T R A I N E N | O P L E I D E N | C O A C H E N | O R G A N I S A T I E A D V I E S sn.nl

Versterk jezelfEen coachingsopleiding van Schouten & Nelissen

geeft je inzicht en maakt je sterk. Zodat je nog beter

in staat bent het zelfsturende vermogen bij anderen

te ontwikkelen. Maak jezelf sterk. Bekijk onze opleidingen

op sn.nl/coachen of bel 0900-coachen.

SN_Ned.Tijdschrift Coaching_Vrouw_Versterk_210x297.indd 1 02-06-2008 11:36:58

ondernemenMonique van Gorkum

Serendipiteit is de kunst van het vinden van iets waarde-vols, terwijl je daar niet naar op zoek bent. Het bij toeval een gelukkige en onverwachte ontdekking doen. In de weten-schap is dit inmiddels een erkend fenomeen. Ook onder-nemers kunnen hun succes vergroten door hard te werken aan het toeval.

Hoewel wetenschap vaak beelden oproept van de denker die al lezend, onderzoekend en nadenkend wetenschappelijke theo-rieën ontwikkelt en toetst, laat de prak-tijk vaak iets heel anders zien. De meest interessante resultaten zijn nogal eens het gevolg van allerhande toevalligheden, zoals vergissingen bij berekeningen en ongelukjes bij het experimenteren. Het belang van toevalligheden bij we-tenschappelijk onderzoek wordt tegen-woordig steeds beter onderkend en zelfs zodanig gewaardeerd dat het met de term serendipiteit wordt aangeduid: het vermogen van een goed voorbereide en zoekende geest om bij toeval onverwachte en verrassende ontdekkingen te doen. Neem de ontdekking van Amerika: Co-lumbus zocht goed voorbereid naar Azië en vond bij toeval Amerika. Om met Louis Pasteur te spreken: “Toeval helpt voorbe-reide geesten.”

SuccesOmdat serendipiteit wetenschappers zo mooi in de kaart kan spelen, is het aardig om eens te kijken wat het fenomeen kan betekenen voor succesvol ondernemen. Laten we eerst eens omschrijven wat we gewoonlijk onder succes verstaan:

Het bereiken van iets wat men •

gepland of geprobeerd heeft; iets verloopt volgens plan of bedoeling.Een indrukwekkende prestatie reali-•seren (verwerven van roem, rijkdom of macht).

Dat zou dan impliceren dat ondernemers/ondernemingen met een goed business-plan (duidelijke doelstelling en plan van aanpak) een garantie in handen hebben voor een succesvol bedrijf. De voorbeelden zijn talloos dat dit – helaas – niet altijd het geval is. Door de grote hoeveelheid beschikbare informatie, bronnen, keuzemogelijkheden en snelle veranderingen wordt het steeds moeilijker vraagstukken op alleen een rationeel-instrumentele en planmatige wijze op te lossen. Buiten uiteraard de om-gevingsfactoren is er iets wat minstens zo zwaar meetelt: hoezeer je als ondernemer vanuit een persoonlijke ambitie handelt en met het gebruiken van je passie een verschil in je omgeving wilt maken.

EmotiefZoals toegelicht bij de rol van serendipiteit in de wetenschap, komt de verrassende vondst niet aanwaaien. Het vraagt voor-bereiding, inzet en een onderzoekende of nieuwsgierige houding. Maar, als het gaat A

CH

TER

GR

ON

D

Succesvoller ondernemendoor serendipiteit

ZoEkT NIETEN GIJ ZULTVINDEN

Tijdschrift voor Coaching juni nr. 2 2008 25

ondernemen_0608.indd 25 17-06-2008 14:09:02

Tijdschrift voor Coaching juni nr. 2 2008

over ondernemen – of dat nu in je (loop)baan of leven is - wat ga je dan onderzoe-ken en waar ben je nieuwsgierig naar? Er gebeurt immers zoveel in de wereld om je heen. Reynaert e.a. (2006) spreken in dat verband over een emotief, een combinatie van gevoel en drijfveer. Bij een emotief gaat het om een terugkerend thema dat emotie (positief en negatief ) oproept en een rode draad vormt in iemands leven. Het kennen van je eigen emotief/emotieven geeft rich-ting aan waar je in je leven scherp op bent, wat jou triggert, en de patronen daarin. Als iemand bijvoorbeeld geraakt wordt door sport, dan is hij daar sterk op gericht en heeft hij daar ook vaak iets in te bieden, een visie, een talent of een drijfveer. Als je je emotieven kent, kun je oog krijgen en openstaan voor serendipiteit, voor waardevolle vondsten die je in je leven en (loop)baan succesvoller kunnen maken. Ook als ondernemer dus. Zo ken ik een ondernemer met een emotief voor gezond leven en voeding. Vanuit die kennis volgde zij een opleiding tot voedingsdeskundige, en ‘ineens’ zag zij mogelijkheden om in Spanje reizen aan te bieden voor klanten die daar in een mooie omgeving kunnen genieten van ontspanning, bewegen, goed eten en in balans komen. Zij heeft Inmid-dels een succesvol bedrijf.

Samenhang zoekenWat voedt nu dat magische ‘ineens’ uit het voorbeeld van deze ondernemer? In ieder geval niet alleen de aandacht voor de rationele, ‘harde’ en uiterlijke kant van het ondernemen, maar juist de samenhang zoeken en vinden met de innerlijke kant,

waarden en persoonlijke beleving. Van der Hoogte (2002) licht de samenhang tussen deze twee kanten toe met behulp van de groeislinger en koppelt deze ook aan ondernemen. De groeislinger kent vier kwadranten, waarbij de eerste twee – ge-richt op het uiterlijk – in onze cultuur meer aandacht krijgen dan de laatste twee, die gericht zijn op het innerlijk:

Resultaten: het hebben van (im)mate-1. riële opbrengsten.Methoden: waarmee we de acti-2. viteiten doen om de resultaten te bereiken.Cultuur: hoe we collectief waarden, 3. gedragingen, emoties, etc. voelen.Innerlijk: hoe en wie we in onze indivi-4. duele, persoonlijke essentie zijn.

Wie kent niet de (eigen?) voorbeelden van plannen die op papier prachtig zijn, inclusief concrete doelen en resultaten, met daaraan gekoppeld mooie systemen, procedures en processen, maar die in de praktijk een heel andere werkelijkheid tonen? In de groeislinger worden de vier kwadranten daarom integraal aan elkaar verbonden, om daarmee juist succesvol te kunnen ondernemen. De groeislinger vertrekt vanuit een veilig en bekend startpunt: het resultaat. Wat is de bestaansreden van een bedrijf? Het logische vervolg hierop vormt de methode, de wijze waarop de resultaten gestalte krijgen met behulp van productie- en managementmethoden. Deze methoden moeten echter wel aansluiten op de cultuur. Dit is al complex genoeg, maar we gaan nog verder door ook het innerlijk als krachtbron te noemen.

Juist wat mensen persoonlijk drijft (emo-tieven) is niet alleen het meest ongrijpbare, maar tegelijkertijd ook de kern voor het succesvol ondernemen. Of dat nu in een bedrijf is of in je eigen (loop)baan.

GrondhoudingenWe kunnen dit handen en voeten geven door aansluiting te zoeken bij wat Reynaert e.a. (2006) beschrijven als de vier grond-houdingen waarmee mensen greep op problemen en de aanpak ervan kunnen krijgen. Een grondhouding is een funda-mentele instelling, een manier van in het leven staan en komt tot uitdrukking in alles wat een persoon doet, zelfs in non-verbale aspecten en uitstraling. De vier grondhou-dingen vormen voor ieder persoon één uniek geheel, maar mensen hebben een of twee houdingen ervan vaak meer ontwik-keld.

Juist het verweven van de grondhoudin-gen kan bij ondernemen in de complexiteit van alledag een krachtige combinatie zijn. Je richt je niet alleen op je doel, maar kunt ook iets heel nieuws gaan ondernemen of vanuit een nieuwsgierige houding eens een heel ander doel stellen. En hoe kun je in dialoog met andere mensen, juist degenen met heel andere talenten, nieuwe wegen verkennen en inslaan? Door de grondhoudingen te combineren blijft men alert op mogelijkheden en kansen: serendi-piteit wordt als het ware gestimuleerd. Het experimenteren met de vier grondhoudin-gen en de koppelingen ertussen, kan de kwadranten van de groeislinger integraal verbinden, een brug slaan tussen het uiter-lijke en het innerlijke.

Serendipiteit is door de Nederlandse onderzoeker Pek van Andel beeldend omschreven als

“het zoeken naar een speld in een hooiberg, en eruit rollen met een boerenmeid.”

26

ondernemen_0608.indd 26 17-06-2008 14:09:02

Tijdschrift voor Coaching juni nr. 2 2008

Grondhouding Kenmerk

Doelgericht Ambitie iets te willen bereiken. Doelen stellen, plannen en systematisch handelen.

Onderzoekend Nieuwsgierigheid. Een nieuwsgierige, vorsende houding.

Speels Creativiteit. Ongebonden, loskomen van het gebruikelijke.

Dialooggericht Open communiceren. Mensen, in hun diversiteit, betekenen iets voor elkaar.

Met diverse onderzoeken en inzichten kunnen we stellen dat er bij ondernemen meer komt kijken dan alleen een mooi plan en duidelijk geformuleerde werkwijzen. In plaats van ‘eng’ ondernemen, wordt steeds meer gepleit voor een relatie met datgene wat er voor mensen toe doet. Om te ondernemen in iets wat bij je past, bij je emotieven. Om van daaruit verbinding te zoeken tussen je innerlijk en hoe je anders naar resultaten en handelen zou kunnen kijken. En ook de grondhoudingen waar-mee je die verbinding zoekt en problemen het hoofd biedt, kunnen anders/breder dan je gewend bent. Serendipiteit kan daarmee aan je eigen ontwikkeling en onderne-merschap nieuwe impulsen en successen toevoegen.

Monique van Gorkum is via een ‘serentypische’ weg

van logopedie, personeelsmanagement en be-

drijfskunde nu ruim zeven jaar werkzaam als HRM

consultant/trainer bij Fontys Hogeschool Personeel

en Arbeid. Het binnen ‘haar’ hogeschool ontwikkel-

de SerendipiteitSpel laat mensen op speelse wijze

ervaren dat ontdekkingen in het leven, loopbanen,

relaties, niet gepland zijn. Monique traint mensen

om dit spel in te kunnen zetten in hun werk. Zie

verder www.fontys.nl/trefpunt.

LiteratuurA. Klukhuhn. De geschiedenis van het denken.

Filosofie, wetenschap, kunst en cultuur van de oud-

heid tot nu. Uitgeverij Bert Bakker.

Amsterdam, 2006.

J. Porras, S. Emery, M. Thompson. Succesvol zijn en

blijven: de beslissende eigenschappen van

succesvolle mensen. 2006.

W. Reynaert, D. Admiraal, M. van Haasteren, D.

Mans, M. Reekers. Studieloopbaanbegeleiding en

Assessment. Spelen met grondhoudingen.

Wolters-Noordhoff. Groningen. 2006.

F. van der Hoogte. ‘De groeislinger, integraal sturen

in organisaties.’ In: Leren in Ontwikkeling,

jaargang nr. 2 nr. 10, 2002.

Prof. dr. Paul de Chauvigny de Blot. Business

Spiritualiteit als kracht voor organisatievernieu-

wing. Op zoek naar de mystiek van het zakendoen.

Uitgeverij Nieuwe Dimensies. 2006.

Carolien van der Heijden. Serendipiteit in de

loopbaanadviespraktijk.

Fontys Hogeschool Personeel en Arbeid,

Reflectoratiereeks, juni 2006.

27

Serendipiteit

De term serendipiteit werd in de huidige betekenis van ‘gave om on-gezochte vondsten te doen’ voor het eerst gebruikt door de Engelsman Ho-race Walpole. Deze schreef al in 1754 in een brief aan een vriend getrof-fen te zijn door een sprookje waarin drie prinsen optreden “die aldoor, bij toeval en door schranderheid, dingen ontdekten waar ze niet naar op zoek waren.” De drie genoemde prinsen zijn de zonen van de koning vanSerendip – een oude benaming voor het vroegere Ceylon, het tegenwoor-dige Sri Lanka – en ziedaar de her-komst van het woord serendipiteit.

Horace Walpole (1717 – 1797)

ondernemen_0608.indd 27 17-06-2008 14:09:02