Nieuwsfeiten checken? Niet in Koerdistanmichielhegener.nl/artikelen/Nieuwsfeiten checken -...
1
Nieuwsfeiten checken? Door Michiel Hegener Suleymania, 7 april. Wie zich in Nederland zorgen maakt over de toe- komst van gedrukt nieuws, moet eens naar Erbil, Suleymania of een andere stad in Iraaks Koerdistan. Ki- osken bieden tientallen dagelijks, (twee-)wekelijks of gewoon onregel- matig verschijnende kranten. Ze zijn vrij dun, niet duur, talrijk en onge- schikt voor wie de nuance zoekt. Dat laatste is juist een reden waarom ook in Koerdistan sommigen zich zorgen maken over de gedrukte media. „Hoezo feiten checken? Hoezo een tweede bron opvoeren? Waarom zou- den we dat doen als het interessant nieuws is?” Zo schetst Judit Neurink, correspondent van Trouw , de hou- ding van de Koerdische journalist. Ze is tevens directeur van het Onafhan- kelijk Mediacentrum in Koerdistan (IMCK) in Suleymania, dat ze in 2008 opzette om de Koerden iets te leren over verantwoorde journalistiek. Neurink: „De houding van journa- listen hier is: We hebben nu toch persvrijheid? We mogen toch alles? Ja, maar er zit wel een grens aan. Een van de dingen die onze cursisten le- ren, is dat ze een afweging moeten maken tussen de waarde van nieuws en de schade die het toebrengt. Mag je het zomaar opschrijven als je iets negatiefs over iemand weet?” Dat je informatie moet doseren, dat je feiten controleert voor je ze af- drukt, dat het beter is wederhoor toe te passen – voor veel Koerdische jour- nalisten is dat nieuw. De cursussen die het IMCK daarom voor hen orga- niseert, worden doorgaans gegeven door westerse journalisten – vaak Nederlandse, want die hebben vol- gens Neurink het vermogen zich in te leven in een vreemde cultuur. „Amerikanen fietsen overal over- heen, is mijn ervaring.” Frits van Exter, hoofdredacteur van Vrij Nederland en eerder Neurinks chef bij Trouw, kwam al een paar keer naar Suleymania. Docenten ten tijde van dit gesprek zijn onder anderen Wendelmoet Boersema, chef van De Verdieping van Trouw, Karin Greep van RTL Nieuws en Kees Schaepman, ex-Vrij Nederland, ex-VPRO. In haar recente boek Mijn Iraakse Familie benadrukt Neurink dat de- mocratie en journalistiek niet zon- der elkaar kunnen, terwijl in Iraaks Koerdistan juist groot wantrouwen tussen beide bestaat. „Politiek en journalistiek kunnen slecht met el- Noord-Iraakse Koerden krijgen journalistiek onderwijs Judit Neurink leidt een mediacentrum in Koerdistan, waar ze lokale journalisten op een hoger plan wil brengen. Ook gezagdragers krijgen er journalistiek onderricht. kaar omgaan en dat komt voor een deel doordat Koerdische journalis- ten niet weten hoe zich te gedragen. Ze stellen verkeerde en rottige vra- gen, vaak heel agressief. Ze kennen de gedragscodes niet.” Ook de Koerdische samenleving vindt dat je niet alles zomaar kunt opschrijven. Journalisten zijn in veel kringen verdacht doordat ze onzorg- vuldig berichten, maar ze zijn niet de enige schuldigen. Veel Koerdische politici, bestuurders en zakenlieden zijn niet enthousiast over het idee dat ook minder gunstig nieuws naar buiten mag komen. Neurink: „Onafhankelijke media bestaan hier vrijwel niet, kranten zijn bijna allemaal verbonden aan een van de twee grote politieke par- tijen, de PUK en de KDP. Je had hier een onafhankelijke krant, Rojnama , en tv-station KNN, maar beide zijn overgenomen door de nieuwe partij Goran. Alleen de kranten Awena en Hawlati zijn min of meer ongebon- den.” Het resultaat van die onafhan- kelijke berichtgeving is dat tegen Awena nu vijftien strafzaken lopen. De hoofdredacteur zit volgens Neu- rink meer op het politiebureau dan op zijn redactiekantoor. Judit Neurink (1957) werkte voor de NCRV, VARA, KRO, AVRO en was correspondent Midden-Oosten en Noord-Afrika bij het Radio 1 Journaal. Nu schrijft ze vooral voor Trouw. Ze leidt het IMCK in Suleymania, waar ze sinds 2008 woont. In 2009 verscheen van haar De bange stad, over vluchtelingen uit Bagdad, en in 2011 Mijn Iraak- se Familie over het IMCK. Correspondent Niet in Koerdistan in het mediacentrum van Nederlandse Judit Neurink De Perswet die het parlement van de semi-onafhankelijke Iraaks-Koer- distaanse Regio (IKR) in september 2008 aannam, is volgens Neurink ge- modelleerd naar westerse perswetten en niet slecht. Zo is het verboden journalisten en redacteuren te arres- teren. „Dus wat gebeurt er? Journa- listen worden aangeklaagd op grond van het strafrecht. Gaan ze een paar dagen in voorarrest, een week maxi- maal. Dan komen ze op borgtocht vrij en horen er meestal niets meer over.” En er worden hoge boetes geëist tegen kranten. „Hawlati kreeg in 2009 een boete van duizenden dol- lars omdat ze hadden bericht over zelfverrijking door Jalal Talabani, de Koerdische president van Irak, en Masoud Barzani, president van de IKR. Barzani liet het bij een verkla- ring, Talabani liep naar de rechter.” Probleem is volgens Neurink dat echt onafhankelijke rechters zeld- zaam zijn. „De meesten zijn verbon- den aan KDP of PUK. Dus als een klacht tegen een PUK-krant wordt behandeld door een KDP-rechter is winnen bijna onmogelijk.” Het stuk over de inhaligheid van Talabani en Barzani was een opinie- stuk dat abusievelijk als nieuws op de voorpagina werd geplaatst. Daar- in zat een deel van het probleem. Maar wat Soran Mama Hama van het maandblad Lveen in juli 2008 schreef over prostitutie in Kirkuk, georgani- seerd door de Koerdische plaatselijke autoriteiten en benut door politie- agenten, klopte volgens Neurink wel. De auteur werd kort na publica- tie vermoord. En dat was weer een paar weken nadat hij bij het IMCK een cursus had gevolgd. In haar boek schrijft Neurink: „So- rans dood is een schok […] omdat de kiem voor het bewuste artikel is ge- legd bij die workshop. En omdat hij ‘bestraft’ is toen hij toepaste wat hij bij ons geleerd had. Onderzoeken, feiten combineren, checken en publi- ceren.” Omdat het conflict tussen journa- listiek en het gezag van twee kanten komt, geeft het IMCK ook cursussen voor kaderleden van partijen en voor de Assaish, de Koerdische geheime dienst. „Want ook veel Iraakse politici zijn zoekende, nu de verstikkende on- derdrukking uit het verleden is weg- gevallen ”, verduidelijkt Neurink. Nieuw is ook de postdoctorale op- leiding journalistiek van acht maan- den. Neurink: „Een van de grote pro- blemen van de journalistiek hier is het ontbreken van specialisten. Een journalist is hier een journalist. Zelfs in belangrijke onderwerpen als olie en cultureel erfgoed is niemand ge- specialiseerd.” De enige echte specialiteit van de krantenjournalistiek als geheel is de politiek. „Zelfs economie blijft on- derbelicht. Daar begrijpen ze heel weinig van”, zegt Neurink. „Gewone human interest-verhalen vind je hier ook bijna niet.” En dat moet anders, vindt ze. In- middels hebben ruim duizend Koer- dische journalisten een cursus bij het IMCK gevolgd. Kiosken in Koerdistan zijn grote leestafels. De kranten zijn vaak gebonden aan politieke partijen. Foto Judit Neurink
Transcript of Nieuwsfeiten checken? Niet in Koerdistanmichielhegener.nl/artikelen/Nieuwsfeiten checken -...
Nieuwsfeiten checken? Niet in Koerdistan
Door Michiel HegenerSuleymania, 7 april. Wie zich inNederland zorgen maakt over de toe-komst van gedrukt nieuws, moeteens naar Erbil, Suleymania of eenandere stad in Iraaks Koerdistan. Ki-osken bieden tientallen dagelijks,(twee-)wekelijks of gewoon onregel-matig verschijnende kranten. Ze zijnvrij dun, niet duur, talrijk en onge-schikt voor wie de nuance zoekt. Datlaatste is juist een reden waarom ookin Koerdistan sommigen zich zorgenmaken over de gedrukte media.
„Hoezo feiten checken? Hoezo eentweede bron opvoeren? Waarom zou-den we dat doen als het interessantnieuws is?” Zo schetst Judit Neurink,correspondent van Tr o u w , de hou-ding van de Koerdische journalist. Zeis tevens directeur van het Onafhan-kelijk Mediacentrum in Koerdistan(IMCK) in Suleymania, dat ze in 2008opzette om de Koerden iets te lerenover verantwoorde journalistiek.
Neurink: „De houding van journa-listen hier is: We hebben nu tochpersvrijheid? We mogen toch alles?Ja, maar er zit wel een grens aan. Eenvan de dingen die onze cursisten le-ren, is dat ze een afweging moetenmaken tussen de waarde van nieuwsen de schade die het toebrengt. Magje het zomaar opschrijven als je ietsnegatiefs over iemand weet?”
Dat je informatie moet doseren,dat je feiten controleert voor je ze af-drukt, dat het beter is wederhoor toete passen – voor veel Koerdische jour-nalisten is dat nieuw. De cursussendie het IMCK daarom voor hen orga-niseert, worden doorgaans gegevendoor westerse journalisten – va a kNederlandse, want die hebben vol-gens Neurink het vermogen zich inte leven in een vreemde cultuur.„Amerikanen fietsen overal over-heen, is mijn ervaring.”
Frits van Exter, hoofdredacteurvan Vrij Nederland en eerder Neurinkschef bij Trouw, kwam al een paar keernaar Suleymania. Docenten ten tijdevan dit gesprek zijn onder anderenWendelmoet Boersema, chef van DeVerdieping van Trouw, Karin Greepvan RTL Nieuws en Kees Schaepman,ex-Vrij Nederland, ex-VPRO.
In haar recente boek Mijn IraakseFa m i l i e benadrukt Neurink dat de-mocratie en journalistiek niet zon-der elkaar kunnen, terwijl in IraaksKoerdistan juist groot wantrouwentussen beide bestaat. „Politiek enjournalistiek kunnen slecht met el-
Noord-Iraakse Koerden krijgen journalistiek onderwijs in het mediacentrum van Nederlandse Judit Neurink
Judit Neurink leidt eenmediacentrum in Koerdistan,waar ze lokale journalisten opeen hoger plan wil brengen.Ook gezagdragers krijgen erjournalistiek onderricht.
kaar omgaan en dat komt voor eendeel doordat Koerdische journalis-ten niet weten hoe zich te gedragen.Ze stellen verkeerde en rottige vra-gen, vaak heel agressief. Ze kennen
de gedragscodes niet.”Ook de Koerdische samenleving
vindt dat je niet alles zomaar kuntopschrijven. Journalisten zijn in veelkringen verdacht doordat ze onzorg-vuldig berichten, maar ze zijn niet deenige schuldigen. Veel Koerdischepolitici, bestuurders en zakenliedenzijn niet enthousiast over het ideedat ook minder gunstig nieuws naarbuiten mag komen.
Neurink: „Onafhankelijke mediabestaan hier vrijwel niet, krantenzijn bijna allemaal verbonden aaneen van de twee grote politieke par-tijen, de PUK en de KDP. Je had hiereen onafhankelijke krant, Ro j n a m a ,en tv-station KNN, maar beide zijnovergenomen door de nieuwe partijGoran. Alleen de kranten Awena enHawlati zijn min of meer ongebon-den.” Het resultaat van die onafhan-kelijke berichtgeving is dat tegenAw e n a nu vijftien strafzaken lopen.De hoofdredacteur zit volgens Neu-rink meer op het politiebureau danop zijn redactiekantoor.
Judit Neurink(1957) werktevoor de NCRV,VARA, KRO,AVRO en wasc o rr e s p o n d e n tMidden-Oostenen Noord-Afrikabij het Radio 1Journaal. Nuschrijft ze vooral voor Trouw. Zeleidt het IMCK in Suleymania,waar ze sinds 2008 woont. In2009 verscheen van haar Debange stad, over vluchtelingenuit Bagdad, en in 2011 Mijn Iraak-se Familie over het IMCK.
C o rre s p o n d e n t
Nieuwsfeiten checken? Niet in KoerdistanNoord-Iraakse Koerden krijgen journalistiek onderwijs in het mediacentrum van Nederlandse Judit Neurink
De Perswet die het parlement vande semi-onafhankelijke Iraaks-Koer-distaanse Regio (IKR) in september2008 aannam, is volgens Neurink ge-modelleerd naar westerse perswettenen niet slecht. Zo is het verbodenjournalisten en redacteuren te arres-teren. „Dus wat gebeurt er? Journa-listen worden aangeklaagd op grondvan het strafrecht. Gaan ze een paardagen in voorarrest, een week maxi-maal. Dan komen ze op borgtocht vrijen horen er meestal niets meer over.”
En er worden hoge boetes geëisttegen kranten. „Hawlati kreeg in2009 een boete van duizenden dol-lars omdat ze hadden bericht overzelfverrijking door Jalal Talabani, deKoerdische president van Irak, enMasoud Barzani, president van deIKR. Barzani liet het bij een verkla-ring, Talabani liep naar de rechter.”
Probleem is volgens Neurink datecht onafhankelijke rechters zeld-zaam zijn. „De meesten zijn verbon-den aan KDP of PUK. Dus als eenklacht tegen een PUK-krant wordt
behandeld door een KDP-rechter iswinnen bijna onmogelijk.”
Het stuk over de inhaligheid vanTalabani en Barzani was een opinie-stuk dat abusievelijk als nieuws opde voorpagina werd geplaatst. Daar-in zat een deel van het probleem.Maar wat Soran Mama Hama van hetmaandblad Lveen in juli 2008 schreefover prostitutie in Kirkuk, georgani-seerd door de Koerdische plaatselijkeautoriteiten en benut door politie-agenten, klopte volgens Neurinkwel. De auteur werd kort na publica-tie vermoord. En dat was weer eenpaar weken nadat hij bij het IMCKeen cursus had gevolgd.
In haar boek schrijft Neurink: „So-rans dood is een schok […] omdat dekiem voor het bewuste artikel is ge-legd bij die workshop. En omdat hij‘bestraft’ is toen hij toepaste wat hijbij ons geleerd had. Onderzoeken,feiten combineren, checken en publi-ceren.”
Omdat het conflict tussen journa-listiek en het gezag van twee kanten
komt, geeft het IMCK ook cursussenvoor kaderleden van partijen en voorde Assaish, de Koerdische geheimedienst. „Want ook veel Iraakse politicizijn zoekende, nu de verstikkende on-derdrukking uit het verleden is weg-g e va l l e n ”, verduidelijkt Neurink.
Nieuw is ook de postdoctorale op-leiding journalistiek van acht maan-den. Neurink: „Een van de grote pro-blemen van de journalistiek hier ishet ontbreken van specialisten. Eenjournalist is hier een journalist. Zelfsin belangrijke onderwerpen als olieen cultureel erfgoed is niemand ge-specialiseerd.”
De enige echte specialiteit van dekrantenjournalistiek als geheel is depolitiek. „Zelfs economie blijft on-derbelicht. Daar begrijpen ze heelweinig van”, zegt Neurink. „Gewonehuman interest-verhalen vind je hierook bijna niet.”
En dat moet anders, vindt ze. In-middels hebben ruim duizend Koer-dische journalisten een cursus bij hetIMCK gevolgd.
Kiosken in Koerdistan zijn grote leestafels. De kranten zijn vaak gebonden aan politieke partijen. Foto Judit Neurink
