NWA Route Energietransitie · 3 Energiedialoog EZ BELEIDS-AGENDA ENERGIE Rijk zonder CO 2 - Rli...
24
Route Energietransitie 3 juni 2016 #NWAenergie
Transcript of NWA Route Energietransitie · 3 Energiedialoog EZ BELEIDS-AGENDA ENERGIE Rijk zonder CO 2 - Rli...
Route Energietransitie
3 juni 2016
#NWAenergie
2
inhoud
context
NWA-
route
context
energietransitie
doelstelling uitkomst
Workshops
3
Energiedialoog EZ
BELEIDS-
AGENDA
ENERGIE
Rijk zonder CO2 - Rli
sept 2015
Energierapport 2015 - EZ
jan 2016eind 2016
NWA Route Energietransitie
Energieonderzoekagenda (m.n. lange termijn)Wim Sinke | Richard van de Sanden | Kornelis Blok
// Traject 2: Energieadvies | AWTIWelk beleid moet de overheid
voeren om succesvol innovaties
te stimuleren die nodig zijn
voor een duurzame
energievoorziening in 2050?
// Traject 1: Rondgang | Topteam Energie Waar ligt het zwaartepunt per
instituut? Kortom: waar zijn
we in NL goed in?
Welk onderzoek is er nodig
voor een duurzame
energievoorziening in 2050?
Nationale Wetenschap Agenda – route 1 t/m 23
nov 2015
Schematische weergave van
verschillende relevante trajecten.
// Trajecten NWA: Routeworkshops t.b.v. investeringsagenda INVESTERINGS
AGENDA
juni 2016
De NWA Route Energietransitie past in het breder perspectief van initiatieven die gezamenlijk de energietransitie onderzoeken.
In deze NWA Route worden de belangrijkste uitdagingen voor het realiseren van een 100% duurzame energiehuishouding in kaart gebracht.
Context NWA-route Energietransitie
4
contextNWA Routes illustreren de samenhang en het belang van de 138 clustervragen.
Transitie naar een duurzame energiehuishouding is bij uitstek een complex vraagstuk en vraagt om een geïntegreerde aanpak.
Daarom NERA-initiatief tot opstellen Route Energietransitie, in relatie met en aanvulling op de andere routes.
Route
Energietransitie
Sustainable
development
goals
Quantum Nano
+
16 routes + 7 additionele routes Aantallen energievragen per exemplarische route
Materialen
Sport
Onderwijs
Blauw
5
NWA clustervragen
6
NWA clustervragen - voorbeeld
#26 “Hoe kunnen we energie duurzaam en efficiënt opslaan,
converteren en transporteren?”
7
NWA clustervragen - voorbeeld
#20 “Hoe kan de zon volledig in onze energiebehoefte voorzien?”
8
NWA clustervragen - voorbeeld
#40 “Hoe kan de effectiviteit en legitimiteit van wetgeving worden
versterkt in het licht van mondiale uitdagingen op het terrein van
milieu, veiligheid, innovatie, energie en klimaat?”
9
NWA clustervragen - voorbeeld
#118 “Hoe kunnen we stabiele en selectieve katalysatoren maken
die nodig zijn voor de transitie naar duurzame energie-
en productiesystemen en een bio-based economy?”
10
inhoud
context
NWA-
route
context
energietransitie
doelstelling uitkomst
Workshops
Op inspirerende wijze laten zien waar
uitgelezen kansen liggen voor Nederland.
Het expliciet identificeren van de huidige
sterktes van Nederland.
Het beschrijven van de belangrijkste uitdagingen op het gebied van de transitie naar een 100% duurzame
energiehuishouding in 2050 (of eerder), in termen van wetenschappelijk onderzoek en de (nieuwe)
samenwerkingsverbanden die nodig zijn om die uitdagingen te adresseren.
Belangrijkste subdoelen
doelstelling routebeschrijving
Het leggen van (nieuwe) verbanden tussen
wetenschapsdisciplines, belanghebbenden
en onderzoekdeelvragen.
Het geven van een een indicatie van de
omvang van de benodigde maatschappelijke
investeringen (zonder expliciet of impliciet
onderzoeksmiddelen te vragen).
Routebeschrijving doet recht aan de energie-
gerelateerde clustervragen die in de NWA zijn
vastgesteld.
Beschrijving van de samenwerkingsverbanden,
en van de hierin beoogde op te leveren kennis
en innovatie.
€€
12
Richard van de Sanden
FOM DIFFER
Erik Langereis
FOM DIFFER
Ruud van den Brink
ECN
Kornelis Blok
TU Delft, Ecofys
Jacqueline Mout
FOM
Robbert Jan Slobben
Energy Academy Europe, RUG
Wim Sinke
ECN, UvA, AMOLF
Remco Addink
TU Delft
= lid werkgroep
Trekkers
trekkers & projectteam
Projectteam
13
Paulien Herder
TU Delft, Topteam Energie
Bart van den Hurk
KNMI
Gijs van Kuijk
TU Delft
Ivo Opstelten
HU
Linda Steg
RUG
Ardi Dortmans
TNO
Geert Verbong
TU/e
Albert Polman
AMOLF, UvA
Niek Lopes Cardozo
TU/e, FOM, Regieteam TSE
Guido Mul
UT
Paul Koutstaal
ECN
Gert Jan Kramer
UL / UU, Shell
Jillis Raadschelders
DNV GL
Pieter Tordoir
UvA
Han la Poutré
TUD, CWI
Detlef van Vuuren
UU, PBL
Adri van den Brink
WUR
Saskia Lavrijssen
UvT
Johan Raap
Avans & HZ
Andre Faaij
RUG, Energy Academy Europe
Sigrid Bollwerk
ECN
Paula van Tijn
FOM, Topteam TSE
= lid klankbordgroep
klankbordgroep
14
expert workshop
15
inhoud
context
NWA-
route
context
energietransitie
doelstelling uitkomst
Workshops
16
Het speelveld:
Welke technische en niet-technische uitdagingen (en verbindingen daartussen) moeten aangepakt worden om de
“energiefunctionaliteiten” in de samenleving te verbinden met de potentiële basisopties (bouwstenen) voor een volledig
duurzaam energieaanbod? En wat is nodig voor een gestroomlijnde transitie daarnaartoe?
Aan welke essentiële randvoorwaarden moeten worden voldaan om een geïntegreerd energiesysteem te vormen?
voorbereidende workshop:
Wat zijn de brede uitdagingen binnen de Energietransitie?
10
Speelveld validatie Identificatie uitdagingen Clusteren & prioriteren
Maatschap-
pelijk en politiek
draagvlak
Inrichting en
kwaliteit
leefomgeving
Internationale
afspraken
Elektriciteit-
opslag
Power2X
en X2Y
Energie-
management en
smart data
Warmte-opslag
Transport en
distributie van
energie
…
Secundaire conversieprocessen, systeemintegratie
Sociale innovaties, maatschappelijke en politieke
trends, economische structuur, EU en mondiaal kader
Overkoepelende doelen:Ruim minder dan 2 graden T-stijging met 1,5 graad streefwaarde / minstens CO2-neutraal in 2050 | Welvarend door groene (kennis) economie
Elektriciteit uit
hernieuwbare bronnen
Warmte uit
hernieuwbare bronnen
Brandstof uit
hernieuwbare bronnen
(optie: met CCS)
Energie uit
fossiele bronnen
+ CCS
Primaire conversieprocessen & grondstoffen Belangrijkste energiefuncties*
…Integrale
duurzaamheid
Energiemarkt-
model en
regulering
Lage
Temperatuur
warmte
Energie-
efficiëntie
Hoge
temperatuur
warmte
Energie-
efficiëntie
Transport
&
mobiliteit
Energie-
efficiëntie
Elektriciteit uit
nucleaire bronnen
+ afvalberging
* Naar Rli-rapport “Rijk zonder CO2: naar een duurzame energievoorziening in 2050”
Licht
&
apparaten
Energie-
efficiëntie
Overkoepelende doelen:Ruim minder dan 2 graden T-stijging met 1,5 graad streefwaarde / minstens CO2-neutraal in 2050
Voorzieningszekerheid | Welvarend door groene (kennis) economie
de NWA Routebeschrijving
Bouwen aan een duurzame en zekere energievoorziening
en een sterke, groene kenniseconomie
De game changer voor de succesvolle energietransitie is een
integrale aanpak van technologische, maatschappelijke,
economische, juridische en ruimtelijke uitdagingen,
waardoor excellente bouwstenen snel en op grote schaal
worden toegepast.
20
10 Uitdagingen
21
10 UitdagingenGebouwen
als energiecentrale
en vervoermiddelen
als energiebuffer Schone en flexibele
industrie
Elk oppervlak wekt
duurzame energie op
Intelligente
energiesystemen
Van stroom naar
brandstof en warmte
Omgaan met
variaties
Meten, begrijpen,
aanpassen
Snel naar een
CO2-neutrale
maatschappij
Een CO2-neutrale
samenleving is anders
De Nederlandse transitie
In mondiale context
22
• De technologische, maatschappelijke en economische ontwikkelingen voor de Energietransitie moeten
in onderlinge samenhang, ambitieus en structureel op de grensvlakken worden aangepakt.
• Geïllustreerd met 10 belangrijke en urgente Uitdagingen die integraal in een
langetermijnprogrammering moeten worden aangepakt, en in een innig samenspel tussen de publieke
en private partners en de overheid.
• Noodzakelijke middelen van 500 miljoen Euro per jaar nodig, ongeveer in een verhouding van
50/50 publiek/privaat, om te komen tot een maatschappij gebaseerd op een duurzame, betaalbare
en zekere energievoorziening en een sterke, groene kenniseconomie in 2050.
• Ontwikkeling op alle Technology Readiness Levels (TRL’s), d.w.z. van funderend onderzoek tot en met
technologieontwikkeling en –demonstratie, en van korte en middellange termijn tot lange termijn.
• Sterke internationale concurrentie en grote exportkansen maar ook grote complexiteit van
uitdagingen, vragen op onderdelen extra hoge ambitie en inzet van middelen.
NWA Route Energietransitie
23
NERA en NWA na 1 juni?
Opbrengst NWA Route Energietransitie afstemmen en inbrengen bij:
- Inventarisatie Topteam Energie
- AWTI rapport
- Energiedialoog
Blijvende rol voor NERA:
- verbinden en samenbrengen van de disciplines in de integrale aanpak
- workshops om uitdagingen verder te concretiseren en
unieke kansen voor Nederlands onderzoek uit te werken
- inventariseren van noodzakelijke samenwerkingsverbanden
24
+31 88 515 4058
Wim Sinke
Voorzitter inhoudelijke trekkers
+31 40 3334 754
Erik Langereis
Organisatorisch trekker
