I

DUURZAAM GEBOUWD

De familie begon goed geïnformeerd aan deklus. In de twee jaren die voorafgingen aanhet project volgden ze een cursus duurzaambouwen, een Bouw Team, een aantal studie-dagen en informeerden ze links en rechts. Zebezochtten ook tal van andere woningen enkregen langzaamaan zicht op hun project: eenzo ecologisch mogelijke woning ingepast inhet landschap. Vooral de keuze van materia-len was belangrijk. Architect Eric Boddaert(erkend door VIBE )werd gecontacteerd. Het uiteindelijke resultaat werd een strole-men woning met een K-waarde van ongeveer30. Vermits de praktijkcursus ‘stroleembouw’van VIBE er doorging, konden ze bij de bouween beroep doen op een enthousiaste ploegvan 20 vrijwilligers.

OntwerpDe voorkant is gesloten, gericht op hetnoordoosten en bestaat uit een groendak meteen helling van 28,5°. De voordeur maaktdeel uit van een smalle erker waarin ook detrap is gesitueerd. De verloren ruimte onderhet groendak links wordt gebruikt als tuin-berging. Een tuinhuisje is dikwijls moeilijk teintegreren in het landschap en daarom werdgekozen om de tuinberging aan de woning tebouwen. In de tuinberging is een afvalhoekjevoorzien. Rechts bevindt zich een carport die dienst doet als een fietsenberging.

De achterzijde van de woning is verstandigopengewerkt in glas. Eethoek, zithoek en

polyvalente ruimte lopen in elkaar over. De polyvalente ruimte doet nu dienst alsspeelkamer. De eethoek en de keuken hebbeneen glasgevel aan de tuinzijde. De verbindingtussen beiden ligt aan de glaszijde. Er is ookeen doorgeefluik.

Ter hoogte van de zithoek bevindt zich een serre die door een muur uit kalkzandsteenwordt afgescheiden met een deur in Romaansestijl. Er zijn dakoversteken voorzien in deserre en de eethoek. De kleine uitbouw vande keuken vraagt nog om een zonnescherm.De serre wordt echt als serre gebruikt en in de toekomst is er plaats voor een druivelaar.Ook is het een goede droogplaats voor hetwasgoed.

Er wordt echt geopteerd om beneden televen. De kamers op de eerste verdieping zijndaarom klein gehouden. Er bevinden zichtwee slaapkamers (waarvan 1 kan opgedeeldworden), een bergkamer, een compacte bad-kamer, een technische ruimte en een bureau.

Vakantie in eigen huisHet huis is compact gehouden om milieu- enbudgetaire redenen maar toch is het ruimte-gevoel overweldigend. Glazen deuren, eendoorgeefvenster, een vide, het gebruik van debovenverdieping tot in de nok van het dak eneen lichtzuil zorgen hiervoor. Men kan ookvan boven in de serre kijken. In het badka-merplafond is de isolatie iets minder dik om

14 Wonen met de Natuur nr. 32 - 2004

‘Architectuur voor de ziel’

Laag-energiewoning

in moderne stroleembouw

In eerste instantie opteerde de familie Buysse-Demeerleer voor een rijwoning in de stad. Dit leek hen de meest energiezuinige en milieuverantwoorde keuze. Maar omdat eenbouwgrond in de familie beschikbaar was, viel de keuze toch op een perceel aan de rand van het dorp Herzele bij Aalst. Het mooie landschap en een goede bereikbaarheid van bushalte,treinstation, winkels en scholen trok de familie over de streep. Daar zouden ze hun laag-energiewoning bouwen.

door ir. BrunoCassiers, medewerkerVIBE vzw

DUURZAAM GEBOUWD

ruimte te winnen. Architect Eric Boddaert creërde extra ruimte door in de nok van tweeslaapkamers mezzanines te bouwen. De videzal in de toekomst kunnen afgesloten worden.De bewoners wensten een soort vakantiege-voel te krijgen in hun woning. In de kamervan de ouders is een groot schuifraam dat uitkijkt op de uitlopers van de VlaamseArdennen. Een mooi balkon maakt hetgeheel compleet.

FunderingEr is een funderingsstudie uitgevoerd om uitte maken of een volledige vloerplaat in betonnoodzakelijk was. Dat was niet het geval. Debouwheer raadt zulk een studie iedereen aanomdat men mogelijk veel beton kan uitsparen

en de kostprijs van de studie (circa 500 €)opgaat in het bouwbudget. In dit geval vol-stond een sleuvenfundering. Er werd ‘steen-slagbeton’ gebruikt. Dit bestaat uit gebrokenbakstenen en beton.

VloerenDe vloer op volle grond bestaat uit een laagnivelleringszand. Daarop werd veertig centi-meter geëxpandeerde kleikorrels gestort. De bovenste laag kleikorrels (acht centime-ter) werd gestabiliseerd met een cementmelk.Hierop kwam een mortellaag. Kepertjes metdaartussen vermiculietkorrels om akoestischen thermisch te isoleren dragen een eikenplankenvloer die met natuurlijke olie werdbehandeld.

De vloer op de tussenverdieping bestaatuit douglas balken, een laag zeeden metbouwpapier (tegen stof) en geoliede vloer-planken in lorken. Tussen de balkjes werdgeïsoleerd met 6 cm papiervlokkenisolatie.Deze vloer wordt ondersteund door een grotebalk in gelamelleerd grenen.

DakenHet dak op het zuidwesten aan de tuinzijde isopgebouwd als volgt (van onder naar boven):gipsvezelplaat, lattenwerk, dampremmendpapier, horizontale gordingen, balken van 18 cm hoogte, gebitumeerde houtvezelplaat,tengellatten, panlatten en kleipannen. Deisolatie uit cellulosevlokken is in cassettesingebracht over de hoogte van de balken eneen deel van de gordingen. Op deze manierblijft een deel van de gordingen zichtbaar. De leidingen van elektriciteit en zonneboilerliggen achter de gipsvezelplaat.

nr. 32 - 2004 Wonen met de Natuur 15

(Foto Emmy

Vandenbosch)

DUURZAAM GEBOUWD

Het dak op de uitbouw van de keukenmoest beloopbaar zijn om er het balkon op inte richten. Van onder naar boven: roosteringin douglas, zeedenplanken, spieën, cellenglas-isolatie 2x8 cm, dakrubber, lattenwerk, terras-planken in paraju-hout, FSC-gelabeld.

GroendakHet groendak aan de straatzijde is samenge-steld uit (van onder naar boven): gipsvezel-plaat, lattenwerk, dampremmend papier, 24 cm cellulosevlokken, OSB, wortelvastedakrubber, substraatrollen, matten uit inge-groeide sedum en mossen.

Ook het dakje van de erker in de inkom-hal bestaat uit een groendak met dezelfdeopbouw. De sedummatten werden op voor-

hand ingegroeid met 7 sedumsoorten en een aantal mossen.Na goed één jaar ziet debegroeiing van het dak er behoorlijk uit. Hetlichte substraat bestaat uit een rol van geo-textiel, een soort wol en poreuze kleikorrels.Het werd van boven aan het dak vastgemaakt omdat het dak een steile hellingheeft. De fabrikant van het dakrubber raaddeaan om OSB te gebruiken omdat hij de hech-ting op lange termijn niet vertrouwde als erop gebitumeerde houtvezelplaat zou wordenverlijmd. (N.B.: Een laag houten plankenonder de dakrubber heeft een zeer gunstigeinvloed op de vochthuishouding van de cellu-lose-isolatie omdat het hout meer waterparti-kels kan opslaan dan OSB).

StroleemDe strolemen muren zijn opgebouwd uit twee lagen lorkenhout met daartussen balkenter versteviging zodat een volledig houtskeletwordt gevormd. Met stroleem wordt alles aangevuld in een systeem van ‘glijdendebekisting’.

De basis is een gemetste spouwmuur alssokkel van 60 centimeter in kalkzandsteenmet aan de buitenzijde tweede keus veldoven-steen. Daartussen zit tien centimeter rotswolen een luchtspouw. Hierbovenop komt eenringbalk met bouten zodat de houten muur-plaat hierop kan worden vastgevezen. Vervol-gens komt het houtskelet. De leem voor destroleem is afkomstig uit de omgeving vanTongeren. De leem wordt vermengd metwater tot er zich een dikke ‘chocolademelk’vormt. Hierin wordt het stro gedompeld endan rust het geheel een nacht, zo’n twaalf uurom uit te lekken. Vervolgens is de stroleemgebruiksklaar. Een bekisting van een halvemeter hoogte wordt tegen de muur aange-bracht en deze wordt gevuld met stroleem.Stelselmatig wordt zo opgeschoven tot boven.Ook één binnenmuur in de badkamer isbewust van stroleem gemaakt omwille van de vochthuishouding. De muren zijn aan debuitenzijde geschilderd in silicaatverf en heb-ben een dikte van 32 centimeter.

De buitenmuren werden afgewerkt met eenleemverf. Boven zullen de muren worden

16 Wonen met de Natuur nr. 32 - 2004

Het groendak

van de woning.

(Foto Emmy

Vandenbosch)

DUURZAAM GEBOUWD

afgewerkt met contrasterende natuurverven.Deze binnenmuren bestaan uit twee gipsve-zelplaten met daartussen celluloseplaten.

Het hout voor de woning bestaat in grote mateuit FSC-hout. Waar dit niet verkrijgen was,werd hout uit goed beheerde bossen aangekocht.

Keuken en badkamerDe inrichting van badkamer en keuken isbewust eenvoudig en milieuvriendelijkgehouden maar het resultaat mag gezien worden. In de badkamer bevindt zich eeneenvoudig niet te groot bad met lavabo eningebouwde kasten. De kasten zijn gemaaktvan elzenhouten plaatmateriaal, opgebouwdin drie lagen. Hierop zijn handvaten van beukenhout bevestigd. Een vriend van hetgezin heeft ze gemaakt. In de kasten ligtplaatmateriaal met FSC-label. Het is eeneigentijds ontwerp. In de keuken zijn opdezelfde manier kasten gemaakt. De dampkapin de keuken staat tegen de wand en is bewustniet overgedimensioneerd, zodat niet teveelopgewarmde lucht wordt afgevoerd. In dekeuken werden dezelfde keramische vloerte-gels als in de serre gebruikt.

Technische uitrusting en energieEr is zo’n 18,4 m2 aan PV-panelen voorziendie circa 2000 kWh per jaar leveren. Een zonneboiler met 5,5 m2 panelen levert dehelft van het warm water. Een condenserendegaswandketel zorgt voor de naverwarming. De verwarming wordt voorzien door eenspeksteenkachel die een aangename stralings-warmte verspreidt. In de keuken en badkameris een kleine radiator geplaatst zodat in hettussenseizoen niet telkens de speksteenkachelmoet aangestoken worden en de gaswandke-tel kan bijspringen. Met het oog op de oudedag zijn ook wachtleidingen gelegd voor cen-trale verwarming.

De technische uitrusting bevindt zich ineen compacte ruimte die is afgewerkt met een dubbele laag gipsvezelplaten zodat eenbrandweerstand van 1 uur wordt gerealiseerd.Opvallend is dat in de technische ruimtetegels op de vloer zijn gelegd. Dit laat toedeze ruimte proper te houden, wat de tech-nische apparatuur, die steeds gevoelig is voorstof, beter doet functioneren.

Het verbeterd dubbel glas in de ramen heefteen U-waarde van 1,1. Enkel in de serre

nr. 32 - 2004 Wonen met de Natuur 17

- Klinkers- Stabilisé

- Tegels in vol mortel-&zandbed- Vloerplaat ecobeton met glasvlieswapening + aarding- Argex-isolatiepakket, dikte=40 à 50 cm- Pe-Folie, dikte= 0,22mm.- Nivellering ondergrond met grof zand of stabilisé

- Houten vloer 2cm

- Gutex 2x2cm

- OSB-platen 2cm

- Balken + isolatie 22cm.

-3-dubbele beglazing

- Houten vloer 2cm

- Gutex 2x2cm

- OSB-platen 2cm

- Balken + isolatie 22cm.

- Dakhelling 30 ∞ t.o.v. horizontale.- Sedumdak: substraat + sedumvegetatie - Floradak - filterdoek- Drainage hemelwater element DHrs 54mm- EPDM - Onderdak in Gutex - 3cm dikke platen (tand & groef),- Spantbenen in Am. Oregon - 18/3,5cm,- Uitlatting met kepers 6,5/7cm.,- Papiervlokkenisolatie: 25 cm dikte. (Fermacell, isotherm,...)- Dampscherm, naden met tape luchtdicht af te plakken,

+3.95

+5.57

+7.80

+5.43

+2.90

0.00

+0.50+0.45

BADKAMERSLAAPKAMER 2

duplex slpk1

SLAAPKAMER 1

SERRE

LEEFRUIMTE

KELDER

POLYVALENTE RUIMTE

215

30

260

3023

318

312

1040

8013

023

Drainageleiding rondom kelder,

+ rolkeien (Kift) omgeven door

een glasvliesvezelnet.

2522

510

Voorlopige fundering tot op de goede, vaste grond,

vorstvrije diepte; definitieve fundering volgens studie

ingenieur stabiliteit na uitvoering diepsondering.

Voorlopige fundering tot op de goede, vaste grond,

vorstvrije diepte; definitieve fundering volgens studie

ingenieur stabiliteit na uitvoering diepsondering.

30

drainagebuis

vijver

ondertimmering

4495

165

stormpannen

Doorsnede.(Arch. Eric Boddaert)

DUURZAAM GEBOUWD

is gewoon dubbel glas toegepast met een U-waarde van ongeveer 3.

De woning heeft een natuurlijke ventilatiemet roosters in de ramen.

De familie heeft voorlopig spaarlampengehangen en kijkt uit naar spaarzame armatu-ren.

WarmtemuurDe kalkzandsteenmuur in de serre is nietrechtstreeks geïsoleerd. Hij wordt beschermddoor de serre. En als de zon schijnt dient hij als warmtemuur. Het is de bedoeling dathij in de toekomst zwart geschilderd wordtom extra warmte op te slaan. Ramen en deur

in de serre kunnen geopend worden om zo de warmte in de woning te verspreiden.

RegenwatergebruikEr zijn twee regenputten voorzien: één voorhet groendak en één voor de het pannendak.Het water van het groendak is gekleurd enwordt gebruikt in de tuin en om de auto tewassen. Het heldere water wordt gebruiktvoor de wasmachine en het toilet, dat uiter-aard voorzien is van een waterspaartoets. Hetafvalwater wordt gezuiverd in een rietveld.Het gezuiverde water wordt dan in de bodemgeïnfiltreerd.

OngemakjesOngemakjes noemt de bouwheer in eersteplaats zaken die tijd vragen, zoals het inoliënvan het hout van de ramen. Ook sommigetechnieken vragen extra aandacht, zoals dewaterzuivering met het rietveld en de regen-waterinstallatie.

Het sapupirahout heeft ook de neiging tegaan ‘werken’ onder invloed van wisselendeomgevingsfactoren. Zo moesten bijvoorbeeldkieren weggewerkt worden met een extra lat.De leempleister op de bovenverdiepingscheurt in de hoeken. Leempleister herstellenis echter een kleine moeite. Organische vor-men in de ramen zijn duurder, maar ook bij-horende gordijnen betekenen een meerkost.

BesluitHet gezin Buysse-De Meerleer vindt dat haaropzet duidelijk geslaagd is: een zo duurzaamen ecologisch mogelijke woning neerzetten.Bezoekers merken op dat er een aangenaamklimaat heerst in de woning en de familievoelt er zich erg gelukkig. Vooral de ecolo-gische kringloopfilosofie van bouwen metstroleem spreekt erg aan.

Technische fiche Zie hiernaast

18 Wonen met de Natuur nr. 32 - 2004

Bouwheer Dirk Buysse met op deachergrond de speksteen-kachel. (FotoEmmy Vanden-bosch)

DUURZAAM GEBOUWD

TECHNISCHE FICHE Algemene gegevensArchitect Eric Boddaert

Nieuwbouw woning in woonzone rand van de dorpskern

Goede bereikbaarheid openbaar vervoer

Achtergevel op ZW en helend dak NO-ZW

Totale bebouwde oppervlakte 155 m2

MateriaalDak: groendak en gebakken kleidakpannen

Onderdaken: OSB en gebitumineerde houtvezelplaat

Vloeren: lork,eik, keramische tegels

Afwerking: leempleister en natuurverf

Ramen: FSC - Sapupira hout

Leidingwatergebruik: 20 m3 op 9,5 maanden

Regenwater: groendak: tuin en auto; pannendak: toilet en

wasmachine

Infiltratie van gezuiverd afvalwater en overstort regenput.

Waterbesparende douchekop, toilet en kranen

Energie:

K-waarde: +/-30

Isolatiediktes

Dikte Materiaal

Daken 26 cm papiervlokken en onderdakplaat

Muren 32 cm stroleem

Vloeren 40 cm geëxpandeerde kleikorrels

8 cm vermiculiet

Tussenvloeren 6 cm papiervlokken

Beglazing: dubbel glas serre (U-waarde +-3 ): 50 m2;

verbeterd dubbel glas vensters ( U-waarde 1,1): 90 m2.

Hoofdverwarming: speksteenkachel

Bijverwarming: condenserende aardgaswandketel

met twee kleine radiatoren

nr. 32 - 2004 Wonen met de Natuur 19