Het was op een zonnige dag in

augustus toen ik een gesprek had met

twee geboren Zeelanders, Sjef van

Dongen en Marietje van Dongen-

Coppens. Aanleiding van dit gesprek

was het aanstaande 60-jarig

huwelijksfeest dat op 1 oktober a.s. zou

worden gevierd. Terwijl Sjef glimlachend

en af en toe aanvullend luisterde,

vertelde Marietje over haar jeugd, haar

gezin, de Coppensmolen. Het geluk dat

haar ten deel was gevallen en het

verdriet dat ook aan hen niet is voorbij

gegaan. Een bijzondere vrouw, warm,

hartelijk, trots, sterk. We namen afscheid

met de woorden: "wat was het toch

gezellig, we zien elkaar gauw weer

eens". Helaas werd dit niet bewaarheid.

Tot mijn verbijstering kwam enkele

dagen daarna het bericht dat Marietje was overleden. Vandaag vertellen we het verhaal van

Sjef en Marietje, een postuum eerbetoon aan een prachtige vrouw.

MARIA LEONARDA COPPENS

Twaalf jaar was Marietje toen, na een kort ziekbed, haar moeder Anna Maria van den Berg

overleed. Nagenoeg van het ene moment op het andere veranderde het onbezorgde leven

van het gezin in een periode van diepe rouw. Moeder was een lieve zachtaardige vrouw, altijd

in de weer om het haar 5 dochters en 1 zoon zo aangenaam mogelijk te maken. Als molenaar

had vader een belangrijke functie in het dorp. Boeren en bakkers waren van hem afhankelijk

en materieel ontbrak het gezin aan niets. Trots vertelt Marietje dat ze rond 1930 al bood-

schappen deden in Nijmegen en dat de meisjes in plaats van klompen en gebreide kousen

leren schoentjes droegen en witte sokjes. Na het overlijden van moeder veranderde er veel.

Vader kon het verlies van zijn echtgenote niet verwerken en het was een groot goed dat zijn

broer Piet er was om het gezin en het werk op de molen te ondersteunen. Ook de buren, en

met name de dames van der Wijst, deden hun uiterste best om het gemis van moeder zoveel

mogelijk te compenseren.

-- Langzamerhand --

Oan de proot mè……

Sjef van Dongen en

Marietje van Dongen-

Coppens

Door Ria Boley

Josephus Adrianus van Dongen: * 15-03-1923

Maria Leonarda Coppens: * 03-02-1921 / † 20-08-2010

Langzamerhand hernam het leven mede door de fijne onderlinge band van het gezin zijn loop.

Marietje ging naar de naaischool en was enthousiast KJM lid. Op een bepaald moment vroeg

mevrouw van der Sluis-v.d.Wijst haar als hulpje in de huishouding. "Ik vond dat ik dat moest

doen" vertelt ze. "De familie van der Wijst had veel voor ons betekend en ik ben er ruim een jaar

gebleven". Ze was echter een ambitieus

meisje en kreeg van haar vader

toestemming om intern naar een

huishoudschool in Vught te gaan. Ze

beleefde daar een mooie tijd en na het

behalen van het diploma zorgde de

school voor een werkplek. Marietje kwam

terecht in een gezin in Nijmegen maar de

stad beviel haar allerminst. Ze verlangde

naar de gemoedelijkheid van het

dorpsleven en via een advertentie kwam

ze terecht bij de familie Derks in Mill. Een

kinderloos echtpaar met een winkel waarin

ze af en toe tot haar groot plezier mocht

helpen. Tijdens een muzikale festiviteit in

het dorp leerde ze Sjef van Dongen kennen. Sjef, middelste van 10 kinderen, werkte thuis op de

boerderij. Tijdens oorlogstijd werd hij gevorderd om te gaan werken in het Duitse Krefeld. Hij

ontdook dit bevel door een onderkomen te zoeken in het kippenhok en wanneer er onraad

dreigde werd er aan het ouderlijk huis een vlag gehangen. Van zijn jonge jaren weet Sjef zich

vooral de gezelligheid en het kameraadschap te herinneren. Met z'n allen schaatsen op de

Kleuter in Uden, beugelen met vrienden en buren, muziek maken en klepperen. Een techniek

die momenteel nog nauwelijks bekend is maar die door Sjef

nog altijd wordt beoefend. Hij leerde het van de gebroeders

Giesbers en nog steeds haalt hij met regelmaat de kleppers

uit zijn zakken en kleppert, al zingend met de muziek mee.

Een andere liefhebberij van hem was dansen. De wals, de

veleta en de polka waren en zijn nog steeds zijn

lievelingsdansen want nog altijd gaan bij alle feestelijke

gelegenheden de beentjes van de vloer!

EEN NIEUWE KRACHT OP DE COPPENSMOLEN

Marietje en Sjef kregen verkering en toen vader Coppens in

het ziekenhuis moest worden opgenomen, kwam Sjef naar

de Kerkstraat om met het werk op de molen te helpen.

Vader dacht dat hij daarvoor niet geschikt was want het

molenaarsvak kon je niet leren, daarvoor moest je geboren

zijn. Niets was echter minder waar! Oom Piet leerde hem het

vak en drie jaar na het overlijden van vader Coppens nam

Sjef het molenaarsbedrijf over. Toen twee jaar nadien oom

Piet overleed stond hij er alleen voor. Het was een tijd van

veel en hard werken maar hij had zijn hart, precies zoals

Marietje, verloren aan de Coppensmolen en het

muldersvak. Marietje en Sjef waren in 1950 getrouwd. Ze bleven wonen in het huis waarin

Marietje geboren was. Het was een periode van rust en tijd. Geen haast, geen werkdruk. De

boeren kwamen met enkele zakken koren naar de molen. Zij wachten daar totdat het koren

gemalen was. Soms, bij weinig wind wel enkele uren. Het wel en wee van het dorp werd onder

de invaart van de molen besproken. Daardoor was de molenaar altijd op de hoogte van wat

zich afspeelde in het dorp.

-- Het gezin --

Kinderen Coppens vlnr: Marie, Nico, Stina, Annie en Ria

Trouwfoto Sjef en Marietje

Het gezin groeide inmiddels gestaag. Marietje die zelf ervaren had wat het gemis van een

moeder betekende, was erg lief en zorgzaam. Af en toe hield ze haar hart vast als ze Sjef op zijn

transportfiets het gemalen meel naar de klant zag brengen. Hij stapelde 5 of soms zelfs 6

zakken van 60 kg. voor op zijn fiets

en presteerde het voortdurend om

boven op de zakken een van zijn

kinderen te zetten. Daarmee reed hij

vervaarlijk over de zandwegen en

de daarnaast liggende diepe sloten.

In de jaren '50 stimuleerde de

Boerenleenbank haar cliënten om

meer bedrijfsmatig te gaan boeren.

De kleinschaligheid van bedrijven

met een paar koeien, wat varkens

en kippen was voorbij. Hierdoor

moest er meer meel worden

gemalen en kon de molen de te

malen capaciteit niet meer aan.

Omdat de molenaar het door

dorsmachines gemaaide koren

intussen zelf ophaalde op het veld, kocht Sjef een vrachtwagen, een Bedford. De wagen

moest worden aangezwengeld en reed niet veel harder dan 50 km. per uur. Vaak vervoerde

Sjef het koren naar de haven in Ravenstein waar het werd ingescheept. Sjef zag er geen

kwaad in om zich af en toe niet helemaal aan de regels te houden en het gebeurde dat de

vrachtwagen zo vol werd geladen dat de cabine omhoog kwam. Daarom werden ook op de

cabine zakken gestapeld, zodat de wagen

weer in evenwicht kwam. Natuurlijk veel te

zwaar beladen tufte Sjef naar zijn klanten.

Regelmatig werd hij door politieagent van

Grinsven van de weg gehaald en moesten er

veel zakken worden gelost voordat hij zijn weg

mocht vervolgen.

EEN WARM NEST

Thuis was het altijd gezellig. Van zijn neef

Lambert van Tiel had Sjef leren zwemmen en op

zijn beurt leerde hij dat aan alle 8 kinderen. Er

werd dan ook vaak met vader naar Mill of naar

de Wetering in Velp gegaan om een duik te

nemen. Marietje bespaarde dit een hoop werk

want alle kinderen waren bij thuiskomst al

gewassen. Steevast had moeder pannen

balkenbrij klaar staan, mét suiker, waaraan

ieder zich tegoed deed. Balkenbrij speelde een belangrijke rol in het leven van de kinderen. Als

er een varken aan de leer hing wisten ze al dat hen allerlei heerlijkheden te wachten stonden.

Moeder was een uitmuntende kok en een van haar specialiteiten was balkenbrij. Ze had

daarvoor een eigen recept. In de winter, als de kinderen wakker werden, roken ze al de geur

van de balkenbrij en was het zaak om zo snel mogelijk naar beneden te komen, om verzekerd

te zijn van de eerste pan. Het kon wel eens gebeuren dat het tijd was om naar school te gaan

als de laatste pan nog gebakken moest worden en je helaas naast het Betje viste. Prachtige

herinneringen zijn er ook aan de uitstapjes naar Frankrijk waar moeders zus Rina woonde.

-- Vader had --

Gezin in 1964 boven vlnr: Pieter, Sjef, Cees, Diny, Tonnie.

Onder vlnr: Maarten, Ria, Marie met op schoot baby Luus en Jos.

Familie Van Dongen.

Boven vlnr: Pieta, Riet, Antoon, Sjef, Simon, Anna.

Onder vlnr: Harrie, Jan, Nolda en Cor

Vader had een tweedehands bus gekocht en daarmee werd de reis ondernomen. Onderweg

werd bij goed weer gestopt om te zwemmen en vaak werd er gegeten in Franse restaurantjes

waar men niemand kon verstaan en daardoor nogal eens voor culinaire verrassingen kwam te

staan! In die tijd werd alles nog cash betaald. Op zondag na de hoogmis kwamen veel boeren

langs. Natuurlijk werd er dan bijgebuurt. Er werden flinke Bolknaks gerookt en de keuken zag

dan ook blauw van de rook. Vertegenwoordigers

van veevoederfabrieken kwamen regelmatig zaken

doen. Een van hen bracht sigarenbandjes mee die

door de kinderen werden gespaard. Maar ook

suikerzakjes, speldjes e.d. werden verzameld.

Marietje zelf deed daar ijverig aan mee. In de loop

der jaren heeft ze veel uiteenlopende

verzamelingen aangelegd met uiteraard alle

mogelijke documentatie over de Coppensmolen.

Inmiddels kreeg de Coppensmolen concurrentie

van de Boerenbond. Sjef begon er over na te

denken om met zijn bedrijf een andere weg in te

slaan. Een optie was om, evenals zijn broers Simon,

Antoon en Jan een champignonkwekerij te

beginnen maar dat plan viel niet in de smaak bij

Marietje. De Coppenstraditie mocht niet

onderbroken worden, de molen bleef nummer één.

In 1973 werd deze aangekocht door de gemeente,

gerestaureerd en in 1977 opnieuw in gebruik

genomen. Sjef was tijdens de restauratie en zeker

toen de molen weer draaivaardig was veelvuldig daar te vinden. Nu niet als vakmolenaar,

maar als instructeur en vrijwilliger voor rondleidingen en maaldemonstraties. 20 jaar lang is Sjef

instructeur geweest als vakmolenaar voor de opleiding van vrijwillige molenaars. Hij heeft veel

jonge mensen opgeleid die aan de slag zijn gegaan bij een van de 1100 molens die Nederland

rijk is. Zijn zoon Cees is in 1987

begonnen met de

molenaarsopleiding en heeft 23 jaar

later het beheer van de molen

overgenomen. Zo blijft, ter

geruststelling van Marietje, de

Coppenstraditie in stand. Een van

de Zeelandse leerlingen was Casper

van de Laar. Momenteel heeft hij

een molen in Frankrijk en is vertaler

en molenaar aldaar. Niet alleen de

Coppensmolen maar ook de Van

Aarssensmolen had de aandacht

van Sjef. Samen met de vrijwillige

molenaar Cees van de Brand heeft

hij deze molen weer gangbaar

gemaakt. Op zaterdagmorgen, 10

jaar lang tot aan het overlijden van Cees van de Brand, was er een molenaarsoverleg in de

keuken van Kerkstraat 114A. Marietje zorgde voor koffie en koek en het waren supergezellige

uren. Sjef is altijd erg actief gebleven in molenaarsland. Een flinke periode is hij molenaar

geweest op de Jettensmolen in Uden en de standaardmolen in Nederasselt. Voor zijn vele

verdiensten op dit gebied heeft hij in 2001 een Koninklijke onderscheiding ont-vangen en

ongelooflijk trots was hij toen zijn zoon Cees in 2010 eveneens deze eer te beurt viel.

-- Een nieuw --

Met de bus naar Frankrijk.

62 jaar molenaar

EEN NIEUW BEGIN

"In onze buurt, Kerkstraat noord, hebben we een prachtige tijd gehad" vertelt Marietje. Vooral

vroeger was er veel gezelligheid. Jarenlang hebben we gekaart met Sjef van den Elzen en

Toon Meijers. Soms zagen we elkaar niet zitten, zo

werd er gerookt. De zomeravonden waren vol

muziek. Bij de familie Baptist verbleven vaak de

Kilima Hawaiïns, een in de jaren '50-'60 zeer bekende

muziekgroep die regelmatig op de radio en later op

TV optraden. Tijdens de lange zomeravonden die

we toen nog hadden, zaten zij buiten te repeteren,

dat klonk prachtig. Vanaf Voederheil bereikten ons

de klanken van de accordeon van Frans van den

Heuvel en Mies Geerts hoorden we vaak spelen op

zijn klarinet. Nostalgische herinneringen maar zó

mooi! Met pijn in het hart moesten we jongstleden

februari ons vertrouwde huis en onze fijne buurt

verlaten en maakten we een nieuw begin in het

Franciscushof. Vanwege mijn lichamelijke conditie

was dit noodzakelijk. Het afscheid hebben we

gevierd met grote pannen balkenbrij! Inmiddels hebben we ook daar ons stekje gevonden.

Twee dagen per week ga ik met veel plezier naar de

dagopvang en als ik daar ben gaat Sjef kaarten in

Compostella. Ik puzzel graag en op donderdag hebben we

een kaartclubje. Sjef heeft gelukkig nog een uitstekende

conditie. Zowel Sjef als ik hebben een groot geloof. We

vertrouwen in het hiernamaals en Moeder Maria neemt een

belangrijke plaats in ons leven in. Voor haar brand ik elke dag

een kaarsje. Als het weer het toelaat fietst Sjef nog iedere

morgen naar Uden om in de kapel van de Kruisheren de H.

Mis bij te wonen." "Tegenwoordig heb ik een elektrische fiets"

vult Sjef lachend aan. "Ik kan me nu weer meten met de

mensen die gaan werken!” Natuurlijk ga ik ook in Zeeland

naar de kerk en ik ben al 35 jaar collectant. De terugloop in

de kerk en alle commotie van het moment doet me pijn

maar ik maak me ook zorgen over de toekomst van onze

jeugd. Kinderen worden

in zo'n grote luxe en in

zoveel toegevendheid

opgevoed dat ik me

afvraag hoe dat zal gaan op momenten dat dit niet

meer kan. Ieder mens zal in zijn of haar leven zo'n

moment tegenkomen. En dan? Hoe houden ze zich dan

staande? Zelf hebben we 18 kleinkinderen en 6

achterkleinkinderen waar we volop van genieten.

Marietje is zeer attent, alle verjaardagen en alle

bijzondere gebeurtenissen in de familie houdt ze bij. Tot

haar groot verdriet zijn drie van haar zussen en haar broer

overleden. Alleen haar jongste zus Nettie, die tot aan haar huwelijk bij ons heeft gewoond, is

nog in leven en haar schoonzus Doortje, de vrouw van Nico. Ook met mijn familie hebben we

een hele sterke band, Het is traditie dat we een maal per veertien dagen met de broers en

zussen bij elkaar komen. In mijn jonge jaren werd, zoals gezegd, bij ons aan huis gebeugeld.

-- Dat was --

Twee geridderden Sjef en zoon Cees.

Optreden tijdens buurtavond.

Beugelen met broers en zussen.

Dat was altijd heel gezellig. Tijdens de oorlog zijn we ermee gestopt en in 1986 kwam een van

mijn broers op het idee om er weer mee te beginnen. In een van de voormalige

champignonruimtes van onze broer Jan, die nog altijd in het ouderlijk huis woonde, werd een

beugelbaan aangelegd en daarin hebben we met de familie gebeugeld, zelfs nog een poosje

na de verkoop van het huis. Ook heb ik jaren geleden nog een tijdje gevoetbald bij Festilent.

Zelfs tóen was er al agressie onder de supporters. Ik herinner me n.l. een uitwedstrijd in Grave.

Tijdens het spel werden we voortdurend door een aantal dames met steentjes bekogeld.

DANKBAARHEID

“Terugkijkend kan ik niet anders zeggen dan dat we een pracht leven hebben gehad."

zegt Marietje. "Natuurlijk, ook ons leven kende hoogte en dieptepunten. Een van die

dieptepunten beleven we op dit moment nu we te kampen hebben met ernstige ziekte van

een paar van onze kinderen. Dat is heel erg. Als je kinderen lijden lijdt je zelf, mogelijk zelfs nog

erger. Toch hebben we besloten om van ons 60 jarig huwelijk een echt feest te maken omdat

er ook zo veel redenen zijn om dankbaar voor te zijn. Een daarvan is dat we dit nog met ons

hele gezin mogen vieren." Op een nacht toen ze de slaap niet kon vatten, schreef Marietje een

brief. In die brief, die bewaard is gebleven, uitte ze haar grote dankbaarheid. Dankbaarheid

voor de hoge leeftijd die ze mocht bereiken, dankbaarheid voor het leven dat achter haar lag

en de kinderen die haar geschonken werden, voor de goede familiebanden, maar vooral

dankbaarheid en oprechte liefde voor de man met wie ze die dag precies 53 en een half jaar

getrouwd was. Enige dagen na ons gesprek kwam er een einde aan het leven van Maria

Leonarda van Dongen-Coppens. Haar 60 jarig huwelijksfeest zal niet worden gevierd want het

hele gezin kan daar niet meer bij aanwezig zijn. Maar Marietje, op deze dag zullen velen met

liefde en dankbaarheid aan U denken en, als waarheid is waarin Sjef en U een leven lang

vertrouwen hebben gesteld, zult U in het nieuwe Licht met trots en blijdschap neerkijken op al

het moois dat U op aarde hebt achtergelaten.

Mijnheer van Dongen, het was een voorrecht om in haar laatste levensdagen

met haar en met U “AON DE PROOT” te mogen zijn.

HARTELIJK DANK DAARVOOR

50-jarig huwelijk, de hele familie bijeen, kinderen, kleinkinderen en partners.

Zondags spelen bij de blokhut bij

het Slingerpad.

Naar de speeltuin Elsendorp.

60 jaar later. 50-jarig huwelijk, alle kleinkinderen bij elkaar.

Winkelen in Nijmegen.

Cornelis van Dongen en

Ardina Maria van Tiel Coppensmolen dertiger jaren. Foto 1914, Antoon Coppens en

Anna Maria van den Berg

1e van Festilent, Sjef boven 2e van

rechts.

Vlnr: Pieter, Tonnie, Jos, Diny

en Cees De befaamde piramide.

Piet (Petrus Joannes)

Coppens, omstreeks 1899

De zusjes Coppens, Marie, Nettie en Rina

Nicolaas Coppens 1883

A. Coppens aan de vang.

A. Coppens met dochter

Nettie in de tuin.

Coppensmolen 2010 Vakmanschap is

meesterschap: Billen

Vakmanschap is

meesterschap: Malen

Billen.

Stamhouders Sjef, Sjef en Tonny.

H. v.d. Wijst en A. Coppens bij de molen.