We leven in een kennismaatschappij waarin we, onder andere door de komst van ICT, internet, 24/7 maatschappij en mondialisering, te maken hebben met kennis die snel verandert en snel zijn waarde verliest.

Halfwaardetijd van kennis Hoogleraar organisatiekunde en bestuurskundige Weggeman spreekt over de ‘halfwaardetijd’ van kennis. De 'halfwaardetijd' (van bijvoorbeeld de kennis van een ingenieur) van de kennis die 20 jaar geleden was opgedaan bij het behalen van een diploma was 10 jaar later, door hernieuwde inzichten en technieken, nog maar voor 50% relevant. Tegenwoordig kan men stellen dat al na 5 jaar de relevantie van de kennis met 50% is afgenomen.

De werkgroep Concurrentiekracht van het Innovatieplatform heeft een agenda opgesteld om Nederland in 2020 weer tot de top 5 van de meest duurzame kenniseconomieën ter wereld te laten behoren. Om dit doel te behalen is het onder andere van belang om kennis te creëren, te delen, te verspreiden en up-to-date te houden.

Leren als sociaal proces Leren en ontwikkelen is een sociaal proces. Volgens Bolhuis (1995) leren mensen continu en in allerlei situaties: “Mensen leren altijd en overal, binnen en buiten hun werk, binnen en buiten het onderwijs en hebben dat hun hele leven gedaan. Le-ren is in essentie betekenisgeving, een proces dat voortdurend door gaat. De resultaten van al die leerprocessen vormen de persoonlijke samenhang van kennis, vaardigheden en houdin-gen, deels bewust maar ook onbewust”. Simons (2000) merkt daarbij op dat mensen niet alleen doelbewust en gericht leren maar ook veel kennis onbewust en op verschillende manieren vergaren. De sociale omgeving heeft een grote invloed op het leren, het is niet alleen een individueel proces maar ook een sociaal proces waarvan de resultaten bestaan uit sociaal gedeel-de betekenissen.

Het gegeven dat kennis snel verandert en dus steeds sneller zijn waarde verliest en het feit dat leren een sociaal proces is heb-ben impact op zowel formeel als informeel leren. Leren wordt steeds vaker gecombineerd met werken en er wordt, meer dan vroeger, gevarieerde werk- en levenservaring opgedaan.

Hierdoor ontstaat een steeds nadrukkelijker wordende verbinding tussen werken en leren. Een creatieve en innovatieve manier om de sociale processen van werken en leren met elkaar te verbinden is door gebruik te maken van een online leercommunitie. Waarom online leercommunitie? In dit artikel wordt de volgende definitie van een online leercom-munitie gehanteerd: “Online leercommunities zijn virtuele plaat-sen waar personen met overeenstemmende kenmerken bij elkaar komen. Met als uitgangspunt om elkaar direct of indirect vooruit te helpen in het bereiken van doelen, verwachtingen en uitvoeren van activiteiten door middel van het delen van informatie en ideeën, waarmee bijgedragen wordt aan ontwikke-ling” (frankwatching.com). Er zijn sterke overeenkomsten met online communities (b.v. virtu-eel en personen met overeenstemmende kenmerken) het verschil zit in de meer expliciete aanzet tot leren en ontwikkelen (b.v. di-rect of indirect helpen doelen te bereiken, delen van informatie en ideeën waarmee bijgedragen wordt aan ontwikkeling). Voorbeelden hiervan zijn de Kahn Academy (http://www.khanacademy.org), LinkedIn (groepen) en de VLC Butterfly (http://www.cssbreda.nl/leaflet-butterfly). Een groot voordeel van een online leercommunitie is het feit dat deze, in tegenstel-ling tot een face-to-face leeromgeving, niet tijd- en plaatsgebon-den is. Mijn verwachting is dat online leercommunities meer toe-gankelijk worden door de huidige moderne mobiele golf. Toch ervaar ik dat in werk -en onderwijs, situaties die gebruik maken van ICT sterk afhankelijk zijn van werkstations en de ver-binding met internet en dat verloopt (nog) niet altijd vlekkeloos. Praktijkcase Copiers Een voorbeeld waarin het nut van een online leercommunitie duidelijk tot uiting komt wordt helder in onderstaande case. Erik de Vries is servicemonteur bij een groot, internationaal bedrijf dat kopieermachines produceert, installeert en beheert. Erik heeft het afgelopen jaar gemerkt dat hij steeds vaker problemen heeft met het direct oplossen van foutmeldingen van de steeds grotere- en complexere kopieermachines. Dit komt de service die hij aan klanten kan geven niet ten goede. Sinds kort heeft het bedrijf waarvoor hij werkt hier iets op gevonden: online leercommuni-ties. Alle 75 servicemonteurs van het bedrijf zijn actief in deze online leercommunitie die altijd en overal bereikbaar is. Erik wil zich ook ontwikkelen en servicemanager worden, maar ziet het nut er niet van in om hiervoor een opleiding van een jaar te volgen. Alle betrokken servicemonteurs hebben voor het ge-bruik van deze online leercommunitie en deze manier van kennis-deling een uitgebreide, interne training gehad waarin onder ande-re een duidelijke leer/werkmethode aan bod kwam.

Auteur: M.Bouwman MSc, Community Software Services b.v. Breda

Stadionstraat 20 | 4815 NG Breda | T 076 5420364 | E info@cssbreda.nl | kvk 20155011 | btw nr NL 8208.49.066.B01 | Rabobank 1557.62.370

Online leercommunities hebben de toekomst

In de online leercommunitie staan alle handleidingen, updates, videodemo’s, augmented reality sessies en cases van ingewik-kelde storingen met oplossingen. Dagelijks plaatst zijn manager hier ook berichten over de gang van zaken op hun afdeling. Een paar weken geleden moest Erik naar een groot ziekenhuis dat problemen had met het nieuwste model netwerk kopieer-machine. Na enig speurwerk en na het bestuderen van de zeer uitgebreide handleiding had hij nog steeds geen idee had wat de oorzaak van het probleem was. Voorheen had Erik een e-mail moeten sturen naar de serviceafdeling op zijn hoofdkan-toor met de beschrijving van het probleem. Vaak moest hij wel een week wachten op het antwoord waardoor de klant een week in de problemen zat. Met de komst van de online leer-communitie kan Erik ter plekke inloggen en zien of het pro-bleem eerder is voorgekomen. Als dat niet het geval is doet hij een oproep aan zijn collega’s en vermeldt zijn situatie met de bijbehorende foutmelding en de urgentie. Binnen 10 minuten hebben er 2 collega’s gereageerd met een mogelijke oplossing, keurig voorzien van een detailfoto. Erik stelt hen nog een aan-vullende vraag en gaat de oplossing toepassen. Succesvol want na een uur draait de machine weer als vanouds. Hij maakt er een foto van en meldt zijn collega’s dat het met hun support opgelost is. Op het eind van de dag vult Erik een case-formulier in met het probleem, de foto’s, de oplossing en een vermelding van wat hij hiervan heeft geleerd. Het maken van zo’n case en de leerreflectie gebeurt enkele ke-ren per maand en komt ook ieder kwartaal aan de orde in het reflectiegesprek dat hij met zijn servicemanager heeft over de manier waarop hij zich ontwikkelt, zijn kansen binnen het be-drijf en een eventuele beloning. Leren en werken worden zo één geheel.

Groei van online leercommunities Volgens IG&H (http://www.slideshare.net/temminka1/online-community-nl) is het aantal deelnemers van online leercommu-nities de afgelopen drie jaar verdubbeld. 71% Procent van de gebruikers van communities, vinden de communities zeer be-langrijk. Een voorbeeld van een snelgroeiende online leercom-munity is LinkedIn. LinkedIn had begin 2008 ruim een half mil-joen Nederlandse leden, april 2011 was dit aantal gegroeid naar 2,4 miljoen (Elsevier, april 2011). Een online leercommunitie faciliteert het delen van ideeën, ge-dachten en informatie door haar verschillende gebruikers. De gebruikers van een online leercommunitie kunnen informatie aan elkaar voorleggen, vragen aan elkaar stellen, halfproducten en demo’s aan elkaar laten zien. Daarnaast kunnen ervaringen makkelijk worden gedeeld en kunnen ideeën en concepten een-voudig worden voorgelegd aan bran-chegenoten, gelijkgestemden of geïn-teresseerden. Door het leggen van verbindingen met anderen en ander-mans ideeën, meningen, etc. kan

op een toegankelijke manier contact gelegd worden met collega’s en andere mensen over de hele wereld.

De mogelijkheden nemen toe Uit recent overleg met directeuren en docenten van drie hoge-scholen blijkt dat de mogelijkheden die online leercommunities te bieden hebben toenemen. Deze mogelijkheden hebben onder andere betrekking op de toegankelijkheid van informatie, leren van en met elkaar en de mogelijkheid die geboden wordt om een leven lang te leren. Met name voor mensen die zich naast hun drukke (fulltime) baan nog willen ontwikkelen en willen leren kunnen online leercommunities uitermate geschikt zijn. Mede hierdoor kan de werkomgeving geïntegreerd worden in de leer-omgeving. Alledaagse werksituaties kunnen als casus worden ingebracht en door studiegenoten, collega’s of begeleiders van input voorzien worden. Een voorbeeld hiervan zien we terug bij een parttime opleiding tot wijkwerker (naast een fulltime baan). De deelnemers van deze opleiding zijn zeer divers. De leeftijd varieert van begin 20 tot eind 50 jaar, de geografische spreiding bedraagt meer dan 100 kilometer en de nationaliteiten zijn di-vers. Vanwege de fulltime baan en de grote geografische afstand tussen de deelnemers is binnen dit opleidingstraject gekozen, om gebruik te maken van een online leercommunitie. Daar waar de deelnemers bij aanvang nogal sceptisch tegen de inzet van ICT aankeken, was deze scepsis binnen twee weken volledig verdwe-nen. De online leercommunitie werd als zeer makkelijk en handig ervaren. Doordat er op elk gewenst moment en op elke plaats een vraag gesteld kon worden, antwoorden in te zien waren en benodigde informatie beschikbaar en bereikbaar was. De drempel om te communiceren werd bovendien als laag ervaren. Tot slot In dit artikel stel ik dat Nederland een kennismaatschappij heeft. Dat de halfwaardetijd van kennis in een rap tempo korter wordt en dat werken en leren een sociaal proces is. In deze situatie kun-nen online leercommunities verbindingen tussen verschillende mensen en hun ideeën zeer goed faciliteren zodat er nieuwe ken-nis kan ontstaan. Daarnaast zie ik dat er 3 succesvoorwaarden zijn voor lerend werken met een online leercommunitie: ten eerste een duidelijke methode vanaf de start, ten tweede een online leercommunitie die deze methode naadloos ondersteunt en tot slot een beloningsbeleid voor de deelnemers. Bronnen:

Baeten, J.J.M. (2009) Virtual Action Learning. Citowoz Breda

Baeten, J.J.M. (2009) E-learning in 3 golven. Opleiding & Ontwikkeling 04/09

Bolhuis, S. (1995). Leren en veranderen bij volwassenen. Bussum: Coutinho.

Jenkins, H, Clinton, K, Purushotma, R, Robison, A, Weigel, M, (2009). Con-

fronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education for the 21st Century. The MacArthur Foundation, Chicago.

Simons, P.R.J. (2000). Lerend werken: tautologie of uitdaging? Opleiding en

Ontwikkeling 13(6), 7-11.

Weggemans, M. P. (2007) Leidinggeven aan professionals? Niet doen! Schie-dam: Scriptum.

Werkgroep Concurrentiekracht (2010). Nederland 2020: terug in de top 5.

Innovatieplatform

Stadionstraat 20 | 4815 NG Breda | T 076 5420364 | E info@cssbreda.nl | kvk 20155011 | btw nr NL 8208.49.066.B01 | Rabobank 1557.62.370