onderzoek exit wethouders - binnenlandsbestuur.nl · gehele project door te lichten. Die commis-sie...

8 januari 2010 | Binnenlands Bestuur Binnenlands Bestuur | 8 januari 2010 27

Voor wethouders was het afgelopen jaar geen feest. Net als in 2008 moesten er zo’n 180 wet-houders tijdelijk of definitief afhaken, zo blijkt uit het jaarlijkse wethoudersonderzoek van Binnen-lands Bestuur. Iets meer dan de helft vertrok na

politieke problemen. Sommigen komen na het drukke en intensieve bestuurswerk in een zwart gat. Hoe gaan ze daarmee om? Het wethouderschap is geen zaak voor voorzich-tige mensen.

rouw > Na het aftreden. Hoe kom je eroverheen?

onderzoek > Vertrokken in 2009 na een politiek conflict: de complete lijst

onderzoekexit wethouders

027_BB01_SPE_CVR 27 05-01-2010 17:16:39

28 8 januari 2010 | Binnenlands Bestuur Binnenlands Bestuur | 8 januari 2010

AFGETREDEN | ZWART GAT

Na de val

Dat het een hard vak is, wisten ze allemaal. Toch kwam de afrekening voor de meesten hard aan. Zo ben je wethouder, in het centrum van de macht. Zo ben je niks meer. Hoe komen gevallen wethouders over het verlies heen? ‘Je gaat door een rouwproces.’ Jos MoeRkAMp

‘Natuurlijk beland je in een zwart gat.’ Hoewel Tjeerd Herrema (PvdA) op 19 fe-bruari 2009 zelf zijn conclusies trok en aftrad als wethouder van Amsterdam, is 2009 ook hem niet in de koude kleren gaan zitten. ‘Ik was op een hogesnelheids-trein gestapt en sprong er opeens uit. Waar was ik? Van het ene op het andere moment ben je uit het centrum van de po-litieke macht geslingerd. De dynamiek die daar heerst, ben je opeens kwijt. Dat is niet gemakkelijk.’Voor Ben de Vries (VVD), oud-wethouder van Pijnacker-Nootdorp, kwam zijn ge-dwongen aftreden op 12 januari 2009 als een mokerslag. ‘Van de eerste maanden na mijn vertrek weet ik vrijwel niets meer. Al-leen dankzij mijn agenda kan ik terugzien wat ik zoal heb gedaan in die periode. Het is een diepe put waarin je belandt.’Tymon de Weger (ChristenUnie), gewezen wethouder van Utrecht, zegt niet in een zwart gat te zijn beland nadat hij op 28 maart zijn biezen kon pakken. Maar de manier waarop dat ging, kwalificeert hij wel als ‘onmenselijk’. ‘Zo behoor je als werkgever – de gemeenteraad – niet met mensen om te gaan.’Alleen Tilly Zwartepoorte (VVD), tot 1 juni 2009 wethouder van Voorburg, heeft nergens last van. ‘Ik heb veel geleerd en veel bereikt’, zegt Zwartepoorte. Toen de minnen het van de plussen wonnen, ben ik opgestapt. Daarna heb ik hartverwar-mend afscheid genomen. Ik kijk met ple-

zier terug op mijn wethouderschap.’Allen zeggen hun afscheid wel te hebben zien aankomen. ‘Dingen bouwen op’, con-stateert Zwartepoorte. ‘Er kwam een mo-ment dat ik meerdere keren per week thuiskwam met een gatverdamme-gevoel. Dan weet je dat het tijd is om de balans op te maken.’ Herrema wist bij zijn aan-treden al dat hij grote risico’s liep. ‘Dat heb ik destijds ook tegen Lodewijk As-

scher (nu wethouder, destijds fractievoor-zitter van de PvdA) gezegd: houd er reke-ning mee dat ik met dit dossier de kans loop dat ik de eindstreep niet haal.’De Vries zegt dat hem al vrij snel duidelijk werd dat er van alles speelde, ‘vooral on-derhuids’. ‘Veel persoonlijke kwesties uit het verleden en van binnen het vertrouw-de politieke circuit. Ik behoorde niet tot de vertrouwde bestuurlijke elite en ver-

Tilly Zwartepoorte (VVD) was directeur Kli-

maatverandering en Industrie bij het minis-

terie van VROM toen ze in 2004 tussentijds

werd gevraagd voor het wethouderschap in

Voorburg. Op 1 mei 2009 diende ze haar ont-

Tilly ZWARTepooRTeslag in, omdat ze zich niet meer kon vinden

in de standpunten van haar eigen partij. Ze

kon per 1 juni terugkeren bij het ministerie,

waar ze momenteel werkt voor de directie

Duurzaam Produceren.

seRG

e li

GTe

nb

eRG

028-031_BB01_SPE01_Na_val 28 05-01-2010 18:44:48


AFGETREDEN

stoorde het wereldje een beetje. Dan weet je dat het zomaar gebeurd kan zijn.’ Het moment zelf kwam wel abrupt. ‘Tijdens de raad kreeg ik één minuut het woord. Daarna werd een motie van wantrouwen aangenomen en kon ik vertrekken. Ik voelde een enorme onmacht. Je kunt je niet verdedigen.’De Weger was twaalf jaar raadslid in En-schede, ook ten tijde van de vuurwer-kramp, en daarna wethouder in dezelfde gemeente. Hij heeft het drama van het vertrek zich meerdere malen zien voltrek-ken. ‘Ik had er bij mijn komst naar Utrecht al rekening mee gehouden dat dit, met zo’n lastige portefeuille, kon gebeuren. Dus toen GroenLinks uit het Utrechtse col-lege stapte en de coalitie de steun had van een minderheid in de raad, wist ik wel dat er koppen moesten rollen. Omdat de raad al een tijdje bezig was om mij het functio-neren moeilijker te maken, voelde ik wel aan dat er een motie van wantrouwen in de lucht hing.’

Hoewel elke vertrokken wethouder het verlies op zijn of haar eigen manier ver-werkt, is er wel een patroon te ontdekken. Eerst afstand nemen, dan de vraag of het ook anders had kunnen lopen en vervol-gens de stap naar een nieuwe fase in het leven. Herrema ging in de eerste maanden uitslapen, klussen in huis en de banden met zijn zwaar verwaarloosde vrienden- en familiekring aanhalen. De Vries las een oud studieboek over ‘de psychologie van rouwverwerking’, ging fietsen, wandelen en deed achterstallige klussen. De Weger

ging met vakantie, deed eveneens huiselij-ke klusjes en maakte een familiestam-boom. Hij had al wel bedacht hoe hij een ‘cold turkey’ kon vermijden. ‘Ik wist dat ik niet van het ene op het andere moment moest verdwijnen. Daar kun je depressief van worden. Direct na mijn aftreden ben ik daarom mijn partij gaan helpen zoeken naar een vervanger. In plaats van te zitten treuren, was ik reparerend bezig. Dat heeft me goed gedaan. Het was om de eerste klap op te vangen.’

Onvermijdelijk Na de eerste klap volgt de analyse: wat is er precies gebeurd? Had het anders ge-kund? ‘Natuurlijk komen die vragen’, zegt De Weger. ‘Achteraf had ik dingen mis-schien anders kunnen doen. Maar ik ben ervan overtuigd dat het de oppositie niet echt had tegengehouden.’ Herrema, die opstapte nadat een nieuwe overschrijding van het budget voor de Noord-Zuidlijn aan het licht kwam, had achteraf gezien graag in een eerder stadi-um een externe commissie gehad om het gehele project door te lichten. Die commis-

sie kwam er (commissie-Veerman), maar pas na zijn vertrek. ‘Eerder had ook niet gekund’, vindt Herrema. ‘Bij mijn aantre-den lag er net een onderzoeksrapport van de commissie-Sorgdrager, ingesteld op ini-tiatief van de raad. Ik had moeilijk tegen de raad kunnen zeggen: “leuk jullie onder-zoek, maar als college gaan wij ons eigen onderzoek doen”. Dan was mijn verhou-ding met de raad meteen in een ander daglicht komen te staan.’Herrema denkt dat hij zijn vertrek had kunnen voorkomen, maar wilde dat niet. ‘De raad was blij eindelijk een wethouder te treffen die realistisch naar het project keek en die verantwoordelijkheid nam. Ik wilde dat van mijn aftreden een politiek zuiverende werking uitging. Iemand moet verantwoordelijkheid nemen voor een lang proces van fouten, dat de geloofwaardig-heid van politiek en bestuur aantast.’ De vraag is of wethouders niet beter voor-

serg

e li

gte

nb

erg

Ben de Vries (VVD) zat 8 jaar in de raad van

Nootdorp, verdween daarna 6 jaar uit beeld

en keerde op 1 juli 2008 terug als wethou-

der. Zijn partij steunde een motie van wan-

trouwen tegen CDA-wethouder Van de Kraan,

die verantwoordelijk werd gehouden voor

het verlies van 12 miljoen euro aan de IJs-

landse bank Landsbanki. De motie haalde

het net niet, waarna niet Van de Kraan maar

De Vries uit het college werd gewipt.

De oud-wethouder werkt nu één dag per week

voor een ICT-bedrijf en bereidt zijn terugkeer

in de politiek voor.

ben de Vries

‘Nu vindt direct een afrekening plaats’

028-031_BB01_SPE01_Na_val 29 05-01-2010 18:44:51


AFGETREDEN

bereid moeten zijn op een voortijdig vertrek. Uit onderzoek van maart van het afgelopen jaar blijkt dat wethouders daar nauwelijks mee bezig zijn. Zwartepoorte meent dat wethouders realistischer naar hun positie moeten kijken. Dat voorkomt ‘de klap’. ‘Ik zie heel veel gedreven wethouders en je hoort mij niet zeggen dat het een stelletje egotrippers is. Maar het besef dat de macht aan het ambt kleeft en niet aan de persoon, dat verliest menigeen uit het oog. Met een afrekening houden ze nauwelijks rekening.’Daarnaast denkt Zwartepoorte dat meer wethouders aan intervisie zouden moeten doen. ‘Het is een eenzaam vak. Je hebt maar weinig mogelijkheden om in een veilige omgeving met iemand te sparren. Intervisie met collega’s uit andere gemeenten kan een goede manier zijn om met beide benen op de grond te blijven.’Herrema vindt dat gemeenten verplicht moeten worden om iets te doen aan de employability van wethouders. ‘Ik vind dat wethouders recht hebben op loopbaanbegeleiding’, zegt Herrema. ‘Doordat die ontbreekt, beperk je de potentiele kring van bestuurders tot mensen die vaak al voor de overheid werken en een terugkeerregeling hebben. Dat leidt tot een tamelijk incestueus circuit van ambtenaren die wethouder worden en vice versa.’

WaarschuwingenDe Weger denkt dat geïnvesteerd moet worden in het voorkomen van (gedwongen) uitstroom. ‘Ik heb in het bedrijfsleven gewerkt en daar gaat men behoorlijk zorgvuldig om met ontslag. Je moet een goed dossier opbouwen voordat iemand wegens disfunctioneren de laan kan worden uitgestuurd. Zoiets behoort er ook voor wethouders te zijn’, stelt De Weger. ‘Ik had hier wel functioneringsgesprekken met het bestuur van mijn lokale partijafdeling, maar niet met de raad. Dat zou wel moeten. In gesprekken met een vertrouwelijke commissie kan de verhouding met de raad aan de orde komen en kan de raad

Tjeerd Herrema (PvdA) was eerder bestuur-

der in het Amsterdamse stadsdeel Zeeburg

en werd in 2006 wethouder Verkeer en Ver-

voer. Hij bood in februari zijn ontslag aan,

nadat een overschrijding van 290 miljoen

euro op de aanleg van de Noord-Zuidlijn be-

Tjeerd Herrema

Tymon de Weger

kend werd. Het was de zoveelste tegenslag,

die voor Herrema de deur dichtdeed. Her-

rema werkt als zelfstandige drie dagen per

week voor het ministerie van Economische

Zaken. Daarnaast is hij onder meer com-

missaris bij woningcorporatie Rochdale.

Tymon de Weger (ChristenUnie) zat 12 jaar

in de raad van Enschede en was 4 jaar wet-

houder in dezelfde stad. In 2006 werd hij

verkeerswethouder van Utrecht. Zijn Actie-

plan Luchtkwaliteit leidde tot het vertrek

van twee GroenLinks-wethouders. Daarna

stemde de oppositie, versterkt door Groen-

Links, De Weger weg. Hij zou te hard van

stapel zijn gelopen met zijn Actieplan Lucht-

kwaliteit, door er mee naar minister Cramer

te gaan voordat de raad zich kon uitspre-

ken. Het Actieplan werd op 3 december als-

nog door de raad aangenomen. De Weger is

nu wethouder in Breukelen.

klaa

s fo

pma

/ H

.H.

jac

o k

lam

er /

H.H

.

‘Een incestueus circuit van bestuurders’

eventuele tekortkomingen of irritaties uitspreken. Ik vind dat een wethouder op die manier een aantal waarschuwingen moet kunnen krijgen. Nu vindt er direct een af rekening plaats.’ Tegelijkertijd vindt De Weger dat raadsleden zich moeten realiseren wat het doel is van het heenzenden van wethouders. ‘De bedoeling is dat de overheid er beter van gaat functioneren. Eerst onderzoekt de raad wat de oor

zaken van het falen zijn, daarna volgt de zweepslag van de democratie: de verantwoordelijke vertrekt om het apparaat beter te laten functioneren. Dit besef lijkt zoek. Het wegsturen van wethouders is een politieke afrekening geworden, in plaats van een poging om van gemaakte fouten te leren. Gevolg is juist dat het ambtelijk apparaat verkrampt raakt en niet begrijpt waar de raad mee bezig is.’ <

028-031_BB01_SPE01_Na_val 31 05-01-2010 18:44:55


ONDERZOEK | GEVALLEN WETHOUDERS

De Lijst

In 2009 stopten 179 wethouders. 92 bestuuders stapten op na een politieke vertrouwensbreuk. HENk BOUWmANS

AmsterdamTjeerd Herrema (PvdA) wil niet langer verantwoordelijk zijn voor de oplopende overschijdingen bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn. Hij treedt af. Opvolger: Hans Gerson (PvdA).

ArnhemRita Weeda (PvdA) neemt ontslag van-wege de gebrekkige informatie aan de raad over de financiën van de Sonsbeek-tentoontstelling 2008. Zij verzuimt de raad in te lichten over de budgetverho-ging voor de beeldententoonstelling van 3,5 naar 4,6 miljoen euro. Er is geen opvolger.

BedumStoffer Jan Haan (ChristenUnie) stapt op nadat hij voor de derde keer in op-spraak komt omdat hij illegalen liet wwerken op zijn agrarisch bedrijf. Haan erkent dat dit slecht is voor Bedum en voor het bestuur.

Bergen op ZoomArnold Hagenaars (PvdA) treedt af na verhoging van de onroerendzaakbelas-ting (ozb). Hagenaars overleeft een mo-tie van wantrouwen, maar stapt toch op omdat hij naar zijn zeggen geen zin heeft in verdere ‘straatgevechten’.

Bergen NHJan Stam (PvdA) stapt op vanwege een forse budgetoverschrijding van de struc-tuurvisie over de toekomst van Bergen en de daarvoor te houden landschapsconfe-rentie. Er was 150 duizend euro uitgetrok-ken, dat liep op naar 270 duizend euro en uiteindelijk werd het zeker 370 duizend euro. ‘We hadden financieel beter moeten plannen en het budget beter moeten bewa-ken’, aldus een schuldbewuste wethouder.

BoarnsterhimOnverwachte miljoenentegenvallers luiden de val in van het voltallige college dat eer-der beloofde financieel orde op zaken te stellen. De drie wethouders Daan van der

Meulen (CDA), Anne Jochum de Vries (PvdA) en Mieke Minkes (PvdA) en burge-meester Ella Schadd-de Boer (PvdA) rui-men het veld. Er komt een zakencollege met als waarnemend burgemeester Ton Baas (VVD) en drie wethouders van buiten.

BredaAndré Adank (CDA) biedt zijn ontslag aan nadat hij het vertrouwen van de CDA-frac-tie heeft verloren. Adank houdt vast aan gemaakte coalitieafspraken voor een eve-nementenhal op de Bavelse Berg, terwijl de gemeenteraad de stekker uit het plan trekt.

BreukelenGerjet Wisse (PvdA) stapt op nadat de raad

De meest spraakmakende wethoudersaffaire

was het opstappen van de wethouders Peter

Pustjens (CDA) en Jo Verheesen (Lijst Samen-

werking) in Echt-Susteren vanwege de sinter-

klaasaffaire. Beide wethouders besteedden

een fors deel van het Essent-dividend van 750

duizend euro aan bevriende lokale organisa-

ties zonder toestemming van de raad. De Twee-

de Kamer sprak schande van de vriendjespo-

litiek in de Zuid-Limburgse gemeente. Volgens

minister van Binnenlandse Zaken Ter Horst

was Echt-Susteren geen uitzondering. Zij be-

loofde een lijst van voorbeelden, die nog steeds

in de maak is. Beide ex-wethouders staan kan-

didaat voor hun partij tijdens de raadsverkie-

zingen van 3 maart. Pustjens verklaarde vori-

ge maand in Binnenlands Bestuur dat er geen

sinterklaasaffaire was. ‘In mijn ogen was het

helemaal niks en dat is in de ogen van velen zo.

Dat merk ik dagelijks’, aldus Pustjens.

SpRAAkmAkEND: SiNTERkLAAS

Politieke schade

032-037_BB01_SPE02_Lijst 32 05-01-2010 17:13:40


ONDERZOEK

het vertrouwen in de wethouder opzegt. Wisse wordt gebrek aan communicatie over kunstgrasvelden in Kockengen en de fusie van een welzijnsorganisatie verweten. Op-volger: de eerder in Utrecht opgestapte wet-houder van buiten Tymon de Weger (Chris-tenUnie).

BunschotenPeter Korlaar (Betaalbaar Bunschoten) stapt op vanwege interne partijpolitieke strubbe-lingen. Als gevolg daarvan komt het college ten val want ook de andere wethouder, Wil-lem Heinen (ChristenUnie), dient zijn ont-slag in. Voormalig gedeputeerde Piet Smink is informateur en vormt een nieuw college van ChristenUnie en Christelijke Arbeiders-partij (CAP). Heinen treedt weer toe, Rita van de Groep-Koelewijn wordt de nieuwe CAP-wethouder.

CastricumPvdA-wethouder John Hommes vertrekt. Reden: mismanagement van Hommes bij de bouw van het nieuwe gemeentehuis waar-van de meerkosten, na een conflict met de

architect, met meer dan een miljoen euro oplopen.

CuijkJos Janssen (GroenLinks) vertrekt omdat de raad besluit dat de schouwburg niet naar Homburg Campus mag verhuizen. Volgens Janssen kan hij niet meewerken als een on-derdeel uit het totaalconcept van onderwijs, bedrijfsleven én cultuur uit het campusmo-del wordt gesneden.

Deventer (1)Vijf wethouders, Ina Adema (VVD), Gerrit Berkelder (GroenLinks), Andries van den Berg (PvdA), Jos Fleskens (PvdA) en Gosse Hiemstra (CDA), bieden hun ontslag aan als de PvdA in februari een onderzoek van de gemeenteraad wil naar de financiering van zowel de nieuwbouw, als een doorre-kening van het aankopen van een kanto-rencomplex op de Leeuwenbrug voor de nieuwbouw van het stadskantoor. De crisis wordt opgelost met D66’er Jan Terlouw. Vier van de vijf wethouders worden een maand later opnieuw benoemd. Adema keert niet terug omdat zij burgemeester wordt in Veghel.

Deventer (2)Een nieuw debat over het peperdure ont-werp voor een nieuw stadskantoor leidt tot de tweede collegecrisis in een half jaar tijd. Interne verdeeldheid in de PvdA leidt ertoe dat de andere coalitiepartijen CDA, Groen-

Links en VVD het vertrouwen opzeggen. De motie waarin de PvdA bestuurlijke on-kunde werd verweten, haalt geen meerder-heid. Daarop stappen de wethouders Gosse Hiemstra (CDA), Gerrit Berkelder (Groen-Links) en Marco Swart (VVD) uit de coali-tie. De PvdA’ers Andries van den Berg en Jos Fleskens blijven aan, maar moeten af-treden als hun partij geen nieuw college kan vormen. Er komt een nieuwe PvdA-lo-ze coalitie in de van oudsher door de PvdA gedomineerde IJsselstad, met daarin GroenLinks, CDA, VVD, Algemeen Deven-ter Belang, D66, Christenunie en eenmans-fractie Lutje Hulsik.

DrutenDe drie Drutense wethouders Sjaak Kop-pers (Welzijn Druten), Michel Lepoutre (Dorpslijst Druten) en Henk van Rensen (Akkoord ’94) stappen op vanwege een fi-nancieel debacle rondom noodlokalen van basisschool De Kubus. Over acht ton over-schrijding is de raad niet actief geïnfor-meerd. Koppers keert niet terug, de andere twee mogen zichzelf wel opvolgen.

Echt-SusterenPeter Pustjens (CDA) en Jo Verheesen (Lijst Samenwerking) stappen op vanwege de sin-terklaasaffaire. (Zie kader Spraakmakend)

EemnesEen motie van wantrouwen van college-partij PvdA luidt de val van het college in.

Voor wethouders was 2009 een slecht jaar, in

verhouding zelfs slechter dan 2005 toen er

wat meer wethouders vertrokken, maar Ne-

derland toen nog wel meer gemeenten telde.

2009 niet in de buurt van rampjaar 2004

©b

-gra

phic

©b

-gra

phic

032-037_BB01_SPE02_Lijst 33 05-01-2010 17:13:41


ONDERZOEK

Aanleiding is de aankoop van grond voor woningbouw voor een bedrag van 7,2 mil-joen euro in de toekomstige uitbreidingslo-catie Zuidpolder. Drie wethouders moeten weg: Nico Seure (CDA), Bram Wondergem (PvdA) en Herman Zoetman (VVD). Het vertrouwen in burgemeester Roland van Benthem die het koopcontract tekende, wordt niet opgezegd. Wondergem keert terug in de nieuwe coalitie van PvdA, Hart-groen en Dorpsbelang. De twee lokale par-tijen leveren samen één wethouder: Eddy van IJken.

ErmeloRikkert Vliek (CDA) stapt op omdat hij niet meer kan rekenen op de steun van zijn ei-gen fractie. Aanleiding is de kritiek van Vliek op de gemeenteraad. Hij noemde de raad ‘het politieke dieptepunt’ en verwijt de raad zich niet te beperken tot de hoofd-lijnen. Geen opvolger.

GeldermalsenMelvin Könings (VVD) stapt op nadat zijn collega’s het vertrouwen in hem opzeggen. Könings wordt verweten solistisch op te tre-den, niet altijd loyaal te zijn naar het college en de ambtenaren, en er een eigen agenda op na te houden. Könings verwijt zijn colle-ga’s gebrek aan daadkracht. Geen opvolger.

Gulpen-WittemRuud Verhoeven (PvdA) en Marion Leurs (Balans) leggen hun functie neer. De coa-litie met het CDA komt ten val. De aanlei-ding is een conflict met de raad over het verstrekken van 50 mille aan SV Slenaken voor een oefenhoek en het geven van een huursubsidie van 25 duizend euro aan een peuterspeelzaal. Verhoeven verwijt het

CDA en de oppositiepartijen GroenLinks en Fractie Franssen sinterklaasgedrag voor de raadsverkiezingen. Piet Franssen (Fractie Franssen) wordt de nieuwe wet-houder in het college met het CDA.

HarderwijkHenk Eijsenga (CDA) legt zijn functie neer nadat blijkt dat er onvoldoende vertrou-wen is over zijn aansturing van het project Waterfront. Er zijn in de raad twijfels over de organisatie en de financiën.

HaarenJan Brenninkmeijer (CDA) stapt op nadat

de raad twee moties aanneemt tegen zijn beleid in het buitengebied. Beide moties worden gesteund door de andere coalitie-partijen, Progressief ’96 en VVD. Het CDA stapt uit de coalitie.

HarenLiesbeth Boekel (VVD) treedt af nadat haar partij zich terugtrekt uit de coalitie met GroenLinks en PvdA. Aanleiding: de VVD vindt dat de financiële plannen en projecten geen begin of eind hebben, met het risico van tegenvallers in het ver-schiet. Opvolger: Theo Berends (Christen-unie).

HeerhugowaardRobbert Jan Piet (CDA) stapt op vanwege financiële tegenvallers bij het nieuwe the-ater Cool die hij niet tijdig heeft gemeld aan de raad. Geen opvolger.

HilversumHelma Ketelaar (PvdA) legt nog geen half jaar na haar aantreden het wethouder-schap neer. Zij vindt zich niet passen bij het duale stelsel. Opvolger: de afgetreden Naardense wethouder Jan Landsaat (PvdA).

KorendijkJan Boogaard (SGP) stapt op omdat hij zich in zijn beleid onvoldoende gesteund

Acht wethouders werden in 2009 burgemeester. Het CDA was, net als in 2008, het meest suc-

cesvol in de promotie van wethouders tot burgemeester. Zes keer werd een CDA-wethouder

burgemeester: Hans Martijn Ostendorp (van Aalten naar Bunnik), Harrie Tuerlings (van Lith

naar Reusel-de Mierden), Carla Breuer (van Nieuwegein naar Werkendam), Rob Welten (van Ol-

denzaal naar Borne), Koos Wiersma (van Zuidhorn naar De Marne) en Lucien van Riswijk (van

Rijnwaarden naar Druten). PvdA en VVD zagen ieder één wethouder benoemd tot burgemees-

ter: VVD’ster Ida Adema ging van Deventer naar Veghel en PvdA’er André van Nadort stapte als

wethouder van Steenwijkerland over naar het burgemeesterschap in het Groningse Ten Boer.

BurgemeestersBenoemingen

Vier burgemeesters moesten in 2009 gedwongen vertrekken: Stefan Hulman (Den Helder), Ella

Schadd-de Boer (Boarnsterhim), Ruud Vreeman (Tilburg) en Frans-Willem van Gils (Huizen).

Hulman (VVD) en Vreeman (PvdA) delen de eer als het gaat om het vertrek met het meeste la-

waai. De burgemeester van Den Helder vertrok na gedoe over zijn woonkostenvergoeding. De

kwestie-Hulman zette de huisvestingsproblemen van burgemeesters op de kaart. Nogal wat

burgemeesters willen wel verhuizen, maar kunnen door de crisis hun oude woning moeilijk kwijt.

Ruud Vreeman verloor het vertrouwen van de Tilburgse gemeenteraad toen duidelijk was dat

hij informatie voor de raad had achtergehouden over de kosten van het Midi-theater. Vreeman

zei dat hij dat deed omdat hij raadslid Smolders (Lijst Smolders) niet vertrouwde. Minder spraak-

makend was het vertrek van Van Gils (VVD) en Schadd-de Boer (PvdA). Van Gils moest weg

omdat er geen chemie was met Huizen. Schadd-de Boer was de enige burgemeester die viel in

een collegecrisis. Zij stapte met de wethouders op na problemen met de gemeentefinanciën.

gevallen Burgemeesters

©B

-gra

phic

032-037_BB01_SPE02_Lijst 34 05-01-2010 17:13:43


ONDERZOEK

voelt door zijn eigen fractie. Voorlopig geen opvolger.

Leidschendam-VoorburgWethouder Tilly Zwartepoorte (VVD) dient haar ontslagbrief in omdat zij zich gaandeweg steeds minder herkent in de standpunten van haar partijgenoten over lokale vraagstukken. Opvolgster: Astrid van Baalen (VVD).

LelystadJaap Lodders (VVD) neemt ontslag. Aan-leiding: de VVD-fractie weigert in te stem-

een vertrouwensbreuk in het college. Het college van PK (Progressieve Kombinatie Meerlo Wanssum) en PvdA komt ten val na een aangenomen motie van wantrou-wen in de raad tegen de beide andere wethouders, Leo Beterams (PK) en Carla Brugman (PK). Beide PK-wethouders pak-ken hun biezen. Het nieuwe coalitie be-staat uit CDA, PvdA en GP ’94.

NaardenIn strijd met de afspraken bedingt college-partij VVD uitstel van een besluit tot ver-huizing van sportvelden. PvdA-wethouder

Nijmegen (1)Peter Lucassen (SP) stapt op vanwege de problemen rond de Nijmeegse Keizer Ka-relpodia. Hij wist niet dat directeur Albert Krielen loog over zijn cv, noch dat deze jaarlijks twee ton opstrijkt voor zijn werk-zaamheden die hij in deeltijd verricht. De SP draagt geen opvolger voor.

Nijmegen (2)Het succesvolle linkse college van Groen-Links, PvdA en SP komt na bijna 8 jaar ten val na een conflict met de PvdA-fractie over de verhoging van de ozb. Het college wil een verhoging van 5 procent, de PvdA gaat niet verder dan 0,5 procent. De wet-houders Paul Depla (PvdA), Hans van Hooft (SP), Hannie Kunst (PvdA), Jan van der Meer (GroenLinks) en Lenie Scholten (GroenLinks) gaan demissionair verder tot de raadsverkiezingen.

OirschotCoalitiepartij De Gewone Man dient een motie van wantrouwen in tegen wethou-der Ted van de Loo (Dorpsvisie) omdat hij herhaaldelijk tekortschiet bij het informe-ren van de raad. De motie haalt het met als gevolg dat de beide andere wethou-ders Raf Daenen (PvdA) en Piet Smits (Dorpsvisie) uit solidariteit opstappen. Nadat twee pogingen een nieuwe coalitie te vormen mislukken, schakelt burgemees-ter Severijns als informateur Frans Slan-gen in. Die formeert een nieuw college met twee wethouders van buiten: Jan Kerkhof uit Veghel en Ed Mathijssen uit St. Michielsgestel.

Oud-BeijerlandMarian Goldschmeding-Vlaar (PvdA) stapt op vanwege een verschil van mening met de raad over een nieuw jongerencentrum. Pijnacker-NootdorpKees van der Kraan (CDA) en Leo Suijker

men met de najaarsnota. De VVD weigert hieruit politieke consequenties te trekken, de raad zegt daarop per motie van wan-trouwen het vertrouwen op in de VVD. Lodders ziet zich gedwongen meteen ont-slag te nemen. Geen opvolger.

Losser Henk Knol (PvdA) stapt op omdat zijn partij ondanks een dit jaar gesloten poli-tiek akkoord toch met afwijkende voor-stellen komt. Knol vindt dat een dolksteek in de rug. Het leidt tot een emotionele raadsvergadering waarin de twee overge-bleven wethouders Jan Olde Heuvel (CDA) en Gerda ter Denge-Allards (CDA) te weinig steun proeven en ook opstap-pen. PvdA-coryfee Wim Meijer legt met zijn rapport ‘Stabiel tot de verkiezingen’ de basis voor een zakencollege met twee wethouders-van-buiten: Ria Holsheimer-Ezeman (PvdA) en Joop Hassink (CDA).

Meerlo-Wanssum Dickie Minken (PvdA) neemt ontslag na

Jan Landsaat kan zich daar niet mee ver-enigen en dient zijn ontslag in. Geen op-volger.

NiedorpJan-Pieter Beers (VVD) stapt op vanwege een verschil van bestuurlijk inzicht met coalitiepartij PvdA. Beers wordt verweten te weinig sturing te geven aan de dienst ruimtelijke ordeningszaken. Opvolger: Enno Zijlstra (VVD).

NieuwegeinJohan van Everdingen (VVD) biedt zijn ontslag aan nadat zijn eigen fractie het vertrouwen in hem opzegt vanwege flinke budgetoverschrijdingen bij het project Nieuwegein Groen. Opvolger: Herman Idema (VVD).

NieuwkoopHenny Brouwer (Middenpartij) verliest zijn wethouderszetel na een scheuring in zijn partij door het opstappen van vier fractieleden.

©B

-gra

phic

2009 was het jaar van de collegecrises, ook al

is er geen sprake van een record. Alleen in

2004 en in 2008 kwamen er meer colleges ten

val. Terwijl in de huidige en vorige raadsperio-

de vooral het college ten val kwam in kleine

gemeenten, scoorde 2009 met collegecrises

in steden als Nijmegen (ozb-crisis), Utrecht

(luchtkwaliteitscrisis) en Deventer.

Samen uit Samen thuiS

032-037_BB01_SPE02_Lijst 35 05-01-2010 17:13:44


ONDERZOEK

(PvdA) besluiten vrijwillig terug te treden vanwege de bestuurlij-ke impasse die ontstaat door de IJslandse bankaffaire waarbij de gemeente fors geld verliest. Doel is om zo Ben de Vries (VVD) ook tot vertrek te dwin-gen. De Vries heeft niets te ma-ken met de affaire, maar moet vertrekken omdat zijn partij de kat aan de bel aanbindt en wet-houder van financiën Van der Kraan ter verantwoording roept. Met 14 tegen 13 stemmen wordt het lot van De Vries beze-geld. Van der Kraan en Suijker keren terug op hun post. Nico Oudhof (PvdA) en Hans de Jong (CDA) nemen de plaats in van De Vries.

RotterdamJeannette Baljeu (VVD) en Mark Harbers (VVD) vertrekken van-wege een conflict over islamdes-kundige Tariq Ramadan, in dienst van de gemeente als ‘bruggenbou-wer’ in het integratiedebat. Aanvankelijk wil de VVD Ramadan aan de kant zetten, komt daar tijdens een raadsdebat op terug, waarna korte tijd later de beide VVD-wet-houders besluiten om vanwege het aanblij-ven van Ramadan te vertrekken. Opvol-gers: Hans Vervat (PvdA) en Peter Lamers (CDA).

SluisHenk Luijendijk (Helder Zeeuws) dient zijn ontslag in. Aanleiding: hij kan zich niet verenigen met het collegebesluit om lei-dinggevende ambtenaren na de reorganisa-tie meer te laten verdienen.

SteinErnest Gorissen (CDA) stapt op omdat het CDA zich definitief uit het college terug-trekt. De crisis die in oktober van 2008 be-gint, leidt tot het vertrek van CDA-wethou-der Govers en eindigt in februari met een nieuw CDA-loos zakencollege van Demo-cratisch Onafhankelijk Stein (DOS), PvdA, Communiceren met Burgers (CMB) en VVD met de daarin de twee DOS-wethou-ders Feij en Janssen en PvdA-wethouder Ie.

TilburgHugo Backx (PvdA) neemt zijn verant-woordelijkheid voor de forse budgetover-schrijding op de bouwkosten van het nieu-

we Midi-theater en treedt af. De kwestie leidt tot een raadsenquête, die in de herfst het vertrek inluidt van burgemeester Ruud Vreeman. Backx’ opvolger als wethouder is Ton Horn (PvdA).

UtrechtGroenLinks-wethouders Robert Giesberts en Cees van Eijk kunnen zich niet vinden in het actieplan luchtkwaliteit van het col-lege en stappen op. Een meerderheid van het college denkt dat een nieuwe spoorlijn, een tunnel en extra wegen nodig zijn voor de bereikbaarheid van de stad. Door deze ingrepen moeten sociale huurwoningen worden gesloopt. GroenLinks is hier tegen en trekt beide wethouders terug. Na een motie van wantrouwen wordt Tymon de Weger (ChristenUnie) de laan uitgestuurd. De zittende partijen PvdA, CDA en Chris-tenUnie sluiten een akkoord met de VVD.

Utrechtse HeuvelrugWethouder Wim van Wikselaar (SGP) treedt af na het rapport over de aanleg van een cultuurhuisplein. Dat plein in Doorn kost bijna twee keer (ruim één miljoen) meer als begroot.

VaalsHein Sterck (Partij Burgerbelang) legt zijn wethouderschap neer vanwege ziekte, na-dat hij in opspraak is geraakt in een inte-griteitszaak. Sterck had etentjes met de ei-genaar van een seksclub in het dorp Lemiers en deed daarbij toezeggingen over een bouwvergunning, constateerde integri-teitsbureau BING.

VelsenCDA-wethouder Margo Bokking treedt af nadat zij het vertrouwen verliest van haar eigen fractie. Aanleiding is het wijkgericht werken, de wijze waarop de gemeente con-tact wil onderhouden met de bewoners. Bokking wil wijkplatforms afschaffen en dat gaat het CDA te ver.

VoerendaalAnny Withagen-Bock (D66) stapt op nadat haar partij uit de coalitie is gezet. PvdA, CDA en Leefbaar Voerendaal hebben geen trek meer in D66 omdat deze partij zich ‘verrassend’ zou gedragen. Directe aanlei-ding vormt het vertrek van een D66-raads-lid uit de D66-fractie. Geen opvolger.

VoorschotenHans Horlings (CDA) treedt af. Hij neemt zijn verantwoordelijkheid voor het duurder uitvallen (één miljoen meer) van de herin-

‘Persoonlijke redenen’ zijn een vaak voorkomende verklaring voor het aftreden van een wet-

houder. Soms zijn er ook echt privé-omstandigheden die tot het vertrek dwingen, maar vaak is

het een alibi om op een nette manier een politiek conflict te maskeren. Het beste voorbeeld in

2009 is de spraakmakende Rotterdamse wethouder Leonard Geluk (CDA). Hij verkoos een nieu-

we uitdaging als voorzitter van het college van bestuur van het ROC Midden-Nederland.

Achter die keuze zat een wereld van politieke conflicten. Geluk was aanvankelijk de gedood-

verfde kandidaat-lijsttrekker voor het CDA bij de komende verkiezingen. Dit eindigde toen de

eigen CDA-fractie in de Rotterdamse raad het vertrouwen in hem opzegde. Het CDA-kopstuk

werd solistisch gedrag verweten. Hij zou te weinig luisteren naar de fractie. Het vertrek van Ge-

luk werd aanvankelijk afgewend. Het CDA leek de kwestie achter gesloten deuren te hebben

opgelost. Daarom had zijn vertrek enkele maanden later niets te maken met dat politieke con-

flict – zo heette het althans.

Woordenspel

©B

-gra

phic

032-037_BB01_SPE02_Lijst 36 05-01-2010 17:13:45

Column

commentaar


ONDERZOEK

Het wethoudersonderzoek 2009 is in opdracht

van Binnenlands Bestuur uitgevoerd door het

onderzoeksbureau UZ3 van Peter Faber. Aan

het onderzoek deden alle 441 gemeenten mee.

Verder is informatie verkregen via de websites

van gemeenten, dagbladen, radio- en tv-stati-

ons, politieke partijen en lokale en regionale

media. De verantwoordelijkheid voor het on-

derzoek berust bij Binnenlands Bestuur. Het

volledige overzicht van alle afgetreden wet-

houders in 2009 is te vinden op www.binnen-

landsbestuur.nl/wethouders_2009.

Verantwoording

richting van de doorgaande weg door het dorp. Opvolgster: Hester Tjalma (CDA).

WageningenHenk Slegten (PvdA) krijgt een motie van wantrouwen vanwege zijn minimabeleid. Coalitiepartij Stadspartij Wageningen steunt de motie. Slegten legt zijn functie neer en de overige wethouders, die de motie als een blijk van wantrouwen tegen het hele college beschouwen, treden te-rug. Stella Efdé (PvdA), Mariette Kroes (VVD), Ingeborg Stadhouders (CDA) en Minie Walma (Stadspartij) verlaten tijde-lijk het pluche totdat hun partijen beslui-ten de rit tot de verkiezingen uit te zitten.

WestlandMaarten van der Zwan (Gemeentebe-lang), verantwoordelijk voor de nieuw-bouw van het gemeentehuis, stapt op na-dat zijn partij vragen stelt over al dan niet gewijzigde plannen voor het te bouwen gemeentehuis. Van der Zwan noemt per-soonlijke omstandigheden als reden, maar dat verhult niet dat hij genoeg heeft van het verzet van collega’s.

WestvoorneBarbara Geers (PvdA) neemt ontslag na een aanvaarde motie van wantrouwen.

WieringenYnte Kooistra (WR 05) treedt af nadat de raad, vooral door de opstelling van zijn ei-gen fractie, de plannen voor het randmeer wegstemt.

WijchenMarcel Thijsen (PvdA) stapt op vanwege zijn overstap naar de nieuwe lokale partij Kernachtig Wijchen.

Zevenhuizen-Moerkapelle (1)Het college met de wethouders Frank Hel-sloot (CDA), Mies te Meij-de Laat (VVD) en Rinus Bosman (SGP/ChristenUnie) komt ten val na een integriteitskwestie rondom een CDA-raadslid, dat in opspraak raakt bij een gronddeal. Het CDA weigert het raads-lid uit de fractie te zetten, waarna de ande-re collegepartijen de samenwerking opzeg-gen. De coalitie wordt alsnog gelijmd nadat het CDA het eigen raadslid alsnog laat vallen.

V oor wethouders was het afgelopen jaar geen feest. Net als in 2008 waren er zo’n 180 wethouders die

tijdelijk of definitief moesten afha-ken. Vanwege een politieke vertrou-wensbreuk, dé hoofdreden voor het opstappen van wethouders, kwam iets meer dan de helft ten val. In de huidige raadsperiode, die begon in maart 2006 met de raadsverkiezin-gen, is daarmee een op de drie wet-houders vertrokken. De lokale poli-tiek is een slagveld waar de wethouder van de ene op de andere dag in een peilloos diep zwart gat kan verdwijnen.Het grote aantal afhakers vindt zijn verklaring voor een deel in de kwali-teit van de wethouders. Een wet-houder moet om succesvol te zijn, beschikken over deskundigheid, moed, bindend vermogen, politiek gevoel en een netwerk buiten en binnen het gemeentehuis. Nog al-tijd belonen partijen te gemakkelijk iemand met het wethouderschap.

Een goede fractievoorzitter is niet automatisch een uitstekende wet-houder. Kandidaat-wethouders moeten bij zichzelf te rade gaan of zij succesvol kunnen zijn. Het aftre-den van grote aantallen wethou-ders wordt ook veroorzaakt door het dualisme dat in 2002 is geïntro-duceerd. Maar het is te veel eer om het gemak waarmee wethouders tot opstappen worden gedwongen, toe te schrijven aan het loslaten van het raadslidmaatschap voor wet-houders. Ook onder het monisme werden wethouders aan de kant gezet. De manier waarop politiek wordt bedreven, is van doorslagge-vende betekenis. Er is in het lokaal bestuur geen angst om een wet-houder af te rekenen op wat er fout gaat. Het Binnenhof kan daar een voorbeeld aan nemen. Wethouders worden sneller en voor minder naar huis gestuurd dan ministers. Ge-meenteraden schromen niet om wethouders te vervangen. Juist nu in financieel lastige tijden worden wethouders precies gevolgd op de

gemaakte budgetafspraken. En als die worden overschreden, zoals bij-voorbeeld in Bergen (NH) en Nieu-wegein, is het einde oefening. Er is evenmin angst voor een col-legecrisis. Het aantal gevallen colle-ges was in 2009 opvallend hoog, vooral door financiële kwesties. Maar anders dan in de vorige duale raadsperiode zit er vrij snel weer een nieuw college of is de meest verantwoordelijke wethouder vlot vervangen. Dat colleges een grotere mate van onderlinge solidariteit to-nen - een motie tegen één wethou-der wordt vaker (zie Oirschot en Nijmegen) beschouwd als een mo-tie tegen het hele college - is geen reden om minder wethouders ter verantwoording te roepen. Wethou-ders schromen evenmin om zelf hun verantwoordelijkheid te nemen, zoals in Tilburg, Voorschoten en Harderwijk. Met het oog op de nieu-we raadsperiode moeten we con-cluderen dat het wethouderschap geen ambt is voor bange mensen. Henk Bouwmans

overleven

Zevenhuizen-Moerkapelle (2)Frank Helsloot (CDA) legt zijn functie neer omdat hij een gebrek aan vertrouwen be-merkt. Aanleiding: Helsloot is voorzitter van de commissie die zijn buurman Jos Hach-mang kiest als maker van een kunstwerk ter ere van de fusie van Zevenhuizen. <

032-037_BB01_SPE02_Lijst 37 05-01-2010 17:13:47

onderzoek exit wethouders - binnenlandsbestuur.nl · gehele project door te lichten. Die commis-sie...

Documents

Transcript of onderzoek exit wethouders - binnenlandsbestuur.nl · gehele project door te lichten. Die commis-sie...