1

OBSERVATIE

tweemaandelijks contactorgaan van

Jaargang 37 (2010) nr. 2

In dit nummer:In dit nummer:In dit nummer:In dit nummer:In dit nummer:

Plantencursus beginners door Jan Hermans ................................................................................ 2

Voorjaarsexcursie naar het Savelsbos op 18 april door Jan Hermans ................................................................................ 3

Wind en geluiden door Tom Storcken ............................................................................... 7

Vogelcursus 2010 door Lei Hulsbosch ............................................................................. 11

Dialezing Limburgse vogels door Dhr. O. Plantemadoor Lei Hulsbosch ............................................................................ 13

IJzerenbos en park Millendoor Tom Storcken ............................................................................. 14

Verhaal over de vogelcursus 2009door Leo Koster .................................................................................. 18

2

PLANTENCURSUS BEGINNERS 2010

door Jan Hermans

In 2010 organiseert Land-schapsvereniging De Kringloopop de beginnerscursus van 2009weer een vervolg.Het cursusmateriaal voor debeginnerscursus 2010 is eenvoortzetting op de reeds eerder in2008 en 2009 uitgegeven cursus-boekjes. In het boekje voor 2010worden weer een groot aantal“nieuwe” planten voorgesteld.Ook ontvangen de deelnemerseen apart determinatieboekjegebaseerd op de laatste druk vande Heimans en Thijsse-flora. Debeginnerscursus zal veel aan-dacht aan het determinerenbesteden, waarbij in twee binnen-bijeenkomsten de verschillende,noodzakelijke botanische basis-begrippen worden duidelijkgemaakt en geoefend.De cursus wordt gegeven doorde heren J. Hannen, R. Knops enJ. Hermans.

De data voor de beginnerscursusplanten zijn als volgt:

Vrijdagavond 28 mei:introductieavond

beginnerscursus planten. Deavond begint om 19.30 uur. otaan de pauze (20.45 uur) vertellenJ. Hannen en R. Knops over eenaantal botanische begrippen enop welke manier het cursus-boekje gebruikt kan worden. Nade pauze gaan we aan de slagmet determineren. De avondduurt tot 22.00 uur en vindt plaatsin de gemeenschapsruimte vanBasisschool Triangel, Linnerhof36 te Linne.

Zondagmorgen 30 mei:Excursie naar landgoed Hoosdenbij St.Odiliënberg. Gestart wordtom 9.00 uur van het kerkplein teSt.Odiliënberg. De excursie duurttot 12.00 uur.

Zondagmorgen 20 juni:Excursie langs de dijken van hetJulianakanaal tussen Echt enMaasbracht. Vertrek om 9.00 uurvanaf de parkeerplaats bij Steen-handel Michel Oprey te Echt(gemakkelijk te bereiken via deafrit naar Echt vanaf de A2). Deexcursie duurt tot 12.00 uur.

3

Vrijdagavond 2 juli:Binnenbijeenkomst om hetdetermineren te oefenen. Debijeenkomst begint om 19.30 uuren duurt tot 22.00 uur. Plaats:Basisschool Triangel, Linnerhof36 te Linne.

Zaterdagmorgen 3 juli:Afsluitende excursie nabijSchre-venhof. Tijdens dezeochtend besteden we vooral aan-dacht aan planten die op akkersen ruderale plekken groeien. Startom 9.00 uur bij het kerkhof vanSt.Joost. de excursie duurt tot12.00 uur.

De kosten voor de beginners-cursus bedragen 10 Euro voor

leden van de Kringloop. Niet-leden betalen 15 Euro. Leden vande Kringloop hebben voorrangmet betrekking tot deelname aandeze cursus.

U bent pas als definitieve deel-nemer geregistreerd wanneer hetcursusgeld is overgemaakt. Depenningmeester stelt het zeer opprijs wanneer U aangeeft“Planten beginners 2010”Het voorkomt extra uitzoeken,voor welke cursus het geldbestemd is.Het maximale aantal deelnemersvoor de plantencursus beginnersbedraagt 40. Aanmelden kan totzondag 23 mei.

VOORJAARSEXCURSIE NAAR HET SAVELSBOSOP ZONDAGMORGEN 18 APRIL

door Jan Hermans

Het Savelsbos is een van de be-kendste loofbossen van Neder-land. Als een typisch hellingbos isdit gebied in het voorjaar bij uit-stek geschikt om kennis te ma-ken met de rijke voorjaarsfloravan deze streek. De excursie startom 9.00 uur in Rijckholt. We

komen samen bij café Riekelt(Kaffee Riekelt) gelegen langs deRijksweg die Gronsveld metRijckholt verbindt. De café ligt opde hoek Kasteelstraat/Rijksweg.Tegenover dit café ligt een par-keergelegenheid.De excursie duurt tot 12.00 uur.

4

De excursie staat onder leidingvan de heren J. Hannen enJ. Hermans.De oostelijke Maasdalhelling tus-sen Maastricht en Eijsden staatbekend om de gesloten helling-bossen, die een steile overgangaanduiden tussen de Maas en dehooggelegen plateaugebiedenrond St. Geertruid, Eckelrade enCadier-en-Keer. Oorspronkelijkwerd alleen het bos tussenGronsveld en Eckelrade aan-geduid als Savelsbos. Later isdezelfde naam aan het heleboscomplex toegekend, eenhistorische dwaling die afbreukdoet aan de afzonderlijke ge-bieden.De zichtbare bodem bestaat uitkalksteen, grind en leem.Kalksteen is ontstaan door eenmiljoenen jaren durende opsta-peling van kalkhoudende over-blijfselen van zeedieren. Zo heeftzich in het Boven-Krijt (65-144miljoen jaar geleden) een dik pak-

Daslook

ket kalksteen gevormd. De oud-ste lagen dagzomen ten zuidenvan Rijckholt en behoren tot dezogenaamde Formatie vanGulpen. De kalksteen ten noordenvan Rijckholt is geler en maaktdeel uit van de Formatie vanMaastricht.De flora in het Savelsbos maaktdeel uit van één plantengeogra-fisch district, het Zuid-Limburgsdistrict. Behalve veel kalkminnen-de planten is het vooral de bos-flora die het Zuid-Limburgsdistrict onderscheidt van anderegebieden. De kalkminnendesoorten staan vooral op de hel-lingen. Echte kalkmijdendeplan-ten groeien langs de plateau-randen en bij voormalige grind-groeven.De oude loofbossen, of betergezegd de locaties met relatiefoud loofbos, bestaan vrijwelallemaal uit hellingbos. Opvallendis de relatie tussen oude bos-

5

locaties en de aanwezigheid vansommige planten zoals Grote enRuige veldbies, Eenbes, Bos-bingelkruid en Lelietje-van-dalen.Op plaatsen waar het Lelietje-van-dalen massaal voorkomt en waarook Bosanemoon, Grote en Ruigeveldbies en Witte klaverzuringgroeien, heeft men te maken meteen overgangsvegetatie tusseneen Wintereiken- en een Gierst-gras-Beukenbos. Het Winter-eiken-Beukenbos wordt, bij afwe-zigheid van Wintereiken en Beu-ken, gekenmerkt door het voor-komen van Adelaarsvaren, Valsesalie en Wilde kamperfoelie. Ditbostype vinden we op de pla-teaus waar de droge, kalkarmetot zure bodem betrekkelijkweinig voedingsstoffen bevat.Hellingafwaarts verandert hetbeeld. De bodem is er vochtigeren bevat meer kalk en voedings-stoffen. Het soortenarme Winter-eiken-Beukenbos maakt plaatsvoor het Gierstgras-Beukenbos,een vegetatie waarin naast hetnaamgevende Bos-gierstgrastevens Bleeksporig bosviooltje,Bosanemoon, Gewone salomons-zegel, Groot-bloemmuur, Scha-duwgras, Lelietje-van-dalen enWitte klaverzuring gezamenlijkoptreden. Op de vochtigste plek-ken groeit dan Wijfjesvaren.

De oostelijke Maasdalhellingdankt haar bekendheid aan dehellingbossen op kalkrijke bodem.In de eerste plaats gaat hetdaarbij om het Parelgras-Beuken-bos. Ook onderaan de hellingenwaar door erosie een mengselvan afgespoelde leem en kalkrijkhellingpuin (colluvium genoemd)is ontstaan, kan het Parelgras-Beukenbos worden aangetroffen.De naam van dit bos is afgeleidvan Eenbloemig parelgras.Andere kenmerkende soorten indit type bos zijn Bosroos, Bos-bingelkruid, heelkruid, lieve-vrouwebedstro en Ruig klokje.Het grootste deel van de in hetvoorjaar met Daslook bedektehellingen wordt ook tot hetParelgras-Beukenbos gerekend.Daslook houdt van een vochtige,kalkrijke en sterk lemige bodem.De bodemvochtigheid is maat-gevend voor zijn groeiplaatsen,waarbinnen de kalkrijkdom ver-volgens bepaalt hoe massaalDaslook optreedt. Daslook endassen hebben weinig met elkaarte maken. Toch vertonen Daslooken dassen een overeenkomst:beide zijn beschermd en beideleven een groot deel van het jaaronder de grond. De Daslook isalleen in het voorjaar enkeleweken te zien. Kort nadat de fris-

6

groene bladeren te voorschijnkomen, ontwikkelen alle plantenvrijwel tegelijkertijd bloeiwijzen. Inhet bos hangt dan een penetranteuiengeur. Na de bloei verwelktDaslook zeer snel.In het Parelgras-Beukenbosvinden we ook talrijke planten-soorten die ook in andere helling-bostypen voorkomen zoals Bos-anemoon, Bosgierstgras, Eenbes,Boszegge, Gele dovenetel, Ge-vlekte aronskelk, Gulden boter-bloem, Mannetjesvaren, Muskus-kruid, Slanke sleutelbloem enWitte klaverzuring. Plaatselijk

wordt de bodem bijna geheelbedekt door een tapijt van Klim-op. Net als in het Gierstgras-Beukenbos groeit hier ook opvochtige plaatsen Wijfjesvaren,vaak vergezeld door Ruwe smele,Boskortsteel, groot heksenkruiden Zwartblauwe rapunzel. Zeerbijzonder is de aanwezigheid vanAmandelwolfsmelk, die in Zuid-Limburg van nature beperkt is totde oostelijke Maasdalhelling.Deze bijzondere plant houdt vaneen open bosstructuur, die doorperiodiek kappen van bomen enstruiken in stand wordt gehou-den.

Een ander bostype dat op eenkalkrijke bodem voorkomt, is hetKalk-Beukenbos, dat veel over-eenkomsten vertoont met hetParelgras-Beukenbos en kalkrijkestruwelen. Vrijwel alle kenmer-kende soorten in de kruidlaagkomen overeen met soorten uitbosranden en struwelen:Bosroos, Gulden boterbloem,Ruig hertshooi, Ruig viooltje,Vingerzegge, Zeegroene zeggeen in de struiklaag door Bosroos,Wilde liguster, Zuurbes en de zeerzeldzame Gele kornoelje. HetKalk-Beukenbos is veel minderalgemeen dan het Parelgras-Beukenbos. Het komt sporadisch

7

voor op steile en zeer warmehellingen.Tijdens deze ochtendexcursie zultU een goed beeld krijgen van deverschillende bostypen.Afhankelijk van hoe het voorjaarzich dit jaar ontwikkelt, zult U op18 april kunnen genieten van een

groot scala aan interessantevoorjaarsbloemen. Neem dusfototoestel en verrekijker mee,want ook voor vogels zijn dezehellingbossen interessant.Reserveer alvast deze datum!

Het is eind november, een storm-achtige dag met af en toe fellebui maar ook een zonnetje diezich af en toe laat zien en voelen.Toch maar er op uit, richting bostussen Nieuwstadt en Susteren.Op weg er naar toe kom ik langseen paar huizen waar het eenkabaal van jewelste is. Een deelvan de tuinen is afgemaakt metmooie dichte heggen waar zeker15 huismussen een behoorlijkkabaal maken. Wat de oorzaak iskan ik natuurlijk niet weten maardat er wat aan de hand is dat isduidelijk te horen. Het zal wel zozijn dat de jongere vogels wat tebrutaal waren en nu terecht-gewezen worden. De volwassenHeggemus heeft een grijze kopmet bruine veertjes rond kruin enoorstreek. De snavel is een beetje

WIND EN GELUIDEN

door Tom Storcken

spits. De bovendelen zijn mooibruin met hier en daar zwartgestreept. De onderkant is grijzig.Hier kun je in ieder geval nietmerken dat de Huismus in aantalop zijn retour is. Het heeft na-tuurlijk ook te maken dat in dezebuurt nog genoeg heggen enandere schuilhoekjes voor dezevogels zijn. Het is toch altijd weerleuk om naar de drukke geluidente luisteren en het heen en weergevlieg en gehip te bekijken.Verder langs het woonwagen-kampje loop ik richting de Vloed-graaf waar de nieuwe spoorbrugvoor verbetering van de water-afvoer er al ligt en waar nubegonnen wordt met het werkvoor een nieuwe wandel- en fiets-brug over de beek. Onder denieuwe spoorbrug wordt een

8

deel gereserveerd voor eenfaunapassage, waarvoor de door-gang tot nu toe afgesloten wasdoor de oude nauwe spoor-tunnel. Aan beide kanten kun jenu al de contouren hiervan zien.Maar het zal nog wel tot dezomer 2010 duren voor dat allesgereed is. Als ik even naar rechtskijk, richting boerderij Jongen,rent er een vrouwtjes Fazant overhet veld. Even verderop vliegt zemet veel klapperend vleugel-kabaal weg richting bosrand. Hetis niet echt een vogel om veel tevliegen. Aan de andere kant vanhet veld vliegen drie Fazanthanenmet luid kabaal naar de anderekant van het veld. De herders-hond die rondloopt bij de bouwvan de nieuwe brug slaat aan. Eris duidelijk ergens onraad maar ikkan niet zien wat.Via de vernieuwde spoorweg-overgang die nu alleen nog maar

toegangkelijk isvoor fietsers enwandelaars loopik het bos in. Hierwordt ikverwelkomd doorhet geschreeuwen gekrijs vantwee Gaaien dieachter elkaar aanzitten. Ze vliegen

van boom naar boom en makeneen flinke herrie, zodanig dat ervoor de rest niets meer te horenis. Toch altijd weer een mooievogel om te zien alleen het geluiddat echt door-dringend is heeftniets te maken met mooie zang.Maar ja, dat hoort er nu eenmaalbij.Het wordt donkerder in het bosdoor behoorlijk grijze wolken enhet gaat steeds heviger waaienen even later regent het dan ookmet daarbij hevige windstoten.Gelukkig ben ik in het Hout vlakbijeen schuilhutje waar ik dan ookmaar naar toe ren.Als je daar zo zit en niets anderste doen hebt dan wat rond tekij-ken en maar luisteren gaat jeop-=vallen dat er nog meergeluiden zijn.Door de hevige windstoten be-ginnen de boomstammen entakken zich steeds meer te

9

bewegen. De wind fluit werkelijkdoor de bomen. Door dat er bijnageen blad meer aan de bomen zitkun je zien hoe zelfs enkele stam-men bovenin tegen elkaarbeginnen te slaan en langs enelkaar heen schuren. Het beginteen spel te worden van allerleisoorten geluiden van tegen elkaarslaande bomen, langs elkaarheen schurende stammen. Er ziteen bepaald ritme in dat pas opzijn hevigst is als de windstotenweer even zijn gaan liggen: er ziteen zeker na-ijl effect in. Als jegoed gaat luisteren zou je er zelfseen soort orgelspel uit kunnenhalen. In ieder geval is het mooials je toch niets anders te doenhebt dan afwachten tot de regenvoorbij is. Toch hoor ik daartussendoor nog het geluid van de“lach” van de Groene Specht.Hij trekt zich dus niets aan van deregen en wind en gaat door metwat hij/zij dan ook aan het doenis.

Op een paar meter van de schuil-hut zit een Roodborstje op eentakje laag bij de grond. Ik hoor zijntik-tik-tik en heb al weer eengeluid erbij. Als het zo doorgaatheb ik dadelijk een orkest rondommij zitten.Vlakbij het schuilhutje zijn nogrestanten zichtbaar van enkelepaddestoelen. Die hebben natuur-lijk door het natte weer goedkunnen groeien. Het is niet goedmeer te zien welk soort padde-stoelen dit waren.De regen houdt weer op maar dewind gaat niet liggen. In iedergeval kan ik weer verder en garichting Geleenbeek om te kijkenhoe het werk aan de Vloedgraaf/spoorbrug aan deze kant vordert.Hier en daar ligt een boom tegende vlakte, geveld door de somsstormachtige wind van de laatstedagen. Enkele Staartmezen zittenhoog in een boom en vermakenzich door van tak naar tak tevliegen. Hun lichaam is net eenklein bolletje met daaraan eenlange staart. Hun geluid lijkt opeen ijl sie-sie-sie en doordat zemet een grote groep zijn is hetnet een murmelend liedje. Ietsverderop hoor ik een luid twiet-twiet-twiet en na enig zoeken laatde Boomklever zich ook zien. DeBoomklever is de enige vogel die

10

met zijn kop omlaag naar bene-den kan lopen. Normaal gespro-ken zie ik hem hier in de buurttoch wel op diverse plaatsen.Vooral nu met die kale takken ishij mooi te bekijken maar zekernu goed te beluisteren al is er vangezang niets te horen.Als ik aan de rand van het boshoor ik twee Buizerden roepen.Een heel eind verderop vliegen zestatig door de lucht: schijnbaarhebben zij geen last van dehevige wind.Op de terugweg loop ik nog eenstukje langs de Vloedgraaf. Eenenkele Kraai probeert, luid kras-send, tegen de wind in debosrand te bereiken. Als ik langsde beek loop vliegt een Aalschol-ver voorbij, die iets verderop hetwater ingaat. Ik zie hem duikenmaar kan niet zien of er iets ge-vangen is. Hij vliegt weg als ikkorterbij kom. Een paar honderdmeter verderop gaat hij weer hetwater in en nu zie ik hem ietsdoorslikken als hij weer bovenwater komt. De jacht heeft zichdan toch geloond. Een paar wildeEenden vliegen luid snaterend enklapwiekend op; omdat het voorde rest zo stil is lijkt het een helskabaal. Vlak bij de grens metDuitsland bij Isenbruch woont alsedert jaren een kolonie Kauwtjes

in een groepje hoge bomen. Zeleven hier in een grote groep bijelkaar. In het voorjaar nestelen zehier en nu vormen ze een grotetroep die vaak spectaculaireluchtacrobatiek uitvoeren endaarbij het nodige geluid produ-ceren. Als ze tegen de wind invliegen hangen ze bijna stil, ter-wijl ze met de wind mee pijlsnelin een grote waaier wegvliegen.Als het bijna donker is loop ik nogeven terug om eens te kijkenhoeveel het er eigenlijk wel zijn.Zo goed en kwaad als kan kom iktoch wel tot ca 250 a 300 vogelsdie hier nu samen in de bomenzitten. Een aantal die als zerondvliegen een behoorlijk kabaalmaken.Ondanks regen en harde windmet soms bijna storm tochgenoten en dan vooral van allegeluiden die vandaag te horenwaren.Oh nog even, een paar dagenlater, 1 december om precies tezijn. Ik ben net terug van een IVN-activiteit en zit met Thea warm teeten. We horen buiten eenbehoorlijk kabaal, Ganzen zegtThea. We zitten te kijken en latenons middagmaal koud worden,maar dan kan ik het goed zien:het zijn “Kroenekranen” ofwelKraanvogels die in een paar grote

11

V-formatie’s bijna recht boven onshuis overvliegen. Het zijn grotevogels met een lange nek enlange poten. De poten hangen inde vlucht iets naar beneden. InNederland zijn het alleen maardoortrekkers die nu verdergaannaar Zuid-Europa of Afrika. Zemaken nu waarschijnlijk gebruik

van het rustigere weer: er staatbijna geen wind en het is al bijnatwee dagen droog. Huntrompetterende roep heeft danwel niets met de wind te makenmaar is wel karakteristiek voordeze tijd van het jaar.

VOGELCURSUS BEGINNERSEN GEVORDERDEN 2010

door Lei Hulsbosch

met de gidsen heeft Lei Huls-bosch weer een fraai cursusboeksamengesteld, waarbij natuurlijkde diverse vogelsoorten wordentoegelicht.

De samenstelling van de gidsenis onveranderd en bestaat uit:John Hannen, Jan Hermans,Nicky Hulsbosch, Leo Koster,Scipio van Lierop, Geert Peetersen Jo van Pol. Kortom de gidsen

Even als in voorgaande jaren zijnde organisatoren van de vogel-cursus er weer in geslaagd omeen programma samen te stellenvoor de vogelcursus beginners engevorderden. Het thema voor debeginners is natuurlijk het lerenherkennen van veldkenmerken engeluiden van de meest algemenevogels in eigen omgeving. Bij degevorderden is het thema:vogels van struiken, struwelenen heg-gen.

Tijdens deze cursus en de excur-sies zullen we extra aandachtschenken aan de onderscheiden-de kenmerken van deze soorten;kennis van zang en roep speeltdaarbij een belangrijke rol. Samen

12

hebben er weer volop zin in enwij hopen u weer in grote getalete mogen verwelkomen op deintroductieavond van de vogel-cursus. Voor 2010 bestaat het cursus-aanbod uit: één informatieavond op vrijdag

2 april om 19.30 uur in decentrale ruimte van basis-school Triangel te Linne.Tijdens deze informatieavondzullen wij aan de hand van hetcursusboekje op een aantalaspecten van het herkennenvan vogels ingaan;

vier vroege ochtend excursies: de Doort bij Echt op zondag

4 april om 7.00 uur; de Meinweg (Venhof) bij

Herkenbosch op zondag 25april om 6.00 uur;

de Koningsteen bij Thorn opzondag 9 mei om 6.00 uur;

de Luzenkamp bij Asenray(Hotel Cox) op zondag 16mei om 6.00 uur.

Hier sluiten wij de cursus af metde mogelijkheid tot het drinkenvan een kop koffie in hotel Cox.De excursies starten precies optijd. Wees dus op tijd en … goedgekleed, want het kan ‘s morgensvroeg nog flink koud zijn. Eindtijdvan de excursie is gepland om-

streeks 10.00 uur respectievelijk09.00 uur.

U kunt zich voor de vogelcursuszowel schriftelijk als telefonischopgeven bij de heer L. Hulsbosch(tel. 0475-463239) of via e-mail:cursussen@dekringlooplinne.nl.

De kosten voor de cursusbedragen € 12,- voor leden en€ 16,- voor niet-leden van “DeKringloop”. Deelnemers die zichaanmelden voor de Beginners-cursus en die niet in bezit zijn vanhet Beginnersboek, betalen€ 10,- extra in verband met dekosten van het dikke (in kleur)uitgebrachte Beginnersboek.Het cursusgeld vooraf overmakenop rekeningnummer: 470.97.59ten name van Landschaps-vereniging de Kringloop ondervermelding “Vogelcursus 2010.

De opgave moet geschieden vóór31 maart. Indien op deze dag hetcursusgeld niet binnen is, behoortU niet tot de deelnemers enontvangt U ook geen uitnodiging.Rest ons U nog een fijne, ge-zellige, maar vooral leerzamecursus toe te wensen.

13

DIALEZING OVER LIMBURGSE VOGELS

Door Lei Hulsbosch

Op donderdagavond 25 maartzal weer net voor de start van devogelcursus een lezing overvogels worden gehouden.Ditmaal zal de heer O. Plantemaeen dialezing verzorgen met denadruk op Limburgse.vogels. Delezing begint om 20.00 uur in decentrale ruimte van BasisschoolTriangel, Linnerhof 36 te Linne.De lezing is ook toegankelijk voorniet-leden.

Otto Plantema is bestuurslid vande Milieufederatie Limburg en be-hartigt ook de natuur via hetnatuuroverleg in Nederweert. Hijis daarnaast een fervent natuur-fotograaf. In het bijzonder foto-grafeert hij vogels in actie. Hijpubliceert vele van deze foto’s ininternationale foto- en vogeltijd-schriften. Met de foto van dejagende Boomvalk op libelle heefthij de eerste prijs gewonnen inhet Vogeljaar van 2005.Voor de pauze toont hij ons eenaantal Limburgse broedvogels.Vele foto’s heeft hij genomen inde buurt van zijn woonplaatsNederweert. Hier liggen een paar

prachtige gebieden, denk aan: DeBanen, de aanleg van de Schoor-kuilen en, nog heel recent, deherinrichting van Het Sarsven.Na de pauze laat Otto Plantemaons een aantal van zijn uniekeopnames zien, welke hij gemaaktheeft op enkele van zijn velereizen over de wereld. Hij heeftvele natuurreizen gemaakt naardiverse landen. Op zijn site staanprachtige rapportages van reizennaar de Himalaya, Antarctica,Amerika, Azië, Afrika, NieuwGuinea. Enkele van dezeopnames zal hij ons vanavondlaten zienHet bestuur van de Kringloopbeveelt deze interessante lezingerg bij U aan. Reserveer dusalvast donderdag 25 maart in uwagenda.

14

IJZEREN BOS EN PARKBOS MILLENIN DE SNEEUW

Door Tom Storcken

Het is half december en er is hiereen beetje sneeuw gevallen, inhet noorden van het land is ca 10-50 cm gevallen. Er staat niet veelwind en het is lekker koud, eenmooie dag dus om er op uit tegaan.Richting Isenbruch en dan maarvia het beekje door de veldennaar het IJzerenbos.Een enkel Koolmeesje enWinterkoninkje laat zich zien, voorde rest is het toch maar stil.Verder lopend naar het beekjehoor ik een helder kruu kruu kruu.Om me heen kijkend zie ik linksvan me over de velden, richtingIJzerenbos, een specht vliegen ineen ietwat onhandige vlucht. Ikkan er eigenlijk alleen maar zwartaan ontdekken en dat is het welzo’n beetje. Jammer is dan ik zijnrode kruin of haar rode vlekachter op de kruin niet kan zien;alleen het achterlijfje is namelijkin de vlucht te zien. Maar het isduidelijk de vlucht van eenspecht. Als ik thuis het vogel-boekje er nog eens op na sla kan

het toch alleen maar de ZwarteSpecht zijn. Het geluid heb ik aleens gehoord als we met eenexcursie van de vereniging opstap waren en dat kun je metweinig andere geluiden ver-warren. In ieder geval komt deZwarte Specht dus ook voor inhet IJzerenbos. Als je dus niet teveel wordt afgeleid, zoals nu,door andere geluiden kun je zo’nvogel dus mooi herkennen.Eigenlijk is het hier niet direct degoeie omgeving omdat de ZwarteSpecht meer voorkomt in oude

15

(veelal) naaldbossen, het kan dusbest zo zijn dat dit een jongevogel is op zoek naar een ge-schikte leefomgeving. Als ik ditzeg op de Kerstbijeenkomst vanhet IVN wordt me nog verteld dattwee Zwarte Spechten twee jaarhebben genesteld in een oudeboom vlak bij het Beukenbosjemet open plaats in het Limbrich-terbos. Hij had het niet verderverteld zodat de rust van devogels niet verstoord zouworden.Als ik langs het beekje looprichting IJzerenbos wordt eenkoppel Nijlganzen opgejaagd dooreen wandelaar met hond eenpaar honderd meter verderop.Duidelijk zijn nog de grote wittevleugelvlekken te zien. En rechtskomt zowaar een Grote Zilver-reiger aangevlogen, waarschijnlijkook opgejaagd door diezelfdewandelaar met hond. Hij vliegteen heel stuk langs het beekje endaalt achter de brug die over hetpad gaat richting IJzerenbos.Dus terug naar het pad of hij/zijnog te zien is. Een vijftig meterverder dan het bruggetje zit hijlangs het water. Zittend op derand van de brug zie ik hem/haarlangzaam langs de rand van hetwater lopen en af en toe, snel,iets uit het water oppikken en

doorslikken. Hij gaat dan iets hetwater in, het beekje is niet ergdiep, loopt wat mijn kant op engaat rustig door met zijn kostje bijelkaar te scharrelen. Schijnbaarkrijgt hij hier zijn buikje wel vol, zopikt hij weer iets op en slikt hetdoor. Hopenlijk duurt het nogeven voor er ijs op het water staatwant dan is het vissen hier voorhem afgelopen. Als ik hem zo ziestaan lijkt hij wel een beetje op deZilverreiger die ik begin van demaand heb gezien op weg naar ’tHout tussen Nieuwstadt enSusteren........Normaal gesproken zijn hier ookwel IJsvogels te zien, maar na destrenge winter van afgelopen jaarheb ik er hier dit jaar nog geengezien. Het water hier is toen eenlange tijd bevroren geweest endan is de voedselbron voor dezevogels “opgedroogd”.Terug naar de andere kant van debeek om zo langs het parkHommelerheide het IJzerenbos inte lopen. Een Witgatje, met zijnzwarte vleugels en witte stuit,vliegt langs de beek voor me uit.Eigenlijk is dit een doortrekkermaar een aantal blijft ook weloverwinteren.Lopend door een zijpad in het bosstaan in een wei twee paarden,eentje helemaal bruin, de ander

16

met lange manen en een deelsgrijze, deels witte vacht. Ze staaner maar wat te staan.In het dichte struikgewas zie ikenkele mezen heen en weerhippen en daarnaast een vogeltjemet een geel streepje op zijnkopje. Al lang niet meer gezien:een Goudhaantje. De streep isniet oranje maar echt geel meteen beetje vuilwitte onderkant.Het is dus het vrouwtje Goud-haantje. Het is een heel kleinvogeltje en al helemaal nietschuw. Zij komt al hippend zelfsheel kort bij me voordat ze ietsverderop een boom in vliegt. Inde winter willen ze dus niet zoalleen zijn en zoeken het gezel-schap van Mezen.Als ik nog wat verder loop vliegener vanuit het hoge gras aan derand van de wei zeker zes vrouw-tjeshennen naar de rand van hetbos; een fazantenhaan volgt evenlater.Verder door het bos lopend zie iknog een “gewone” Reiger meteen statige vleugelslag over-vliegen. Zou hij het gezelschapzoeken van de Zilverreiger?Terug naar huis om wat te etenen handen en voeten wat tewarmen en dan loop ik de anderekant op langs de Vloedgraafrichting Parkbos Millen.

Langs de waterkant loopt eenWaterhoen, een Roodborstjevliegt op en gaat op een steeniets verderop zitten.Parkbos Millen ligt aan de ach-terkant van het industrieterreinSittard Noord richting Nieuw-stadt. Het dient o.a. als groen-buffer voor Millen maar ligt aande Nederlandse kant. Er wordtnog steeds grond verzet en degrote poort is daarom nog vaakafgesloten. Je kunt er dan wel invia de achterkant van deSchwienswei.Gelukkig staat de grote poortopen, zodat ik niet helemaal omhoef te lopen. In het eerstegegraven grindgat zitten eenaantal Meerkoetjes en diversewilde Eenden lekker in hetzonnetje. Voor de rest is het hiererg rustig. Van het water stijgteen beetje damp op. Bij eengroepje bomen met o.a. Elzenzitten Putters met daarbij tweevogels die ik niet direct kan thuisbrengen. Ze hebben niet het rodegezichtje, maar het geel in devleugels is wel hetzelfde, het iszeker niet de Groenling, omdatde snavel te spits is, kopje is watlichtbruin en dat is ook nog tezien richting zijn borstje. Als ikdan toch maar het vogelboekjeerbij neem, eigenlijk is het te

17

koud voor mijn vingers, moet iktoch gaan voor een jonge Putterdie nog niet zijn volwassenkleuren heeft. Hoewel in hetboekje staat dat de kleuren vande Juveniel zo zichtbaar zijn totergens in oktober en het is nudecember.Verder naar het tweede grintgatiets verderop naar rechts, richtingheuvels. Dit is een stuk kleinerdan het eerste vlak bij de poort.Er is nog bijna geen ijs op hetwater. Hier staan maar liefstzeven Blauwe Reigers vlak bijelkaar aan de waterkant. Zevissen niet, ze staan er maar testaan, misschien genieten zegewoon een beetje van de zon. Ikloop er, door wat hoog gras, ineen boogje omheen.Aan de overkant zwemt eenMeerkoetje, duidelijk teonderscheiden van het Water-hoen. Het Meerkoetje heeft geenwitte flankstrepen, bles en snavelzijn wit.Er hangen veel rode besjes aanstruiken die rondom het waterstaan, dit kleurt mooi met hetbeetje sneeuw dat er ligt. Eeneindje verderop is er wel behoor-lijk wat beweging: een troepjeStaartmezen amuseren zich in detakken van een boom, ze kondenelkaar wel achterna zitten, dan

vliegen ze weer in een sliert naareen volgende boom. Zij hebbenschijnbaar geen last van de kou.Er zijn ook veel reesporen te zienin de sneeuw. Deze lopen zowelop het pad als kriskras door destruiken. Voor de rest is het stil,geen dieren meer te zien op eenenkele merel na, tijd om naar huiste gaan.Vrijdag 8 januari als het donkerbegint te worden even naar derand van het IJzerenbos om bijeen besneeuwd maisveld te gaankijken of er een ree of anderedieren te zien zijn. Vanaf eenhoge zit aan de rand van het veldheb ik een redelijk zicht op hetveld dank zij de sneeuw die hetbeetje licht dat er is, weerkaatst.Lang hoef ik niet te wachten als ikaan de overkant van het veld eenree zie lopen. Ze blijft aan deoverkant van het veld en ver-dwijnt weer in het bos. Na zekertwintig minuten wachten hoor ikachter me in het bos takkenkraken. Het geluid komt steedsdichter bij. Maar in plaats dat hetree het bos uitkomt loopt ze eerstnog een stuk langs de rand doorhet bos zodat ik hem/haar paskan zien als ze een eind verdereven het bos uitkomt, wat treu-zelt en dan weer verdwijnt. Aande rechterkant van het bos rent

18

MINICURSUS VOGELS 2009

door Leo Koster

Vijfenvijftig personen hebben zichingeschreven voor deze cursusdie al voor de 18e keer door deLandschapsvereniging “De Kring-loop” uit Linne wordt georgani-seerd. Op de informatie-avond,vrijdag 27 maart, wordt aan elkedeelnemer een schitterendcursusboek overhandigd. Er zijntwee cursusboeken; één voorgevorderden en één voor be-

even later iets langs, volgens mijte klein voor een ree en met eenredelijke lange staart, maar datkan ik niet goed meer zien, daaris het daar toch te donker voor;misschien is het wel een vos.Het heeft wel wat zo’n donker stilbos, waar je alleen het kraken vantakken en het zuchten ven eenbeetje wind hoort. Maar na onge-veer een uur stilzitten wordt het,ondanks een extra lange broek enwarme thee, toch te koud enwordt het tijd om naar huis tegaan.De zondag daarna loop ik metThea door het IJzerenbos en ziein de sneeuw veel reesporen. Welopen dwars door het bos van

open plaats naar open plaats enzien twee reeen die op hun ge-mak verder lopen. Er zijn veelverse wroetsporen in de sneeuwvan wilde varkens die hier van-nacht of vanmorgen hebbenrondgelopen. De sporen zijn nogniet bedekt met verse sneeuw.Nu in de sneeuw kun je ook goedhun pootafdrukken zien.We horen de Grote Bonte Spechten na enig zoekwerk zien we hemtegen een boomstam zitten. Vlakvoor we bij het grootste weitjekomen zien we nog vijf reeenlopen. Een mooi gezicht in eenverder wit en rustig bos.

ginners. Voor de gevorderden isdit jaar gekozen voor de vogel-groepen van open water. Hierin isopgenomen de dodaars-, slob-eend-, kuifeend- en de ijsvogel-groep. Diverse vogels, behorendtot één van die groepen, wordenin het cursusboek voor gevorder-den beschreven. Tijdens de infor-matieavond krijgen we prachtigedia’s van vogels te zien alsmede

19

de geluiden met deskundigcommentaar van onze voorzitter.Jan wijst ons op het “suiker-klontje” dat te zien is bij hetvrouwtje van de krakeend. En vande kwikstaarten heeft de grotegele kwikstaart de langste staart.De schitterende dia van het man-netje van de mandarijneend zorgtvoor een hoorbare bewondering.Na de pauze de niet meer weg tedenken quiz. Vijftien vogels pas-seren de revue, van sommigeneen geluidje, van anderen alleeneen foto. Ik zou wel eens willenweten of iemand het geluid vande bedelende ijsvogels goed had.En die pieper in het topje van eenspar vulde ik op de lijst in als eenboompieper, fout dus. De fraaieafbeelding van onze kleinste valk,het smelleken, herkende ik ookniet. Dit jaar ben ik ingedeeld alsgids bij de beginners. De eerstebuitenexcursie is op 29 maart inde Brandt bij Stevensweert.Brandt. Voor 07.00 uur wordt er

op de doodlopende straat drukgemanoeuvreerd met auto’s. Ikga met groep 3 (7 personen) opstap, de jongste is Neele, eenmeisje van 10 jaar. De groenespecht houdt zich dicht bij onsop. Links aan de rand van eenwei waarin ook koniks grazennoteren we Nijl-, grauwe- enbrandganzen. Een torenvalk isook al wakker. In een poel in hetHuiskensveld dobberen enkeleknobbelzwanen en slobeenden,op het weiland houden zichbergeenden op. In de toppen vanenkele populieren horen en zienwe kramsvogels in gezelschapvan de wat kleiner uitgevallenkoperwieken. Via een klaphekjebetreden we het do-mein van degalloways. Hier zien we ooknestkasten in diverse vormen enafmetingen. We horen de“fluiteend”, dat wil zeggen desmient, in hun gezelschap bevin-den zich ook krakeenden. Danplotseling de roep van Lei “ijs-vogel”. Vlak boven het water envlak langs de oever vliegt deblauwe diamant in rechte lijn vanons vandaan. Aan de overkantvan het water horen we een riet-gors. Bij de geheel intacte giet-ijzeren grenspaal nummer 126gaan we naar rechts en wandelennu parallel aan de Maas. Aan de

20

overkant ligt Koningssteen.Antoinette speurt met haar kijkerde afgekalfde oever af. Ze krijgtweer een ijsvogel in beeld en uiteen holletje ziet zij ook nog eenijsvogel vliegen, een unieke waar-neming. Eén van de ijsvogels laatzijn voor- als rugzijde prachtigbewonderen. Via een heel drassigpad zoeken we een weg rond deaangelegde visvijver. De gras-pieper showt even zijn zang-vlucht. Via koeien- en paarden-paadjes wandelen we langs derand van de vijver. Op deze vijverzwemmen kuifeenden tussenmeerkoeten, wilde eenden engrauwe ganzen. Langs de oeverheeft recent een bever een wilgflink toegetakeld. Enkele “bontepieten”, ik bedoel scholeksters,vragen door hun geluid onzeaandacht. We genieten van hetbaltsgedrag van echtpaar fuut,vlak boven het water scheren alheel wat boerenzwaluwen. Op destreeplijst staan 50 kruisjes.Groene WGroene WGroene WGroene WGroene Woud te Swalmen. oud te Swalmen. oud te Swalmen. oud te Swalmen. oud te Swalmen. Deruime parkeerplaats bij café deBos raakt op 5 april rond 07.00uur al aardig vol. Omdat gidsJohn Hannen zich heeft afge-meld, worden de deelnemers vangroep 1 verdeeld over de groe-pen 2 en 3. Mijn groep bestaatvandaag uit 10 personen.

Roodborstje en winterkoningworden op de streeplijst aange-kruist. Via het terrein van de po-litiehondenvereniging wandelenwe door een geaccidenteerdterrein richting bolvormige graf-heuvels van 1600 jaar voor Chris-tus. Hier zien en horen we dekruisbek, een heel vroege broed-vogel. Op de Bosstraat is hetgelukkig nog rustig, we horen degroenling, langs deze straat heb-ben wilde zwijnen naar wat eet-baars gezocht. We zakken africhting Swalm. Vier sijsjes jagenachter elkaar aan.Diverse jonge beuken zijn totpotloodpunten afgeknaagd doorde bever. In de Swalm zien weechtpaar grauwe gans in gezel-schap van 5 jongen. We bewon-deren het houtsnijwerk van Roelvan Wijlick. In eerste instantienegeren we de nieuwe brug overde Swalm en wandelen richtingvoormalige roeivijver behorend bij

21

het zwembad van Swalmen; deBosberg. Over drie weken gaanwe naar de Groote Peel, door hetontluiken van de bladeren zal hetsteeds moeilijker worden omvogels waar te nemen. Hoog ineen boom zitten twee aalschol-vers, ééntje vindt dat we te dichtbij komen en zoekt zijn heilergens anders. De rechte loopvan de Swalm is hier recentelijkveranderd in een meanderendeloop. We lopen terug richtingnieuwe brug. Op de brug draag ikeen gedicht voor over de VlaotVlaotVlaotVlaotVlaot enhebben daarbij zicht op hetgigantische knaagwerk van debever. Via smalle paadjes, langsfraai houtsnijwerk en parallel aande Swalm, wandelen we verder.Bovenin een topje van een boommogen we genieten van hetmannetje van de goudvink. Op deLanck gaan we even naar rechtsom dan weer deze geasfalteerdeweg te verlaten. De boomkleveren de zanglijster zijn deze morgenzeer actief. Een boompieper zit inhet topje van een naaldboom.Een pimpelmees heeft nest-materiaal in zijn snavel, onzekleinste mees heeft interesse ineen laag bij de grond staanddood boompje. We naderenlandgoed De Hout, op de kalevlakte horen en zien we de

zingende boom-leeuwerik, in debuurt van de boerderij vliegen eenstuk of vijf boerenzwaluwen. Viaeen brug-getje komen we weeraan de andere kant van deSwalm. De “lach” van de groenespecht wordt door iedereengehoord. Via smalle paadjes,klimop overheerst hier, en langshele velden speen-kruid en inmindere mate bos-anemonenbereiken we de achterkant vanGroene Woud. We wandelenlangs de zogenaamde Wolfsgraaf.We horen wel nog hetgoudhaantje, ons kleinstevogeltje alsmede de boomkruiper.Op de parkeerplaats zien enhoren we nog de huismus en defitis, het totaal komt daarmee op43 vogelsoorten.Groote Peel. Op zondag 26 aprilis de start om 06.00 uur bij hetbezoekerscentrum Mijl op Zevente Ospel. Vannacht heeft het watgeregend, nu is het op een enkeledruppel na droog. Het isaangenaam wandelweer; 13ºC. Ikheb aangeboden om de tele-scoop te dragen. Ik loop met degroep (9 personen) richting Hoevede Peel om de weilanden af tezoeken naar vogels. Boven hetweiland ligt een dekentje vanmist. Antoinette roept “een ooie-vaar”. We zien ook een rennende

22

haas. We gaan via een bospaadjelangs diverse laag opgehangennestkastjes. De door ons geopen-de nestkastjes zijn allemaal bezet.Op het dak van het voormaligebezoekerscentrum een “hu ru, huru, hu ru” roepende holenduif enkomen we bij een roestvrijstalenmonument voor piloten die in deTweede Wereldoorlog in de Peelzijn omgekomen. Vanaf Meer-mansblaak zet geluid van krijsen-de kokmeeuwen wordt steedsluider. n bij een roestvrij stalenmonument voor piloten die in deTweede Werelien we meerkoe-ten, uiteraard kokmeeuwen, ééndodaars, een vrouwtje tafeleend.Boven ons genieten we van derepeterende zang van de zang-lijster. We horen de koekoek.Vanuit de vogelkijkhut zien weeen aalscholver, een paartje tafel-eenden en in het water het even-beeld van een kokmeeuw. Vanheel ver krijgen we, met hulp vande telescoop, een blauwborst inbeeld. Drie krakeenden vliegenover. Een snelvliegende snip,gelet op de lengte van de snavelzou het de watersnip kunnen zijn,vliegt van ons vandaan. Eenmevrouw roept bij een openvlakte en wat luid “hei, hei, hei,hei”. Op deze plek lees ik het lied“De Piël” voor van Henk Deters.

We zien de boompieper die laterook zijn parachutevlucht demon-streert. Het vliegbeeld van dekoekoek met zijn spitse vleugelslaat een snelle, gelijkmatigevlucht zien. We horen ook demonotone, mechanische trillersirrrrrrrrrrrr van de sprinkhaan-zanger. Zowel de roodborsttapuitals de rietgors, de mannetjes,krijgen we fraai te zien. Het“Beethovenvogeltje”, ik bedoelde geelgors, wordt genoteerd.Een grasmus vliegt met een dorregrasstengel. Kneutjes mogen weook bewonderen. In de buurt vaneen knuppelbrug maakt een slob-eend enkele rondjes.De toestand van de paden bijregenachtig weer kan niet opti-maal genoemd worden, maar omdan maar van die vieze zwartkleu-rige plastic matten op het pad teleggen, dat gaat mij te ver. Dezang van de blauwborst, maar omdit fraaie vogeltje goed in beeldte krijgen lukt ons deze morgenniet. Twee wulpen vliegen over,“de wulp wijst met zijn snavelnaar zijn gulp”.We komen bij weilanden waarinnu niet alleen de ooievaar (aanlinker poot zit een ring) looptmaar ook jongvee. De ooievaargaat zelfs op een weidepaaltjezitten. Op de streeplijst staan 44

23

kruisjes. De laatste, afsluitendebuitenexcursie is op 10 mei a.s.te Linne.Linnerweerd. Op zondag 10 mei,het is vandaag moederdag, is errond 06.00 uur al veel verkeer inde Hertestraat te Linne.Vanmorgen de Linnerweerd.Rond 09.00 uur moeten we weerterug zijn in de basisschoolTriangel voor de afsluiting. Het is9ºC, droog, weinig wind en onbe-wolkt. Onze groep vertrekt met 8personen. Een mevrouw, eenaspirant Meinweggids, vertelt voltrots de herkenning in de Mein-weg van een zanglijster aan dehand van zijn repeterende zang.We wandelen richting St. Marti-nuskerk, onderweg ekster, Turksetortel, groenling, heggenmus,spreeuw en merel. Aan deachterzijde van het SjöttershoesSt. Martinus horen en zien we degrasmus. We wandelen over devoormalige, rechte loop van deVlootbeek en via een klaphekwandelen we richting Maas.Kieviten zijn ook al op en buitelendoor de lucht onder het roepenvan hun eigen naam. In de bermbloeit de fraaie vogelmelk. In eenmodderig stuk zien we sporenvan een vos en van een gelobdevogel. Rechts van ons wordt eenbergbezink-bassin aangelegd. We

wandelen door een grote duikeren komen bij de scheepswerf vanLinne. Lei ontdekt een groot nesthoog op een kraan. Devoormalige monding van deVlootbeek in de Maas wordt terplaatse Köpke genoemd. In deMaas enkele knobbelzwanen enwilde eenden. Via een ijzerenbruggetje komen we aan deoverkant en via een graspadwandelen we richting Maas. Eenoeverloper vliegt naar de overkantwaar reeds een fuut dobbert. Wehoren het geluid, niet optimaal,van de nachtegaal. Omdat het vrijlange gras vochtig is krijgen weniet alleen natte schoenen maarook natte broekspijpen. Op eenakkerland, waar maïs is gezaaid,loopt een tapuit, die later prachtigvoor ons op een weidepaaltjeplaatsneemt. Bij de nieuwemonding van de Vlootbeek naarde Maas is een vispassageaangelegd. Een eenzame puttervliegt voorbij. Via een klaphekjewandelen we langs koeien metkalveren, de koeien krijgen de

24

felicitaties i.v.m. moederdag. Wewandelen richting Ravensburg.Over de weilanden ligt eendekentje van mist. Maar enkelehazen krijgen we toch goed inbeeld. We wandelen door eenfruitbomenaanplant. Groenlingenlaten zich hier prachtig bewon-deren. Op het gazon van Ravens-burg scharrelt een zanglijster zijnkostje bij elkaar. Ter hoogte vaneen omgezaagde populier waarineen Mariabeeldje hing, draag ikmijn gedicht “Ode aan de Linner-weerd” voor. We wandelen recht-door richting Ploegshof. Het erfnaar Ploegshof is afgezet, eenvastgeketende Duitse herders-hond houdt er de wacht. Op eenafrasteringdraad zit een zwarteroodstaart. We wandelen weerterug. Tussen het jonge korenhouden zich heel veel grauweganzen op, de enigszins rood-bruine halzen lijken wel op dievan grutto’s. Ter hoogte van deingang naar kasteel Heystrum,

nabij het kapelletje, draag ik mijngedicht “Het Kapelletje” voor. Ophet akkerland ontdekt Antoinetteeen broedende kievit. We noterende lach van de groene specht. Viahet boscomplex van de voorma-lige Villa Betula vervolgen weonze excursie. Schitterendebeuken en eiken in dit bos, metals bodem-bedekker lelietje vandalen en speenkruid. De boom-klever heeft hier zijn territorium.Prachtig meandert de Vlootbeekhier door dit boscomplex, zonne-stralen-strepen maken dit bosnog mooier. Op de geasfalteerdeweg gaan we naar links. Eenbuizerd krijgen we prachtig inbeeld. Een boomkruiper laat zicheven bewonderen. Dan horen weeen apart geluid, een fraaie zangvan waarschijnlijk een klein vogel-tje, dat ik niet thuis kan brengen.Er komen “rollertjes” in voor. Terplekke houdt zich ook een eek-hoorn op. Op de streeplijst zijn 49kruisjes gezet. In de Triangel staatkoffie, thee, fris en cake, allesgaat erin als koffie. Bij de afslui-ting stipt de heer Hermans, onzevoorzitter, o.m. de totstand-koming van het fraaie cursusboekaan. Een prachtige vogelcursusligt weer achter ons. Op onzestreeplijst staan in totaal 92 kruis-jes.