Op de weg naar Santiago de Compostela door de Provincie Namen

1

provincie namen

w a l l o n i ë . o m r i n g t j e m e t w a r m t e .

Op de weg naar

santiago de compostelladoor de provincie namen

cov stjack compost_Mise en page 1 4/06/12 15:02 Page2

4 5

VoorwoordDoor de Provincie Namen,

En onderweg naar Santiago de Compostella!

Het is een lange weg naar Santiago de Compostella. En toch komen we de Provincie Namen binnen, met Namen zelf als centrum. De stad wordt hoe langer hoe meer een ontmoetingspunt voor de pelgrims die afzakken vanuit het noorden (Vlaanderen en Nederland) en het oosten (Duitsland) langs de Via Mosana : Luik, Hoei, Andenne. De weg door Namen wordt aangegeven door bronzen jakobsschelpen die stevig verankerd zijn in de Waalse grond. Vanaf de “Pont des Ardennes” tot de “Grognon”, leiden deze jakobsschelpen u op de weg naar Compostella door de Waalse hoofdstad. Opeenvolgend, in de sporen van Sint-Jakob, vinden we de indrukwekkende “Tour Saint-Jacques”, het “Musée Provincial des Arts anciens du Namurois” met de voetreliekhouder van Sint-Jakob en in het centrum van de stad vinden we de “Eglise Saint-Jacques”, die de Namenaars zo nauw aan het hart ligt.

Dan bent u nog 2200 kilometers verwijderd van de stad van Sint-Jakob, nog drie maanden te voet te gaan naar Vézelay, Saint-Jean-Pied-de-Port en Compostella, waar u zeker en vast een speciale menselijke, culturele en spirituele ervaring beleeft.Ultreia! Vooruit! Sterkte, en goede reis!

Pierre Genin, Voorzitter van de “Association Belge des Amis de Saint Jacques de Compostelle”, ASBL. www.st-jacques.be

Belangrijke nota

Deze brochure bevat de officieel erkende Wegen naar Santiago de Compostella : de “Via Mosana” en de “Voie de Vézelay”. Bij deze twee wegen komen twee nabij gelegen “Grande Randonnée”-wegen: de GR 126 en de GR 125 die over enkele kilometers over dezelfde weg lopen. Deze verschillende wegen worden op de volgende bladzijden voorgesteld, evenals de alternatieve wegen die de weg verkorten via de RAVeL langs de Samber en de Maas.De verschillende RAVeL-wegen zijn rechtstreeks te downloaden op uw GPS via de website www.tourismegps.be. (zie blz. 35)

inhoudKaart van de Provincie Namen p. 2-3Voorwoord p. 5Van Andenne tot Namen: voorstelling van de strook – kaart – doorgestoken gemeentes p. 6-7 Sporen van Sint-Jakob – Onze aanraders voor het architecturaal erfgoed p. 8-9 Sint-Jakobsparcours door het centrum van Andenne en Sclayn p. 10-11 Sint-Jakobsparcours door het centrum van Namen p. 12-13Van Namen tot Dinant: voorstelling van de strook – kaart – doorgestoken gemeentes p. 14-15 Sporen van Sint-Jakob – Onze aanraders voor het architecturaal erfgoed p. 16-17Van Dinant tot Doische: voorstelling van de strook – kaart – doorgestoken gemeentes p. 18-19 Sporen van Sint-Jakob – Onze aanraders voor het architecturaal erfgoed p. 20-21Van Doische tot Moulin-Manteau (FR): voorstelling van de strook – kaart – doorgestoken gemeentes p. 22-23 Onze aanraders voor het architecturaal erfgoed p. 24-25Van Gembloux tot Namen: voorstelling van de strook – kaart – doorgestoken gemeentes p. 26-27 Onze aanraders voor het architecturaal erfgoed p. 28-29Van Dinant tot Membre-sur-Semois: voorstelling van de strook – kaart – doorgestoken gemeentes p. 30-31 Sporen van Sint-Jakob – Onze aanraders voor het architecturaal erfgoed p. 32-33Volg de digitale gids… p. 34“De Namur à Saint-Jacques de Compostelle Autrement” (http://www.namur-stjacques.eu) p. 35www.tourismegps.be p. 35Onze contactgegevens en de Toeristische Diensten p. 36Bibliografie en nuttige adressen p. 37

Dit logo duidt de kerken aan die bij de stichting Open Kerken ingeschreven staan.

Contactgegevens: Fondation Eglises Ouvertes rue des Chardons, 44 – 1030 Brussel Tel: + 32 (0)10/88 83 73, van 08u00 tot 12u00,van dinsdag tot vrijdag - [email protected].

Ondanks de zorg die gedragen werd bij het samenstellen van deze brochure, is het mogelijk dat deze sommige vergissingen bevat. Wij bieden u hiervoor onze excuses aan en vragen u om deze vergissingen te vermelden aan het volgende adres:Federatie voor Toerisme van de Provincie Namen Av. Reine Astrid, 22 bte 2 - 5000 Namen (België) – [email protected]

6 7

LIC

_789

. For

mar

Bel

gium

ID 7

89

| Andenne | Deze duizendjarige stad kan u alleen bekoren. Het oude stadscentrum telt een groot aantal interressante erfgoedelementen. De stad staat evenwel bekend om haar pottenbakkerij, haar porcelein en haar tegels dankzij de klei uit haar ondergrond. Elk seizoen worden er evenementen georganiseerd in de stad, en elk jaar viert de bevolking haar “Carnaval des Ours”.

| Sclayn | Deze stad ligt op de rechteroever van de Maas. Er worden er nog verschillende steengroeves gebruikt die ooit de reputatie van de stad hebben gemaakt en ervoor gezorgd hebben dat de bewoners van de stad de blauwe steen hebben kunnen gebruiken in de bouw van hun woonst. Sclayn beschikt ook over een mooi erfgoed. Toeristen gaan er naartoe om de “Grotte Scaldina” te gaan bezoeken waarin de 100 000-jaar oude beenderen van een kind werden teruggevonden in 1993! Op de heuvels van de vallei ligt het natuurreservaat van Sclaigneaux met haar prachtige fauna en flora.

| Namen | Namen is een parel die geboren werd uit de ontmoeting tussen de Samber en de Maas. Namen, de hoofdstad van Wallonië, biedt een aparte atmosfeer aan de voet van de duizend jaar oude citadel. Hou een halte in Namen en ontdek de rijkdom en de troeven van de stad. In de oude stad komen de nauwe straten uit op kleine plaatsen. De Namenaars, de studenten en de toeristen zorgen voor animatie als het mooi weer is.

Van andenne tot namen – 21,9km

Om de Provincie Namen te bereiken vanuit Aachen, Luik en Hoei, volgt u de “Via Mosana”. Deze weg komt onze provincie binnen ter hoogte van Andenelle en brengt u vervolgens naat het centrum van Andenne. U wandelt vervolgens op het jaagpad (RAVeL) tot in Sclayn, waar u over de Maas gaat. U doorkruist de drie gemeentes Vezin, Wartet en Marche-les-Dames. In Beez, komt u terecht op de rechteroever via de “Pont des Grands Malades” om iets later de rivier opnieuw over te wandelen ter hoogte van de “Pont des Ardennes”. Van daaruit heeft u nog 2km te gaan om de “Rue Saint Jacques” te bereiken voor een halte in de kerk met dezelfde naam.

Een simpele variant is de RAVeL die langs de rechteroever van de rivier trekt, vanuit Andenne tot aan de “Pont des Ardennes”.Te downloaden op www.tourismegps.be

Grote première voor 2013: “Circuit Saint-Jacques de Compostelle” van Namen tot Vézelay, 6 dagen - 5 nachten in een hotel en/of “chambre d’hôtes”, in halfpension en met vervoer van de bagages.Meer informatie vanaf de herfst van 2012 bij de FTPN.

Alle mogelijkheden om te overnachten, even bij te vullen, en andere informatie staan in een dossier die u kunt raadplegen door deze QR-code te scannen.Download i-nigma Reader

8 9

Van andenne tot namen

Sporen van Sint-Jakob in Namen…

Eglise Saint-JacquesDe “Eglise Saint-Jacques” werd in 1757 gebouwd op de site van de voormalige “Chapelle de l’ancien hôpital St-Jacques”, uit 1256. De kerk is niet echt te bezoeken, maar een schelp aan de linkerzijde van de ingang is een bewijs van haar belang op de weg naar Santiago.

Rue St Jacques - 5000 Namen

Reliekhouder van Sint-Jakob en de Schat van de “Prieuré d’Hugo d’Oignies”Onder de meest opmerkelijke stukken van de schat van Hugo d’Oignies, vinden we een reliekhouder in de vorm van de rechtervoet van Sint-Jakob. Dit prachtige kunstwerk uit zilver, email en koper, met allerlei stenen en parels werd gemaakt door Broeder Hugo d’Oignies rond de helft van de 18e eeuw. Ongelofelijk!Musée des Arts anciens du Namurois - Rue de Fer, 24 - 5000 Namenwww.museedesartsanciens.be

Standbeeld van Sint-Jakob in het “Musée Diocésain”Een standbeeld van de heilige uit de tweede helft van de 18e eeuw wordt er tentoongesteld.

Place du Chapitre 1 - 5000 Namen

Tour St Jacques De “Grosse Tour Saint-Jacques”, beter bekend als de “Beffroi”, dateert uit 1388. Het vertegenwoordigd een oude toren van de derde omwalling rond de stad. Het gebouw in gothische stijl staat geklasseerd op de werelderfgoedlijst van de Unesco. Rue du Beffroi - 5000 Namen

Onze architecturale en toeristische aanraders in…

| ANDENNE |

De “Eglise Saint-Pierre d’Andenelle” heeft één toren bewaard uit de 12e eeuw. De kerk zou gebouwd zijn op de site van een voormalig hospitium uit de Middeleeuwen dat ooit door de pelgrims bezocht werd…

De “Collégiale Sainte-Begge” en de schat. Sint-Begga, de overgrootmoeder van Karel de Grote, stichtte een abdij met 7 kerken. De collegiale vervangt deze 7 kerken sinds 1762, het gebouw werd bedacht door architect Dewez. Het gebouw telt een aantal schatten: het graf van Sint-Begga (12e eeuw), koorbanken uit de 16e eeuw en aantal prachtige stukken uit de 16e en 20e eeuw.

Rondom het “Place du Chapitre”, rond de collegiale, staan verschillende herenhuizen met een afgesloten tuintje waarvan sommige ooit nog werden bewoond door de kanonessen.

Het “Musée de la Céramique”, gelegen in het historisch centrum van Andenne, nodigt u uit voor een ontdekkingstocht door de geschiedenis van de klei en haar verschillende producten, van het onstaan van de pottenbakkerij tot vandaag.

| SCLAYN |

De “Eglise Saint-Maurice”, opgetrokken in een Romaanse stijl, was ooit een collegiale. Het heeft talrijke prachtige grafstenen uit zwarte marmer uit de 14e eeuw. In het koor vindt u prachtige gesculpteerde koorbanken in Renaissancestijl.

Er recht tegenover, staat de prachtige pastorie, een middeleeuws gebouw uit kalksteen, dat in de 13e eeuw een ziekenhuis huisvestte.

| NAMEN |

De “Eglise Saint-Loup”, in barokstijl, werd tussen 1621 en 1645 gebouwd door Jezuieten. De kerk is één van de mooiste religeuze gebouwen van België. De buitenkant werd opgetrokken uit steen en kalksteen van de Maas, terwijl aan de binnenkant steen, zwarte en rode marmer werden gebruikt. De kerk wordt beschouwd als een architecturaal meesterwerk.

De “Cathédrale Saint-Aubain” staat waar ooit een collegiale stond. Van deze collegiale blijft er een oude Romaanse toren over, die bevind zich achter het huidige gebouw. Het gebouw wordt gekenmerkt door een indrukwekkende koepel en een sobere inrichting, het werd gebouwd in 1750 volgens een latijns kruis.

De stad telt ook talrijke musea, een duizend jaar oude citadel, een theater, een voormalig bisschopspaleis en een historische buurt die grotendeels afgesloten is voor auto’s.

10 11

Van andenne tot namen

Sint-Jakobsparcours door het centrum van Andenne

Het historisch centrum van Andenne staat vol van de bronzen Sint-Jakobsschelpen die sterk verankerd zijn in de voetpaden langs de straten van de “Via Mosana”. Van Andenelle, het aankoopingspunt van de weg naar Santiago de Compostella aan de rand van de stad, leiden deze schelpen u langs de 2,7km lange strook van de “Camino de Santiago”.

Sint-Jakobsparcours door het centrum van Sclayn

Ook hier duiden enkele sterk verankerde Sint-Jakobsschelpen de “Camino de Santiago” aan langs de “Via Mosana”. Het parcours door de stad is 1,1km lang.

LIC

_789

. For

mar

Bel

gium

ID 7

89

LIC

_789

. For

mar

Bel

gium

ID 7

89

12 13

Van andenne tot namur

Sint-Jakobsparcours door het centrum van Namen

Namen ligt op de kruising van twee wegen naar Santiago de Compostella: de “Via Mosana” van Aachen tot Namen door Luik; en de GR 654, ook wel “Voie de Vézelay” genaamd, die in Namen begint en tot Vézelay leidt.Een speciaal parcours, uitgelegd met koperen Sint-Jakobsschelpen, biedt de pelgrims de mogelijkheid om het historisch centrum van de Waalse hoofdstad te gaan ontdekken langs plaatsen die allemaal iets te maken hebben met hun bedevaart: de “tour Saint-Jacques” (belfort), de voetrelikwie tentoongesteld in het “Musée Provincial des Arts anciens du Namurois”, de “Eglise Saint-Jacques” en uiteindelijk het standbeeld van Sint-Jakob, dat deel uitmaakt van de collecties van het “Musée diocésain”.

Kaart van het stadcentrum van Namen

P + R

Namur Expo

Plaine

P + R

PARFUMERIEGUY DELFORGE

1

13

11

5

9

3

7

2

6

104

8

12

1. Musée des Art Anciens du Namurois Trésor du Prieuré d’Hugo d’Oignies2. Eglise Saint-Joseph3. Eglise Saint-Jacques4. Eglise Saint-Loup5. Musée Félicien Rops6. Musée de Groesbeeck de Croix7. Cathédrale Saint-Aubain et Musée Diocésain8. Eglise Saint-Jean9. Beffroi10. Théâtre11. Maison de la Culture12. Musée des Traditions Namuroises13. Eglise Notre-Dame

14 15

Van namen tot dinant – 51km

Dit deel van de weg naar Santiago de Compostella draagt de naam “Voie de Vézelay” of GR 654. Dit parcours loopt ook samen met de GR 125, ook genaamd de “Tour de l’Entre-Sambre-et-Meuse” en de GR 126, die Brussel verbindt met Membre-sur-Semois, via Namen.

Hier wordt de trektocht iets moeilijker met het vlakke land langs de ene oever en de heuvels langs de andere, maar de landschappen en het uitzicht worden er alleen mooier van!

In Namen trekt de pelgrim naar de “Bois de la Vecquée”, op de hoogtes van de stad, om de “Bois-de-Villers” en Rivière te bereiken, langs de Maas. Na de brug gaat de weg verder naar Godinne en Evrehailles tot in Leffe, een stadje ten noorden van Dinant.

De RAVeL, die wij reeds hebben gevolgd op de strook tussen Andenne en Namen, trekt zonder onderbreking door tot in Dinant langs de linkeroever van de Maas. Een kortere en gemakkelijkere variant!Te downloaden op www.tourismegps.be

| PrOfONDEviLLE |

Profondeville ligt nabij Namen en biedt de nieuwsgierige bezoekers heel wat moois: een beschermde natuur dat een ideaal kader biedt voor buitenactiviteiten zoals golf, deltavliegen, mountainbike of nog waterski. De oude huizen langs de smalle straten geven de stad een aparte charme. Een laatste kenmerk van de stad zijn de rotsen van Frênes, een 100m-hoge klif die over de Maas uitkijkt.

| YvOir |

Yvoir, de dochter van de Hoge Maas en een stad vol geschiedenis en erfgoed, heeft alle troeven van een gezellig dorpje om in te leven. De charmante dorpjes, onderbroken door velden en de groene weides, bieden de toeristen een prachtig landelijk kader dat alle liefhebbers van natuur en open lucht zeker zal weten te bekoren.

| DiNANt |

Dinant, met de rug tegen de hoge klakrotsen, ligt langs de Maas in een opeenvolging van steen en lei. Dinant heeft een duizenden jaren oude geschiedenis, een sterke identiteit en een erfgoed die het tot één van de toeristische toppers van België maakt. De citadel, de collegiale, de Abdij van Leffe, de boottochten op de rivier, de “Maison Sax”, het geboortehuis van de geniale uitvinder van de saxofoon, het “Maison de la Pataphonie”, de grot “La Merveilleuse”, het casino… evenveel toeristische trekpleisters die een halte in de stad zeker de moeite waard maken.

LIC

_789

. For

mar

Bel

gium

ID 7

89

Alle mogelijkheden om te overnachten, even bij te vullen, en andere informatie staan in een dossier die u kunt raadplegen door deze Qr-code te scannen.Download i-nigma Reader

16 17

Van namen tot dinant

Sporen van Sint-Jakob in Dinant…

In de muur van het koor van de “Eglise Saint-Lambert de Bouvignes” staat er een beschreven stenen plaat waarop u kunt lezen:

LAMBERT MELAVLEQVELLE ATFAICT PAR TROYFOIS LE VOYAIEMS R St IACQZ 1677

Aan beide kanten staat er een schelp over twee gekruisde pelgrimstokken waarvan één met een kalebas (=veldfles). De “rue Saint-Jacques” was het toegangspunt tot de stad voor de mensen die vanuit Ciney kwamen. De pelgrims hielden er een halte in de kerk gewijd tot de heilige. Het enige overblijsel van deze kerk is een standbeeld van Sint-Jakob in de muur van het huis op n°114.

In de “rue Grande”, op n° 123, stond er ooit een ziekenhuis met een kappel (15e eeuw) waar doortrekkende pelgrims toen voedsel en logies kregen.Vandaag de dag blijft er niets zichtbaars over van dit gebouw.


| PrOfONDEviLLE |

De zonnepaal, strategisch gelegen langs de oevers van de Maas en de RAVeL, verwelkomt u in het Frans, Nederlands, Duits of Engels. Dankzij een audiobericht krijgt u de voornaamste toeristische informatie, en als uw telefoon over Bluetooth beschikt, kunt u dossiers downloaden met aanvullende informatie. Deze medewerker staat altijd paraat om u te helpen!

De wateroversteek “La Belle de fresnes” brengt u over de rivier naar de andere oever. Daar neemt u een schilderachtige weg die u zal leiden tot de top van het “Massif des Frênes”. Daar kunt u genieten van een ongelofelijk uitzicht over de vallei.

| YvOir |

Het natuureservaat van Champalle-Poilvache spreidt zich uit over 51 hectare in totaal en bevat bossen, de middeleeuwse ruïnes van Poilvache, rotsen, kalkweides en een bijzondere flora. De ruïnes staan sinds 1992 gelijst als “Patrimoine majeur de Wallonie”. Tijdens het seizoen kunt u ze gaan bezoeken.

| DiNANt |

De citadel kijkt uit over de stad en neemt u mee naar het hart van haar bewogen geschiedenis. De citadel werd namelijk versterkt door Vauban, het bevat een wapenmuseum en een aantal scenetjes om u haar bewogen verleden te vertellen.U komt er door een trap uitgehouwen in de rots (408 tredes) of met de kabelbaan (één van de laatste van het land!).

De “Collégiale Notre-Dame” werd in de 13e eeuw gebouwd aan de voet van de kliffen en heeft een bolle kloktoren. Haar architecturale kenmerken hebben ervoor gezorgd dat de collegiale op de lijst kwam van de “Patrimoine majeur de Wallonie”.

18 19

Van dinant tot doische – 41km

De “Voie de Vézelay”, of GR 654, slingert door de Maasvallei en nadert stilaan Frankrijk dat in vogelvlucht wel heel erg nabij ligt. De Hoge Maas biedt een opvolging van beboste heuvels en groene weides. Her en der schieten de kalkrotsen naar boven, ze kijken uit over de rivier en bezorgen de klimmers een stevige portie adrenaline.

Vanuit Hermeton-sur-Meuse, verlaten we de Maasvallei langs de Hermeton, een wilde kronkelende rivier, tot in Soulme, dan Vodelée. Dan blijven er nog ongeveer 6 goede kilometers over vooralleer we Doische bereiken, aan het einde van deze strook.

Er bestaat een variant voor deze strook. Hiervoor moet u langs de rechteroever het voormalige jaagpad (nu RAVeL) volgen van Dinant tot Hastière (let op, deze weg wordt onderbroken tussen Anseremme en Waulsort. U kunt echter ook verder wandelen op een smalle weg langs de rivier), dan afslaan richting Doische. Deze iets kortere weg biedt vooral het voordeel van een iets gemakkelijkere trektocht! Op deze manier spaart u zeker wat energie voor later!Te downloaden op www.tourismegps.be

| HAStièrE |

De gemeente ligt verspreid over de twee oevers van de Maas, Hastière-par-Delà met haar prachtige romaanse abbatiale op de rechteroever en Hastière-Lavaux met het levendige stadcentrum en de winkels op de linkeroever.Hastière is de naam van een gemeente die verschillende dorpen telt. Eén daarvan, Waulsort, beschikt over een architecturaal juweeltje: het Kasteel en de tuinen van Freyr, die langs de oevers van de rivier liggen. Een andere troef is de laatste wateroversteek die nog in werking is op de Maas. De rotsen er tegenover zijn een ware schat voor alle klimmers.

| DOiSCHE |

Doische, gelegen te midden van het natuurpark van Viroin-Hermeton, telt 10 dorpen met elk zijn apart uitzicht, verleden, en geschiedenis. Deze belangrijke gemeente bij Frankrijk ligt in een vallei en biedt prachtige landschappen.Onder de dorpen is er Soulme. Dit dorp uit de Naamse Venen ligt op een heuvel en heeft zich ontwikkeld buiten de belangrijkste routes, in een groen kader die het dorp de nodige kalmte geeft. De traditionele architectuur is er bewaard gebleven, wat er voor gezorgd heeft dat het dorp werd opgenomen in de “Mooiste Dorpen van Wallonië”.

LIC

_789

. For

mar

Bel

gium

ID 7

89


20 21

Van dinant tot doische

Sporen van Sint-Jakob in Hastière…

Ooit bestond er, aan de achterkant van de huidige Romaanse Abbatiale (1033-1035), een abdij die de pelgrims verwelkomde om iets te eten en te rusten. Tijdens de Franse Revolutie werden deze gebouwen echter afgebroken, en vandaag de dag blijven enkel de restanten over van het onthaal, waaronder de “Porte Saint-Nicolas” met de bekende Sint-Jakobsschelp.

Binnenin is de romaanse abdij ingericht met houten stalletjes beschouwd als de oudste in België. Eén daarvan is ingelegd met een schelp. Bij de uitgang, kunt u een niche zien uit kalksteen met daarboven een ets in de vorm van een Sint-Jakobsschelp.


| HAStiErE |

Het Kasteel en de tuinen van freyr liggen midden in een prachtig natuurgebied. De oorspronkelijke bouw van dit prachtig gebouw dateert uit de Middeleeuwen. Het kasteel werd verwoest door een brand, maar herrees in de 16e eeuw en kende achteraf een aantal uitbreidingen. De Franse tuinen zijn geïnspireerd op de tuinen van Versailles. Er staan drie honderd jaar oude sinaasappelbomen en een doolhof van 6km, dit alles in een schitterende omgeving.Het geheel staat geklasseerd als “Patrimoine Majeur de Wallonie”.

| SOULME |

Soulme is één van de “Mooiste Dor-pen van Wallonië” en telt een vijftigtal huizen. Deze huizen zijn verzameld rond een geklasseerd geheel met de pastorie, de muren van het kerkhof, de kerk en de oude kastanjebomen.

De “Eglise Sainte-Colombe”, opge-trokken uit kalksteen, bevat een toren uit de 11e eeuw. De kerk bevat ook een doopvont uit de 12e eeuw.Het architecturaal geheel met de oude pastorie, de omwalling van het kerkhof en de rij prachtige kastanjebomen staat geklasseerd.

| DOiSCHE |De kasteelhoeve staat op een heuvel in een bocht gevormd door de weg onderaan.Het gebouw in kalksteen dateert uit 1573.

22 23

Van doische tot moulin-manteau (Franse grens) – 44km

Deze strook maakt nog steeds deel uit van de “Voie de Vézelay”. Het is het laatste deel van de weg over de Provincie Namen, met een kleine omweg via Hierges, in Frankrijk. Wanneer we Doische verlaten, trekken we richting Vaucelles, om daarna België te verlaten voor enkele kilometers in Frankrijk, vooralleer we terecht komen in Mazée en Treignes, het land van Arthur Masson, de beroemde auteur die het leven schonk aan Toine Culot. De weg die we moeten volgen trekt langs de kronkels van de Viroin, die we in Vierves oversteken. Vanuit Olloy, trekken we dan bergop door de bossen om in Oignies aan te komen. Van daaruit blijven er een tiental kilometers over vooralleer we de Franse grens oversteken in Moulin-Manteau.

Wij stellen u een zeer simpele variant voor om een paar kilometers te sparen. U hoeft enkel de RAVeL tussen Doische en Matagne-la-Grande te volgen en dan een andere, de L523, die de oude spoorlijn volgt tussen Olloy-sur-Viroin en Oignies-en-Thiérache.

Te downloaden op www.tourismegps.be

| HiErGES |

Dit klein middeleeuws dorp bij de Maas maakt deel uit van de Gemeenschap der Gemeentes van Givet. Met haar kleine huisjes rond de grote markt heeft het dorpje heel veel charme. Het kasteel, dat gebouwd werd op een rotspiek, waakt al sinds de 11e eeuw over dit gebied. De mythische fee Mélusine heeft er ooit gewoond, en volgens de legende bouwde zij het kasteel in één nacht.De kerk, die in de 16e eeuw werd gebouwd door de Heren van het kasteel, is zeker ook de mooite waard.

| virOiNvAL |

Zo heet de gemeente die 8 dorpen en 2 gehuchten telt met een ongelofelijk landelijk erfgoed. De landschappen zijn er gevarieerd en gaan van de Ardense bossen tot de geologische fenomenen die zo kenmerkend zijn voor de Calestienne. Een rijke fauna en flora hebben er hun toevluchtsoord gevonden, een waar spektakel voor natuurliefhebbers. Viroinval, dat op deze manier door de natuur getekend is, heeft zeker haar charmes. Het voornaamste voordeel van de stad is het uitgebreide fietspadennetwerk dat u te voet of op de mountainbike kunt gaan verkennen.

LIC

_789

. For

mar

Bel

gium

ID 7

89


24 25

Van doische tot moulin-manteau(Franse grens)

Sporen van Sint-Jakob in Hierges en viroinval…

Er werd geen spoor gevonden van Sint-Jakob in dit gebied.


| HiErGES |

Het kasteel heeft een bewogen geschiedenis gehad over de voorbije eeuwen: het werd gebouwd op de voormalige ligging van een “castrum” dat zou date-ren uit de 9e eeuw. In de 12e eeuw zou het kasteel afgebroken geweest om opnieuw te worden opge-bouwd in de 16e eeuw. In de 18e eeuw werden een aantal verbouwingen uitgevoerd, en in 1792 werd het kasteel aangevallen door de “Révolutionnaires”, en daarna verbrand in 1793.Van dit kasteel in Maase Renaissancestijl blijven er vandaag de dag de omwalling en drie grote ronde torens die deels afgebroken zijn. De vierde toren in blauwe steen van Givet wordt bewoond door de hui-dige eigenaar.De tuinen werden gerestaureerd om hun glans uit de Renaissance terug te krijgen.

| trEiGNES |

Treignes staat bekend als de “stad der musea” en telt er vier : Het “Musée du Malgré-tout” neemt u mee op een reis door de tijd dankzij de permanente collecties met archeologische objekten en de tijdelijke tentoonstellingen over hetzelfde thema.Het “Musée du Chemin de fer à vapeur” deelt zijn belangrijk spoorwegerfgoed met de bezoekers. Het is de ideale aansluiting op de reis die u kunt maken aan boord van een stoom- of dieseltrein tussen Mariembourg en Treignes. Het “Ecomusée du viroin” zet de belangrijkste beroepen in het licht die vroeger door de bevolking werden uitgeoefend.Het “Espace Arthur Masson” laat u de schrijver ontdekken door zijn personnages, langs een spektakelparcours dat hun verhaal vertelt in een klein Ardens dorpje tussen 1930 en 1960.

| viErvES-SUr-virOiN |

Het dorp is één van de “Mooiste Dorpen van Wallonië”. Het ligt in het natuurpark van Viroin-Hermeton, het heeft zich langs de heuvels ontwikkeld en telt een aantal steile straten met huizen uit de 18e en 19e eeuw. De oude pastorie en het indrukwekkende “château des Seigneurs de Hamal” vervolledigen dit charmevol architecturaal geheel.

26 27

Van gemBloux tot namen – 29,4km

Deze strook maakt deel uit van de GR 126 die Brussel verbindt met Membre-sur-Semois, in het zuiden van de Provincie Namen. Deze strook komt de provincie binnen ter hoogte van Bothey, dan van Corroy-le-Château.Via Saint-Martin et Balâtre, komen we in de Vallei van de Orneau die we oversteken bij de oude molen van Goyet. In de verte zien we de industriezones van de Lage-Samber, een rivier die we via zijwegen kunnen bereiken. We wandelen de dorpen voorbij: Moustier, Mornimont, Soye, Floriffoux en uiteindelijk Flawinne, net voor Namen. De GR trekt dan richting “Bois de la Vecquée” en vermijdt het centrum van Namen (zie p. 14 om voort te gaan tot Dinant).De enige mogelijke variant verlaat de GR 126 in Floriffoux voor de rechteroever van de Samber om zo verder te trekken langs de RAVeL, aangebracht op een voormalig jaagpad, tot in Namen. U kunt dezelfde RAVeL ook ter hoogte van Flawinne oppikken.

Te downloaden op www.tourismegps.be

| GEMBLOUx |

Gemblouw is de hoofdstad van de agronomie en de tuinbouw. De stad was ooit beroemd om haar messen, en dankt haar ontwikkeling aan de Benedictijnse abdij die in de 10e eeuw gesticht werd door Saint-Guibert. De stad biedt een levendig gezicht die u kunt ontdekken tijdens een wandeling door de smalle kronkelende straatjes.Bothey en haar interessant architecturaal erfgoed, evenals Corroy-le-Chateau, een grotendeels landelijk en residentieel dorp dat bekend staat om haar middeleeuws burcht, zijn de twee dorpen van de entiteit die worden doorgestoken door de GR 126.

| SOMBrEffE |

Deze landelijke entiteit staat langs de Sombre en wordt doorkruist door de Romeinse weg Bavay-Tongeren. Het dorp heeft een feodaal kasteel behouden en een aantal prachtige oude huizen, waaronder imposante boerderijen die nog in bedrijf zijn.De GR 126 trekt door Tongrinne, één van de dorpen van de entiteit, dat in de Middeleeuwen in twee was gedeeld: Tongrinnne behoorde tot het Hertogdom Brabant, terwijl Tongrenelle afhing van het Graafschap Namen.Bij Ligny, ook op de GR 126, draait het om Napoleon. Het was hier dat hij zijn laatste overwinning kende, twee dagen voor de slag van Waterloo.

| JEMEPPE-SUr-SAMBrE |

Hier naderen we de vallei van de Samber en haar geïndustrialiseerde landschappen. Toch blijven er een aantal kleine wegen en dorpen, zoals Saint-Martin. Landbouw is er van oudsher de belangrijkste activiteit. Vanaf de Middeleeuwen, werden er verschillende boerderijen ontwikkeld, waaronder die van Villeret. Spy maakt ook deel uit van de entiteit. In 1886 werden er in een grot met uitzicht op de Orneau, beenderen teruggevonden van een Neanderthaler. Dankzij deze ontdekking werd Spy internationaal bekend. Moustier-sur-Sambre, aan de andere kant, dankt haar faam aan de glasmakerij die gevestigd is langs de Samber. Tot slot heeft Mornimont het voordeel van de «Vieille Sambre», een oude arm van de rivier en een opmerkelijk natuurgebied.

| fLOrEffE |

Aan de poorten van Namen, verspreidt Floreffe zich over beide zijden van de meanders van de Samber. Haar belangrijkste troeven zijn het architecturaal erfgoed, de natuurgebieden (grotten, oude sites, steengroeven, wijngaard, uitzichtpunten), streekproducten en vele wandelroutes, waaronder één RAVeL en twee GR. Floreffe is ook gemakkelijk toegankelijk en dicht bij de belangrijkste wegen en spoorwegen.

LIC

_789

. For

mar

Bel

gium

ID 7

89


28 29

Van gemBloux tot namenSporen van Sint-Jakob in Gembloux, Sombreffe en Jemeppe-sur-Sambre…

Er werd geen spoor gevonden van Sint-Jakob in de streek.


| COrrOY-LE-CHAtEAU |

Het kasteel van Corroy is gelijst als “Patrimoine Majeur de Wallonie”, het werd in de 13e eeuw gebouwd door de familie van Vianden. Het kasteel maakte deel uit van een verdedigingssyteem dat werd opgesteld door het Hertogdom Brabant tegen het Graafschap Namen. Dit kasteel, dat vaak beschouwd wordt als één van de best-bewaarde van Noord-Europa, is nog steeds bewoond door de markies van Trazegnies.

De “Eglise Saint-Lambert” dateert uit de 13e eeuw en markeert de overgang tussen Romaans en Gothiek. Door de eeuwen heen werden er verschillende veranderingen aangebracht, zoals een transept in de 16e eeuw of een toren in de 17e eeuw.

| SOMBrEffE |

Het kasteel van Sombreffe dateert uit de 13e eeuw en had ooit een militaire functie : de verdediging van het Hertogdom Brabant ten opzichte van het Graafschap Namen. In 1971 werd het gebouw geklasseerd en werd het opgenomen in de “Patrimoine majeur de Wallonie”.

In het gehucht Tongrenelle stond er ooit een fort van het Graafschap Namen, maar het kasteel viel in verval en werd in 1860 volledig afgebroken. Vandaag de dag blijft er enkel de kasteelhoeve over. De gebouwen dateren uit de 17e en 18e eeuw. De slotgrachten, aangevuld door de Ligne, dragen ongetwijfeld bij tot de charme van de site.

| JEMEPPE-SUr-SAMBrE |

Het “donjon de villeret” ligt op een oude verdedigingslijn van het Graafschap Namen en met uitzicht op de boerderij met dezelfde naam. Dit gebouw, uit het begin van de 13e eeuw, had zowel een observatiefunctie als een woonfunctie. Het werd geklasseerd in 1978 en staat op de lijst van de “Partimoine Majeur de Wallonie».

| fLOrEffE |

De Abdij van floreffe werd in 1121 gesticht door Sint-Norbert. Het is één van de mooiste architecturale ensembles van het land: een hof, gebouwen uit de 17e en 18e eeuwen, de abdijkerk met haar prachtige barokke koorstoelen en een molen-brouwerij.

30 31

Van dinant tot memBre-sur-semois – 94,6km

Een andere mogelijke weg om Santiago de Compostella te bereiken is de GR 126 die ter hoogte van Dinant naar het zuiden trekt, in de richting van de Vallei van de Semois, dicht bij Frankrijk. De kronkelende weg trekt grotendeels door bossen en verbindt Membre-sur-Semois met Gedinne via Houyet en Beauraing, een andere bedevaartsoord.

| HOUYEt |

Houyet is ook een echte haven, met een rijke geschiedenis en een uitzonderlijke natuur. De entiteit telt een paar schatten: het Kasteel van Vêves; Celles, een typisch dorp uit de Condroz en één van de «Mooiste Dorpen van Wallonië»; of Ciergnon en het koninklijk kasteel. Het gebied is een paradijs voor wandelaars (de RAVeL die de verbinding maakt tussen Houyet en Rochefort), maar de Lesse biedt ook een bijzonder aangename buitenluchtactiviteit: de beroemde afdaling van de rivier in kajaks.

| BEAUrAiNG |

Beauraing werd beroemd dankzij de verschijningen van de Maagd, die gezien werd door een paar kinderen in november 1932.In het centrum is er een levendige commerciële activiteit die zich ontwikkelt. In de omgeving zijn er mooie kleine dorpjes, omringd door grote beboste gebieden.

| GEDiNNE |

In het hart van de Ardennen, liggen Gedinne en haar 12 dorpen verspreid over beide zijden van de “Vallée de la Houille”.De entiteit kan zich het hoogste punt noemen van de Provincie Namen. Het ligt in het hart van het Plateau de la Croix-Scaille, een mooi bebost landgoed, die tragische momenten beleefde toen het verzet het gebied binnendringt in 1944. Vandaag de dag trekt het gebied liefhebbers van frisse lucht, die zullen genieten van de vele wandelpaden.

| vrESSE-SUr-SEMOiS |

De entiteit Vresse biedt een verscheidenheid aan landschappen, waardoor ze de bijnaam “Klein Naams Zwitserland” kreeg. Deze omgeving is dan ook ideaal voor wandelaars, mountainbikers en ruiters. Vresse is ook sterk gewaardeerd door tal van gerenommeerde kunstenaars die hun ezels opzetten langs de Semois of op de plateaus.

De 12 dorpen, waaronder Laforêt, één van de «Mooiste Dorpen van Wallonië», hebben een typisch karakter behouden: leistenen huizen, bedekt met leien daken.

LIC

_789

. For

mar

Bel

gium

ID 7

89 Alle mogelijkheden om te overnachten, even bij te vullen, en andere informatie staan in een dossier die u kunt raadplegen door deze Qr-code te scannen.Download i-nigma Reader

32 33

Van dinant tot memBre-sur-semois

Sporen van Sint-Jakob in Monceau-en-Ardenne

De GR trekt niet door Monceau-en-Ardenne, maar toch draagt de “Eglise Saint-Jacques” de naam van de apostel. Op de buitenkant van deze kerk werd een bronzen Sint-Jakobsschelp aangebracht aan de rechterkant van de ingang. In het koor van de kerk vinden we ook een houten standbeeld van Sint-Jakob uit de 18e eeuw.


| HOUYEt |

In het centrum van Celles, één van de “Mooiste Dorpen van Wallonië”, staat de romaanse kerk van Saint-Hadelin. Deze kerk werd in de 11e eeuw gebouwd door volgelingen van de heilige, de buitenkant van het gebouw in grzije steen is indrukwekkend omwille van de grootte. Aan de binnenkant vindt u houten koorbanken uit de 13e eeuw, maar ook grastenen van de Heren van Vêves, en twee cryptes uit de 7e en de 12e eeuw.

Het Kasteel van vêves werd gebouw op een rotspiek en is een uitstekkend voorbeeld van de middeleeuwse militaire bouwkunst. Het geheel, in vijfhoekige vorm, telt één toren op elke hoek en werd door de eeuwen heen ook verbouwd. Sinds 1761, behoort het kasteel toe aan dezelfde familie die in 1969 begint met grootschaalse renovatiewerken. Vandaag de dag bevat het kasteel prachtige ingerichte appartementen.

| BEAUrAiNG |

Het “Parc du Castel Saint-Pierre”, bij het stadscentrum spreidt zich uit over 27 hectare. Het bevat een kasteel, omringd door zeven meren en een arboretum. Het is een wandelplaats die de mensen uit Beauraing bijzonder appreciëren.

| GEDiNNE |

De “Eglise Notre-Dame de la Nativité” in Gedinne bevat een Romaanse toren uit de 12e eeuw. Binnenin kunt u een eiken polychroomretabel uit de 16e eeuw bewonderen, evenals de nieuwe orgel die in 2012 werd ingehuldigd.

2012 is het jaar waarin de “tour du Millénaire” werd herbouwd op het plateau van de Croix-Scaille. Deze toren is 60m hoog een biedt een uitstekend uitzichtpunt op 360° over de hele regio.

| vrESSE-SUr-SEMOiS |

De gemeente Vresse telt één van de “Mooiste Dorpen van Wallonië”: Laforêt. De charme van het dorp zit hem in de kleistenen huizen, gebouwd met kleinsteen afkomstig uit de omringende kleisteengroeves. Aan elke uiteinde van de twee belganrijkste straten vinden we een trog en een wasplaats.

34 35

Volg de digitale gids!

Scan onze QR-codesEen QR-code (Quick Response Code) is een barcode in een vierkantje die je met de camera van de mobiele telefoon moet scannen om toegang te krijgen tot een website. 1. Download een gratis QR-codelezer in de App Store (Apple)

of op Android Market (Samsung, HTC enz.). Tip: tik QR-code in de browser van de onlinewinkel in.

2. Start de applicatie.3. Scan de code met de camera op de achterzijde van je smart-

phone.

Het Land van de Valleien op zakPc, smartphone of tablet: het Land van de Valleien voelt zich opelk scherm thuis! Een route opvragen, een evenementenkalenderof een gids met bezienswaardigheden raadplegen of een tafel boeken in een restaurant is heel eenvoudig. Surf naar paysdesvallees.mobi, de mobiele siteversie speciaal voorje smartphone.

Augmented realityWist je dit? Met je smartphone heb je een echte toeristische gidsop zak die je op weg zet naar en meer vertelt over de mooiste bezienswaardigheden in het Land van de Valleien!

1. Download de applicatie 'Visit Namur' in de App Store (Apple) of op Android Market (Samsung, HTC enz.).

2. Start de applicatie, ga met je telefoon langs het landschap en ontdek een hele reeks interessante locaties en bezienswaar-digheden! Klik erop en je krijgt meteen meer uitleg!

Ik deel, jij deeltMis geen enkel evenement, tentoonstelling, promo voor een perfect romantisch weekend of leuke wedstrijd meer! Deel je ervaringen en je indrukken! Sluit je bij ons aan op Facebook enTwitter: www.facebook.com/paysdesvallees en www.twitter.com/paysdesvallees.

Plan je een wandeling in het Land van de Valleien? Wist je dat de Toeristische Federatie de allernieuwste technische snufjes aanbiedt om je uitstap voor te bereiden en te begeleiden? Volg de gids!

ftpn christ FR_Mise en page 1 13/06/12 09:02 Page1

de namur à saint-jacques de compostelle autrement

Alle wegen leiden misschien naar Rome, maar ze leiden zeker ook naar Santiago de Compostella. Dit bedevaartsoord is met de tijd een topper geworden voor liefhebber van “slow tourism”. Wist u dat Namen op één van de historische wegen ligt naar Santiago, op 105 wandelen? Om alles te weten te komen over deze mythische weg, de getuigenissen van de pelgrims, hun tips, hun adresjes, hun foto’s… heeft de FTPN de blog “De Namur à Saint-Jacques de Compostelle Autrement” opgestart:

http://www.namur-stjacques.eu

De website www.tourismegps.be heeft al talrijke prijzen gewonnen op wedstrijden voor nieuwe informatietechnologie, en heeft nu een hele resem wandelingliefhebbers achter zich.De verschillende RAVeL-routes die hier als variant worden voorgesteld voor de officiële GR zijn beschikbaar op de website.

Hoe kunt u een wandeling downloaden op uw GPS?De downloadbare dossiers worden aangeboden in .gpx-formaat (universeel formaat) en .gdb-formaat (een eigen formaat voor Garmin). Mochten deze formaten niet passen voor uw GPS-model, kunt u met een convertor (rechts in de downloadzone) het dossier aanpassen. U kunt ook de website van “ITN Converter” bezoeken voor meer informatie.

Hier zijn de verschillende stappen:1 Verbindt uw GPS met uw USB-kabel met uw computer (de naam van uw GPS komt op

als extern opslagmiddel)2 Selecteer het onderrepertoire “GPX”3 Selecteer uw wandeling op de website www.tourismegps.be4 Een venster komt op en vraagt of u de wandeling wilt saven5 Download de file in het GPX-onderrepertoire van uw GPS (of in een ander repertoire van

uw computer)6 Trekt de GPS uit7 Selecteer tenslotte de gewenste wandeling in het “circuit”-repertoire van de GPS

Geniet van de wandeling door het Land van de Valleien!

36 37

onze contactgegeVens en toeristische diensten

Verantwoordelijke uitgever : Francis Malacord – Directeur Foto’s : © FTPN – C. Genard - Lay-out en druk : Imprimerie provinciale

BiBliograFieTopografische gidsen in verband met de Provincie Namen• Topo-guide du sentier Via Mosana, Aix-La-Chapelle – Namur via Liège – Huy – Andenne.

Maastricht à Liège, réalisé et édité par l’Association Belge des Amis de Saint Jacques ASBL www.st-jacques.be

• FFR, Sentier vers Saint-Jacques-de-Compostelle, GR 654. Via Vézelay : Namur – Vézelay. Namur – Rocroi – Reims – Châlons-en-Champagne - Auxerre – Vézelay, 2010.

• Topo-guide du GR 126, Bruxelles – Namur – Membre-sur-Semois

Praktische en nuttige boeken. te lezen voor het grote vertrek naar Santiago de Compostella...• Barret et Gurgand, Priez pour nous à Compostelle, Hachette Littérature, 1978, 1999.Een heerlijk boek die ons meeneemt naar de geschiedenis van de pelgrims in de Middleeeuwen.

• Clouteau Jacques, Compostelle, mode d’emploi, Collection Miam-Miam Dodo, Editions du Vieux Crayon, 2011.Dit boek bevat talrijke tips, een ideale voorbereiding op het grote vertrek naar Compostella.

• de la Brosse Gaëlle, Guide spirituel des chemins de Saint-Jacques, Presse de la Renaissance, 2010.Dit boek helpt u zeker voort op spiritueel vlak als pelgrim op de weg naar Compostella.

• Genin Pierre, Pèlerin de Saint-Jacques, lève-toi et marche, Editions Mols, 2006.

Dit boek bespreekt de talrijke facetten van de bedevaart.

Nuttige contactgegevensLes amis de Saint-Jacques de CompostelleJean-Pierre LaruelleRue des Sorbiers, 145101 Erpent (Namen)0032/ 81 30 33 86 - 0032/ 486 26 63 [email protected] - http://www.st-jacques.be

Vers CompostelleSimone et Pierre Swalus - Van [email protected] - www.verscompostelle.be

Radio Camino : sur le chemin de Saint-Jacques de Compostelle - www.radiocamino.net

Maison du Tourisme des Vallées des Eaux Vives

Cerfontaine – Couvin – Doische – Florennes – Philippeville – Viroinval – Walcourt

Valleien van het Levend WaterRue de la Falaise, 3 – 5660 Couvin

Tel : +32 (0)60 34 01 44

Maison du Tourisme de Dinant et de la Haute-Meuse

Anhée – Dinant – Hastière – Onhaye – YvoirValleien van Vestingen en Kastelen Avenue Cadoux, 8 – 5500 Dinant

Tel : +32 (0)82 22 28 70

Maison du Tourisme Sambre Orneau - Gembloux – Jemeppe-sur-Sambre –

Sambreville – SombreffeValleien van Ontdekkingen

Rue Sigebert, 3 – 5030 GemblouxTel : +32 (0)81 62 69 66

Maison du Tourisme Condroz-FamenneCiney – Hamois – Havelange – Somme-Leuze

Valleien van Smaken en GeurenRue de l’Église, 4 – 5377 Heure

Tel : +32 (0)86 40 19 22

Maison du Tourisme du Pays de NamurAndenne – Assesse – Fernelmont – Floreffe –

Fosses-la-Ville – Gesves – La Bruyère – Namur – Ohey – Profondeville

Valleien van Kunst en TraditiesPavillon du Tourisme, Square Léopold – 5000

NamurTel : +32 (0)81 24 64 49

Maison du Tourisme du Val de LesseBeauraing – Houyet - Rochefort

Valleien van de LesseRue de Behogne, 5 – 5580 Rochefort

Tel : +32 (0)84 34 51 72

Maison du Tourisme de l’Ardenne namuroise

Bièvre – Gedinne – Vresse-sur- SemoisValleien van de Naamse Ardennen

Rue Albert Raty, 83 – 5550 Vresse-sur-SemoisTel : +32 (0)61 29 28 27

Federatie voor Toerisme van de Provincie NamenAvenue Reine Astrid, 22/2

5000 Namen - BelgiëTel.: +32 (0)81/77 67 57 Fax : +32 (0)81/77 69 81

[email protected]

www.tourismegps.be www.namurclic.be

www.namurcongres.bewww.espritpaysdesvallees.be

Tourisme

38 39

compostella…

Een magische naam voor het oor,Maar ook voor de verbeelding!

Wilt u ook de “Camino de Santiago” gaan verkennen?

Wilt u ook in de voetstappen tredenVan diegenen die al meer dan duizend jaar

Deze grote weg van geloof, hoop en liefde af lopen?

“De weg naar Compostella is lang!”Het is maar normaal dat u een beetje twijfelt…

Voormalige pelgrims zijn er om u gerust te stellen en goede raad te geven,Ze verwelkomen u vanaf 18u30,

Elke eerste donderdag van de maand,Adres: zie onze website.

Association Belge des Amis de Saint Jacques de Compostelle a.s.b.l.Siège social : Rue du Villez, 59. 5060 Velaine-sur-Sambre

Website: www.st-jacques.be Tel: 00 32 (0) 71 74 01 21 – E-mail: [email protected]

Op de weg naar Santiago de Compostela door de Provincie Namen

Documents

Transcript of Op de weg naar Santiago de Compostela door de Provincie Namen