Ondergronds bankieren

beelden, beleid, aanpak

Brigitte Slot

Ministerie van Financiën

Wereldwijd volume aan inkomensoverdrachten door migranten miljard dollar

1995 2004

Inkomensoverdrachten 58 160

Directe buitenlandse investeringen 107 166

Particuliere beleggingen 170 136

Officiële ontwikkelingshulp 59 79

Bron: Wereldbank, Global Economic Prospects 2006. p.88.

Inkomensoverdrachten door buitenlandse werknemers in Nederland

1986 2007

1e generatie niet-westerse migranten (x 1.000) 503 1.014

…..anders dan uit Turkije, Marokko, Suriname, Antillen 112 387

Buitenlandse inkomensoverdrachten (miljoen euro) 252 777

Bron: DNB, CBS.

Bedragen die per jaar vanuit Nederland worden overgemaakt (2005)

Aantal mensen (1.000)

Gemiddeld bedrag per hoofd

(euro)

Totaal overboekingen(miljoen euro)

Suriname 329350

115

Turkije 359312

112

Marokko 316266

84

Antillen 131275

36

Ghana 19579

11

Somalië 22318

7

Totaal 1.175 311 365

Bron: Consumentenbond 2005, p.47.

Meest voorkomende wijzen van geld overmaken vanuit Nederland door Turken, Marokkanen, Antillianen, Somaliërs en Ghanezen

Geldtransactiekantoor (money transfer) 25%

Bank 21%

Zelf contant geld meenemen 20%

Via een belwinkel, reisbureau of andere winkel, hawala 13%

Contant geld meegeven 12%

Post 12%

Moskee/kerk 5%

Bankpas of creditcard meegeven aan anderen 3%

Bron: Consumentenbond 2005, p.23.

100 euro money transfer vanuit Rotterdam en Den Haag naar Paramaribo

Kantoor Netwerk Kosten (euro) Kosten (%)

Cash Express Western Union 12,00 12%

GWK Travelex MoneyGram 9,99 10%

Suri Change eigen netwerk 7,00 7%

Moneytrans* Moneytrans 0,00 of 7,00 0% of 7%

‘Sam’ eigen netwerk 4,00 4%

*Actie: eerste money transfer gratis.

Bron: Slot, maart 2006.

‘Informeel bancair omzetvolume’ ©

Familieoverboekingen

1,2 miljoen Turken, Marokkanen, Antillianen, Somaliërs, Ghanezen

= 365 miljoen euro in totaal

1,7 miljoen niet-westerse allochtonen

= 520 miljoen euro in totaal

13 procent van totaal belhuis, reisbureau, andere winkel, hawala

= 70 miljoen euro via ondergrondse banken

‘Informeel bancair omzetvolume’ ©

Totale overboekingen via ondergrondse banken vanuit Nederland

• Familieoverboekingen 70 miljoen

• Illegalen ………….

• Migrantenondernemers ………….

• Criminelen ………….

Indicatie: jaarlijks 100 miljoen euro verdachte legale money transfers (MOT 2006)

Corridorstudies (in samenwerking met de Wereldbank)

Nederland-Suriname en Nederland-Marokko

Suriname Marokko

Totaal 125 miljoen euro 3,4 miljard euro

% BBP 15% BBP 6 - 9% BBP

Kanalen bank 18%

money transfer (in)formeel 47%

contant 30%

overig 3%

totaal 100%

bank 29%

money transfer formeel 47%

contant 16%

overig 8%

totaal 100%

Kenmerk merendeel informeel

Veel ondergrondse banken

Omvangrijke criminele geldstromen

80% heeft bankrekening

76% formeel

Nauwelijks ondergrondse banken

Nauwelijks criminele geldstromen

20-25% heeft bankrekening

Bron: Unger, B. en M. Siegel, The Netherlands-Suriname Corridor for workers’ remittances, 2006.

ECORYS Nederland, The remittance corridor the Netherlands – Morocco, 2006.

80 procent van de Surinamers heeft eigen bankrekening.

Toch veel gebruik van formele en informele money transfers.

Waarom?

- omvangrijke informele economie (> 50% BBP)

- wantrouwen jegens formele instituties (corruptie, privacy)

- (in)formele money transfers goedkoper, sneller, eenvoudiger

- kosten banken niet transparant (opslag of aftrek, wisselkoers)

- gunstigere wisselkoersen (drie valuta in Surinaamse economie)

Beelden

• ondergronds bankieren is een groeimarkt

• er is sprake van een segmentatie in deelmarkten

• deelmarkten zijn (soms) onderling verbonden

• over de omvang van het fenomeen kunnen we slechts gissen

• legale money transfers vormen eveneens een probleem

• situatie per corridor (totaal) anders

Ondergronds bankieren moet worden bestreden omdat…

• gebonden aan internationale afspraken (FATF)

• ondermijnt anti-witwasbeleid en beleid voorkoming terrorismefinanciering

• kan leiden tot besmetting financieel stelsel (integriteit)

• faciliteert en stimuleert criminaliteit

Beleid

• FATF 9 speciale aanbevelingen (2001)

• Wet inzake de geldtransactiekantoren (Wgt) (2002)

• Brief aan de Tweede Kamer

‘Ondergronds bankieren, bestaansredenen, risico’s en aanpak’

(2005)

• Implementatie Payment Services Directive (PSD) (1 november 2009)

FATF 9 speciale aanbevelingen inzake financiering van terrorisme

VI. Alternatieve geldtransacties

“Elk land dient maatregelen te nemen teneinde te waarborgen dat personen of

juridische entiteiten, met inbegrip van agenten, die diensten aanbieden op het

gebied van de overmaking van geld of geldswaarden, met inbegrip van

overmaking via een informeel transactiesysteem of -netwerk voor geld of

geldswaarden, een vergunning dienen te hebben of dienen te zijn geregistreerd

en dat op hen alle FATF-aanbevelingen van toepassing zijn die gelden voor

banken en niet-bancaire financiële instellingen. Elk land dient te waarborgen dat

op personen of juridische entiteiten die deze diensten illegaal verrichten

bestuursrechtelijke, civiele of strafrechtelijke sancties van toepassing zijn.”

Vier pijlers

1. Legale geldstromen van migranten ‘bovengronds tillen’

2. Actieve opsporing en vervolging ondergrondse bankiers

3. Gerichte aanpak verdachte legale money transfers

4. Risicoanalyse op basis van doorgaand onderzoek naar (nieuwe)

vormen van criminele logistiek en criminele betaalmethoden

Ondergronds Bankieren Old School?

‘The cell phone as mobile payment terminal’