Ontwikkelingsgericht werken met jonge kinderen

Spreker: Albert Janssens – CeSMOOPpt presentatie: CeSMOO

Wat we kennen …

welbevindenOpenheid en ontvankelijkheid, soepelheid en flexibiliteit, ontspanning en innerlijke rust, vitaliteit, ten volle kunnen genieten, zelfvertrouwen en zelfwaardegevoel, weerbaarheid en assertiviteit, spontaan en zichzelf zijn, energie uitstralen.

betrokkenheidEnergie, creativiteit en complexiteit, nauwkeurigheid, mimiek en uithouding, concentratie, verwoording, doorzetting, reactietijd, sterke voldoening, aangehouden en tijdvergeten activiteit, engagement, zich openstellen, intense waarneming en betekeniservaring

Wat als welbevinden en betrokkenheid niet goed scoren? 

Een mogelijke oplossing…

M.I.S.C.

MediationalInterventionSensitizingCaregivers

Prof. Dr. Pnina S. Klein

MoreIntelligent and

Social/SensitiveChild

©StiBCO/CeSMOO

Een verhaal dat begint in de hersenen…

Bron: ©Elsevier

Een verhaal dat begint in de hersenen

• Wat we doen met kinderen, beïnvloedt hun hersenen.

• Lang werd gedacht dat onze interactie met het kind alleen het gedrag veranderde.

• Bij kinderen kunnen we zowel gedragspatronen als de structuur van de hersenen veranderen.

De ontwikkeling van de hersenen

De verloren synapsen:

Na het eerste levensjaar, gaan er al meer synapsen verloren dan dat er worden aangemaakt

Use it or lose it! (100.000 synapsen gaan elke seconde verloren).

Ongeveer 40% van de synapsen die op 2 jarige leeftijd aanwezig zijn verdwenen op de volwassen leeftijdKolb, 1999

Belangrijke kenmerken van de hersenen

• Hersencellen die niet gebruikt worden verdwijnen.

• Hersencellen die wel worden gebruikt, vormen connecties. (axonen en dendrieten).

• Hoe meer herhaling, hoe sterker de connecties worden en hoe langer ze zullen blijven.

• Dit verbinden gebeurt het hele leven lang.

Een belangrijke leeftijd…

• Tijdens de eerste 5 jaren van een kind is er een enorme aangroei van nieuwe hersencellen.

• Zij vormen a.h.w. een levensverzekering voor het kind

• Deze aangroei kan worden geremd door omgevingsfactoren zoals stress.

• Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de ontwikkeling van het kind.

Wederkerigheid als uitgangspunt!!!

©StiBCO/CeSMOO

Oefening: still face experiment

Ik hou van je

Ik ben bij je

Ik deel je opwinding

Ik geef je

antwoord

de basis-boodschappen

©StiBCO/CeSMOO

We stralen 4 basisboodschappen uit!

Vreugde delen

Stemgebruik

(glim)lachen

Wederkerigheid Elkaar aanraken

Elkaar de beurt geven

Lichamelijke nabijheid

ABCof

Love

© Prof. Pnina S. Klein

Oogcontact

©StiBCO/CeSMOO

M.I.S.C.

cultuur

kennis van deontwikkelingmediatie

©StiBCO/CeSMOO

3 centrale uitgangspunten

M.I.S.C.

cultuur

kennis van deontwikkeling

mediatie

©StiBCO/CeSMOO

3 centrale uitgangspunten

Cultuurvisie

missie

Over-tui-

gingen

metho-des

ideeën

leer-stra-tegie

etc.©StiBCO/CeSMOO

cultuur

Maar ook belangrijk om weten…

M.I.S.C.

cultuur

kennis van deontwikkeling

mediatie

©StiBCO/CeSMOO

3 centrale uitgangspunten

Kennis van de ontwikkelingPnina Klein baseert haar theorie m.b.t. de ontwikkeling van kinderen voornamelijk op de wetenschappelijk onderzoeken van Stanley I. Greenspan (One of most acclaimed child psychiatrists!)

ontwikkeling

Als ontwikkelen lukt

‘Kijk es mama…’

IK(autonomie)KAN(competentie)TOON(relatie)

Sociaal‐emotioneel? Essenties

Twee voetjes

Zelfvertrouwen Vertrouwen in de (het) andere

SEO. Een basisschema

BuitenKomt binnen

VerwerktAntwoordt

Ontwikkelt

Als alles goed gaat…• Zet het kind een aantal essentiële stappen tijdens de leeftijd van  nul tot vijfjaar

• Dank aan Dr. Stanley Greenspan om deze stappen helder in beeld te brengen. Hij leverde ons een soort ‘wegenkaart’

• Als alles goed gaat…

Stap 1: kijken, luisteren, kalm blijven (zelfregulatie) 0‐4mnd

• Kunnen stilvallen en op iets gericht zijn (kleur, geur, geluid, stem,…)

• Alle zintuigen brengen hier materiaal in

• De baby ‘oefent’ als het ware tussen wat hij ‘toelaat’, aankan terwijl hij er tochrustig onder kan blijven

Sleutelwoord

VeiligheidVoorspelbaarheid

Stap 2: contact leggen en onderhouden (intimiteit)  4‐6mnd

• Kirrend en kraaiend de ‘dialoog’ aangaan…

• Ontwikkelt een voorkeur voor de wereld van de menselijke relaties

• Groeiende wederkerigheid

• Aanvaarden van communicatie, relatie en iets teruggeven

• Deze stap vormt de basis voor alle verdere relaties, voor hechting. Er ontstaat eenveilige thuishaven van waaruit verdere ontdekking mogelijk wordt

Sleutelwoord

Hechting

Stap 3: gerichte wederzijdse communicatie(niet‐verbaal)6‐14mnd 

• Het besef INVLOED te kunnen uitoefenen

• Eerste communicatiecirkels worden• gebruikt…wijzen naar, hand vastpakken,…

• Eerste grenzen zijn nodig (de belangrijke ‘neen’• van de opvoeder)

• Er is eerste besef ‘ik’‐’ander’

Sleutelwoord

Communicatie‘Invloed’

Stap 4: communicatiecirkels

• Kind wordt creator na imitator• Meerdere communicatiecirkels na elkaar• Het IK wordt duidelijker• Taal groeit• Kind stoot op barrières en kan dat aan• Kind kan ‘beschouwend’ kijken naar een situatie• Kind experimenteert in de speeltuin van gevoelens• Steeds meer elementen van de wereld worden met elkaar verbonden

Sleutelwoord

Communicatie(complexer)

Stap 5: emotie als idee 2‐3jr

• ‘Ik ben boos’ in de plaats van krijsen en stampen

• Dit ontwikkelt tijdens fantasiespel, verhaal. Het kind experimenteert gans het scala van wensen, impulsen, gevoelens

• ‘Doen‐alsof‐spel’ is hier heel belangrijk

• Gevoelens zijn hier wel nog aparte ‘eilandjes’, die nog snel kunnen wisselen

Sleutelwoord

Emotie(van doen naar taal)

Stap 6: emotioneel denken 3‐4jr 

‘…Ik zal maar stoppen, anders wordt de juf boos en dan is het niet meer plezant in de klas…’

Emotionele uitingen worden meer dan aparte eilandjes. Erkomt logica in (oorzaak‐gevolg, tijd, ruimte). Het kind krijgtmeer en meer vat op de wereld en op het onderscheid

IK‐WERELD

Sleutelwoord

Emotioneel denken

M.I.S.C.

cultuur

kennis van deontwikkelingmediatie

©StiBCO/CeSMOO

3 centrale uitgangspunten

BEHOEFTEontwikkelen aan

Uitgangspunt MISC:Wat willen we bij de kinderen ontwikkelen?

©StiBCO/CeSMOO

zoeken naar informatie buiten het direct zintuiglijk

waarneembare, exploreren, vragen stellen en

hulp vragen

zoeken naar betekenisverlening en

opwinding

ervaren van succeservaringen en

afronden van opdrachten/taken

nauwkeurig waarnemen eerst denken dan doen, organiseren en plannen

BEHOEFTEontwikkelen aan

Uitgangspunt MISC:Wat willen we bij de kinderen ontwikkelen?

©StiBCO/CeSMOO

Mediatie

• Deze laag beschrijft hoe we van een interactie een ‘ontwikkelende’ interactie maken.

• Door deze kwaliteitsvolle interactie kan het kind de huidige ervaring vastzetten, verbinden met eerdere ervaringen en ze tenslotte gebruiken in de toekomst.

©StiBCO/CeSMOO

De mediatiecriteria:

1. Focusing2. Betekenis geven3. Uitbreiding4. Gevoelens van bekwaamheid5. Gedragsreglulering

Film: awareness test

1.Focusing

Focusing(Doelgerichtheid)

Richt de aandacht van het kind

op hetgeen het kan horen, zien,

proeven of maak zaken duidelijker.

Volg het kind.

Wees bewust van zijn wensen en zijn interesses.

Aandacht trekken en vasthouden!

©StiBCO/CeSMOO

2. Betekenis geven

Betekenis geven(Affecting)

• Wees enthousiast, deel dit• enthousiasme wanneer het kind zich• over dingen uit zijn omgeving• opwindt, (smaken, kleuren, muziek,• mensen, dieren, geuren ……..). •

• Benoem de zaken, geef de dingen• een naam, zodat het kind deze woorden• geleidelijk leert.

• Geef waarde aan de dingen door • ze in verband te brengen met jezelf • en met je eigen omgeving

Toon je emotionele betrokkenheid!

©StiBCO/CeSMOO

3.Uitbreiding

Uitbreiding(Expanding)

Toon het kind nieuwe dingen.

Zeg hoe en waarom dingen/zaken

gelijk of verschillend zijn, waarom

zaken gebeuren, waarom mensen

gelukkig zijn of verdrietig.

Verwijs naar het heden en de

toekomst.

Zeg meer dan het kind hoort, ziet, proeft, geef een verklaring en ontvang

de reactie

4.Gevoelens van bekwaamheid

Gevoelens van bekwaamheid(Feeling of competence)

Beloon:• Geef het kind het gevoel dat je gelukkig bent omwille van hetgeen het kind doet en

zeg waarom het dingen goed doet.

• Maak steeds oogcontact, glimlach naar het kind en druk het kind in je armen als je tevreden bent over zijn gedrag.

• Geef het daarna analoge opdrachten/oefeningen zodat het kind opnieuw succes ervaart en aan zich zelf kan toeschrijven.

Geniet samen van de successen en het falen!

©StiBCO/CeSMOO

5. Gedrags-regulering

Gedragsregulering(Regulation of behavior)

• Samen werken aan het plangedrag en de werkhouding van het kind. Vertel WAT je gaat doen, HOE je het doet en WAAROM je dingen doet in een bepaalde VOLGORDE: eerst dit …. dan dat enzovoorts. Geen verborgen agenda!

Wees model!

©StiBCO/CeSMOO

Een voorbeeld: de wigwam

zoeken naar informatie buiten het direct zintuiglijk

waarneembare, exploreren, vragen stellen en

hulp vragen

zoeken naar betekenisverlening en

opwinding

ervaren van succeservaringen en

afronden van opdrachten/taken

nauwkeurig waarnemen eerst denken dan doen, organiseren en plannen

BEHOEFTEontwikkelen aan

Wat willen we bij de kinderen ontwikkelen?

©StiBCO/CeSMOO

zoeken naar informatie buiten het direct zintuiglijk

waarneembare, exploreren, vragen stellen en

hulp vragen

zoeken naar betekenisverlening en

opwinding

ervaren van succeservaringen en

afronden van opdrachten/taken

nauwkeurig waarnemen eerst denken dan doen, organiseren en plannen

BEHOEFTEontwikkelen aan

Wat willen we bij de kinderen ontwikkelen en de mediatiecriteria

©StiBCO/CeSMOOGedragsregulering

Gevoelens van bekwaamheid

UitbreidingBetekenis verlening

Focusing

MEDIATIE

zoeken naar informatie buiten het direct zintuiglijk

waarneembare, exploreren, vragen stellen en

hulp vragen

zoeken naar betekenisverlening en

opwinding

ervaren van succeservaringen en

afronden van opdrachten/taken

nauwkeurig waarnemen eerst denken dan doen, organiseren en plannen

BEHOEFTEontwikkelen aan

Wat willen we bij de kinderen ontwikkelen en de mediatiecriteria

©StiBCO/CeSMOO

Gedragsregulering:

Gevoelens van bekwaamheid:

Uitbreiding: Betekenis verlening:

Focusing:

We

de

rk

er

ig

he

id

weten van KUNNEN

KIEZEN BEGRIJPEN

WETEN REALISEREN

Het kind ontwikkelt het

Bedankt!