Onderzoeksvraag dyslexie: oorzaak en behandeling

Onderzoeksvragen Wat is de oorzaak van dyslexie? Hoe werkt logopedie in op dyslexie? Werk met enkel aan symptoombehandeling? Welke behandelingen / therapieën bestaan er (nog) voor dyslexie? Welke evolutie is haalbaar? Hoe kan je een ‘probleem’ aanpakken als je de oorzaak er niet van kent?

Competenties 5.1 en 5.2.

Onderzoeksplan Informatiebronnen

Auteur onbekend (9 september 2015). Nieuw onderzoek biedt

perspectieven voor behandelingen van dyslexie. Opgeroepen

op 21 mei 2016, van Knack:

www.knack.be/nieuws/gezondheid/nieuw-onderzoek-biedt-

perspectieven-voor-behandelingen-van-dyslexie/article-

normal-603933.html

Calliauw, I. (2005). Behandelingsvormen van dyslexie.

Tijdschrift VSVVO, 17de jaargang juni 2005, p.4-10.

CODE expertisecentrum Lessius (jaar uitgave onbekend).

Jongeren en volwassenen met dyslexie: moeilijkheden en tips

voor aanpak. Brochure. Antwerpen: Code expertisecentrum

Lessius.

De Ridder, K. (datum laatste update onbekend). Dyslexie.

Opgeroepen op 8 mei, van Logopedie Katrien:

www.logopediekatrien.be/dyslexie.html.

Gezondheid NV (03-11-2015). Dyslexie. Opgeroepen op 9 mei,

van Gezondheid:

www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=61.

Lezing van het Neuro-Visueel Centrum, getiteld ‘Dyslexie,

dyscalculie, taal- of rekenproblemen’ en die hierbij horende

brochure en informatiefiches.

Prodia. (2015). Criteria Specifieke leerstoornis volgens de DSM-

5. Geraadpleegd op 19 februari 2017, van

http://www.knack.be/nieuws/gezondheid/nieuw-onderzoek-biedt-perspectieven-voor-behandelingen-van-dyslexie/article-normal-603933.htmlhttp://www.knack.be/nieuws/gezondheid/nieuw-onderzoek-biedt-perspectieven-voor-behandelingen-van-dyslexie/article-normal-603933.htmlhttp://www.knack.be/nieuws/gezondheid/nieuw-onderzoek-biedt-perspectieven-voor-behandelingen-van-dyslexie/article-normal-603933.htmlhttp://www.logopediekatrien.be/dyslexie.htmlhttp://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=61

www.prodiagnostiek.be/materiaal/LW_Bijlage%20Criteria%20S

pecifieke%20Leerstoornis%20DSM5.pdf.

Van den Eynde, R. (2016). Hardnekkige lees-en spelproblemen.

Reader BNB zorgverbreding en remediërend leren. Antwerpen:

Karel de Grote Hogeschool.

Bron: Webmaster ‘Paul’. (datum laatste update onbekend). De

oorzaak van dyslexie. Opgeroepen op 26 mei 2017, van

Dyslexieweb: www.dyslexieweb.nl/dyslexie-informatie/de-

oorzaak-van-dyslexie.

Ondernomen acties i.f.v. de gewonnen informatie

Deze onderzoeksvraag beperkt zich tot het onderzoeken, lezen en

filteren van beschikbare informatie omtrent dyslexie om alzo een zo

duidelijk mogelijk beeld te krijgen van wat dyslexie is en welke

behandelingen ervoor bestaan. Aangezien men niet 100% weet wat

de oorzaak van dyslexie is, kan ik enkel uit de beschikbare

informatie de nodige afleidingen maken. De actie is dus het

verwerken van vele bronnen en hierover reflecteren.

Evaluatie Reflectie over de gewonnen informatie.

http://www.prodiagnostiek.be/materiaal/LW_Bijlage%20Criteria%20Specifieke%20Leerstoornis%20DSM5.pdfhttp://www.prodiagnostiek.be/materiaal/LW_Bijlage%20Criteria%20Specifieke%20Leerstoornis%20DSM5.pdf

Beginsituatie / aanzet van dit onderzoeksproject

Tijdens het volgen van het keuzevak ‘hardnekkige lees- en spelmoeilijkheden’, ben ik te weten

gekomen dat men tot op vandaag de dag niet exact weet wat dyslexie veroorzaakt. Er bestaan

verschillende theorieën en men is het wel eens over de kenmerken die dyslexie omvat.

Wanneer een leerling dus hardnekkige lees- of spelmoeilijkheden heeft en dyslexie vermoedt

wordt, gaat men het kind in kwestie testen op vooraf bepaalde kenmerk-criteria. In DSM-V

staat dyslexie dan ook omschreven als een geheel van kenmerken, maar geen echte definitie

van wat het is.

Toch worden leerlingen om de haverklap naar de logopedist gestuurd met hun lees- en

spelmoeilijkheden. Ik vraag me dan af: doet men enkel aan symptoombehandeling? In welke

mate is deze therapie relevant en behulpzaam? Hoe kan je een ‘probleem’ aanpakken als je

de oorzaak er niet van kent? Hoe werkt logopedie dan in op dyslexie? Zijn er nog andere

mogelijke behandelingen of therapieën?

De nadruk bij deze onderzoeksvraag ligt op het effectief inwerken op de oorzaak van dyslexie

en niet de vele gekende STICORDI-maatregelen.

Betrokken competenties en hun bereikte niveau

Competentie 5.1 bereid zijn zich voortdurend te informeren en bij te scholen met

betrekking tot de begeleiding van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften

o Ik voel me betrokken bij wat er in de samenleving gebeurt, benader dit kritisch en

vorm er een eigen mening over. Expert

o Ik stel me actief op de hoogte van en kijk genuanceerd naar maatschappelijke

thema’s. Expert

Competentie 5.2. bevragen, overleggen en voortdurend bijsturen van het eigen handelen

o Ik kijk vanuit een onderzoekende houding, dit binnen het team en binnen het

domein specifieke onderwijsbehoeften. Expert

o Ik ga op zoek naar relevante resultaten van praktijkgericht onderzoek en

wetenschappelijke literatuur om het eigen handelen te sturen. Expert

Onderzoeksplan: verwerken van informatiebronnen

Bron 1: lesnotities keuzevak hardnekkige lees- en spelproblemen Bron: Van den Eynde, R. (2016). Hardnekkige lees-en spelproblemen. Reader BNB zorgverbreding en

remediërend leren. Antwerpen: Karel de Grote Hogeschool.

Zie ook de bijlage ‘Verwerking lesnotities dyslexie’ waarbij ik alle relevante informatie in mijn lesnotities

gemarkeerd heb. Hieronder staat enkel samengevat wat ik hieruit meeneem voor mijn onderzoek.

Wat is dyslexie?

“Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het

aanleren en het vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau.”

Cognitief (speelt zich in de hersenen af). De 2 hersenhelften worden gebruikt om te

kunnen lezen en spellen. De transfer van informatie tussen de helften verloopt moeilijker

bij mensen met dyslexie.

Mensen met dyslexie hebben vaak een sterker ontwikkeld RH (gevoel voor patronen,

bewegingen, ruimtelijk en technisch inzicht, goed visueel voorstellen, … Bijv. goed

vormen/tekens/patronen herkennen (RH) maar niet kunnen koppelen aan het herkennen

van klanken (LH).

Men is er eigenlijk nog niet helemaal uit wat dyslexie juist is.

Levenslang, mensen met dyslexie kunnen niet automatiseren ookal oefenen ze veel.

Individu-gebonden (bij iedereen anders en dus een andere aanpak).

Biologisch (erfelijk, aangeboren, waarneembaar in de hersenen, jongens meer kans).

Klank-tekenkoppeling.

Gemiddelde termijn (kan pas zeggen dat het kind dyslexie heeft vanaf 9j.).

Oogbewegingen tijdens het lezen: fixeren vaak en gaan vaak terug.

Bron 2: DSM-V classificatieriteria dyslexie Bron: Prodia. (2015). Criteria Specifieke leerstoornis volgens de DSM-5. Geraadpleegd op 19 februari 2017, van

www.prodiagnostiek.be/materiaal/LW_Bijlage%20Criteria%20Specifieke%20Leerstoornis%20DSM5.pdf

A. Moeite met het aanleren en gebruiken van schoolse vaardigheden, zoals blijkt uit de persisterende aanwezigheid van minstens een van volgende symptomen gedurende minstens 6 maanden, ondanks interventie gericht op deze moeilijkheden:

1. Onnauwkeurig of langzaam en moeizaam lezen van woorden (leest bijvoorbeeld losse woorden fout of langzaam en aarzelend hardop voor, raadt vaak woorden, heeft problemen met het goed uitspreken van woorden).

2. Moeite om de betekenis te begrijpen van wat wordt gelezen (kan bijvoorbeeld de tekst correct lezen, maar begrijpt de volgorde, relaties, gevolgtrekkingen of diepere betekenis van het gelezene niet).

3. Moeite met spelling (voegt bijvoorbeeld klinkers en medeklinkers toe, laat ze weg, of vervangt ze).

4. Moeite om zich schriftelijk uit te drukken (maakt bijvoorbeeld in zinnen talloze grammaticale of interpunctiefouten; deelt de alinea’s slecht in; zijn of haar schriftelijke weergave van ideeën is niet helder).

5. Moeite met het zich eigen maken van gevoel voor en feiten rond getallen en berekeningen (begrijpt bijvoorbeeld getallen niet goed, begrijpt hun grootte en onderlinge relaties niet; telt op de vingers om getallen onder de 10 op te tellen in plaats van de rekenregels te gebruiken zoals leeftijdgenoten dat doen; raakt de draad kwijt in een berekening en wisselt van aanpak).

6. Moeite met cijfermatig redeneren (heeft bijvoorbeeld veel moeite met het toepassen van cijfermatige concepten, feiten of procedures om kwantitatieve problemen op te lossen).

B. De betreffende schoolse vaardigheden zijn substantieel en meetbaar slechter ontwikkeld dan gezien de kalenderleeftijd verwacht mag worden en hebben een significant negatieve invloed op de schoolresultaten en werkprestaties, of op de alledaagse activiteiten, wat wordt bevestigd door bij de betrokkene afgenomen gestandaardiseerde prestatietests en een volledig onderzoek. Bij mensen ouder dan 17 jaar kan het gestandaardiseerde onderzoek vervangen worden

C. De leerproblemen beginnen tijdens de schooljaren, maar worden soms pas echt manifest op het moment dat de betreffende schoolse vaardigheden zwaarder belast worden dan de betrokkene met zijn of haar beperkte vermogens aankan (zoals bij toetsen met een tijdslimiet; binnen een bepaalde tijd lezen of schrijven van lange, complexe teksten; in geval van een excessief zware studiebelasting).

D. De leerproblemen kunnen niet beter worden verklaard door verstandelijke beperkingen, niet-gecorrigeerde visus- of gehoorstoornissen, andere psychische of neurologische stoornissen, psychosociale tegenslagen, gebrekkige beheersing van de taal waarin het onderwijs gegeven wordt, of inadequaat onderricht.

Bron 3: brochure ‘Jongeren en volwassenen met dyslexie: moeilijkheden en tips voor aanpak’ van CODE Bron: CODE expertisecentrum Lessius (jaar uitgave onbekend). Jongeren en volwassenen met dyslexie:

moeilijkheden en tips voor aanpak. Brochure. Antwerpen: Code expertisecentrum Lessius.

Zie ook de bijlage ‘Jongvolwassenen met dyslexie brochure’ voor de gehele brochure. Hieronder staat enkel wat

ik hieruit meeneem voor mijn onderzoek.

Er is nog geen dyslexie-gen gevonden maar men weet dat het erfelijk is door de cijfers

die aangeven dat het in bepaalde families voorkomt.

De meeste onderzoekers vermoeden dat mensen met dyslexie een tekort in

fonologische vaardigheden vertonen (Vellutino et al., 2004). Dit betekent dat ze

moeilijkheden hebben met het doorzien van de klankstructuur van de taal en

moeilijkheden hebben om klankinformatie voor korte tijd op te slaan en op te halen

uit hun geheugen. Zo vinden ze het meestal moeilijk om de klanken in een woord te

manipuleren, zoals wanneer hen gevraagd wordt om de klanken in een woord om te

draaien (bv. om van plak ‘kalp’ te maken).

Remediëring: extra begeleiding richt zich op de lees- en spellingvaardigheden zelf.

Logopedisten en orthopedagogen zijn specialisten in remediërende instructie en

oefening voor mensen met dyslexie. Een volledige ‘genezing’ is niet mogelijk. Het

aanleren van compenserende strategieën en het toekennen van compenserende

maatregelen zijn dan ook minstens even belangrijk. Dit betekent echter niet dat

remediëring niet nuttig kan zijn op (jong)volwassen leeftijd. Het kan zeer nuttig zijn,

zeker als eerder geen remediëring werd gevolgd.

Andere behandelaars bieden alternatieve therapieën aan, zoals bijvoorbeeld training

van het links-rechts onderscheid. Deze therapieën beloven vaak een spectaculaire

verbetering of zelfs genezing, maar hebben in realiteit weinig effect op het lezen en

spellen zelf (Ghesquière et al., 2010).

De term “woordblind” wordt nog vaak gebruikt in relatie met dyslexie. Hierdoor wordt

gesuggereerd dat er problemen zouden zijn met het zien zelf. Dit is natuurlijk niet het

geval. Mensen met dyslexie zien even goed als anderen. Wel denken sommige

onderzoekers dat er problemen zijn met de visuele verwerking in de hersenen bij

dyslectici (Ghesquière et al., 2010).

Bedenking: volgens het onderzoekscentrum CODE heeft dyslexie niets te maken met het zicht

zelf maar met de verwerking ervan in de hersenen. Dit werpt een ander licht op de lezing van

het Neuro-Visueel Centrum waar men een ‘bril’ inzet als middel voor verbeterde

samenwerking tussen de ogen.

Bron 4: website ‘Logopedie Katrien’ artikel inzake dyslexie Bron: De Ridder, K. (datum laatste update onbekend). Dyslexie. Opgeroepen op 8 mei, van Logopedie Katrien:

www.logopediekatrien.be/dyslexie.html.

Zie ook de bijlage ‘Verwerking artikels dyslexie’ voor het gehele artikel. Hieronder staat enkel wat ik hieruit

meeneem voor mijn onderzoek.

Wat doet de logopedist (behandeling)?

De logopedist kijkt waar het fout loopt en oefent met het kind om deze hiaten in te vullen. De

oefeningen worden afgestemd op het niveau van het kind. Bij het technisch lezen gaat de

logopedist in eerste instantie na of het kind de auditieve basisvoorwaarden (rijmen, klanken

herkennen in verschillende posities in het woord, …) beheerst. Daarna worden de foneem-

grafeemkoppelingen gevisualiseerd. Het kind krijgt trucjes aangeleerd waardoor het de b/d,

ie/ei, eu/ui/uu minder makkelijk verwart. Vervolgens pakt de logopedist het spellend/radend

lezen aan. Het kind leert dan dat woorden uit woorddelen bestaan bv. medeklinkerclusters

zoals ‘bl- in blok’ of ‘-rst in worst’. Het kind leert ook voor- en achtervoegsels herkennen in

woorden waardoor ze een woord in de juiste leesboog plaatsen bv. ‘be-dien i.p.v. bed-ien’.

Daarna leert het kind verschillende woordklassen. Bij de spelling werkt de logopedist ook aan

de auditieve en visuele basisvoorwaarden en daarna aan de foneem-grafeemkoppeling. Eerst

komen woorden aan bod die je schrijft zoals je ze hoort. Daarna worden de regelwoorden

systematisch ingeoefend bv. d/t op het einde van een woord, open en gesloten lettergrepen,

… Als laatste leert het kind de woorden die onthouden moeten worden.

http://www.logopediekatrien.be/dyslexie.html

Bron 5: website ‘Gezondheid NV’, artikel inzake dyslexie Bron: Gezondheid NV (03-11-2015). Dyslexie. Opgeroepen op 9 mei, van Gezondheid:

http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=61.

Zie ook de bijlage ‘Verwerking artikels dyslexie’ voor het gehele artikel. Hieronder staat enkel wat ik hieruit

meeneem voor mijn onderzoek.

Het raadsel rond deze neurologische stoornis, die zowel lees- als schrijfproblemen

veroorzaakt, is intussen voldoende ontcijferd om een doeltreffende behandeling

mogelijk te maken.

Voor wat de neurobiologische component betreft, heeft men kunnen vaststellen dat

kinderen van dyslectische ouders meer risico lopen om zelf ook dyslexie te

ontwikkelen. Wetenschappers hebben ook de chromosomen kunnen lokaliseren die

een rol zouden spelen in het ontstaan van leesmoeilijkheden. Bovendien hebben

studies aangetoond dat deze chromosomen eveneens verantwoordelijk zijn voor auto-

immuunziekten zoals astma en allergie.

Waaruit bestaat nu precies de neurobiologische stoornis die dyslexie heet? Eerst en

vooral moet worden benadrukt dat het gaat om een slecht functioneren, en niet om

een soort hersenletsel. Meer bepaald zouden er teveel zenuwcellen aanwezig zijn,

omdat ze niet -zoals normaal het geval is- onder invloed van de testosteronproductie

werden geëlimineerd tijdens de vijfde of zesde maand van de zwangerschap.

Toch heeft dyslexie niet alleen te maken met aangeboren factoren. Onderzoekers zijn

het erover eens dat de centrale knoop bij dyslexie een probleem is met één van de

basiselementen van de taal, namelijk de fonologische module die een rol speelt bij de

productie van de klanken waaruit de taal is opgebouwd. Hierbij komen ook meer

cultureel gebonden elementen kijken, zoals het feit dat in onze taal a+u als één klank

au wordt uitgesproken.

Bij jonge kinderen kan een behandeling bij een logopedist al na 3 tot 4 maanden

goede resultaten geven. Er wordt dan gewerkt met zeer gestructureerde en

systematische oefeningen waarbij vooral wordt gewerkt rond het aspect "opbouw van

taal op basis van letterklanken". Zo moet een kind woorden leren splitsen,

gelijkaardige klanken samenbrengen, klanken verlengen om er een woord mee te

vormen, enz. Heel veel en bijna dagelijks lezen is nodig om de verworven inzichten in

praktijk om te zetten. Toch heeft een behandeling maar kans op slagen als er een

goede samenwerking bestaat tussen school (leerkracht), ouders en eventueel de

logopedist.

http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=61

Bron 6: artikel ‘behandelingsvormen van dyslexie’ uit VSVVO Bron: Calliauw, I. (2005). Behandelingsvormen van dyslexie. Tijdschrift VSVVO, 17de jaargang juni 2005, p.4-10.

Zie ook de bijlage ‘Verwerking artikels dyslexie’ voor het gehele artikel. Hieronder staat enkel wat ik hieruit

meeneem voor mijn onderzoek.

Dat de oorzaken multifactorieel zijn daar is vrijwel iedereen het over eens. In onze zoektocht

naar allerlei behandelingsvormen valt het op dat de behandeling van dyslexie sterk afhankelijk

is vanuit welke ooghoek ze bekeken wordt. Ondanks deze diversiteit onderscheiden we 2

grote groepen: de leergerichte behandeling en de niet-leergerichte behandeling.

De leergerichte behandeling is tegenwoordig geëvolueerd naar een behandeling die gericht is

op de kenmerken die in relatie staan met de mogelijke oorzaken / de kenmerken van dyslexie.

Alternatieve, niet-leergerichte behandelingsvormen zijn enkel gericht op het behandelen van

de oorzakelijke verbanden die wetenschappelijk (nog) niet bewezen zijn. Ze zijn niet gericht

op het behandelen van de kenmerken van dyslexie.

De Tomatis methode is gebaseerd op de theorie dat een slechte auditieve verwerking

de onderliggende oorzaak is van fonologische problemen bij personen met dyslexie.

Door allerlei psychosociale problemen kan een kind zich afsluiten voor taal waardoor

hij moeite ondervindt om bepaalde klanken te discrimineren. Kinderen kunnen dus

hun vaardigheid om bepaalde toonhoogtes te horen verliezen of ‘uitschakelen’.

Daardoor kunnen ze niet goed opnemen, begrijpen en interpreteren wat ze horen.

Hun taalontwikkeling en de relatie met hun omgeving wordt hierdoor gestoord.

Omwille van de functionele asymmetrie van de hersenen, is het doel van deze

methode het dominant maken van het rechter oor. Deze kuur bestaat uit het dagelijks

passief beluisteren van gefilterde muziek van Mozart en Gregoriaanse gezangen

(muziek met een hoge frequentie en een hoog ritme) alsook stemopnamen van hun

eigen moeder. Deze kuur moeten ze enkele weken volhouden en dit 2 uur per dag.

Functionele optometrie. Vanuit de vroegere benaming van dyslexie, met name

woordblindheid, komt het idee dat de oorzaak van lees-en spellingproblemen in de

visuele perceptie moet worden gezocht. De functionele optometrie heeft tot doel een

samenwerking te bekomen tussen beide hersenhelften, een goede oog-

handcoördinatie, een goede interzintuiglijke samenwerking en een efficiënt visueel

systeem. Dit doen ze door middel van training van de oogspieren,

oogbewegingsoefeningen, convergentieoefeningen (leren je beide ogen op hetzelfde

punt te richten) en lichttherapie.

De Irlen methode. Het Irlen syndroom (scotopic sensitivity syndrome) is een visueel-

perceptuele afwijking die lees-en leermoeilijkheden veroorzaakt. Het syndroom, dat

erfelijk gebonden is, wordt uitgelokt door schittering op de pagina, lichtsterkte, de

golflengte van het licht en de contrastwerking zwart/wit. De Irlen methode bestaat uit

het voorschrijven van Irlen filters. Dit zijn gekleurde brillenglazen die fungeren als

spectrumwijzigende filters die de tekst-en achtergrondvervormingen moeten

verminderen en het dieptezicht zouden moeten verbeteren.

De Van Gemerttherapie: deze behandelingsvorm combineert taaltherapie met het

voorschrijven van een aangepaste bril. Het uitgangspunt van de Van Gemerttherapie is

een foutieve beeldverwerking in de hersenen (visuele blokkade) waardoor de

taalverwerking niet vlot verloopt. Hij gaat dus uit van een relatie tussen dyslexie en

het niet goed functioneren van het oog. Door het voorschrijven van een aangepaste

bril worden de optische storingen weggenomen waarna een taalproject gestart wordt

die de taalvaardigheid zal vergroten. De brillenglazen kunnen sferisch (vergrotend of

verkleinend), cilindrisch ( rechtzettend) en/ of prismatisch (verschuivend) zijn.

Motorisch en sensomotorische therapieën:

o Kinesiologie: de kinesiologie heeft als doel de samenwerking tussen de beide

hersenhelften te verbeteren door middel van een combinatie van Westerse

behandelmethodes (chiropraxie, fysiotherapie, voedingsleer) en Oosterse

filosofie (meridiaanleer en acupunctuur).

o DDAT (dyslexia, dyspraxia and attention treatment): het evenwicht wordt

getraind.

o Brain Stimulation Method (BSM): leerproblemen worden veroorzaakt door het

niet goed functioneren van bepaalde delen van het centrale zenuwstelsel. De

verbindingen worden door oefeningen gestimuleerd.

Het beelddenken, bedacht door de Amerikaanse zakenman en dyslecticus Ron Davis,

gaat uit van de overtuiging dat dyslectici niet in taal maar in beelden denken. Het

denken in beelden zou bijgevolg het lezen en spellen in de weg staan. Dyslectici

kunnen immers moeilijk aan elke klank (foneem) een beeld (grafeem) koppelen en

geraken daardoor gedesoriënteerd waardoor zij het beeld (letter) in alle richtingen

draaien. Hoe meer het kind moeite heeft met verbaal denken, des te meer het

uitblinkt in beelddenken. De behandeling van Davis is gericht op het terug

georiënteerd geraken. Dit gebeurt door het vinden van een punt net boven het hoofd

dat ‘mind’s eye’ wordt genoemd. Daardoor krijg je de beheersing over je eigen

waarnemingen terug. Vervolgens wordt geleerd hoe je je eigen beelden kunt maken

bij symbolen en abstracte begrippen door ze te kneden in klei. Vooral abstracte

woorden (vb. lidwoorden waarbij geen beeld kan worden opgeroepen), de

zogenaamde ‘ triggerwoorden’, worden op die manier ‘ doorleefd’.

Voedingssupplementen: volgens sommige onderzoekers zou dyslexie veroorzaakt

worden door een gebrek aan specifieke, essentiële bouw- en voedingsstoffen.

Bron 7: website Knack, artikel ‘Nieuw onderzoek biedt perspectieven voor behandelingen van dyslexie’ Bron: Auteur onbekend (9 september 2015). Nieuw onderzoek biedt perspectieven voor behandelingen van

dyslexie. Opgeroepen op 21 mei 2016, van Knack: www.knack.be/nieuws/gezondheid/nieuw-onderzoek-biedt-

perspectieven-voor-behandelingen-van-dyslexie/article-normal-603933.html

Zie ook de bijlage ‘Verwerking artikels dyslexie’ voor het gehele artikel. Hieronder staat enkel wat ik hieruit

meeneem voor mijn onderzoek.

‘Volwassenen met dyslexie ervaren vooral problemen met het kort onthouden en met

het aanleren van de volgorde van de elementen in een reeks, bijvoorbeeld de

volgorde van de letters in een woord BAR versus BRA, of de volgorde van de cijfers in

een telefoonnummer', aldus Bogaerts. 'Doordat zij de volgorde van letters of klanken

vaker omwisselen worden woorden vooral minder snel en minder goed geleerd, wat

dan uiteindelijk leidt tot traag en minder accuraat lezen. De problemen met het

geheugen voor volgorde verklaren ook waarom mensen met dyslexie ook buiten het

domein van taal problemen ervaren, zoals problemen met het leren van een reeks

noten op een piano.'

In een studie werden vervolgens een honderdtal lagereschoolkinderen langdurig

gevolgd van bij de start van het eerste leerjaar. 'Kinderen die later zwakke lezers, of

zelfs dyslectici, bleken te zijn, hadden bij de start van het schooljaar al problemen met

het leren van reeksen.'

Louisa Bogaerts wijst erop dat het onderzoek aantoont dat dyslexie niet enkel te

wijten is aan een gebrekkig begrip van het verband tussen letters en klanken, wat lang

gedacht werd. 'Dit biedt perspectieven voor toekomstige behandelingen van dyslexie.'

Bron 8: website Dyslexieweb, artikel ‘De oorzaak van dyslexie’ Bron: Webmaster ‘Paul’. (datum laatste update onbekend). De oorzaak van dyslexie. Opgeroepen op 26 mei

2017, van Dyslexieweb: www.dyslexieweb.nl/dyslexie-informatie/de-oorzaak-van-dyslexie

Zie ook de bijlage ‘Verwerking artikels dyslexie’ voor het gehele artikel. Hieronder staat enkel wat ik hieruit

meeneem voor mijn onderzoek.

Bij de meest recente onderzoeken werd gebruik gemaakt van MRI- en PETscans om de

oorzaak in kaart te brengen. MRI-scan-onderzoek toonde aan dat de hersenen bij de

proefpersonen zonder dyslexie dit verschil direct konden onderscheiden, maar dat dit

niet gebeurde in de hersenen van de personen met dyslexie. Bij PET-scan-onderzoek:

werd duidelijk dat bij het leren lezen een kind voornamelijk veel hersenactiviteit

vertoont aan de rechterzijde van de hersenen. Een vergevorderde lezer vertoont juist

weer voornamelijk hersenactiviteit aan de linkerzijde van de hersenen.

Dyslectische kinderen gebruiken de linkerkant van hun hersenen wel, maar blijven hun

rechterzijde zes keer heftiger gebruiken dan een kind zonder dyslexie. En dat is

opvallend, want de taalcentra bevinden zich juist aan de linkerkant van ons brein en

zouden voor een vlot verloop dan ook het meest gebruikt moeten worden. Dit kan

overigens ook verklaren waarom dyslectische mensen sneller vermoeid raken bij

schrijven en lezen en taal leren.

Onderzoekers ontdekten ook dat er een afwijking in de hersenstam waarneembaar is

bij mensen met dyslexie: zij hebben moeite met het filteren van deze geluiden. Er

komt zoveel informatie binnen, dat het veel meer moeite kost te blijven concentreren

op enkel de relevante (belangrijke) informatie.

Oogbewegingen: wie wel eens heeft gekeken naar de ogen van een persoon die zit te

lezen, zal hebben opgemerkt dat de ogen zich op unieke wijze bewegen. Ze springen

met kleine schokjes door een tekst heen. Uit onderzoek blijkt dat de oogbewegingen

van mensen met dyslexie niet zo effectief verlopen als bij niet-dyslectici. Vooral

dyslectische kinderen die de grootste problemen hebben met het overslaan van

regels, woorden en zinnen overslaan en gaten laten vallen bij het voorlezen blijken

afwijkende oogbewegingen te maken. Hun bewegingen zijn ‘grover’, ze maken grotere

sprongen terwijl ze beter kleinere stapjes zouden kunnen maken. Fysische training van

de oogbewegingen lijkt geen verbetering te geven.

Testosteron speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van een foetus (ongeboren

baby) in de 25eweek van de zwangerschap. In deze week worden ook de taalcentra in

de hersenen gevormd. Een laatste aanwijzing is dat de hoeveelheid testosteron die op

dat moment vrijkomt, erfelijk bepaald is: dyslexie is ook erfelijk. Uit de onderzoeken is

gebleken dat als één ouder van een kind dyslexie heeft, de kans dat het kind dyslexie

heeft 40 tot 50% is. Als beide ouders dyslexie hebben, is de kans circa 80% dat het

kind dyslexie heeft.

Een andere interessante suggestie is of de moeilijkheid van een taal zelf dyslexie kan

‘uitlokken’. Helaas konden hierover alleen gegevens over de Engelse taal gevonden

worden, dus passende informatie over onze taal is helaas niet te geven. Desondanks is

de informatie over de Engelse taal wel boeiend om in dit artikel mee te nemen. Deze

hinderlijke taaluitzonderingen die stuk voor stuk geleerd moeten worden, lijkt ervoor

te zorgen dat er in Engelstalige gebieden tot wel twee keer meer mensen met dyslexie

voorkomen dan in anderstalige landen. Onderzoeken tonen dat ook aan dat

dyslectische Italianen beter hun eigen taal lezen dan dat Engelse lezers hun eigen taal

lezen, terwijl ze wel dezelfde scores hebben in standaard onderzoeken en dezelfde

afwijkingen vertonen in PET-scans. Het is zelfs zo dat heel veel Italianen er prima in

slagen om hun dyslexie volledig te negeren, terwijl zij op grote problemen zouden

stuiten als ze in een land met een veel moeilijkere taal waren opgegroeid!

Zoals duidelijk moge zijn, is er over de oorzaak van dyslexie veel te zeggen. Onze eigen

ervaring leert dat de hersenafwijking de meest plausibele oorzaak is voor dyslexie, waarbij de

rechterhelft van de hersenen veel actiever is dan de linkerhelft, terwijl ons taalcentrum zich

aan de linkerzijde bevindt. Dat oogbewegingen een rol spelen met de moeite met lezen, is

ook kloppend gebleken. Of en welke rol het hormoon testosteron hierbij speelt, is nog weinig

over te zeggen omdat hier nog niet al te veel informatie over beschikbaar is.

Het verhaal van de verkeerde basis, dat hier tegenin gaat, heeft een juist argument maar trekt

de verkeerde conclusie. De basis is bij dyslectische kinderen vaak niet sterk, maar dit is niet de

schuld van de ouders of het onderwijs! Anders zouden er toch echt hele klassen met

dyslectische kinderen moeten zijn, terwijl de verhouding juist heel gelijk is over het hele land

met een à twee kinderen per klas. Bij een methode of training van een kind (of volwassene)

met dyslexie, is het wel verstandig om helemaal bij de basis te beginnen, omdat deze anders

opgeslagen moet worden dan bij andere kinderen. Maar dit is slechts een bijkomend aspect

en niet de oorzaak.

Verder geloven we niet dat gehoorproblemen écht dyslexie veroorzaken: het kan wél leiden

tot dyslexieachtige problemen. Hulpmiddelen en behandelmethodes gericht op dyslexie

zullen hierbij waarschijnlijk succes boeken, maar de verwerking van taal in de hersenen is

anders dan bij iemand met ‘aangeboren dyslexie’.

Dat taal een rol speelt bij de uiting van dyslexie, is eveneens zeer aannemelijk. Maar dit geeft

enkel aan hoeveel (of hoe weinig) last mensen hebben bij het lezen, schrijven en verwerken

van een taal en niet in hoeverre dyslexie hierdoor veroorzaakt wordt.

Bron 9: lezing ‘Dyslexie, dyscalculie, taal- of rekenproblemen’ Lezing van het Neuro-Visueel Centrum, getiteld ‘Dyslexie, dyscalculie, taal- of rekenproblemen’ en die hierbij

horende brochure en informatiefiches.

Zie ook de bijlage ‘Verwerking informatiefiche lezing dyslexie, dyscalculie, lees- of rekenproblemen’ waarbij ik

alle relevante informatie uit de informatiefiche gemarkeerd heb. Hieronder staat enkel samengevat wat ik

hieruit meeneem voor mijn onderzoek.

Zie ook de bijlage ‘Notities lezing dyslexie, dyscalculie, lees- of rekenproblemen’. Waar ik hieruit meeneem voor

mijn onderzoek, staat tevens in onderstaande tekst.

Dyslexie is geen defect in de hersenen, mensen met dyslexie zijn gewoon beelddenkers

i.p.v. taaldenkers. Ze hebben een sterk ontwikkelde rechterhersenhelft.

Voorbeeld: er zijn woorden die je makkelijk kan voorstellen in beelden (voorwerpen)

maar er zijn ook woorden die je jezelf niet kan voorstellen zoals het, de, een, …

Bovendien koppelen ze de vorm van een letter (visuele aspect van de klank) niet aan de

klank van de letter.

Mensen met dyslexie hebben geen automatisering, ze koppelen beeld niet aan klank

(geen klankbeeld). Ze schrijven telkens de klank, niet het klankbeeld, waardoor ze ook

geen woordbeeld ontwikkelen en fonetisch schrijven. Bijv. het woord ‘zwemmen’ van

het bord overschrijven: ze lezen ‘zwemmen’ en horen dit woord in hun hoofd in plaats

van het te zien. Wanneer ze het dan op hun blad willen schrijven, schrijven ze wat ze

horen ‘zwemen’.

Veel dyslectici hebben visuele problemen. Het gaat niet om slecht zicht (geen bril op

sterkte nodig) maar veel inspanning moeten doen om overzicht te bewaren tijdens het

waarnemen. De oorzaak hiervan is een slechtere samenwerking tussen de 2 ogen

(oneven stand) waardoor de concentratie en ruimtelijke oriëntatie nadelig beïnvloedt

wordt.

Neuro-visuele behandelmethode = enerzijds correctie van de ogen, anderzijds leren

automatiseren, leren woordbeelden te zien.

Persoonlijke bedenkingen na deze lezing

Aangezien men de exacte oorzaak van dyslexie niet kent, kan je dan wel veralgemenen

dat alle mensen met dyslexie sterker zijn in het beelddenken?

Ik vind het vreemd dat zgn. 99% van deze kinderen een bril nodig heeft omdat de

samenwerking tussen de 2 ogen niet goed zou zijn. Dit feit op zich zou nog niet zo

vreemd zijn, maar dat dit niet breder gekend is wél.

Op de correctie van de ogen na, is de therapie zelf volgens mij zeer gelijkend op

logopedie, namelijk woordbeeld trachten ontwikkelen.

Ofwel zijn het pioniers, ofwel zijn het bedriegers, ik ben er niet uit.

Evaluatie: reflectie

Het is duidelijk dat men er nog niet 100% uit is wat de oorzaak van dyslexie is en er veel

plausibele theorieën en daarbij horende therapieën zijn. Wat mij het meest aanneembaar

lijkt, is dat het inderdaad om een storing in de hersenen gaat waardoor het koppelen van

klank en klankbeeld verstoord is. Eventuele secundaire oog-problemen sluit ik hierbij niet uit

maar zie ik voorlopig niet als dé oorzaak.