Nycteumdag 22 april 2010De Meervaart

Depressie bij ouderen: Wat valt eraan te doenHerkenning en behandeling

Eric van Exel, psychiater GGZ InGeestVrije Universiteit Medisch Centrum afdeling psychiatrie

Valkuil

“ If you have a reason to be depressed …. you are not depressed”

Allergrootste valkuil = redelijkheid ouderdom, lichamelijke achteruitgang, verlies zijn geen redenen om

iemand niet te behandelen voor een depressie

Cijfers

15% lifetimeprevalentieman:vrouw = 1:266% van de depressieve ouderen wordt niet herkend33% van de depressieve ouderen wordt behandeld

Waarom behandelen :beloop depressie

• Natuurlijk beloop: <25 % ‘self-limiting’ 50% chronisch (jaren) 25% overig dementie/dood

• Geldt voor milde en ernstige depressie

(Bron: LASA: Beekman et al 1995, Geerlings et al 1999)

Prognose zonder behandeling

Een depressie is bij ouderen geassocieerd met

Lijden oudere zelf en ‘family burden’grotere ADL afhankelijkheid

Somatischverhoogde mortaliteit langere ligduur, grotere overige medische consumptieslechtere uitkomst somatische comorbiditeit

Vermoeden van depressie

Sombere stemming of sombere indruk door weinig oogcontact, monotone spraak en trage motoriek;

Frequent spreekuurbezoek en wisselende klachten;

Moeheid of klachten zonder lichamelijke oorzaak

Chronische pijnklachten

Klachten van nervositeit, slapeloosheid, verzoek om slaapmiddelen of kalmerende middelen.

Screener voor depressie GDS-15 òf CES-D www.ouderenpsychiatrie.nl

Diagnose

Depressieve stemming en/of duidelijke vermindering van interesse of plezier (kernsymptomen)

Gewichtsvermindering of toename

Slaappoblemen

Psychomotore agitatie of remming

Moeheid-energieverlies

Gevoel van waardeloosheid-schuldgevoelens

Verminderd vemogen tot nadenken en concentratie(besluiteloosheid)

Suicidegedachten

Wat te doen bij vermoeden depressie

Benoem wat je zietondanks de Valkuil

If you have a reason to be depressed …. you are not depressed”

Allergrootste valkuil = redelijkheid ouderdom, lichamelijke achteruitgang, verlies zijn geen redenen om iemand

niet te behandelen voor een depressie

Vormen van behandeling

Welke behandelopties zijn effectief en toepasbaar bijouderen?

Verrassend veel goed onderzoek gepubliceerd bij ouderen (RCTs en meta-analyses)naar met name :– medicamenteuze behandeling– psychotherapie– bewegingstherapie– lichttherapie

Wanneer medicamenteus behandelen???

JAMA, January, 6; 2010

Diagnose

Depressieve stemming en/of duidelijke vermindering van interesse of plezier (kernsymptomen)

Gewichtsvermindering of toename

Slaappoblemen

Psychomotore agitatie of remming

Moeheid-energieverlies

Gevoel van waardeloosheid-schuldgevoelens

Verminderd vemogen tot nadenken en concentratie(besluiteloosheid)

Suicidegedachten

Meta-analyse van behandelstudies bij ouderen

Response rate • SSRIs 58% • TCAs 63% • Placebo 27%

Korte termijn prognose bij behandeling

Psychotherapie• Veel bewijs voor effectiviteit, maar vaak uit methodologisch matig onderzoek• Effectiviteit neemt niet af bij het ouder worden• Ook bij depressieve dementiepatiënten, ook in het verpleeghuis• In afnemende vorm van ‘bewijskracht’:

– (cognitieve) gedragstherapie– problem-solving therapy– reminiscentie en ‘life review’– interpersoonlijke psychotherapie– psychodymanische psychotherapie– Psychodynamische groepstherapie

Bewegingstherapie

3 x per week 30-45 minuten trainen op 70% van maximale hartslagfrequentie, gedurende 3 maanden

Wat heb je ervoor nodig?Fysiotherapeut

Lichttherapie en gewone depressie

Hoe goed werkt behandeling

60-70% effectiviteit bij behandelde patiënten

Evidence psychotherapie beperkt bij ouderen met complexe multimorbiditeit en oudste ouderen

Levenslust

“voor depressieve, ouderen de herkenning, zorg en behandeling in de eerste lijn verbeteren door middel van schotloze, stapsgewijze aandacht in de vorm van eenvoudige maar effectieve interventies op maat”

uitleg + motiverend interviewen

“bibliotherapie” of fysio-oefenprogramma

“Problem Solving Treatment” of Life Review

Poli GGZStep 1

Step 2

Step 3

Step 4

Levenslust plan

Conclusie

Depressies verlopen vaak chronisch en hebben veel gevolgen Een minderheid van de depressies wordt herkend / behandeld

Resultaat: redelijk tot goed

Meerdere opties

Kosten-baten: zeer de moeite waard !!!

Discussie

Moeten we screenen?

Behandeling met een POH GGZ volgens een “stepped care”model

waarbij de client kan kiezen.

Waarom doen we dit in de GGZ en de huisartsgeneeskunde dan niet?

Wat is nodig om je praktijk in te richten voor een optimale

behandeling van depressie?

Dank

Harm van Marwijk, huisarts

Nelleke van ‘t Veer-Tazelaar, psycholoog, verpleegkundige

Ilse van Beljouw, psycholoog, promovendus

PAUZE