deze via www.koordaat.nl te downloaden.

HarmelenNaam: NH KERK HARMELENLocatie: Kerkplein 1, HarmelenTijd: Openstelling van 10.00 t/m 12.30 uur

KamerikNaam: GEMAAL TEIJLINGENSLocatie: Mijzijde 2, KamerikTijd: Openstelling van 10.30 t/m 14.00 uurUrl: www.stoomgemaalteijlingens.nl

WoerdenNaam: BEGRAAFPLAATS HOGEWAL Locatie: Hogewal, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uurDit jaar is in het poortgebouw een speciale tentoonstelling over de Woerdense kunstenaar Jan Kriege (samengesteld door het Stadsmuseum Woerden).

Naam: BROEKMOLEN/GEMAAL PAPEKOPLocatie: Kromwijkerdijk 114-1, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 14.00 uur

Naam: GEREFORMEERD WEESHUIS Locatie: Havenstraat 6, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uurUrl: www.weeshuiswoerden.nl

Naam: GLASATELIER BEN BRUSSEL Locatie: Havenstraat 25, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 14.00 uur

Naam: JOODSE BEGRAAFPLAATSLocatie: Westdampark, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uur

Naam: KASTEEL VAN WOERDENLocatie: Kasteel 3, WoerdenTijd: Tentoonstelling in de gewelven van

10.30 t/m 16.00 uurUrl: www.kasteelwoerden.nl

Naam: EVANGELISCH-LUTHERSE KERKLocatie: Jan de Bakkerstraat 13, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 14.00 uurUrl: www.kerkpleinwoerden.nl

Naam: MOLEN ‘DE WINDHOND’Locatie: Wilhelminaweg 1, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uurUrl: www.demolendraaitdoor.nl

Naam: OPSTANDINGSKERKLocatie: Wilhelminaweg 8, Woerden)Tijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uurUrl: www.kerkpleinwoerden.nl

Naam: PAKHUIS GEDEMPTE BINNENGRACHT Locatie: Gedempte Binnengracht 23, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uurUrl: www.paintcreations.nl

Naam: NH PETRUSKERKLocatie: Kerkplein 5, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uurUrl: www.kerkpleinwoerden.nl

Naam: RK BONAVENTURAKERKLocatie: Rijnstraat 60, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uur

Naam: ROMEINS SCHIP WOERDENLocatie: Educatieve rondvaarten door

historische singelTijd: Vaart om 15.00 uur Url: www.romeinsschipwoerden.nl

(via de website zijn meer data mogelijk)

Naam: STADSHOTEL EN VAN ROSSUM WOERDEN (VOORMALIG ARSENAAL)

Locatie: Groenendaal 26, WoerdenTijd: Rondleidingen tussen 10.30 en 16.00 uurUrl: www.vanrossumwoerden.nl

www.stadshotelwoerden.nl

Naam: STADSMUSEUMLocatie: Kerkplein 6, WoerdenTijd: Tentoonstelling van

10.30 t/m 16.00 uur Expositie Romeinse gebruiks- voorwerpen door Lex Albers

Url: www.stadsmuseumwoerden.nl

Naam: STREEKMARKT WOERDENLocatie: Kerkplein, WoerdenTijd: Markt van 09.00 t/m 15.00 uurUrl: www.streekmarkt-woerden.nl

Naam: VILLA RIJNOORD EN TUINLocatie: Oostdam 12, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uur

Naam: WASSERIJ JOHANNA/ GALERIE VAN SLAGMAAT

Locatie: Leidsestraatweg 36, WoerdenTijd: Openstelling van 10.30 t/m 16.00 uurUrl: www.galerievanslagmaat.nl

De dakpan- en steenindustrie is vanaf de middeleeuwen tot het eind van de negentiende eeuw de belangrijkste pijler van de Woerdense economie geweest. Het vormen van dakpannen en stenen was een ambacht met verschillende specialisaties. Bakstenen werden in verschillende vormen en formaten gemaakt. In Woerden was dat vooral de Rijnsteen, die wat groter was dan de Hollandsche IJsselsteen en wat kleiner dan de Waalsteen.

De bibliotheek van het Regionaal Historisch Centrum Rijnstreek en Lopikerwaard bevat een bijzonder document, dat een voorbeeld is van hoe dicht kunst en ambacht bij elkaar kunnen liggen.

De foto van toen werd in 1951 gemaakt, toen de nieuwbenoemde Woerdense burgemeester Vos feestelijk werd ingehaald door de Tournoyruiters. Hier passeert de stoet de steenfabriek van de firma Van Lange, die in die tijd zowel Rijn- als Waalstenen bakte. Vroeger heette de fabriek de Driemanshoop, naar de hoop die Jan Schriek, Klaas Feck en Cornelis Landzaat rond 1700 hadden op de goede resultaten van de door hen gezamenlijk gedreven steenbakkerij op die plaats. Later kwam het bedrijf in handen van de familie Knijff totdat Francois van Lange de fabriek in 1886 overnam.

Rond 1850 waren er nog zo’n vijftien pan- en steenfabrieken in Woerden; honderd jaar later waren het er nog maar drie. Het bedrijf van Van Lange heeft niet lang meer bestaan: in 1955 ging het op in de nog wel bestaande WODAST, Woerdense Dakpan- en Steenfabriek.

Het gaat om een reclameboekwerk van de Kalkzandsteenfabriek De Nieuwe Industrie van P.J. Hofman te Woerden. Petrus Josephus Hofman (1859-1941) was een Woerdense likeurstoker, die rond 1900 ook in de bouw- nijverheid actief werd. Hij stichtte in 1901 aan de Singel 69 een door stoommachines aangedreven kalkzandsteenfabriek. Kalkzand-steen was een poreuze steensoort, die tussen 1900 en 1925 veel gebruikt werd voor woningbouw. Helaas bleek de kalkzandsteen geen blijvertje. In 1923 ging Hofman failliet en werd het bedrijfscomplex verkocht aan de firma Brak, die er een lompenhandel vestigde. Tegenwoordig staat hier het appartementen-complex Singelhof.

De hoge verwachtingen, die de Vereeniging van Nederlandsche Kalkzandsteenfabrikanten van haar product had wordt prachtig weergegeven in het genoemde reclameboek uit 1907. Behalve een wervende tekst bevat het 28 tekeningen van toepassingen van kalkzandsteen in verschillende soorten gebouwen. Ook voor het aanbrengen van kunstzinnige decoraties in gevels was kalk- zandsteen goed te gebruiken: de kunstenaar in de kalkzandsteenbouwer kon er zijn hart aan ophalen. De liefhebber van kunst en ambacht kan dat ook: het boekwerk is in de studiezaal van het Regionaal Historisch Centrum in het Stadhuis voor iedereen ter inzage.

Toen en thans

Foto 1951

Foto 2015

Woerden in stukken