Nmfg vvv rapport

rapport valuta voor veen | hoofdstuk 1 xxxxxxxxxxxxxxxxxx

00

voor veenEen haalbaarheidsstudie naar het vernattenvan veengebieden en het verhandelen vanhierdoor behaalde emissiereducties

publiekssamen

vatting

2

voorafinhoud

pagina 3inleiding

pagina 7valutavoorveen

pagina 11resultaten

pagina 19conclusiesenaanbevelingen

pagina23bronvermelding

Om klimaatverandering tegen te gaan, moet

gezochtwordennaarinnovatievemethodenvoorhet

reducerenenopslaanvanCO2.Veengebiedenkunnen

hierin een belangrijke rol vervullen. Veen ontstaat

door een continue aangroei en stapeling van plant-

aardigmateriaalenishiermeeeennatuurlijkeopslag-

vormvanCO2.Doorveenoxidatie,krimpeninklinking

neemt het Nederlandse areaal veengrond echter

jaarlijksmet2%af.Tenopzichtevan1950ishetruim

dehelft(55%)kleinergeworden.DeCO2-uitstootdie

inEuropadoorveenoxidatievrijkomtstaatgelijkaan

detotaleuitstootvanbroeikasgassenvanBelgië.Het

verhogenvandegrondwaterspiegelinveengebieden

kan een oplossing zijn om CO2-uitstoot en bodem-

dalingtegentegaan.

MetValuta voor VeenhebbendeNatuurenMili-

eufederatieGroningenenadviesbureauIMSAAmster-

dam een haalbaarheidsstudie gedaan naar het CO2-

emissiereductiepotentieel van veengebieden en het

opzettenvaneen(regionale)CO2-compensatiemarkt.

Gekeken is of het Valuta voor Veen-concept boeren,

bedrijvenenanderepartijenkanstimulerenommaat-

regelen te treffen tegen veenoxidatie. De emissie-

rechtendiezijverkrijgendoor instandhoudingofre-

alisatievanveen(weide)gebiedenwordenverhandeld

op een (regionale) koolstofmarkt. De gereduceerde

CO2-emissiewordtopdezemaniergeldwaard.

Voordestudiezijntweescenario’sdoorgere-

kend waaruit blijkt dat het Valuta voor Veen-concept

kansrijk is. Het landbouwscenario toont aan dat de

opbrengstenvanuitdekoolstofmarktinpotentievol-

doende zijn om de benodigde investeringen binnen

7 tot 12 jaar terug te verdienen, mits het waterpeil

voldoende wordt verhoogd. Bijkomend voordeel in

dit scenario is dat landbouwkundig gebruik van de

gronden nog steeds mogelijk is en veenoxidatie en

bodemdalingvertraagdworden.

Binnenhetnatuurscenariowarendeopbreng-

stenvanuitdekoolstofmarkthethoogst.Zezijnech-

ternietvoldoendeombinnenredelijketermijnookde

aankoopkostenvandegrondterugtekunnenverdie-

nen.Welzouhetbeheervandegerealiseerdenatuur-

gebiedenvanuitdeopbrengstengefinancierdkunnen

worden.Voordeelvanditscenarioisdatveenoxidatie

enbodemdalinginhungeheelwordentegengegaan

en er waardevolle natuurgebieden worden ontwik-

keld.

Destudieismetveelzorgtotstandgekomen.

We willen de experts, stakeholders, reviewers en le-

den van de kerngroep bedanken voor hun input en

hetmeedenkenaandezestudie.

SiegbertvanderVelde WoutervanDieren

Natuur en Milieufederatie IMSA Amsterdam

Groningen

1234

Deze uitgave bevat een samenvatting

van het onderzoeksrapport Valuta voor

Veen.Eendigitaleversievanhet

volledigeonderzoeksrapportkuntu

opvragenbijNatuurenMilieufederatie

[email protected].

3

publiekssamenvatting valuta voor veen | hoofdstuk 1 inleiding

inleiding

Veen- en veenweidegebieden vormen voor Nederland een kenmerkend land-schapstype en zijn van grote natuurlijke en cultuurhistorische waarde. Een groot deel van het veen(weide)areaal is te vinden in het Westen en het Noorden van ons land. Deze grond wordt voornamelijk gebruikt voor veeteelt, en in Groningen enDrenthe ook voor akkerbouw.

Veengrondiszeervruchtbaarendaarmeeuitermategeschiktvoorlandbouw.

Omtekunnenboerenopdezenatteveengrondwordteenonnatuurlijklaag

waterpeilgehanteerd.Dezediepeontwateringleidttotverdrogingvanveen-

gebieden.Doordathetveenwordtblootgesteldaanzuurstofoxideerthet,

watuiteindelijkeenaanhoudendebodemdalingtotgevolgheeft:gemiddeld

1centimeterperjaareninsommigegebiedenzelfstot3centimeterperjaar.

(figuurA,pagina4)Bodemdalingkanleidentotschadeaanhuizeneninfrastruc-

tuur.Daarnaastvergroothetdekansopnatschadeindelandbouwenop

overstromingen.

Hettenbehoevevandelandbouwvoortdurendverlagenvanhetwaterpeil

alsreactieopdebodemdalingvergteensteedsgroterecapaciteitvande

gemalenvanhetwaterschap.Daarnaastmoetenwaterwegensteedsmeer

verdieptwordenomhetovertolligewateraftekunnenvoeren.Veenoxidatie

dreigthiermeeeenaanzienlijkekostenpostteworden.Hetopdezemanier

blijvenregulerenvanhetwaterpeilwordthiermeeoptermijneenonmogelijke

opgave.Bovendienheefthetverlagenvanhetwaterpeilincombinatiemet

veenoxidatieeennegatiefeffectopweidevogelsendewaterkwaliteit.

IntotaalisinWest-enNoord-Nederlandcirca223.000hectareaan

veen(weide)gebiedinlandbouwkundiggebruikwaarmaaivelddalingdoor

veenoxidatieproblematischis.Hiervanligthetmerendeel(136.000ha)inhet

westelijkveenweidegebied,inZuid-Holland(Kuikmanetal.,2005).

1.

y

Doorveenoxidatie,krimpeninklinking

neemthetNederlandseareaalveengrond

steedsverderaf.


4

CO2CO2

Vegetatie

Grondwater

Veen

BodemdalingSchade en risico

BodemdalingSchade en risico

Lage waterstand noodzakelijkvoor (mechanische) landbouw

Veen verdroogt, CO2 komt vrij

CO2

CO2

CO2

CO2

CO2CO2

CO2

CO2

CO2

CO2

CO2CO2

Vegetatie

Grondwater

Veen

Natte voeten

CO2CO2

BemalenWordt steeds kostbaarder

CO2 CO2

Veenoxidatie en klimaatHetklimaatverandert:degemiddeldetemperatuuropaardestijgt.De

explosievetoenamevanCO2indeatmosfeerdoormenselijktoedoenishier

grotendeelsverantwoordelijkvoor.Wereldwijdverbruikenwenuineenjaar

defossieleenergiediezichineenmiljoenjaarheeftgevormd.Omklimaat-

veranderingtegentegaanmoetdeCO2-uitstootsterkgereduceerdworden.

NaastreductiemoetgezochtwordennaarmethodesomCO2vastteleggen.

Veengebiedenzijnhetinitiëlestadiumvanbruinkoolensteenkoolenfunctio-

nerenvanoriginealseffectieveCO2-opslag.Deverdrogingvanveengebieden

vormteenaanzienlijkebronvanCO2-uitstootinNederland:4,2miljoenton

CO2perjaar.Ditiscirca4%vandetotaleNederlandseCO2-uitstoot.

CO2-opslag, een ‘nieuwe’ functie voor veen VeenoxidatieendedaarmeesamenhangendebodemdalingenCO2-uitstoot

kanvertraagdoftegengegaanwordendoorhetonnatuurlijklagewaterpeil

inveengebiedenweerteverhogen.DitbetekentdatNederlandseveen-

gebiedendekomendedecenniaopeenanderemanierbeheerdenbenut

moetenworden.Hierbijishetzaaknieuwe,robuusteecosysteemfunctiesen

gebruiksfunctiesteontwikkelen.

Onderdejuistenatuurlijkeomstandighedenleidthetverhogenvanhet

waterpeilnietalleentotminderCO2-uitstoot,maarkandoorveenvorming

zelfsextraCO2wordenvastgelegd.Hiermeeheeftveenvernattinghetpoten-

tieelomeenwezenlijkebijdrageteleverenaanderegionaleklimaatdoel-

stellingen.Daarwaarhetgewenstisdelandbouwfunctietebehouden,kan

gebruikwordengemaaktvanonderwaterdrainagewaardooreenhoger

waterpeilmogelijkis.

Natuur profiteert meeVerhogingvanhetwaterpeilheeftbovendieneenpositiefeffectopdewater-

kwaliteitendenatuurwaardenvanhetveengebied.Wanneerhetwaterpeil

zodanigwordtverhoogddatgrotegevarieerdewetlandsenmoerassen

ontstaan,dankomtdittengoedeaanwaardevollesoortenalsroerdomp,

porseleinhoen,bever,otterendiverseorchideeën-enzeggesoorten.

Verhogingvanhetwaterpeilincombinatiemetveeteeltkantengoede

komenaandeweidevogels.DenatuurprofiteertdusmeevandeCO2-

reductieenvastleggingwanneerveengebiedenweervernatworden.

FiguurA.Bodemdalingdoorveenoxidatie


5

y

Barrières voor vernattingHoeweldesituatieineendeelvandeNederlandseveengebiedenonhoudbaar

begintteworden,blijvenstructurelemaatregelenuitomveenoxidatieende

daarmeesamenhangendeCO2-uitstootenbodemdalingtegentegaan.

Verhogingvanhetwaterpeilraaktdirectaandegevestigdekortetermijn-

belangenvanpartijen,zoalsboeren.Erisonvoldoendepolitiekedaadkrachten

draagvlakvooringrijpendemaatregelen.

Hetgebrekaanfinancieringvormteentweedebelangrijkebarrière.De

benodigdemaatregelenomveenoxidatietegentegaanbrengenkostenmet

zichmee.Onduidelijkiswelkepartijenverantwoordelijkzijnvoorde

benodigdeinvesteringen.Daarnaastzaldoorhetverhogenvanhetwaterpeil

minderintensievelandbouwmogelijkzijn,waardoordeopbrengstperhectare

perjaarminderis;eenkostenpostvoordeboer.Doorrecentebezuinigingen

ophetnatuur-enlandschapsbeleidisbovendieneengrootfinancieeltekort

ontstaanvoorhetaankopen,inrichtenenbeherenvannatuurgebieden.

Dehaalbaarheidsstudierichtzichmetnameopdezetweedebarrièreen

onderzoektofhetValuta voor Veen-concepteenfinanciëleprikkelkanbieden

indeomslagnaareenduurzaamenrobuustgrondgebruikinveengebieden.

Eenvandehoofdvragenvandezehaalbaarheidsstudieishoedeinhetveen

opgeslagenCO2indegrondgehoudenkanwordenopeeneconomisch

haalbaremanier.

Maatschappelijke kosten bodemdalingVerhoging van het waterpeil vraagt om technische aanpassingen en maatregelen. Daarbovenop zal hierdoor geen of minder intensieve landbouw mogelijk zijn: een kostenpost voor de boer. Niets doen leidt echter ook tot hoge kosten. Om het waterpeil continu te verlagen als reactie op de aanhoudende bodemdaling zijn grote investeringen nodig in het waterbeheersysteem, zoals het verdiepen van sloten en het vergroten van de bemalingscapaciteit: een kostenpost voor het waterschap en uiteindelijk de burger.

In veel veenweidegebieden wordt de problematiek van aanhoudende bodemdaling steeds urgenter. In Zuid-Holland zijn de kosten voor water- en rioolbeheer in veenweidegebieden in 10 jaar tijd verdubbeld (Waarheen met het veen, 2009). In sommige polders zijn de kosten om de polder droog te houden voor landbouwdoeleinden momenteel al hoger dan de opbrengsten uit de landbouw.

Een verkenning van Wetterskip Fryslân laat zien dat in veen(weide)-gebieden die onderhevig zijn aan veenoxidatie bij huidig beheer (verlaging waterpeil om effecten bodemdaling op te vangen) een verhoging van circa 30% verwacht kan worden in de totale water-beheerkosten. Voor Wetterskip Fryslân gaat het hier om extra kosten (ten gevolge van veenoxidatie) van 3 tot 3,5 miljoen euro per jaar. Hierbij gaat het puur om de kosten van het waterbeheer; de kosten van andere schadelijke maatschappelijke gevolgen van veenoxidatie en bodemdaling zijn hierin niet meegenomen. (Wetterskip Fryslân, 2011)


6

Met Valuta voor Veen wordt een nieuw financieringsmodel geïntroduceerd, waarin emissie-rechten, verkregen vanuit reductie en/of vastlegging van CO2 door vernatting van veen(weide)gebieden, worden verhandeld op een (regionale) koolstofmarkt. Er zijn verschillende typen koolstofmarkten: de verplichte markt, vrijwillige gecertificeerde markten en vrijwilligeongecertificeerde markten. In deze haalbaarheidsstudie is gerekend met de kosten enopbrengsten van de verplichte markt (EU-ETS) en de vrijwillige gecertificeerde markten.

Verplichte markt: EU-ETSHet EU-ETS (European Trading System van de Europese Unie) is met30 deelnemende Europese landen de grootste internationale beurs voor broeikasgassen. Het emissiehandelssysteem komt voort uit het Kyoto-protocol en is voor de EU een van de belangrijkste instrumenten om CO2-uitstoot te reduceren. Energiebedrijven en de industrie mogen alleen nog CO2 uitstoten wanneer zij daar zogenaamde ‘emissierechten’ voor hebben. Eén emissierecht staat voor de uitstoot van één ton CO2. HetEU-ETS werkt via het ‘Cap and Trade’-principe: de Europese overheid geeft grote vervuilende bedrijven emissierechten om een bepaalde hoeveelheid broeikasgassen uit te mogen stoten. Als een bedrijf meer uitstoot dan zijn emissierechten krijgt het een boete. Echter wanneer een bedrijf erin slaagt zijn uitstoot te reduceren, kan het restant aanemissierechten verkocht worden aan andere emitterende bedrijven.De waarde van het emissierecht wordt bepaald via de koolstofmarkt.Het aantal uitgegeven emissierechten wordt periodiek verminderd, zodat de emissies uiteindelijk omlaaggaan.

Vrijwillige marktBurgers, (overheids)instellingen en bedrijven die niet onder hetverplichte emissiehandelssysteem vallen, kunnen hun emissies compen-seren op de vrijwillige emissiemarkt. Participatie in deze markt wordt vaak gedreven door ethische motieven, maatschappelijk verantwoord ondernemen of marketing- en PR-motieven. De vrijwillige markt is niet juridisch bindend en werkt niet via het ‘Cap and Trade’-principe.(Frieden et al., 2014; Bonn et al., 2014)

Spelregels koolstofmarktOm een project in aanmerking te laten komen voor het verhandelen van emissierechten, moet voldaan worden aan een aantal spelregels om een correct en betrouwbaar beeld te krijgen van de behaalde emissiereduc-ties. Hiervoor zijn per type project standaarden en methodieken opge-steld voor het vaststellen, monitoren en verifiëren van emissiereducties en zijn voorwaarden voor het project omschreven waaraan voldaan moet worden voor certificatie.

Binnen de vrijwillige markt worden verschillende standaarden gebruikt om de door het project gerealiseerde emissiereducties te kunnengaranderen. Deze standaarden verschillen onderling in kwaliteit enprocedures, kosten van certificering en betrouwbaarheid (Frieden et al.,

2014). De voornaamste standaards zijn de Voluntary Carbon Standard (VCS), de Climate Action Reserve (CAR), de CCX en Gold Standard.

dekoolstofmarkt

publiekssamenvatting valuta voor veen | hoofdstuk 2 valuta voor veen

7

valutavoorveen

Met de haalbaarheidsstudie Valuta voor Veen is onderzocht of het CO2-opslag en -reductiepotentieel van veen(weide)gebieden benut kan worden voor een(regionale) CO2-compensatiemarkt. Een ton vastgelegde en/of gereduceerdeCO2 -uitstoot door het tegengaan van veenoxidatie wordt hiermee geld waard.Dit sluit aan bij de wens vanuit bedrijven en overheden om op regionaal niveau een CO2-compensatie- en handelssysteem in te richten.

Debelangrijkstevraagbinnendestudieisofverkoopvandeverkregen

emissierechteneenstructureleenbovenalvoldoendegrotefinanciële

bijdragekanleverenaandebenodigdemaatregelenomveenoxidatietegente

gaaneneenimpulstegevenaandenatuurwaardenvanhetgebied.Zowordt

methetvermarktenvangereduceerdeen/ofvastgelegdeCO2-uitstooteen

geheelnieuwverdienmodelopgezetvoorboerenennatuurbeheerders.

(FiguurB,pagina8)

Dehaalbaarheidvanhetbeoogdefinancieringssysteemisindeeersteplaats

getoetstaandehandvandecriteriaemissiereductieenterugverdientijdvan

demaatregelentegenveenoxidatie.Daarnaastisgekekennaardeneven-

voordelenvanvernattingsmaatregelen,deverhandelbaarheidvanverkregen

emissierechtenop(regionale)koolstofmarktenendeopschaalbaarheidvan

hetValuta voor Veen-concept.

Omderealiseerbaarheidendeeffectenvaneenverhoogdwaterpeilin

veen(weide)gebiedenteverkennen,zijnindezehaalbaarheidsstudietwee

scenario’sverkend:

2.

1. Landbouwscenario:

behoudvanagrarischefunctie

2. Natuurscenario:

opgevenvanagrarischefunctieenontwikkelingvannatuurfunctie y

CO2CO2

Emissierecht

Natuurscenario Landbouwscenario

Project Y heeft een �nancieringsbehoefte ten behoeve van maatregelen tegen veenoxidatie om

Organisatie X wil emissies verder reduceren dan technisch of

CO2CO2CO2 CO2

CO2

CO2

CO2

Emissierecht

CO2CO2

Landbouwscenario

Project Y heeft een financieringsbehoefte ten behoeve van maatregelen tegen veenoxidatie om emissiereducties te realiseren

Organisatie X wil emissies verder reduceren dan technisch of economisch mogelijk is

CO2CO2

Natuurscenario

CO2 CO2

CO2

CO2

CO2

Vlakke waterspiegel

Drainagebuis

Sloot

Veen

Holle waterspiegel

‘Slootkanteffect’

Sloot

Veen

Vlakke waterspiegel

Drainagebuis

Sloot

Mét onderwaterdrainage

Veen

Holle waterspiegel

“Slootkante�ect”

Sloot

Zonder onderwaterdrainage

Veen

€


8

Landbouwscenario

Verhogingvanhetwaterpeilzonderaanvullende

technischeingrepenheeftineenconventioneel

akkerbouw-enveehouderijbedrijfeennegatiefeffect

opdeoptimaleagrarischebedrijfsvoering:hetlandis

mindervaakbegaanbaarmetzwaremachines,minder

productiefengevoeligervoornatschade(bijgebruik

vangangbaregewassen).

Ompeilverhogingtekunnencombinerenmetagrarischgebruikwordtinhet

landbouwscenariogebruikgemaaktvanonderwaterdrainage.Hetdrainage-

systeemzorgtdatdelandbouwgrondindrogeperiodenwordtgeïrrigeerden

innatteperiodengedraineerd.Dematevanverhogingvanhetwaterpeilin

combinatiemetonderwaterdrainagebepaaltdeintensiteitvande

(conventionele)agrarischebedrijfsvoeringdiemogelijkisophetperceel.

HetValuta voor Veen-conceptkanagrariërseennieuwverdienmodelbieden

waarininvesteringeninmaatregelentegenveenoxidatie,gecompenseerd

worden.Vertragingvandeveenoxidatiehoudtookeenvertragingvande

bodemdalingin.Ditheefttotgevolgdatverlagingvanhetwaterpeil(ende

daarmeegepaardehogekostenvoorhetwaterschap)minderfrequentnodig

is.Decombinatievanagrarischgebruikenhetvertragenvanveenoxidatie

draagtbijaanhetlangerinstandhoudenvanwaardevolcultuurhistorisch

landschap.

scenario’s

landbouwscenario natuurscenario

OnderwaterdrainageOnderwaterdrainage is een systeem van ondergrondse buizen dat zorgt voor drainage van het land in de winter en irrigatie in de zomer (Van den Akker et al., 2010). Veenoxidatie en de daarmee samen-hangende CO2-uitstoot en bodemdaling treden voornamelijk op in droge periodes en zijn sterk afhankelijk van de diepste grond-waterstanden die optreden in percelen. De diepste grondwaterstand onder een perceel is vaak niet gelijk aan de diepte van het slootpeil. In droge tijden worden de randen van percelen geïnfiltreerd door het slootwater. Verder bij de slootranden vandaan dringt het slootwater minder goed door en kan het waterpeil als gevolg van verdamping tot enkele decimeters onder het slootpeil zakken (holle waterspiegel).(figuur C). Bij onderwaterdrainage worden buizen aangebracht in de bodem, waardoor het slootwater beter infiltreert in het gehele perceel en een holle waterspiegel wordt voorkomen. (figuur D). In natte perio-den zorgt onderwaterdrainage voor drainage van het land, waardoor het water beter afgevoerd wordt en lage delen van het land niet te nat worden. Onderwaterdrainage maakt een gecontroleerde peilver-hoging mogelijk, waardoor agrarisch gebruik en het vertragen van veenoxidatie gecombineerd kunnen worden. De mate van conven-tioneel agrarisch gebruik en de mate van het vertragen van veen-oxidatie zijn beide (omgekeerd evenredig) afhankelijk van de mate waarin het peil wordt verhoogd.

CO2CO2

Emissierecht




CO2CO2CO2 CO2

CO2

CO2

CO2

Emissierecht

CO2CO2

Landbouwscenario



CO2CO2

Natuurscenario

CO2 CO2

CO2

CO2

CO2

Vlakke waterspiegel

Drainagebuis

Sloot

Veen

Holle waterspiegel


Sloot

Veen

Vlakke waterspiegel

Drainagebuis

Sloot


Veen

Holle waterspiegel


Sloot


Veen

€

CO2CO2

Emissierecht




CO2CO2CO2 CO2

CO2

CO2

CO2

Emissierecht

CO2CO2

Landbouwscenario



CO2CO2

Natuurscenario

CO2 CO2

CO2

CO2

CO2

Vlakke waterspiegel

Drainagebuis

Sloot

Veen

Holle waterspiegel


Sloot

Veen

Vlakke waterspiegel

Drainagebuis

Sloot


Veen

Holle waterspiegel


Sloot


Veen

€

Zonderonderwaterdrainage

Métonderwaterdrainage

FiguurC.

FiguurD.

FiguurB.HetValuta voor Veen-concept

CO2CO2

Emissierecht




CO2CO2CO2 CO2

CO2

CO2

CO2

Emissierecht

CO2CO2

Landbouwscenario



CO2CO2

Natuurscenario

CO2 CO2

CO2

CO2

CO2

Vlakke waterspiegel

Drainagebuis

Sloot

Veen

Holle waterspiegel


Sloot

Veen

Vlakke waterspiegel

Drainagebuis

Sloot


Veen

Holle waterspiegel


Sloot


Veen

€


PaludicultuurVernatte veengronden kunnen zich ontwikkelen tot vochtige moeras-natuur met waardevolle soorten. Wel moet worden opgemerkt dat bij agrarisch land dat in het verleden sterk bemest is geweest, het aantal waardevolle soorten dat in de vernatte situatie kan gedijen beperkter is. Om de gewenste natuurambities te behalen, wordt in de praktijk de sterk bemeste bovenlaag vaak verwijderd voor het veen wordt vernat. Wanneer volgens het Valuta voor Veen-concept de gereduceerde CO2 wordt vermarkt op de koolstofmarkt, dan moet de vrijgekomen CO2 uit de verwijderde bovenlaag meegenomen worden in de broeikas-balans van het project. Deze oxideert namelijk doorgaans alsnog,zij het buiten het natuurgebied. Afhankelijk van de dikte van deverwijderde bovenlaag kan het de business case sterk benadelen.

Als tussenvorm kan, naast conventionele landbouw of natte natuur, worden gekozen voor het niet verwijderen van de toplaag, met vervolgens een aan natte gronden aangepaste landbouw waarbij het waterpeil tot aan het maaiveld komt, ook wel paludicultuur genoemd. Hierbij worden inkomsten uit producten gegenereerd terwijl tegelijk veenaangroei gerealiseerd kan worden.

Voorbeelden van paludicultuur zijn de teelt van de watervaren Azolla als groene meststof en diervoeder, de Lisdodde voor constructie-materiaal en vezels voor papierproductie, en veenmos als alternatief turfsubstraat in de tuinbouw (Bas van de Riet, 2014). Deze optie wordt in deze studie niet als apart scenario behandeld omdat er veelonzekerheden zijn over de hoogte van kosten en opbrengsten, maar het is mogelijk voor bemeste gronden wel de meest interessante optie.

9

y

Natuurscenario

Omveenoxidatiehelemaaltestoppenmoethetwater-

peilwordenverhoogdtotaanhetmaaiveld.Conven-

tioneelagrarischgebruikishierdoornietmeermogelijk.

Voorhetnatuurscenariowordtdelandbouwgronduit

productiegenomen.Hettegengaanvanveen-

oxidatiewordthiergecombineerdmetdeontwikkeling

vanwaardevollenatuur.Hetstoppenvandeveenoxidatievoorkomtverdere

bodemdaling,waardoorverlagingvanhetwaterpeilendedaarmeegepaarde

hogekostenvermedenkunnenworden.

Inditnatuurscenarioontstaatvochtigemoerasnatuur(vaakaangeduidals

‘rewettedpeatlands’),waaronderdejuisteomstandighedenzelfsCO2wordt

vastgelegddoorvegetatie-enveenvorming.Dezewetlandsenmoerassen

zijnessentieelvoorwaardevollesoortenalsroerdomp,porseleinhoen,bever,

otterendiverseorchideeën-enzeggesoorten.Dekwaliteitvandeont-

wikkeldenatuurhangtnauwsamenmetuiteindelijkeinrichtingenbeheervan

hetgebiedendevoedselrijkdomvandebodem.

Hetscenarioheefteenvoordehandliggendelinkmethetklimaatadapta-

tiebeleid,omdatdezegebiedenvaakzeergeschiktzijnvoorwaterberging.

Doordebezuinigingenophetnatuurbeleidzijnermomenteelgrotetekorten

vooraankoop,inrichtingenbeheervandergelijkenatuurgebieden.HetValuta

voor Veen-conceptkanaandezeontwikkelingenbijdragendooreennieuwe

financieringsvormtebiedenvoorontwikkelingenbeheervanwetlandsen

moerasgebieden.


casussen

CasusgebiedenDe casussen binnen de twee scenario’s (landbouw en natuur) zijn gebaseerd op een drietal gebieden onderhevig aan veenoxidatie waar maatregelen genomen zijn die veenoxidatie tegengaan:

ZegveldProefboerderij Zegveld ligt in het westelijk veenweidegebied, in Zuid-Holland. Het gebied is met name in gebruik voor veeteelt. Door de voortdurende problemen met veenoxidatie en bodemdaling in dit gebied worden er diverse pilots uitgevoerd met het verhogen van het waterpeil in combinatie met onderwaterdrainage.

OosterpolderDe Oosterpolder ligt in het Zuidlaardermeergebied en maakt deel uit van het Hunze-beekdal. De polder werd voorheen gebruikt voor veeteelt. Het Groninger en het Drentse Landschap werken samen om het gebied weer om te zetten in zompige moerasnatuur.

ExlooIn de bovenloop van het Hunze-beekdal ligt het Achterste Diep, vlakbij Exloo. Het is in gebruik als akkerbouwgebied, een functie die de veen-oxidatie versnelt vanwege de diepe ontwatering en het bewerken van de grond. Waterschap Hunze en Aa’s en andere partijen zijn in dit gebied een pilot gestart met regelbare drainage. Het akkerbouwpeil waarmee gerekend is in deze studie vertegenwoordigt een relatief diep waterpeil voor dit gebied.

Perscenariozijndriefictievecasussendoorgerekenddieverschillenin

1)grondgebruik,2)dematewaarinhetwaterpeilisverhoogd,en/of3)het

uiteindelijkewaterpeil.Degekozenwaterpeilenvandecasussenzijn

gebaseerdoppeileninhetbetreffendegebied(ziehetkadermetcasus-

gebieden)endebijbehorendegebruiksfunctie.Depeilenencasusgebieden

zijngekozenomheteffectvaneenbrederangevanverschillendewaterpeilen

opdeveenoxidatieinzichtelijktekunnenmaken.


10

overzicht van casussen die per scenario zijn verkend in deze haalbaarheidsstudie

*owd=onderwaterdrainage

Scenario Casus Verandering Waterpeil Uiteindelijke waterpeil

Verhoging Jaarlijksgemiddelde

waterpeil(cm) (cm-mv)

Verhoging waterpeil in landbouwgronden met behoud agrarische functie

1a Akkerbouw (Exloo) Vanakkerbouwnaarakkerbouwmetowd* 80 -60

1b Veeteelt (Zegveld) Vanveeteeltnaarveeteeltmetowd* 10 -50

1c Veeteelt (Zegveld ext.) Vanveeteeltnaarextensieveveeteeltmetowd* 40 -20

Verhoging waterpeil waarbij landbouwgronden een natuurfunctie krijgen

2a Akkerbouw (Exloo) Vanakkerbouwnaarrewettedpeatlands 140 0

2b Veeteelt (Oosterpolder) Vanveeteeltnaarrewettedpeatlands 45 0

2c Veeteelt (Zegveld) Vanveeteeltnaarrewettedpeatlands 60 0



Δ

publiekssamenvatting valuta voor veen | hoofdstuk 3 resultaten

11

3.resultaten

De haalbaarheid van de zes cases is getoetst aan de hand van een aantalbouwstenen, waaronder reductie broeikasgassen, terugverdientijd eninvesteringskosten, opschaalbaarheid en toepasbaarheid koolstofmarkt.

Reductie broeikasgasemissiesHeteffectvandemaatregelenuitdeverschillendecasesopdeemissievan

broeikasgassenisberekendaandehandvanwaardenuitdeliteratuur.Dere-

ductiesvandeCO2-uitstootzijngebaseerdopveldstudiesvanCouwenbergen

HooijeroverderelatietussenCO2-uitstootenwaterpeil(CouwenbergenHooijer,

2013).CH4(methaan)iseenbroeikasgas,25maalzosterkalsCO2,waarvan

concentratieskunnentoenemenbijveenvernattingtotaanenbovenhet

maaiveld.Daarommoetditwordenmeegenomenindeberekeningen.Voor

berekeningvandeCH4-emissiewaardenisgebruikgemaaktvanstandaard-

emissiefactorenvoorveengebiedenvandeIPCC(IPCC2013).Opbasisvande

CO2-endeCH4-uitstootispercasusdeemissiereductieinCO2-equivalenten

berekend.

FiguurElaatziendatindeuitgangssituatie

methetlaagstewaterpeildebroeikasgas-

emissiehethoogstis:akkerbouwmeteen

initieelwaterpeilvan140cmonderhet

maaiveldeneenemissievan72,89ton

CO2-equivalentenperhectareperjaar.In

dezecasuskanvervolgensookdehoogste

emissiereductiebereiktworden.Omge-

keerdwordtindecasuswaarhetwaterpeil

minimaalwordtverhoogdookampereen

reductieinbroeikasgasemissiesbereikt

(Veeteelt-Onderwaterdrainagemet

10cmverhogingvanhetwaterpeil).

FiguurE.

Overzichtvandebereikte

emissiereductievanbroeikasgas

percasus.

y

Reductie broeikasgas emissies(CO2 eq. ton / ha / jaar)

80

70

60

50

40

30

20

10

0

41,65

5,21

20,18

66,85

17,8325,64

AkkerbouwExloo

VeeteltZegveld

VeeteeltZegveld ext.

AkkerbouwExloo

VeeteeltOosterpolder

VeeteeltZegveld

Landbouwscenario - onderwaterdrainage Natuurscenario - rewetted peatland


12

Overhetalgemeenwordtinhetlandbouwscenariominderreductieaan

broeikasgassenbereiktdanindecasussenvanhetnatuurscenariomet

dezelfdeuitgangssituatie.Ditisteverklarendoordathetwaterpeilinhet

natuurscenariototaanhetmaaiveldverhoogdwordt,waardoorveenoxidatie

endedaarmeegepaardgaandeCO2-uitstootenbodemdalingtegengegaan

wordt.Inhetlandbouwscenariowordthetpeilweliswaarverhoogd,maarblijft

eendeelvandebodemkolomaanzuurstofblootgesteld.Veenoxidatiewordt

hierdoornietgestoptmaarvertraagd.Hiermeewordendeuitstootaan

CO2-equivalentenendebodemdalingslechtsgedeeltelijktegengegaan.

Uitderesultatenblijktdaarnaastdatdemethaanuitstoottoeneemtbijeen

tothetmaaiveldniveauverhoogdwaterpeil(kaderenfiguurF).Metnameinhet

natuurscenarioneemtdemethaanuitstoottoe,waardoordetotaalbereikte

emissiereductievanbroeikasgassenietsafneemtmaarnettopositiefblijft.

MethaanuitstootHet waterpeil heeft grote invloed op de methaanuitstoot. Dit is van belang voor de CO2-boekhouding van een veenvernattingsproject, omdat methaan een 25x zo sterk broeikasgas is als CO2. De methaan-uitstoot neemt toe wanneer de bodem anaeroob wordt door een verhoging van het waterpeil. Vooral wanneer het waterpeil tot op of boven het maaiveld komt, zoals in het natuurscenario van dezestudie, neemt de methaanuitstoot toe. Wanneer het waterpeil onder het maaiveld ligt, zoals in het landbouwscenario, dan wordt de gevormde methaan nog in de zuurstofrijke ontwaterde bodem-kolom afgebroken door microbiële activiteit en komt als CO2 vrij in de atmosfeer. De invloed van het waterpeil op methaanuitstoot komt ook in deze studie sterk naar voren zoals te zien is in figuur F. Deze laten zien dat in het natuurscenario de methaanuitstoot toeneemt. Ondanks deze verhoogde methaanuitstoot wordt in dit scenario de grootste reductie aan CO2-equivalenten behaald.

Naast het waterpeil kunnen bemesting, voedselrijke omstandighe-den en type en toestand van de veengrond (C:N-ratio) de mate van methaanuitstoot beïnvloeden. Omdat methaan een sterk broeikasgas is, zal de hoogte van het waterpeil en het type veengrond cruciaal zijn voor de uiteindelijke broeikasgasbalans van de maatregel (Brouns

en Verhoeven, 2013). Verder is de op het perceel aanwezige vegetatie van invloed. Wanneer vegetatie, die aan drogere omstandigheden is aangepast, na vernatting onder de nieuwe anaerobe omstandigheden afsterft en wegrot, kan dat tot een tijdelijke extra methaanpiek leiden.

FiguurF.Resultatenvanbereikteemissiereductiesvoorhetnatuur-enlandbouwscenario

indecaseswaarakkerbouwhetuitgangspuntis.Degrafiekengevenpercasedebereikte

CO2-,CH4-endetotaleemissiereducties(tonCO2-eq./ha/perjaar).

Rewetted peatlandAkkerbouw (Exloo)

OnderwaterdrainageAkkerbouw (Exloo)

-100

1020304050607080 72,89

72,89 72,89

0

0 0 0

72,89 72,89 66,85

6,05

-6,05

6,05

Emissie uitgangssituatie Emisssie casus Totaal bereikte emmissie reductie


01020304050607080

31,2441,65

31,2441,65

CO2 CH4 CO2 eq. totaal


Rewetted peatlandAkkerbouw (Exloo)

OnderwaterdrainageAkkerbouw (Exloo)

-100

1020304050607080 72,89

72,89 72,89

0

0 0 0

72,89 72,89 66,85

6,05

-6,05

6,05



01020304050607080

31,2441,65

31,2441,65




13

Terugverdientijd en investeringskostenMetbehulpvanhetPaybacktime-modelisdefinanciëlehaalbaarheidvan

hetValuta voor Veen-conceptdoorgerekend.HetPaybacktime-modelgeeft

eenprognosevandenettobatenvanuitdeCO2-emissiehandelendeterug-

verdientijdvandeinvesteringendiezijngedaanomdemaatregeluitte

voeren.Indirectekostenenbatenvooranderepartijenzoalstoekomstige

besparingenopwaterbeheerenklimaatadaptatiezijnindezestudieniet

meegenomen.Dezevereiseneenveelbrederemaatschappelijkekosten-

batenanalyse.Daarnaastisderentenietdoorberekendenzijnnevenbaten

vandemaatregelenendeonderhouds-enbeheerskostenvanhetgebiedniet

meegenomen.Variabelendiewelindeberekeningvandeterugverdientijdzijn

meegenomenzijn:deemissiereductie(ton/ha/jaar),voorhetnatuur-scenario

deaankoopkostenvandegrond,detransactiekosten(€/jaar),deCO2-prijs

(variabel€/tonCO2/jaar)endeCAPEX(inrichtingskosten/jaar).

DeopbrengstenvanhetvermarktenvanCO2-emissierechtenzijnhethoogst

opdevrijwilligemarkt.DitkomtomdathierdewaardeperCO2-emissisrecht

hogerisendetransactiekostenlager(ziekaderhieronder).

Kosten en opbrengsten koolstofmarktAan de koolstofmarkt zijn ook kosten verbonden. De transactiekosten zijn de kosten voor projectopzet, juridische kosten, registratie, certifica-tie en monitoring. De transactiekosten voor de verplichte EU-ETS markt bedragen circa € 5.463 per project per jaar. De trans-actiekosten voor de vrijwillige markt liggen lager op circa € 3.965; dit kan per certificerings-standaard verschillen. (UNDP, 2013; Frieden et al., 2014)

In deze haalbaarheidsstudie is gerekend met drie verschillendeprognoses voor de prijs per ton CO2:1) De verplichte koolstofmarkt – gebaseerd op prijsprognoses voor de

EU-ETS (Guilbert et al., 2014)

2) De vrijwillige koolstofmarkt – gebaseerd op de prijzen van bestaande veenvernattingsprojecten van PrimaKlima weltweit (Frieden et al., 2014)

3) De vrijwillige koolstofmarkt+ waarbij ook waarde wordt toegekend aan positieve neveneffecten van de maatregelen om emissies tegen te gaan. Dit kunnen neveneffecten zijn op het gebied van ecologie,

armoedebestrijding, werkgelegenheid en schoon water. Gebaseerd y

op de prijsprognoses voor het bestaande MoorFutures©-project waar veen vernat wordt in combinatie met natuurontwikkeling en paludi-cultuur.

Prijsprognoses per koolstofmarkt:

Koolstofmarkt 2014 20301 EU-ETS €4,51 € 47,852 Vrijwillig € 10,00 € 47,853 Vrijwillig+ € 30,00 € 60,00

Vooral op de langere termijn worden de onzekerheden rondom de prijs-prognoses groot (Guilbert et al., 2014).

Voor de vrijwillige markt ontbreken prijsprognoses voor de langeretermijn in de literatuur. In deze studie is daarom gebruikgemaakt vande conservatieve prognose voor de EU-ETS en verwachtingen van experts.

Dehoogsteopbrengstwordtbehaaldindecasuswaarhetwaterpeilhet

meestverhoogdkonworden,watresulteertindehoogsteemissiereductie:

hetnatuurscenarioopvoormaligeakkerbouwgronden.Indezecasuswordt

eenopbrengstverwachtvan€3.933perhectarein2030.Dezecasusheeft

echterdoordehogeinvesteringskosten(vanwegedebenodigdegrondaan-

koop)eenzeerlangeterugverdientijd.Decasusmetdekortsteterugverdien-

tijd,7jaar,isdecasuswaarinhetwaterpeilopakkerbouwlandverhoogdwordt

incombinatiemetonderwaterdrainageenvoortdurendagrarischgebruik.

(FiguurG,pagina14)

Deinvesteringskostenvoordeaanlegvanonderwaterdrainageinhetland-

bouwscenariozijnaanzienlijklagerdandekostenvoorhetnatuurscenarioen

daarmeesnellerterugteverdienen.DeterugverdientijdvoordeZegveld-

casusmetextensieveveeteeltis12jaar.Voorwaardedaarbijisweldathet

waterpeilvoldoendeverhoogdwordtincombinatiemetonderwaterdrainage.

Indecasuswaarhetwaterpeilslechts10cmverhoogdwerd(veeteeltin

combinatiemetonderwaterdrainage–Zegveld)isdebereikteemissie-

reductiezogeringdatdeterugverdientijdindezecasuslangerdan20jaar

bedraagt.(FiguurG,pagina14)


14

FiguurG.Degrafiekengeven

percasusderesultatenvanhet

Paybacktime-modelweerin

combinatiemetdetotaalbereikte

emissiereductie.

200

150

100

50

0

-50

-1002014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Terugverdientijd > 20 jaarVeeteelt - onderwaterdrainage Zegveld - vrijwillige markt

2500

2000

1500

1000

500

0

--5002014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Terugverdientijd 7 jaarAkkerbouw - onderwaterdrainage Exloo - vrijwillige markt

5000

4000

3000

2000

1000

0

-10002014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Terugverdientijd 20 jaarAkkerbouw - rewetted peatland Exloo - vrijwillige markt +

1000

800

600

400

200

0

-2002014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Terugverdientijd 12 jaarVeeteelt - onderwater drainage Zegveld - extensief - vrijwillige markt

2500

2000

1500

Terugverdientijd 7 jaarAkkerbouw - onderwaterdrainage Exloo - vrijwillige markt

5000

Akkerbouw - rewetted peatland Exloo - vrijwillige markt +

Terugverdientijd 7 jaar

5000

4000

3000

2000

1000

0

-10002014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Nettobatenemissiehandel

(€/ha/jaar)

Totaalbereikteemissiereductie

inCO2-eq.(cumulatiefton/ha)


15

Onze conclusieInhetlandbouwscenario(akkerbouwcasus)isdeinvesteringinpotentie

binnen7jaarterugteverdienenmethetvermarktenvanCO2-emissierechten,

mitshetwaterpeilvoldoendewordtverhoogd.

InhetnatuurscenariozijndeopbrengstenuithetvermarktenvanCO2-

emissierechtenonvoldoendeomdeinvesteringenbinnenredelijketermijn

terugteverdienen,ondanksdehogeemissiereductiesinditscenario.De

opbrengstenzijnwelvoldoendeomdeonkostenvoorbeheervanhetgebied

tefinancieren;destandaardkostprijsvanbeheervoormoerasnatuurisvoor

2014gesteldop€532,34(SNLsubsidies).

TabelH.Overzichtpercasusvandebehaaldeemissiereducties,potentiëleopbrengstenvanuitdeemissiehandelin2030endeterugverdientijdvandeinvesteringen.

Bijderewettedpeatland-casussenisooktussenhaakjesdeterugverdientijdexclusiefdekostenvoorgrondaankoopweergegeven.

Casus Waterpeil CO2-eq. reductie CO2-markt Baten Terugverdientijd

verhoging cummulatieve marktwaarop nettobaten

jaarlijks reductiebereikt berekening emmissiehandel

gemiddelde in2030 gebaseerdis in2030

(cm) (ton/ha) (€/ha/jaar)

Akkerbouw (Exloo) Onderwaterdrainage 80 708 EU-ETS 1883 11

80 708 Vrijw. 1914 7

Veeteelt (Zegveld) Onderwaterdrainage 10 89 EU-ETS 140 >>20

10 89 Vrijw 171 >>20

Veeteelt (Zegveld ext.) Onderwaterdrainage 40 343 EU-ETS 856 14

40 343 Vrijw 887 12

Akkerbouw (Exloo) Rewettedpeatlands 140 1136 Vrijw+ 3933 >>20 (5)

140 1136 EU-ETS 3089 >>20

Veeteelt (Oosterpolder)Rewettedpeatlands 45 303 Vrijw+ 1063 >>20 (12)

45 303 EU-ETS 844 >>20

Veeteelt (Zegveld) Rewettedpeatlands 60 436 Vrijw+ 1460 >>20 (10)

60 436 EU-ETS 1118 >>20

y

Δ

(jaar)


16

kosten-enbatenanalyse

Onderstaandetabellengeveneenindrukvandekostenenbatendiemetde

scenario’sgemoeidzijn.Dezeliggentengrondslagaandeberekeningvan

deterugverdientijdzoalsopgenomenintabelH.

Deverhogingvanhetwaterpeilheeftinvloedopdeintensiteitvandebedrijfs-

voering.Hieraanzijn,metnameinhetgevalvaneenomschakelingnaareen

extensievebedrijfsvoering,kostenverbondenindevormvaninkomstendelving.

Deaanlegvanonderwaterdrainagebrengtooknevenbatenvoordebedrijfsvoering

metzichmeeindevormvanextraweidedagen,extragrasbenuttingenopbasis

daarvaneenbesparingopdeaankoopvanveevoer.Dezekostenenbatenzijnniet

meegenomenindeberekening.

Kosten en baten natuurscenario:

casus - rewetted peatland oosterpolder

Maatregel: Verhogingvanhetwaterpeiltotophetmaaiveld

incombinatiemetnatuurontwikkeling

Koolstofmarkt: Vrijwilligemarkt+denevenbatenvoornatuuren

waterkwaliteitzijnindeprijspertonCO2

meegenomen

Areaal: 600ha

Verhogingwaterpeil: 45cm

zegveld casus

Kosten: Veeteelt Extensieve

veeteelt

Aanlegonderwaterdrainage (€/ha) 1800 1800

Transactiekostenkoolstofmarkt (€/ha/jaar) 78 78

Batenkoolstofmarkt:

Opbrengst2015 (€/ha/jaar) 52 93

Opbrengst2030 (€/ha/jaar) 249 965

oosterpolder casus

Kosten: Rewetted peatland

Aankoopkostengrond (€/ha) 23000

Inrichtinggebied (€/ha) 7500

Transactiekostenkoolstofmarkt (€/ha/jaar) 6,50

Batenkoolstofmarkt:

Opbrengst2015 (€/ha/jaar) 568

Opbrengst2030 (€/ha/jaar) 1069

Indiendeverhogingvanhetwaterpeilgecombineerdwordtmetpaludicultuurzijn

erookinhetnatuurscenarionevenbatentoeterekenen:inkomstenuitdeoogsten

verkoopvanriet,lisdodde,watervarenAzollaenveenmos.Dezenevenbatenzijn

nietmeegerekendindezestudie.

casus - veeteelt zegveld

Maatregel: Verhogingvanhetwaterpeilincombinatiemet

onderwaterdrainageenveeteelt

Koolstofmarkt: Vrijwilligemarkt

Areaal: 50ha

Verhogingwaterpeil: 10cm(veeteelt)en40cm(extensieveveeteelt)

Kosten en baten landschapsscenario:


17

OpschaalbaarheidIntotaaliserinhetWestenenNoordenvanNederlandcirca223.000hectare

aanveen(weide)gebiedinlandbouwkundiggebruikwaarmaaivelddaling

doorveenoxidatieproblematischis.Hiervanligthetmerendeel(136.000

ha)inhetwestelijkveenweidegebied,inZuid-Holland(Kuikmanetal.,2005).In

West-NederlandenFrieslandzijndezegebiedenhoofdzakelijkingebruikvoor

veeteelt,inGroningenenDrenthevoorakkerbouw.Voorakkerbouwiseen

lagerwaterpeilnodig,watresulteertinmeerveenoxidatie.

Gebiedenmeteenveendiktevantenminste40centimeterkomeninaan-

merkingvoorhetValuta voor Veen-concept.Indezegebiedenismethet

huidigewaterbeheernogdecenniaaanveenoxidatieenbodemdalingte

verwachten.Veenvernattingsprojectenleverenindezegebiedeneen

significantebijdrageaanhetvoorkómenvanbroeikasgasemissiesenbodem-

daling.Inveelgebiedenisdeexactediktevanhetnogresterendeveendek

onbekend.Voordeexacteomvangvandeproblematiekishetessentieeldat

actuelemetingenuitgevoerdwordenomdediktevanhetveendektebepalen.

Onderwaterdrainagekanhetbestetoegepastwordeningebiedenwaarhet

cultuurhistorischelandschapinstandgehoudenmoetwordenenwaareen

agrarischebedrijfsvoeringopdelangetermijnkansrijkis.Daarnaastisheteen

zeergeschikteoptieingebiedendiegrenzenaannatuurgebieden,omdathet

eenhogerwaterpeilmogelijkmaakt.Hierdoorwordthetpeilverschiltussen

beidefunctiesbeterbeheersbaarenhetverdrogendeeffectopdeaan-

grenzendenatuurgebiedenverkleind.Voordetoepassingvanonderwater-

drainageishetessentieeldatervoldoendeaanvoervanwatermogelijkis.

FiguurI.Devoornaamsteoorzaakvanbodemdalingisveenoxidatie.

(MinisterievanVerkeerenWaterstaat,2008)

y

Hetuitproductiehalenvanlandbouwgrondenincombinatiemetnatuuront-

wikkelingishetmeestkansrijkingebiedenwaaropdelangetermijnproble-

menmetbodemdalingwordenverwacht,endekostenvanhetwaterbeheer

nietmeerinverhoudingstaantotdeopbrengstenvandeagrarischeproductie.

Indezegebiedenzaldelandbouwoptermijnveelschadeondervindendoor

eentoegenomenrisicovannatschadeenoverstromingen.


18

Toepasbaarheid koolstofmarktDekoolstofmarktsteltverschillendecertificeringsvoorwaardenomde

betrouwbaarheidvaneenprojectendedaaringerealiseerdeemissie-

reductiestekunnengaranderen.Dezevoorwaardenzijnsamengevatinhet

kaderhieronder.

VooralvoorkleinereprojectenzoalsdeValuta voor Veen-casussenishetvan

belangdateencertificeringsmethodiekontwikkeldwordtdienietalleen

betrouwbaarencorrectdebehaaldeemissiereductiesweergeeft,maardie

ookefficiëntenniettekostbaaris.Zodradekostenvancertificatieenmonito-

ringtehoogworden,kanhetverhandelenvanemissierechtenvoorkleine

projectenwaarvandetotaleemissiereductiebeperktisalsnelnietmeeruit

(Bonnetal.,2014).Hettrajectvanopzetten,validerenenreviewenvaneen

methodiekvoorcertificatievaneenprojectiskostbaarentijdrovend.Het

isdaarmeeeengrootvoordeelalseraleengoedgekeurdemethodiekbeschik-

baarisdietoegepastkanworden.Binnendeverplichtekoolstofmarktzijner

geenprojectenenmethodiekendielijkenophetValuta voor Veen-concept.

Voorwaarden koolstofmarktOf certificering van een project op de koolstofmarkt haalbaar is hangt af van de volgende voorwaarden:n Beschikbaarheid methodieken voor transparante, verifieerbare en

accurate beoordeling van gerealiseerde emissierechten binnen het project. De ontwikkeling van een nieuwe certificatiemethodiek voor het bepalen van een nullijn (emissies indien project niet plaats zou vinden) en monitoring van de CO2-equivalentemissies is kostbaar en tijdrovend.

n De transactiekosten van het project moeten niet te hoog zijn. Belangrijke factoren zijn:

a) kosten certificatie liggen niet te hoog; de certificatiemethodiek is efficiënt en niet te kostbaar;

b) omvang project is voldoende groot; er worden voldoende CO2-equivalent-emissies gereduceerd.

Binnen de vrijwillige koolstofmarkt (bijv. CDM, VCS, Goldstandard) bestaat de mogelijkheid om meerdere kleine projecten te combineren of aan vereenvoudigde voorwaarden voor kleine projecten te voldoen om zo de onkosten te reduceren.

n

n Additionaliteit: Het project moet aanvullend zijn op:a) financieel gebied; het verhandelen van emissierechten moet een

essentiële bijdrage leveren om de maatregelen voor emissiereducties te kunnen realiseren;b) bedrijfsmatig of beleidsmatig gebied; de maatregelen moeten een

plus leveren op de huidige bedrijfsvoering en beleidsvorming.n Permanentie: De duur van de vermeden broeikasgasuitstoot moet

voldoende lang gegarandeerd kunnen worden. Maatregelen die omkeerbaar zijn (zoals veenvernatting) kunnen gecertificeerd worden met tijdelijke emissierechten, na een periode van 20 tot

30 jaar verliezen deze hun waarde.n Leakage moet voorkomen worden. De CO2-emissie die voorkomen

wordt met het project moet zich niet op een andere locatie hervatten. In geval van het Valuta voor Veen-concept moet de projectontwikkelaar aantonen dat de landbouwactiviteiten niet naar

elders worden verplaatst en daar CO2-uitstoot veroorzaken.

(Bonn et al., 2014; CDM rulebook, 2013; MoorFutures©

Welisereenmethodologievoorbosbouwopnatteveengebieden

(AR-AMS0003).Binnendevrijwilligemarktisaleenstandaardcertificerings-

methodiekontwikkeldvoorhettoekennenvanemissierechtenvoorveen-

vernattingsprojectenindetropen(VCSref.no:VM0027).Eenmethodiekvoor

veenvernattingsprojectenvergelijkbaarmethetnatuurscenariovanhetValuta

voor Veen-conceptisontwikkeldvoordevrijwilligemarkt.(GESTmethodiek;

Silvestrum,2011).

Vooralinhetlandbouwscenariowaardegrondnietwordtaangekocht

verdienendevoorwaardenwatbetreftpermanentieenadditionaliteit

voldoendeaandacht.Aangetoondmoetkunnenwordendathetwaterpeil

inelkgevaldekomende20tot30jaarverhoogdzalblijven.Daarnaastmoet

hetvermarktenvanemissierechtenfinancieeleenessentiëlebijdrageleveren

aandetotstandkomingvanhetproject.Wanneerdenevenbatenvande

bedrijfsvoeringvanonderwaterdrainagedusdanighoogzijndathiermeede

maatregelopzichalgefinancierdkanworden,komteenprojectdusnietin

aanmerkingvoorcertificatie.

publiekssamenvatting valuta voor veen | hoofdstuk 4 conclusie

19

4.conclusiesenaanbevelingenUit de haalbaarheidsstudie blijkt dat het Valuta voor Veen-concept kansrijk is.De opbrengsten uit het verhandelen van emissierechten verkregen vanuit veen-vernattingsprojecten op met name regionale koolstofmarkten zijn aantrekkelijk.

Deomslagnaareenduurzaam,toekomstbestendigwaterbeheerinveen-

(weide)gebiedenbrengtopdelangetermijnvoordelenvooreenbredegroep

betrokkenen.Hettegengaanvanbodemdalingleidttoteenaanzienlijke

besparingopbeheerskostenvoorhetwaterschapenminderschadeaan

nabijgelegeninfrastructuur,dijkenenhuizen.Hettegengaanvanveenoxidatie

heeftnietalleentotgevolgdaterminderbroeikasgassenwordenuitgestoten,

maardraagtookbijaandewaterkwaliteit:oppervlaktewaterwordtminder

belastmetstikstofenfosfaat,dievrijkomenbijdeafbraakvanveen.Daarnaast

heefthetverhogenvanhetwaterpeiltotgevolgdatgebiedseigenwaterlanger

wordtvastgehouden.Hierdoorwordtverdrogingtegengegaan,enwordtde

landbouwminderafhankelijkvande(indetoekomstbeperkte)aanvoervan

gebiedsvreemdwater.Metnameindelaagveengebiedenwaarhetveenpak-

ketnogmaardermatedikis,datbijhethuidigewaterbeheerookopdelange

termijnproblemenwordenverwachtmetveenoxidatie,zijndevoordelenvan

maatregelentegenveenoxidatieaanzienlijk.(VandeRietetal.,2014;Waterschap

HunzeenAa’s,2011)

Hetverhogenvanhetwaterpeilheeftechtergevolgenvoorhethuidigecon-

ventioneleagrarischgrondgebruik.Naarmatehetwaterpeilverderverhoogd

wordt,zalerminderintensieveconventionelelandbouwmogelijkzijn.Dit

vraagtomeenveranderinginhethuidigewaterbeheer,waarbijnaastde

gevestigdekortetermijnbelangenookaandachtisvoordelangetermijn-

effectenen(maatschappelijke)kostenvanhetwaterbeheer.Ditiseen

complexgebiedsproces.Uitdezestudieblijktdatdeteverwachteninkomsten

nietdusdanighoogzijndathetValuta voor Veen-concepthetverdienmodelzal

zijnwaarophetgehelegebiedsproceskandrijven.Hetkanechterwelgoed

functionerenalseenvandeonderdelenwaaropdeomslagnaareentoekomst-

bestendigduurzaamwaterbeheerenhetdaarmeegepaardegebiedsprocesin

laagveengebiedenisgebaseerd.

y

Naasttegengaanvanveenoxidatie

heeftverhogingvanhetwaterpeileen

positiefeffectopdewaterkwaliteiten

natuurwaarden.

publiekssamenvatting valuta voor veen | hoofdstuk 4 conclusies en aanbevelingen

20

Landbouwscenario

Voorhetlandbouwscenarioisindezestudiegekekennaardehaal-

baarheidvanhetValuta voor Veen-conceptwaarbijhetwaterpeil

wordtverhoogdincombinatiemetdeaanlegvanonderwater-

drainage,zodatagrarischgebruikmogelijkblijft.Uitdehaalbaar-

heidsstudieblijktdatdekostenvandeaanlegvanonderwater-

drainageinpotentieterugteverdienenzijndoordeemissierechten

voorgereduceerdebroeikasgasemissiesteverhandelenopeen

regionalekoolstofmarkt.Deverwachteterugverdientijdvandeinvesteringen

varieerttussende7en14jaar,afhankelijkvandematewaarinhetwaterpeil

verhoogdwordt.Vooreenfinancieelhaalbarecasusblijkteenverhogingvan

jaarlijksgemiddeld10cmnietvoldoende,maareenverhogingvan40cmwel.

Deaanlegvanonderwaterdrainageheeftvoordeagrarischebedrijfsvoering

meerderevoordelen:doorhetdrainerendeeffectinnatteperiodenwordt

dekansopnatschadeverkleindenishetlandeerderinhetjaartebeweiden

metkoeienenbegaanbaarmetzwaremachines.Integenstellingtotdein

aanleggoedkopereklassiekedrainage,biedthetdaarnaastdusdemogelijk-

heidomhetwaterpeilindrogeperiodenteverhogenenzobodemdaling

tegentegaan.Deverhogingvanhetwaterpeilbrengtechterookkostenvoor

debedrijfsvoeringmetzichmee,wantnaarmatehetwaterpeilverderwordt

verhoogdiseenminderintensievebedrijfsvoeringmogelijk.

(VandenAkkeretal.,2010)

Hetbelangrijkstevoordeelvanditscenarioisdateencombinatie

metagrarischgebruikmogelijkis.Vanwegederelatiefbeperkte

impactophethuidigegrondgebruikenderelatiefbeperkteinves-

teringskostenisditscenariokansrijkineengrootareaalaanlaag-

veengebieden.Daarnaastmaaktditscenariohetinstandhouden

vaneenwaardevolcultuurlandschapmogelijk(Kooleetal.,2012).

Omdathetwaterpeilniettotopmaaiveldniveauverhoogdwordt,worden

bodemdalingenveenoxidatienietinzijngeheeltegengegaan,maarslechts

vertraagd.Ditleverteenuitstelvandebenodigdeinvesteringeninhetwater-

beheeropeneenvertragingvandeschadelijkeeffectenvanveenoxidatieen

bodemdaling,maardeveenlaagverdwijntopdelangeduuralsnog.

Binnendekoolstofmarktenzijngeenpraktijkvoorbeeldenbekendwaarin

veenvernattingwordttoegepastincombinatiemetonderwaterdrainage

enagrarischgebruik.Hetisdaardooronbekendofervoldoendevraagisbij

marktpartijennaaremissierechtenverkregenuiteendergelijkproject.Omdat

inditscenariodeveenbodemoptermijnalsnogverdwijntenerminder

natuurwinstbehaaldkanworden,richtdezeontwikkelingzichopeenandere

koolstofmarktdanhetnatuurscenarioenkunnennevenbateninmindere

matemeegerekendwordenindeprijspertonCO-2(VandeRietetal.,2014).

Daarnaastisernoggeengoedgekeurdemethodiekbeschikbaarombehaalde

emissiereductiesbetrouwbaartekunnenmonitorenencertificeren.



21

Natuurscenario

VoorhetnatuurscenarioisindezestudieverkendofhetValuta

voor Veen-concepthaalbaariswanneerhetwaterpeilverhoogd

wordttotmaaiveldniveauincombinatiemetdevormingvan

moerasnatuur.Depotentiëleopbrengstenuithetvermarktenvan

emissierechtenblijkeninhetnatuurscenarioonvoldoendeomde

investeringenbinnenredelijketermijnterugteverdienen,ondanks

dehogeemissiereductiesbehaaldinditscenario.Deopbrengsten

zijnwelvoldoendeomdeonkostenvoorhetnatuurbeheervanhetgebied

tebekostigen.

Erzijnscenario’sdenkbaarwaarinhetwaterpeiltotaanhetmaaiveldverhoogd

wordtzonderdataankoopvandegrondnoodzakelijkis,zoalsinhetgevalvan

paludicultuur(VandeRietetal.,2014)ofwanneergrondenuitproductiegehaald

envernatwordeninhetkadervandevergroeningsmaatregelenvoorhet

GemeenschappelijkLandbouwBeleid.Indiendeaankoopvandegrondniet

nodigis,danblijkendepotentiëleopbrengstenvanhetverhandelenvan

emissierechtenvoldoendeomdeinvesteringenin5tot12jaarterugte

verdienen.

Hetnatuurscenariogaatdeschadelijkeeffectenvanveenoxidatieen

bodemdalinginzijngeheeltegen.Daarnaastgeeftheteenimpulsaande

ontwikkelingvanwaardevollemoerasnatuurenkanheteenpositievebijdrage

leverenaandebiodiversiteit.Inhetkadervandeklimaat-

adaptatieligtinditscenarioeencombinatiemetwaterberging

voordehand.(Kooleetal.,2012)Dezefunctiecombinatiekanwel

leidentoteenwijzigingindebroeikasgasbalansvanhetproject

dooreenverhogingvandeuitstootvanmethaan.(Brounsen

Verhoeven,2013)Hetnatuurscenarioheeftgroteimplicatiesvoor

hetgrondgebruik:conventioneelagrarischgebruikvandegronden

zalnietmogelijkzijn.Ditscenarioimpliceerteengroteomschakelinginde

omgangmetgevestigdekortetermijnbelangen.

Erzijninhetbuitenlandalvoorbeeldenbekendwaarbijemissierechten

verkregenvanuitveenvernattingprojectenincombinatiemetnatuur-

ontwikkelingwordenverhandeldopdevrijwilligekoolstofmarkt.Een

inspirerendvoorbeelddatvergelijkbaarismetonsnatuurscenariois

hetMoorFutures©-projectinDuitsland,waarbijdefinancieringvande

ontwikkelingvanmoerasnatuurmogelijkisgemaaktdoorverkoopvan

emissierechtenopeenregionalekoolstofmarkt.Dooreensamenwerking

tussenkennispartnersenoverhedenisdecertificeringvandeemissierechten

binnenditprojectopeenbetrouwbare,verifieerbareenbetaalbaremanier

mogelijkgemaakt.Voorhetnatuurscenariozijnmethodiekenbeschikbaar

voordecertificatieopdevrijwilligekoolstofmarkt.Ookblijktuitpraktijk-

voorbeelden(zoalshetMoorFutures©-projectuitDuitsland)datbijbedrijven

eninstellingenvoldoendevraagbestaatnaaremissierechtenafkomstiguit

dergelijkeprojecten.

y



22

Hetpotentieelvanregionalekoolstofmarktenkanpasechtbenutworden

alsdezewordeningepastinhetnationalenatuur-enklimaatbeleid.Opdit

momentishetinNederlandnietmogelijkomemissierechtenverkregen

vanuitbinnenlandseprojectenteverhandelenopdeverplichtekoolstofmarkt.

Deoverheidverkentinsamenwerkingmetmarktpartijenenmaatschappelijke

organisatiesofditindetoekomstwelmogelijkgemaaktmoetworden.Voor

hettypeendeomvangvandeprojectenbinnenhetValuta voor Veen-concept

isdevrijwilligeregionalekoolstofmarkthetmeestgeschikt,omdatde

certificatiekostenlagerzijnen-juistdoorderegionalebinding-depotentiële

opbrengstenhoger.Hierbijishetvanbelangdateenlandelijkcertificatiesys-

teemwordtontwikkelddatdekwaliteitvandecertificeringsmethodiekenen

betrouwbaarheidvandeemissiereductieswaarborgt,vergelijkbaarmetde

MoorFutures©-standaard.Inzetvaneenlandelijksysteemisdatinnovatieve

emmissiereductieprojectenzoalshetValuta voor Veen-concepteenimpuls

krijgen.Overhedenenkennisinstantieshebbeneenbelangrijkerolindeopzet

vaneenlandelijkcertificeringssysteem(Warmenhovenetal.,2014).Hetgrote

voordeelvaneenlandelijkcertificeringssysteemisdatdekostenvancertifi-

ceringopdezewijzetoteenminimumwordenbeperkt,waardoorhetValuta

voor Veen-concepteerderfinancieelhaalbaar.

Voorhet landbouwscenario ishetbovendienessentieeldateengeschikte

certificeringsmethodiekontwikkeldwordtomhetverhandelenvanemissie-

rechtenopdevrijwilligekoolstofmarktmogelijktemaken.Daarnaastiseen

inventarisatienodigomtebepalenoferondermarktpartijeninteresseisvoor

emissierechtenverkregenuitveenvernattingsprojectenincombinatiemet

onderwaterdrainageenagrarischgebruik.

Binnenhetnatuurscenarioishetkansrijkomeenpilotinhetveldoptezetten

waarbijpraktijkervaringwordtopgedaanmethetcertificerenenverhandelen

vanemissierechtenverkregenvanuithetvernattenvanveengrondenincom-

binatiemetdeontwikkelingvanmoerasnatuur.Hierbijkangebruikgemaakt

wordenvanbestaandecertificatiemethodieken.Daarnaastiseenverken-

ningvanbelangofditscenariotoegepastkanwordenincombinatiemet

paludicultuuren/ofvergroeningsmaatregelenvoortkomenduithetEuropese

GemeenschappelijkeLandbouwBeleid.

aanbevelingen

Het Valuta voor Veen-concept kan een bijdrage leveren aan doelstellingen op het gebied van klimaat, natuur en waterkwaliteit. Het verhogen van het waterpeil is echter in strijd met gevestigde kortetermijnbelangen. Ondanks de opbrengsten van koolstofmarkten zal de landelijke en provinciale overheid daarom nog altijd een afweging moeten maken tussen gebruiksfuncties en ecosysteemfuncties, en tussen ecosysteemfuncties onderling. Weideland omzetten in veen is bijvoorbeeld nadelig voor weidevogels. Grootschalige koolstofopslag in veengebieden vereist daarmee een samenhangend natuur-, ruimtelijk en waterbeleid (PBL, 2012).


23

bronvermelding

Insamenwerkingmet:

Medemogelijkgemaaktdooreen

finaciëlebijdragevan

Ditiseeninitiatiefvan:

Agrarische Natuurvereniging Oost Groningena n o g

natuur en milieu drenthe

federatie

n Riet,B.vande,Gerwen,R.van,Griffioen,

H.,Hogeweg,N.(2014).Vernatting voor

veenbehoud. Carbon credits & kansen voor

paludicultuur en natte natuur in Noord-

Holland.PublicatieLandschapNoord-

Holland,rapportnummer14015.

n Silvestrum(2011).Baseline and monitoring

methodology for the rewetting of draine

peatlands used for peat extraction, forestry

or agriculture based on GESTS. VCS

methodology.

n IPCC(2006).Guidelines for National

Greenhouse Gas Inventories. Volume 4:

Agriculture, Forestry and Other Land Use.

Wetlands.

n IPCC(2013).2013 Supplement to the 2006

Guidelines for National Greenhouse Gas

Inventories: Wetlands. Wetlands

supplement.

n UNDP(2013).Clean Development Mecha-

nism: A User’s Guide. New York,chapter5.

n Warmenhoven,H.,Dalenoord,E.,Voogt,

M.(2014).De mogelijkheden van de

vrijwillige koolstofmarkt in niet ETS sectoren

in Nederland. Rapport.

n WaterschapHunzeenAa’s(2011).Notitie

Veenoxidatie.Beleidsnotitie.

n WetterskipFryslân(2011).Knelpunten in

de functiebediening en ontwikkeling van

kosten; naar nieuwe beleidsuitgangspunten

voor de waterschapstaken in het veenweide-

gebied. Beleidsnotitie.

n Hendriks,R.F.AenAkker,J.J.H.van

den(2012).Effecten van onderwater-

drains op de nutriëntenbelasting van

het oppervlaktewater in veenweiden.

Modelberekeningen met SWAP-ANIMO voor

veenweide-eenheden naar veranderingen

van de fosfor-, stikstof- en sulfaatbelasting

van het oppervlaktewater bij toepassing

van onderwaterdrains in het westelijke

veenweidegebied. Wageningen,Alterra,

Alterra-rapport2354.

n Jansen,P.C.,Hendriks,R.F.A.,Kwakernaak,

C.(2010).Behoud van veenbodems

door ander peilbeheer. Maatregelen voor

een robuuste inrichting van het westelijk

veenweidegebied. Wageningen,Alterra,

Alterra-rapport2009,103blz.

n KennisvoorKlimaat(2012b),Toekomst

veenweide werkboek, Klimaatadaptatie &

maaivelddaling methode en toepassing in

Midden-Delfland.RapportWuR.

n KennisvoorKlimaat(2012a),Toekomst

veenweide inspiratieboek, klimaatadaptatie

& maaivelddaling case study Midden-

Delfland.RapportWuR.

n Kuikman,P,J.,vandenAkker,J.J.H.ende

Vries,F.(2005).Emissie van N2 en CH4 uit

organische landbouwbodems.Alterra

rapport1035.

n MinisterievanVerkeerenWaterstaat

(2008).Nederland in Zicht, Water en

ruimtelijke ontwikkeling in Nederland: de

diagnose.Rapport.

n MoorFutures©.www.moorfutures.de.

n Akker,J.J.H.vanden,Hendriks,R.,Hoving,

I.enPleijter,M.(2010).Toepassing van

onderwaterdrains in veenweidegebieden.

Effecten op maaivelddaling, broeikasgas-

emissies en het water.Werkgemeenschap

voorLandschapsonderzoek(WLO),

Utrecht,Landschap27/3,137-149.

n Bonn,A.,etal.(2014),Investing in nature:

Developing ecosystem service markets for

peatland restoration.Ecosystemservices.

n Brouns,K.enVerhoeven,J.T.A.(2013).

Afbraak van veen in veenweidegebieden:

effecten van zomerdroogte, verbrakking

en landgebruik.KvKrapportnummer

97/2013.

n Couwenberg,J.,Thiele,A.,Tanneberger,

F.,Augustin,J.,Baerisch,S.,Dubovik,D.,

Liashchynskaya,N.,Michaelis,D.,Minke,

M.,Skuratovich,A.,Joosten,H.(2011).

Assessing greenhouse gas emissions from

peatlands using vegetation as a proxy.

Hydrobiologia.

n Couwenberg,J.enHooijer,A.(2013).

Towards robust subsidence-based soil

emission factors for peat soils in Southeast

Asia, with special reference to oil palm

plantations. Mires&Peat.

n Frieden,D.,Steiner,D.,Fruhmann,D.,

Woess-Gallasch,S.,Tuerk,A.(2014).

Survey on the European voluntary carbon

market. RapportJoanneumResearch.

n Guilbertetal.(2014).Updated short-term

traded carbon values for policy appraisal.

RapportDepartmentofEnergy&Climate

Change.UK.

COLOFON

Tekst NatuurenMilieufederatie

GroningenenIMSAAmsterdam

VormgevingStudioGuichard

InfographicsHarryKasemir

Druk ChrisRussell

December2014

Natuur en Milieufederatie Groningen

Zuiderpark16,9724AGGroningen

(050)3130800|[email protected]

www.nmfgroningen.nl

IMSA Amsterdam

KNSM-laan65, 1019LBAmsterdam

(020)5787600|[email protected]

www.imsa.nl

Nmfg vvv rapport

Documents

Transcript of Nmfg vvv rapport