Op de site van de Waalse Krook komt een kennis en cultuur ...
Transcript of Op de site van de Waalse Krook komt een kennis en cultuur ...
68 A+225 open oproep wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd
OpdesitevandeWaalseKrookkomteenkennisencultuurcentrummeteenbibliotheekeneencentrumvoornieuwemedia.WilGentzichdaarvoorineengrootsarchitectuuravontuurstortenofmaaktdebibliotheektypologieeenpasopdeplaats?
op
en
op
ro
ep
se
le
ct
iep
ro
ce
du
re
vl
aa
ms
bo
uw
me
es
te
r k
en
nis
- e
n c
ult
uu
rc
en
tr
um
ge
nt
plaats Bouwblok tussen Lammerstraat,
Walpoortstraat en Schelde, Gent
bouwheer Waalse Krook
opdrachtopenoproepde volledige studieopdracht
voor de opmaak van een masterplan voor de site
Waalse Krook en de realisatie van een kennis- en
cultuurcentrum, met daarin geïntegreerd een
bibliotheek voor de toekomst en een centrum voor
nieuwe media
ontwerpteams
• Schmidt Hammer Lassen Architects, Londen
• Toyo Ito & Associates, Architects, Tokyo
• THV Mateus – Beel, Lissabon – Gent
• Van Berkel & Bos UN Studio, Amsterdam
• TV RCR Aranda Pigem Vilalta Arquitectes –
Coussée & Goris architectenvennootschap,
Girona – Gent [laureaat]
budget 64.457.742 euro (incl. btw en erelonen)
procedure 2009-2010
uitvoering 2010-2013
tekst
christophevangerrewey
© t
im v
an d
e ve
lde
© t
im v
an d
e ve
lde
DeOpenOproepis
eenselectieprocedure
waarbijdeVlaams
Bouwmeesterde
publiekeopdracht-
geverbijstaatin
zijnzoektochtnaar
eenkwalitatieve
ontwerper.
© t
im v
an d
e ve
lde
wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd open oproep A+225 69wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd
De geschiedenis ontrolt zich als het dominospel van de ar-chitectuur: een voor een vallen oude gebouwen omver, enniemandweethoe zeweerovereindmoetenkomen.Zo zijnachtereenvolgensdekerk,hethuis,hettheater,hetgerechts-gebouwenhetmuseum losgeweektvanhunoorspronkelijkeen vanzelfsprekende vorm. Elk gebouw kan stilaan om hetevenwelkeaanblikdragen.Omdiechaostegemoettetreden,isdemythevandearchitect,vanzijncreativiteitenzijnsingu-liereontwerpopdracht,inhetlevengeroepen.
Het voorlopig laatste steentje dat onderuit ligt, is waar-schijnlijkdatvandebibliotheek.Iedereenlijktheterovereensdat bibliotheken nog nodig zijn. Maar langs de andere kantwordtersteedsminder–oftochzekerminderdivers–gelezen.Boekenzijngedigitaliseerdenkunnenopeenschermdoorbla-derdworden.Ineenbibliotheekgaanzittenissaai,tijdrovendenonnuttig.Waaromnogbibliothekenbouwen?Enhoezouhetlichaamendehuidvandiebibliotheekeruitmoetenzien,alsalhaaroorspronkelijkeactiviteitenalsorganenzijnwegge-nomenofdoorprothesenzijnvervangen?
InhetgevalvanGentendesitevandeWaalseKrook,ishetnietmoeilijkomcynischtedoenoverderedenvandebouwvandeze“bibliotheekencentrumvoornieuwemediavandeeenentwintigsteeeuw”,zoalsdewedstrijdomschrijvinghetbe-paalt.DebibliotheekverrijstopdeWaalseKrookomdatheteven legendarischeals jammerlijkeMuziekforumernooit zal
Veel leesplezierkomen– ter compensatie, als hetware.HetneemtnietwegdatdesitevandeWaalseKrookenhetoudeWintercircustotvandaag inhetcentrumvanGenteen totaalvervallenenon-gebruikteplekblijft.LangsdeanderekantisdehuidigeGentsestadsbibliotheek misschien nooit aantrekkelijk geweest, maarze functioneertwel.Alsofhetprobleemvandehedendaagse(laatstaantoekomstige)bibliotheeknognietgrootgenoegis,wordendearchitectenhierdusgeconfronteerdmetprocessenals citymarketing, het verlangen naar een spectaculair ‘land-mark’endereflexmatigevraagnaarduurzaamheid, laagdrem-peligheid,gezelligheid,sociabiliteitenconsensus.
Het eerste bureau dat aantreedt voor deze Open OproepvoordeWaalseKrook,ishetDeenseSchmidtHammerLassenArchitects.Hunontwerpiseenverzamelingvanoverdekteengestapeldepleinenenstraatjes,diemetelkaarverbondenzijndoorééngrotecentralevide.Hetgebouwpastopeensimpelemanier in deomgeving, doordat het als een sculpturaal blokwordt ingedeukt of bijgeschaafd. De architecten verhullennietwaarhethenomtedoenis:eenhedendaagsebibliotheekmoet, zo zeggen ze, vooral veel mensen bij elkaar brengen.Demodernebibliotheekheeftopdiemanier éénbelangrijkeconcurrent:hetshoppingcentrum.Datmagdanweleenlucideopmerkinglijken,hetmaakthetontwerpvanSchmidtHammerLassennognietwaardevol.Hunbibliotheekenmediacentrumdeelt inderdaad veel eigenschappen met een shopping mall:
HetontwerpvanSchmidtHammer
LassenArchitectsiseenverzameling
vanoverdekteengestapeldepleinen
enstraatjes,diemetelkaarverbonden
zijndoorééngrotecentralevide
70 A+225 open oproep wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd
veelcirculatieruimte,openvloeren,eentoegankelijkevide,eenmassievemaarvriendelijkeenattractieveaanwezigheid indestad.Hetisechtermaardevraagwaarommenditgebouwzoubezoeken.Erwordtnietsverkocht,rondhangenofkoffiedrin-kenkanmenoveral,enhetpleziervandelectuurofdewaardevankennisisnergenstebespeuren.
Het Nederlandse bureau UN Studio is wat dat betreft ra-dicaler.Zemakenergeengeheimvandathunontwerpvoorde Waalse Krook een doorslagje is van hun Mercedes-BenzMuseuminStuttgart:dezelfdevloeiendewittelijnen,dezelfde‘transparantie’ en ‘toegankelijkheid’, hetzelfde futuristischespektakeldatdedynamiekvandemodernetijdalseenduur-zame spaarlamp moet uitstralen. Niet het ontmoeten is hierhet sleutelwoord, maar het flaneren; “het rondlopen in het
HetontwerpvanUNStudiozetinop
‘transparantie’en‘toegankelijkheid’:
dearchitectenstelleneenfuturistisch
spektakelgebouwvoormetvloeiendewitte
lijnenenveel‘dynamiek’
Debibliotheek
vanToyoItois
opgebouwduit
rondecellen
dieindiameter
verschillenen
dietelkensdoor
gewelfbogen
wordenbegrensd
enondersteund
0 5 10 20 30 m
wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd open oproep A+225 71wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd
gebouw”,zozegtBenVanBerkel,“isdekernvandemanierwaaropdezebibliotheekeensucceskanworden.”NetalshetontwerpvanhunDeensecollega’s, kandezeontwerpaanpakeenzekere leegtenietverbergen.“Dehuidigegeneratiekanzichveelmakkelijkerconcentreren”,zegtVanBerkel,“zelfsineenluchthaven!”Hetuitgestrekteenstralendelandschapvangolvende, lageboekenkasten inhet interieur, toontookhierdeschizofrenievandenieuwebibliotheekvorm:erwordtaan-wezigheidensuccesverondersteld,maarderedenendaartoezijntotonzichtbarewolkenverdampt.
Het ontwerp van RCR Arquitectes en Coussée & Gorishoudt schijnbaar vast aan een bedachtzamer en humanisti-scher ideaal.Ditteamdurftwelvisualisatiestemakenenuit-spraken tedoendiemetboekenen lezen temakenhebben.Hetontwerp isuitentreureaangepastaandestadendesite,door middel van een geknikt (“gekreukt”) grondplan, kleinepleintjes, groene interventies, verschillende niveaus en pla-teaus,bruggeneneenhorizontaleorganisatie.Dearchitectenversterken onterughoudend de meer provinciale kanten vanGent,enkiezenvooreenvormvanstedelijkheiddiebijnanaarLéonKrierverwijst.Hetgebouwzelfiseengeblindeerdemaarondanksalleszeeraanwezigestapelingvanhoutkleurigevlak-ken, die ten opzichte van elkaar licht verschuiven als de ka-ternenvaneenboekwaarvanhetbindgarenislosgeraakt.Hetontdubbelde hart van deze bibliotheek bestaat enerzijds uiteenklassiekeagoraopdegelijkvloerseverdieping,enander-zijdsuit eendriedubbelhoge leeskamer,dieafgeboordwordtmetboekenofmetzichtenopdeomgeving.
Het experimenteel en onaangepast karakter van het ont-werpvanToyoItokaninvergelijkingdaarmeenietgroterzijn.Ito presenteert gelukkig geen remake van zijn ontwerp voorhetMuziekforum(datopeenongeïnspireerdenonbegrensdstukkraakbeenleek),maarradicaliseerteerderzijnberoemdeontwerp voor de Mediatheek van Sendai, of (recenter) vandeuniversiteitsbibliotheek inTokyo.Zijnbibliotheek is opge-bouwduit rondecellendie indiameterverschillenendietel-kensdoorgewelfbogenwordenbegrensdenondersteund.Datresulteert in architectuur die zowel qua grondplan als totaal-beeld,ofweloosterseofArabischeconnotatiesmetzichmee-
kori
ande
rstr
aat
grote
huidev
ette
rshoek
sch
elde
plat
tebe
rg
DebibliotheekvanStéphaneBeelen
AiresMateusiseendonker,introverten
massiefblok:“eenhorizontaletoren”
wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd
niveau0 niveau1
72 A+225 open oproep wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd
brengt,ofwelaangoedbedoeld‘seventies-structuralisme’doetdenkenàlaAldovanEyck.Wiedaarvoorbijkijkt,zietechterook een neutrale, invulbare en veranderlijke gebouwstruc-tuur,metopenenhogemaartochrustigeruimtes,dieeigenlijkookaandenegentiende-eeuwseBibliothèqueNationale vanHenriLabrousteinParijsdoendenken.Misschienisditsoortdenkeningroeiendeenslinkendestructureneerderdaninge-bouwen–Itospreektzelfvanschuim–hetgepasteantwoordopdeexistentiëlecrisisvanhetbibliotheekwezen.HetisinelkgevaleenontwerpdatdeomgevingronddeKrook–enhetbeeldvanGentinhetalgemeen–opeenverrassendemanierzouondergraven,zonderdaterdaaromsprakemoetzijnvanonberedeneerdspektakel.
Opdatvlakishetlaatsteontwerpinderij,vanStéphaneBeelenAiresMateus,verwantaandatvan Ito.Beidegebou-wenwordengedragendoordeovertuigingdateenstadwelwatkanverdragen,endatduidelijkeenbijnabrutalegebou-wendestadlevendenvitaalhouden.“Hetmeestindrukwek-kendegebouwinGentishetGravensteen”,zegtMateusdaar-over. Hun bibliotheek is inderdaad een donker, introvert en
Het gebouw zelf is een geblindeerde maar ondanks alles zeer aanwezige stapeling van houtkleurige vlakken, die ten opzichte van elkaar licht verschuiven als de katernen van een boek waarvan het bindgaren is losgeraakt.[over het winnende project]
HetontwerpvanRCRArquitectesen
Coussée&Gorisis‘aangepastaande
stad’endesitedoormiddelvaneen
gekniktgrondplan,kleinepleintjes,
groeneinterventies,verschillende
niveausenplateaus,bruggeneneen
horizontaleorganisatie
massiefblok–BeelspreektnetalsoverdeSingelover“eenho-rizontaletoren”.Dieernstenzwijgzaamheidzoudendewaar-digheidvanhetbibliotheekprogrammaveelgoedhebbenge-daan,hoeweldevolumetrieendeinplantingvanhetgebouwmisschiennietgeheelgedragenwordendoordeironieendevirtuositeitvanhetbestewerkvanBeel.
HetontwerpvanRCRArquitectesenCoussée&Gorislijktopheteerstezichtweinigrisico’smetzichmeetebrengen.Hetis volwassen, het wordt begeleid door een licht conservatiefdiscours, maar het blijft grotendeels onuitgesproken – zoalsbijvoorbeeldoverde‘impact’diehetopdeomgevingzalheb-ben,ofoverdevraagwaarenopwelkemanierdeboekenwor-dengestockeerd.HetmistopdiemanierdeduidelijkheidendehelderheidvandeontwerpenvanBeelen Ito,omdathetopverschillendevlakkenineenaantalrichtingentegelijkertijdwijst.Gentwordternietdoor ineenspannendavontuurge-stort, endebibliotheekarchitectuurkanniet andersdaneentwijfelende pas op de plaats maken. “I just wasn’t made forthesetimes”,zongendeBeachBoys.
0 20 40 60 m
open oproep A+225 73wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijd analyse wedstrijdo
pe
n o
pr
oe
p s
el
ec
tie
pr
oc
ed
ur
e v
la
am
s b
ou
wm
ee
st
er
ke
nn
is-
en
cu
ltu
ur
ce
nt
ru
m g
en
t