Nieuwsbrief - SIWE › files › publicaties › nieuwsbrieven › nb_18 - 19_2004_… ·...

Redactieadres: SIWE v.z.w. • Stapelhuisstraat 15 • 3000 Leuven • Tel. & fax: 016-58 43 42

E-mail: [email protected] • Website: www.siwe.be • Verschijnt tweemaandelijks

Verantwoordelijke uitgever: André Montald • Mercatorpad 14/301 • 3000 Leuven

Nieuwsbriefvan het Steunpunt Industrieel en Wetenschappelijk Erfgoed v.z.w.Nrs. 18-19 - oktober-december 2004

Afgiftekantoor: 3360 BIERBEEK • Erkenningsnummer: P209286 • PB-nummer: BC 1608

SIWE-activiteiten 2004: Noteer alvast in uw agenda .......................................................................... 2

De tentoonstelling ’s Hertogenmolens wordt verlengd wegens uitzonderlijk succes .............. 3

SIWE berekent groene energie voor Aarschot ........................................................................................ 5

Erfgoedkalender 2004 ... 2009 ... ................................................................................................................ 8

Oproepen ............................................................................................................................................................ 8

Erfgoednieuwtjes en besprekingen van onze uitstappen .................................................................. 10

Onder de leeslamp (boekbesprekingen) .................................................................................................... 20

Lidmaatschapsbijdrage 2005 ........................................................................................................................ 23

Inhoud

ISSN 1379-0420

De duizendste bezoekster, Ingrid Beersens, met Luc Vervoort tijdens hun bezoek aan de tentoonstelling gefeliciteerd door voorzitter Patrick Viaene metrechts van hem mevrouw ChrisCrombé, trefpuntcoördinator, enpenningmeester A. Montald.©

Alex

Bae

rts,

200

4

2 SIWE Nieuwsbrief • nrs 18-19 • oktober-december 2004

SIWE-activiteiten 2004: noteer alvast dit overzicht in uw agenda

30oktober 2004 : Tentoonstelling:Pizzabomen en paarse koeien :

landbouw voeding wetenschapWij bezoeken samen met u deze tentoonstel-ling te Heverlee (Leuven) waaraan SIWE mee-werkte door bepaalde voorwerpen in bruik-leen te geven. Eén van onze gidsen ter plaatseis Karel Haustraete, bestuuder van SIWE vzw.Afspraak : Campusbibliotheek Arenberg (CBA)– Willem de Croylaan 6 – Heverlee om 14 uurstipt. Daarna is er tijd voor een drankje ergensin Heverlee. Gelieve ons op voorhand te ver-wittigen van uw komst op [email protected] met de wagen : E40 Brussel –Luik afrit Leuven / E314 Hasselt – Brussel af-rit 15 (Leuven) – Parkeerplaats: laatste straatrechts.Met het openbaar vervoer : trein tot Leuvenstation – De Lijn bus 2 Heverlee Campus/Bos-kant, halte Campus Arenberg II.

20 november 2004 : Tentoonstelling enbezoek aan Thurn en TaxisDe tentoonstelling loopt in La Fonderie opRansfortstraat 27 te 1080 Brussel. Iedereenreserveert zelf op het telefoonnummer van LaFonderie 02 4109950, voor deelname aan eengeleid bezoek aan Thurn en Taxis, dat door-gaat op 2004-11-20 om 14 uur. Geef tevenseen seintje aan SIWE vzw (antwoordapparaaat– telefoon : 016 584342 of e-mail [email protected]). Vertrekplaats wordt later meege-deeld of kan u bevragen bij uw reservering.Betaling ter plaatse: 7 euro per persoon. Er

wordt vanuit SIWE gezorgd voor een vertalingnaar het Nederlands toe ter plaatse. Daarnakunnen zij die dit willen even samen eendrankje nuttigen.

25 november 2004 : Algemene vergaderingSIWE vzw herfst 2004 te Leuven in deMolens van Orshoven (19:30)Voor de leden van de Algemene Vergaderingvan SIWE vzw willen wij melden dat u hierbijeen uitnodiging vindt als bijlage met daaropde agenda van deze vergadering.

25 november 2004 : Industrieel en weten-schappelijk erfgoed in Nederland aan dehand van o.a. een SIWE-studiereis (20:30)In het voorgebouw van de Molens van Ors-hoven – Stapelhuisstraat 15 – 3000 Leuvenkunnen de sympathiserende leden van SIWEvzw komen luisteren naar een exposé vanSIWE-voorzitter Patrick Viaene dat onder-steund wordt met dia’s.U bent zeker en vast van harte welkom. Ach-teraf is er mogelijkheid om elders even na tepraten bij een glas. Misschien best een seintjevooraf: 016 584342 of [email protected].

12 december 2004 : Bezoek aan Katoen-kabaal en de tentoonstellingen Lucht-schepen en de zeppelin van Sint-Amands-berg & De vier oerelementen : aarde, lucht,water en vuur in het industrieel tijdperk.SIWE vzw doet nog eens het MIAT aan te Gentom er de nieuwe opstelling met betrekking tot

SIWE Nieuwsbrief • nrs 18-19 • oktober-december 2004 3

De tentoonstelling ’s Hertogenmolens wordt verlengd wegens uitzonderlijk succes

De tentoonstelling ’s Hertogenmolens: giste-ren – vandaag – morgen, die geopend werd op15 augustus 2004 mocht eind september 1500bezoekers verwelkomen. Tijdens de weekda-gen loopt er de ene klas na de andere over devloer en tijdens het weekend is het uitge-groeid tot een ontmoetingsplaats van buurt-bewoners en van mensen die ooit eens ietsmet de molen gehad hebben. De verhalen vande brandweercommandant Van Passel, die in1970 de grote brand bluste, werden er doorhemzelf met de nodige brio verteld. De oudeverhalen over de riskante zwempartijen in De

Kolk doen het hart van Aarschot opnieuw her-leven. De familie van Lecerf, de laatste mole-naar, komen hun vader en grootvader op eenéén meter uitvergrote foto bewonderen envullen de geschiedenis aan met hun verhalen.Het 500 jaren oude molencomplex herleeft, debewondering ervoor stijgt en de trots om alsAarschottenaar op een dergelijke geschiedeniste kunnen bogen wordt er zeker niet minderop.Niettegenstaande alle turbulente verhalenmen over de "weerspannige" jeugd kan lezenen horen, verlopen de klasbezoeken muisstil of

textiel en specifiek de mechanisering van dekatoensector te bekijken (een besprekingvindt u in onze vorige SIWE Nieuwsbrief vanPatrick Viaene op pp. 12-13), en twee ten-toonstellingen rond a) luchtschepen en zep-pelin en b) de vier oerelementen in het in-dustrieel tijdperk.Afspraak om 10:00 aan het MIAT. U kan onsbest van uw aanwezigheid vooraf een seintjegeven: telefoon en/of antwoordapparaat 016 584342 of via e-mail [email protected]. Nahet bezoek kan er samen wat genuttigd wor-den in Gent.Ligging en route:Met de fiets, de rollers, te voet ....Het MIAT, Minnemeers 9, ligt in het centrumvan Gent op loopafstand van de Sint Jacobs(kerk), 300 m Bibliotheekstraat volgen.

Vanaf Gent-Dampoort: 15 min. wandelen viaDampoortstraat tot over de Leie, dan rechtsBaudelokaai..Met de wagen:P-route volgen, naar parking 1 (Vrijdagmarkt),verder Baudelostraat tot voor de Leie, danlinks Baudelokaai en Minnemeers.Met het openbaar vervoer:• Vanaf Gent-Dampoort:Bus 30 tot aan Sint Jacobs(kerk) dan 300 mBibliotheekstraat volgen• Vanaf Gent-Sint-Pieters:bus 70 of 71 overstappen Gent-Zuid, verderbus 5 of 50 (halte Kongostraat: u ziet hetMIAT) of tram 1 of 10 (halte Korenmarkt),12 minuten wandelen via Lange Munt, Vrij-dagmarkt, Baudelostraat tot de Leie, linksBaudelokaai en Minnemeers. [dvp]


het nu gaat om ASO of beroepsrichtingen. Endat het geen "verplichte" belangstelling is,blijkt uit de e-mails voor bijkomende informa-tie, die SIWE achteraf van hen krijgt.

Op vraag van buurtbewoners en scholen heb-ben wij de tentoonstelling dan ook verlengdtot 17 oktober 2004. Onze oorspronkelijkedoelstelling om de naambekendheid van SIWEte verstevigen en de belangstelling voor in-dustrieel erfgoed bij jong en oud aan te wak-keren kunnen wij met dit project als bereiktbeschouwen. Een methode die zeer intensiefis, maar die zijn vruchten heeft afgeworpen.

Wij verwelkomen u dan ook met veel genoe-gen op de tentoonstelling tot 17 oktober2004.

Chris Crombé

Door het uitzonderlijke hoge aantalbezoekers en de nog lopende klasbezoe-ken werd beslist om de Tentoonstelling‘s Hertogenmolens : gisteren – vandaag –morgen te verlengen tot zondag 17 ok-tober 2004.Openingsuren: elke zondag 14:00 tot17:30 – tijdens de week : na afspraaktelefoon/telefax 016 584342 – [email protected] - gsm 0478 334443

RechtzettingErrata ’s Hertogenmolens

In het SIWE Magazine nrs. 18-19 (juni-sep-tember 2004) dat een overdruk kende in een

door de stad Aarschot uitgebrachte brochure‘Mysterieuze molens aan de Demer. De ‘GroteMolens’ of ‘s Hertogenmolens te Aarschot’zijn enkele foutjes geslopen waarvoor onzeexcuses. We proberen hierbij enige rechtzet-tingen te plaatsen:Op de kaft van het nummer staat er bij deafbeelding rechtsonder : Albums de Croy(© Arenbergarchief – Tabularium K.U.Leuven).Het copyright of auteursrecht bevindt zichechter bij anderen. Het was tot voor kort op-genomen in een Duitse collectie en werd viaSotheby’s verkocht.

Op de pagina’s 21 en 22 hadden wij bij deafbeeldingen met betrekking tot bouwhistori-sche aspecten (©noA-architecten) geplaatstomdat we dit uit hun voorstel haalden en ergeen andere bronvermelding stond. Blijkt dat"Om met de prenten te beginnen: wanneerhet wegknippen van de legende & het logovan de originele tekening, het (gedeeltelijk)wegretoucheren van de contourlijnen van de‘huidige’ toestand (lees: anno 1984), hetlichtgrijs tinten van de gevelvlakken & hetvervangen van de ingestorte zuidgevel dooreen schematisch ‘platenraster’ al het overigeontegensprekelijk van de hand is van StefBinst met inbegrip van het achterliggende


zoek-, denken interpretatiewerk. Zie zijnstudie uit 1984". Ook anderen hebben in dejaren aan kruisbestuiving gedaan en hier endaar leentjebuur gespeeld in tijden toen menminder keek naar de auteursrechten.

De restauratievoorstellen op pagina 23 kanmen best verminderen met lijn 1987 (voor1987) J. Eyers daar deze reeds in de lijn 1984(-1985) J. Eyers vervat zit.

[dvp]

SIWE berekent groene energie voor Aarschot’s Hertogenmolens op de Demer te Aarschot

De laatste maanden zijn de ’s Hertogenmolensop de Demer in Aarschot herhaaldelijk in hetnieuws gekomen, wij mogen zeggen dat deprojecten rond restauratie of herbestemmingvan het gebouw zelf in een stroomversnellingterecht gekomen zijn.De Demer heeft in Aarschot een redelijk grootverval, vooral door het rechttrekken van debeddingen gedurende de twee voorbije eeu-wen. Het is dan ook niet te verwonderen dater eertijds heel wat molens op deze riviergebouwd werden, waarvan de grootste en demeeste bekende ongetwijfeld de ’s Hertogen-molens zijn.In dit verband wordt dan wel eens de vraaggesteld: hoeveel energie er eigenlijk beschik-baar is in de Demer ter hoogte van die ’s Her-togenmolens?Teneinde een beeld te krijgen van dit beschik-baar vermogen geven wij hier een benaderen-de berekening van het theoretisch beschik-baar en van het realiseerbaar vermogen.Teneinde ons een beeld te kunnen vormen vande grootte van dit vermogen vergelijken wijhet met het jaarlijks huishoudelijk elektrici-teitsverbruik van de stad Aarschot.

1. Totaal huishoudelijk elektriciteits-verbruik van de stad Aarschot

Het totaal huishoudelijk energieverbruik isgelijk aan het gemiddeld energieverbruik perinwoner maal het aantal inwoners.Het aantal inwoners van Aarschot bedraagt28000. Het gemiddeld huishoudelijk elektrischenergieverbruik in België is 157 W per per-soon, dit komt overeen met een jaarlijks ver-bruik van:

157W x 24 x 365 /1000 = 1375 kWh.Het totaal elektrisch huishoudelijk verbruikvoor Aarschot bedraagt dus ongeveer:

1375 kWh x 28000 personen = 38500000 kWh.

Het totaal elektrisch vermogen bedraagt dan: 28000 x 157 = 4400 kW.

2. Theoretisch beschikbaar vermogenuit de Demer in Aarschot

De beschikbare energie die uit een waterloopte halen valt, is vooral evenredig met hetwaterdebiet en het realiseerbare verval terhoogte van de waterkrachtcentrale.


VervalMits over enkele kilometers bijkomende dijkenen/of parallelle afwateringskanalen aan tebrengen, kan ter hoogte van de ‘s Hertogen-molens een verval gerealiseerd worden tot3 meter t.t.z. van ongeveer 15 meter naar12 m boven de zeespiegel.

DebietHet waterdebiet schommelt in Aarschot van 6tot 30 kubieke meter per seconde met enkeleuitschieters tot meer dan 60 m3/h. Gemiddeldbedroeg het debiet in 2003 15 m3/s; deze ge-gevens zijn afkomstig van het Ministerie vande Vlaamse Gemeenschap, Administratie Wa-terwegen en Zeewezen. Rekening houdendmet een verval van 3 meter en een gemiddeldwaterdebiet van 15 m/h bedraagt het theore-tisch beschikbare vermogen te Aarschot:

15 m3/s x 3 m x 9,81 kN/m = 440 kW of10 % van de huishoudelijke elektriciteits-behoefte van Aarschot.

3. Raming van het realiseerbaar vermogen aan de’s Hertogenmolens te Aarschot

Er zijn verschillende redenen waarom het wer-kelijke vermogen veel kleiner is dan het theo-retisch beschikbare vermogen gebaseerd ophet gemiddelde waterdebiet.• bij een groot waterdebiet kan het beschik-

bare vermogen niet benut worden omdatenerzijds het geïnstalleerde vermogen dante groot wordt waardoor men meestal on-rendabel zou draaien en anderzijds is hetstuwen van het water bij grote regenval nietaltijd aangewezen om het gevaar voor over-stromingen niet nodeloos te verhogen. Het

is daarom realistischer om rekening te hou-den met een gemiddeld debiet van 8 m3/h.

• een constante ophoging van het water met3 meter te Aarschot is niet realiseerbaaromdat de verschillende bewoonde gebiedenonder water zouden komen of tenminsteerg drassig worden. Ook in vroegere tijdenwerd aan de molens het water niet constantopgestuwd, dit omdat de energie niet con-stant nodig was en om een opdroging vanhet land bevorderen en om eventuelescheepvaart toe te laten. Hoewel vroegermeer gestuwd werd, lijkt ons op dit ogen-blijk een ophoging van 1,20 m meer rea-listisch voor constante stuwing.

• het rendement van een waterturbine enstroomgenerator is geen 100 % en er is ookonderhoud nodig. Hoewel het rendementvan bepaalde waterturbines meer dan 90%bedraagt is het realistische te werken meteen rendement van 80 %.

De werkelijkijke energie winst bedraagt dan: 8 m/s x 1,2 m x 9,81 kN/m x 80 % = 75,3 kW.Op jaarbasis komt dit neer 75,3 kW x 24u x365 d = 660.000 kWh, wat nog geen 2% vande huishoudelijke elektriciteitsbehoefte vanAarschot dekt.

Financieel aspect

Met een opbrengst van 0,1 €/kWh (4 F/kWh)mag de installatiekosten niet meer dan660000 €) bedragen om op 10 jaar afgeschre-ven te zijn. Hierbij is dan nog geen rekeninggehouden met werkingskosten, personeel,onderhoud en interesten.

Zonder speciale maatregelen (groene stroom)of subsidies is een rendabele energiewinning


op korte termijn niet haalbaar. Voordeel: zowordt zuurstof in het water gebracht. Dit isgunstig voor de vissen en planten.

Voornaamste typen waterraderenen waterturbines

Bij het omzetten van de waterkracht naardraaiende energie maken wij vooral gebruikvan de aanwezige potentiële energie van hetwater (afhankelijk van het debiet en hoogte-verschil) en in mindere mate van kinetischeenergie (afhankelijk van het debiet en de snel-heid).Om een goede waterkrachtcentrale te hebbenmoeten we kunnen beschikken over:• groot debiet, liefst constant;• groot hoogteverschil;• hoge watersnelheid aan de ingang en lage

snelheid aan de uitgang van de water-krachtcentrale:

• voor en achter de centrale blijft het debietnatuurlijk gelijk, om toch de snelheid aan deuitgang laag te kunnen houden is meestalstroomafwaarts van een watermolen eenmerkelijke verbreding van de rivier aan-wezig.

1. Waterrad

Een waterrad was vroeger meestal van hout,was verticaal opgesteld en had een diametervan 3 tot 10 meter. In functie van de hoogtewaar het water toegevoerd wordt spreekt menvan bovenslag-, middenslag- of onderslag-waterrad.Hoewel waterwielen al meer dan 2000 jaarbestaan is hun rendement niet zo slecht enkan zelfs tot 80% bereiken. Turbines daaren-

tegen bestaan nog geen 200 jaar, hierbij zijnrendementen mogelijk tot boven de 90%.

2. Waterturbines

Francis-turbinesMeestal een horizontaal geplaatste turbinemet verstelbare geleidingsschoepen in hetturbinehuis. Het water wordt rondom dooreen vast turbinehuis naar binnen tegen degebogen schoepen van de turbine gestuwd enkomt dan via openwaaierende schoepen langsde onderkant van de turbine er terug uit.Behalve voor zeer grote hoogteverschillen zijnde Francis-turbines de meest toegepaste tur-bines in al de waterkrachtcentrales.

Kaplan-turbineHorizontale turbine in de vorm van eenscheepsschroef. Behalve voor kleine vermo-gens zijn hier de schoepen van het turbinewielinstelbaar.

Waterwielen

Onderslag Middenslag Bovenslag

Waterturbines

Francis Kaplan Pelton

bovenaanzicht


Erfgoedkalender 2004

Zoekertjes op SIWE-website

U kan steeds informatie bezenden zodat wevoor u een zoekertje kunnen plaatsen op onzewebsite. De huidige zoekertjes kan je bekijkenop http://www.siwe.be/zoekertjes.htm.

[cc & dvp]

Fiscale attesten voor giften vanerfgoedprojecten – MIWE

Sinds 6 oktober 2003 kan u een fiscaal attestkrijgen voor giften aan SIWE vzw. Hiervoorwerd bij VCM, het contactforum voor erf-goedverenigingen, een project ingediend.

Inhoud van het project

Zoals u waarschijnlijk wel weet, beschikken wijover een beperkte collectie industrieel enwetenschappelijk erfgoed. Het is onze bedoe-ling deze collectie uit te breiden, op tewaarderen en toegankelijk te maken voor hetgrote publiek. Op langere termijn willen wijdan ook een Museum voor Industrieel enWetenschappelijk Erfgoed (MIWE) realiseren.Een tweede piste is het uitbouwen en toegan-kelijk maken van een documentatiecentrumrond industrieel en wetenschappelijk erfgoed.Er is dus dringend geld nodig voor tentoon-stellingskasten, restauratiewerken, aankoopvan publicaties, ...

De erfgoedkalender die op regelmatige tijdstippen aangevuld wordt, kan u terugvindenop onze website binnen de rubriek Erfgoednieuws. Check dus zeker: http://www.siwe.be.

Pelton-turbineHierbij wordt een krachtige waterstraal ge-richt op de schotelvormige schoepen vaneen vertikaal draaiend turbinewiel. Pelton-turbines worden gebruikt bij grote hoogte-

verschillen van 100 tot meer dan 500 m, zezijn uitermate geschikt voor turbines onder-aan de stuwmeren in bergachtige gebieden.

Alex Baerts

Oproepen


Hoe werkt het concreet?

VCM, het contactforum voor erfgoedvereni-gingen is een logistiek en adminstratiefondersteunende partner in dit project. De gif-ten worden gestort op een specifieke rekeningvan het project. VCM doet de betalingen enreikt jaarlijks fiscale attesten uit aan elkeschenker. Fiscale attesten worden slechts ver-leend voor giften vanaf 30 euro.Indien je MIWE en het SIWE documentatie-centrum mee wil helpen realiseren, geef onsdan een financieel steuntje op deze speciefie-ke rekening: 745-0093892-65 op naam vanMIWE.

Ateliers Mommen

Aan de rand van Sint-Joost (Brussel) liggen deAteliers Mommen. SchrijnwerkerszakenmanFélix Mommen vond destijds dat er eengebrek was aan ateliers voor kunstenaars enambachtsmensen. Dus deed hij er wat aan enzorgde ervoor dat toen de ateliers gebouwdwerden die nu nog het enige resterende kun-stenaarsdorp (kunstenaarskolonie) uit denegentiende eeuw zijn in België. De vzwMommen zoekt op het ogenblik 3 miljoeneuro om te kunnen verder bestaan. Ben jij diemecenas of ken jij iemand die kan helpen aar-zel dan niet om hen te contacteren op Lief-dadigheidsstraat 37 in Sint-Joost. [dvp]

Onbekende handwerktuigenen hun identificatie

In het eerste nummer van 2004 van Van men-sen en dingen. Tijdschrift voor volkscultuur

in Vlaanderen een waardige opvolger vanOostvlaamse zanten kan men een bijdragelezen van Johan David van het MOT ‘De aas-spade, een strandschopje voor volwassenen?(Meer info over deze publicatie: http://users.pandora.be/kbov.) Elders in het nummer doethij een oproep onder de titel Van aasspade totzwingelmes over de identificatie van onbe-kende handwerktuigen. Wie hem en anderenkan helpen of zelf met problemen zit, éénadres: Museum voor de Oudere Technieken –de heer Johan David – http://www.mot.be [email protected]. (info via f.a.c.) [dvp]

Julius Sabbekring – één van delocomotieven van Carcoke als

monument op een pleintje te Zwankendamme

De heer A. Claes – voorzitter van de vzw Ju-lius Sabbekring te Brugge – is op zoek naariemand die op enige wijze steun kan verlenenaan een plan van de Julius Sabbekring om éénvan de locomotieven van Carcoke als "monu-ment" te laten plaatsen op een pleintje teZwankendamme.Hij schrijft: "Wij hebben het plan opgevat oméén van de kleine locomotieven van Carcokete laten oprichten op het pleintje te Zwanken-damme, teneinde het als herinnering te be-waren voor de mensen die er zolang gewerkthebben. Kent u instellingen die een dergelijkeverwezenlijking zouden steunen en betoe-lagen?"Adres : Julius Sabbekring vzw, de heer A. Claes– voorzitter, Stijn Streuvelsstraat 54a – 8000Brugge. [dvp]


Ford Motor Company Grants

Ook dit jaar zijn er de Ford Motor CompanyConservation and Environmental Grants. Dezewedstrijd bekroont jaarlijks interessante pro-jecten in België, rond het behoud van culture-le en natuurlijke rijkdommen. De inschrijvin-gen lopen van 22 september 2004 tot 15 ja-nuari 2005. De projecten kunnen via volgendewebstek – www.nl.ford.be/grants – ingediendworden door individuen, verenigingen enscholen, of privé- en openbare instellingenbinnen vier categorieën, die ruim geïnterpre-teerd mogen worden: natuurbehoud, bescher-ming van cultureel erfgoed, technologieënvoor milieubescherming en jeugdprojecten.

De enige voorwaarde is wel dat deze projectenal voor driekwart voltooid zijn. Het totaalbe-drag van 30.000 euro wordt verdeeld onder dewinnende projecten, met een maximum van7.500 euro per project. Bij de beoordeling zalde jury rekening houden met vijf factoren:bruikbaarheid en praktische toepassing, toe-wijding, financiële behoefte, originaliteit enaantrekkelijkheid. De prijsuitreiking is geplandvoor april 2005. Meer informatie over de wedstrijd(deel-name): Mevrouw Carine Thielman, CreativeCommunication, Museumstraat 12 c, 2000Antwerpen, telefoon 03 2424210, telefax03 2482359, e-mail : [email protected] of url: www.nl.ford.be/ grants.

De Brusselse Carcoke-site

In onder andere De Standaard van donderdag23 september 2004 (lokale bladzijden Vlaams-Brabant/Brussel) kon men het lezen dat desloopwerken of de verdere afbraak en sane-ring aan de Carcoke-site zouden starten op27 september 2004. Een veiligheidscoördina-tor, de controleur van de Haven en een stuur-groep zouden samen met een bijzonder inter-ventieplan erger moeten (opnieuw) voorko-men. De sanering zou gepland zijn eind 2006.De sanering zou 13 miljoen euro kosten. In2007-2008 wil men er al nieuwe bedrijven

vestigen. Men zou op het terrein in de toe-komst ook baggerslib gaan verwerken. [dvp]Bron : Leen De Witte. Sloopwerken Carcokeherbeginnen. Veiligheidscoördinator houdtpermanent toezicht op werf. In : De Stan-daard (editie Vlaams-Brabant/Brussel), don-derdag 23 september 2004, p. 26.

Eclips – 25 jaar Deweer Art Gallery

Van zondag 19 september 2004 loopt nog totzondag 21 november 2004 de tentoonstellingECLIPS – 25 jaar DEWEER ART GALLERY in

Erfgoednieuwtjes en besprekingen van onze uitstappen


Transfo Zwevegem in de Paul Ferrard-straat 15-21 te Zwevegem. Het is een grootsopgevatte tentoonstelling die voor de gele-genheid gepresenteerd wordt in de voorma-lige Elektriciteitscentrale te Zwevegem. Kun-stenaars werden zelf actief bij de keuzevan hun werk in functie van deze unieke,industrieel-archeologische site betrokkenwaardoor sommigen inderdaad speciaal voorde site nieuw werk afleverden en anderensite-specific work. [dvp]

Ohm zonder weerstand:“dass Spannung gleich

Stromstärke mal Widerstand ist”

Op 6 juli 1854 – 150 jaar geleden – stierf GeorgSimon Ohm die geboren werd op 16 maart1789 als kind van kleine lui. In 1827 zou metde heruitgave van zijn boek Grundlagen fürdie mathematische Erfassung der empirischermittelten Zusammenhänge zwischen Strom-stärke, Spannung und Widerstand zijn werktoegankelijk gemaakt worden. Pas in 1833 –hij was toen 44 jaar – werd hij tot het Profes-sur für Physik aan het Königlich-BayerischenPölytechnikum in Nürnberg – de huidigeGeorg-Simon-Ohm-Fachhochschule – toege-laten. In 1894 werd hij professor aan de uni-versiteit van München. In 1881 zou men op hetInternationaal Elektrisch Congres of was hetin 1893 op het Elektrisch wereldcongres denaam Ohm tot internationale eenheid voorelektrische weerstand verklaren. Radio-ama-teurs zullen er zich minstens één of anderevraag over herinneren, net als iedereen diemiddelbaar, hoger of technisch onderwijsheeft doorlopen. [dvp naar een idee van a.m.]

Bronnen : Tony Smith. Georg Simon Ohm.(Names from the past). In : Practical wireless,March 1987, p. 30 en Sieghard Scheffczyk. Diegalvanische Kette, mathematisch bearbeitet.Georg Simon Ohm. In : CQ DL, 7-2004, p. 526.

2004: de elektronica viert dankzij de diode of ‘diode

valve’, het eerste elektronische‘instrument’, haar honderdste verjaardag...

Drie mannen waren er hoofdzakelijk betrok-ken bij het ontwikkelen van het eerste ‘actief’elektrische instrument. De wetenschapperonder hen voorzag in de theorie hoe hetinstrument werkte en de ingenieur bouwde erhet eerste werkende voorbeeld van. Para-doxaal was het feit dat de uitvinder die voorhet eerst het oorspronkelijke effect waarnam,dat zijn enige wetenschappelijke ontdekkingzou blijken, er direct geen praktisch nut ofgebruik voor zag.De uitvinder was Thomas Alva Edison die inzijn leven niet minder dan 1093 octrooienneerlegde die de ontdekking en de verbeterin-gen van de telefoon omvatten met daarbin-nen een 389 patents betreffende elektrischeenergiewinning en de gloeilamp. Verlichtings-verbetering was zijn passie sinds 1878. Hetprobleem in het vinden van een meer effi-ciënte vervanging van de kaars en de gloei-kous lag in het ontdekken van een materiaaldat kon dienen als gloei-element, met anderewoorden één dat gloeide met lichtopbrengstzonder op te branden. In 1883 plaatste hij naexperimenten met een hele resem producten(thorium, chroom, zirkoon, ...) een metalen


plaat binnen één van de luchtledige lampendicht bij de gloeidraad. Hij dacht waarschijn-lijk dat het plaatje een weinig van de reste-rende lucht in de lamp zou opnemen of absor-beren en er daardoor een minder destructiefeffect op de gloeidraad zou ontstaan. Wat erin de plaats daarvan gebeurde, verbijsterdehem. De galvanometer registreerde een elek-trische stroom vloeiende van de hete gloei-draad naar de koude plaat door het vacuümdat hen scheidde. Hij had het Edison effectontdekt. Eén van de opportuniteiten van denegentiende eeuw. Als een gevolg van zijnlange praktijk schreef hij zijn experiment open deed een octrooiaanvrage.De wetenschapper binnen dit verhaal werd alsOwen Richardson geboren in Dewsbury (York-shire) in 1879 en behaalde zijn diploma aanTrinity College Cambridge in 1900 waarna hijbij Sir Joseph Thomson (de uitvinder van hetelektron in 1897) verder onderzoek uitvoerdeaan het Cavendish Laboratory. Richardsonwerd daarna tot professor natuurkunde inPrinceton (New Jersey) aangesteld. Vrij snel nazijn studies bestudeerde hij het Edison effecten ontdekte dat opgewarmde metalen ge-neigd waren om snelle elektronen uit te zen-den die deze stroom die Edison had waarge-nomen vormden. In 1903 bracht Richardsonzijn theorie met betrekking tot de Thermionicemission uit. Zijn jarenlange onderzoek enstudie culmineerden in de publicatie van eenboek in 1910: The emission of electricity fromhot bodies. Nochtans werd zijn uitleg over dewerking van de diode – in essentie thermioni-sche emissie – nauwelijks aangehangen voorhet eind van de Eerste Wereldoorlog.Een jaar voor de ontdekking van Edison nam

de British Edison Company John AmbroseFleming aan als een ‘elektricien’. Fleming waseen graduate van het Imperial College teLonden en had tevens vier jaar gestudeerd bijJames Clerk Maxwell te Cambridge. Twee jaarna zijn aanwerving bezocht hij de VerenigdeStaten van Amerika en besprak met Edisonzelf de problemen van elektrische verlichting.Het effect werd hem getoond waardoor zijninteresse ervoor groeide. Wat hem – Fleming– opviel was dat wanneer hij een galvanome-ter verbond tussen het metalen plaatje en deexterne positieve zijde van de elektrode vande lamp hij een stroom kreeg van 4,5 mA.Wanneer hij echter een verbinding maaktetussen de negatieve zijde van de elektrode vande lamp en de interne plaat werd er geenstroom geregistreerd. Hij deelde dit mee aande Royal Society in 1890. In 1899 werd hij totwetenschappelijk adviseur benoemt bij deMarconi Company en vanaf 1903 was hijhoofdzakelijk bezig met golflengtemeettech-nieken van Hertzgolven als radiosignalen. Devoornaamste beweegreden achter de diodewas de gelijkrichting van alternerende stroom(AC) naar gelijkstroom (DC) die direct de tele-graafschrijvers zoals in het bijzonder die vanLord Kelvin, namelijk de Syphon Recorder –konden aandrijven. Want toen Fleming besef-te dat het Edison effect dit kon teweegbren-gen vroeg hij Edward Gimingham – managervan de Edison-Swan lamp factory om eendozijn koolgloeidraadlampen. In elke lampbracht hij een metalen cilinder in rond degloeidraad. Wanneer er energie doorheen dezeopstelling ging, resulteerde dit in een elektri-sche stroom, die van de gloeidraad naar decilinder vloeide maar niet in de omgekeerde


richting (net als bij een klep in de waterlei-ding). Daarom ging Fleming voor de termvalve toen hij octrooiaanvragen deed. Op 16november 1904 beschreef het Britse octrooi-nummer 24850 de eerste elektronische ‘valve’,anders gekend als Kenotron, Vacuum Tube,Fleming Diode of eenvoudig diode.Info : Gregg Grant. The diode : the first elec-tronic device. In : Electronics world, March2004, pp. 45-47.

[dvp naar een idee van a.m.]

Carcoke Zeebrugge – OVAM –van blackpoint tot...?

Omdat Carcoke – dat destijds een onderdeelwas van de staalgroep Cockerill-Sambre – nietlanger meer bestaat, dient OVAM – de Open-bare Afvalstoffenmaatschappij voor hetVlaamse Gewest – ambsthalve in te staanvoor de sanering van de hele site van onge-veer 13 à 15 hectaren. Daarbij zal er grond totvier à zes meter diep afgegraven te worden.OVAM is bezig met de voorbereiding van dewerken: de kostprijs zou op niet minder dan45 miljoen euro geraamd worden. Laten wehopen dat ze in hun budget tevens wat voor-zien om aan de geschiedenis van Carcoke telaten herinneren? (zie bijvoorbeeld de oproepvan de Julius Sabbekring van Brugge). [dvp]

De imposante erfenis van de mijnwerker

Het Vlaams Mijnmuseum Beringen liet onsweten dat het mijnarrangement van de Toe-ristische Dienst van Beringen je onderdompeltin de mijnomgeving van Beringen en dat ze

daarnaast in de maand december 2004 eenviertal activiteiten extra organiseren kerst-markten, Sint-Barbaraviering en zaklampen-tochten op de terril. Zij zelf stellen vier arran-gementen voor. Meer info : Vlaams Mijn-museum – Koolmijnlaan 201 – 3582 Beringenen e-mail wat betreft mijnpakket – ToerismeBeringen – Markt 8 – telefoon 011 421552 –e-mail [email protected]. [dvp]

Wordt de “industriële kathedraal” van Renault

te Parijs gesloopt?

De autofabriek van Renault op de banaanvor-mige Ile Seguin te Boulogne-Billancourt, op5 km ten zuidwesten van Parijs is één vande meest spectaculaire relicten van het in-dustrieel erfgoed van de twintigste eeuw. Hetvolledige eiland (1500 meter lang, 150 meterbreed) werd fasegewijs volgebouwd met reus-achtige montagehallen, waar 40000 mensenwerkten. De plek werd niet alleen een symboolvan de grootschalige industriële productie-wijze maar was ook hét brandpunt voor desociale geschiedenis en de verbeten syndicalestrijd die er gevoerd werd, onder meer tijdensde meidagen van 1968. In 1992 rolde de laat-ste auto van de assemblageband, een gevolgvan de decentralisatiepolitiek van Renault, dieal vanaf de jaren 1980 auto’s was gaan pro-duceren elders in Frankrijk en zelfs buitenEuropa, ver van het moederbedrijf.Na heel wat utopische plannenmakerij vanstedenbouwkundige bureaus kwam er hetprotest van "het gezond verstand", aange-voerd door de eminente architect JeanNouvel. Deze wees, verwijzend naar bijvoor-


beeld de verbouwing van de Londense elektri-citeitscentrale tot Tate-Modern, op de poten-ties van het ensemble. Maar tenslotte kwameen bedenkelijk compromisvoorstel uit de bus,waarbij enerzijds slechts een klein deel van deindustriële gebouwen overeind blijft (en her-bestemd wordt tot kantoren, woningen enwinkels) en er anderzijds een nieuwbouwkomt die de kunstverzameling van de bankierPinault zal onderbrengen.Wordt vervolgd! [Patrick Viaene]

Een redding voor de magazijnen van

“Red Star Line” in Antwerpen?

Het Stadsbestuur van Antwerpen wenst demagazijnen van de legendarische Red StarLine aan te kopen en te herbestemmen alsherinneringsmonument. De rederij Red StarLine vervoerde van 1872 tot 1935 miljoenenemigranten uit Europa (waarvan meer dan200000 Antwerpenaren) naar de oostelijkehavens van Verenigde Staten. De schepen vande rederij vervoerden ook bulkgoederen, vee enpoststukken! De reis van de passagiers, samen-geperst in onverluchte, donkere en benauwdetussendekruimten was een gevecht om te over-leven. Eenmaal aangekomen dienden sommigeuitgeputte en verzwakte emigranten weken-lang te recupereren in een opvangcentrum,zoals dat van Ellis Island (New York), alvorensaan land te mogen gaan. Na de hoogdagen vande emigratie mikte de rederij meer op de toe-ristische reizen naar Amerika. Red Star Linewerd rond de Tweede Wereldoorlog overgeno-men door de Rotterdams Holland-Amerikalijnen opgeheven op het einde van de jaren 1960.

Het geplande herinneringsmonument zou eeninteressante invulling moeten krijgen voormensen die op zoek zijn naar hun achter-grond. Het ligt in de bedoelingen de raak-vlakken te verkennen tussen de emigratie vanvroeger en de immigratie van de jongstedecennia tot en met vandaag. Het initiatiefdat beoogt wordt is uiteindelijk een over-heidsinitiatief, waaraan onder meer de StadAntwerpen en de Koning Boudewijnstichtingparticiperen.

[Patrick Viaene]

Steenovenfeesten te Sint-Amands

Geholpen door het zonnige weer en gezelligemuziek van de plaatselijke verenigingen, be-zochten talrijke mensen, voornamelijk fietsers,de Steenovens.Dit sociaal-cultureel project (zie SIWE Nieuws-brief augustus 2004) beoogt de restauratievan een oude boerderij, annex café, blekerij,enz. Hierdoor wordt een waardevol historischlandschap gevrijwaard. De eerste opruimings-en instandhoudingswerken zijn uitgevoerd.Dank zij de inbreng van de VDAB zullen derestauratiewerken binnenkort van start gaan ;tegelijk worden beroeps-opleidingen gegeven,waardoor cursisten worden opgeleid tot echtevakmensen en zij zullen tal van vaardighedenontwikkelen. Op zondag 12 september 2004zijn de Steenovens door de gemeente Sint-Amands naar voren geschoven als dé trek-pleister tijdens de Open Monumentendag. Deontwikkeling van dit belangrijk project kunt uvolgen op www.kvns.be.

[Karel Haustraete]


Betlehem Steel corp. meetsSmithsonian Institute but ...

Een student van de KULeuven – afgestudeer-de historicus – zit voor de duur van bijna eenjaar aan de Lehigh University en berichtte onswat over het industrieel erfgoed in de USA...Hij bezocht er even een lokale fabriek die zichnog steeds uitstrekt over 5 miles in de lengteen over 1,5 miles in de breedte en die op be-paalde plaatsen tot honderd meter onder degrond gaat. Deze fabriek, de Betlehem Steelcorp., stelde op haar hoogtepunt ongeveer44000 mensen te werk maar ging in 1995definitief dicht en op 10 jaar tijd is het eenecht stort geworden (hoewel het na US Steelin Pittsburgh toen – in de hoogdagen – detweede grootste firma op haar vlak in dewereld was. Het Smithsonian Institute wildehet opkopen en van de site een heel museummaken over staal en industrie maar dat gingniet door, het complex wacht nu op afbraak.

[Frederik François]

Leegstandsbelasting

Op Vlaams niveau zal het vaststellen van leeg-stand bij inventarisatie pas na drie jaar – inge-val van verwaarlozing en onbewoonbaarheidna een jaar – aanleiding geven tot een effec-tieve belastingsaanslag. De bedoeling is doordeze leegstandsbelasting mensen aan te zet-ten om hun pand(en) te renoveren maar doorde wijzigingen in het decreet is er minder aan-moediging. De stad Leuven betreurt dit enzegt daardoor haar administratieve medewer-king aan de Vlaamse leegstandsheffing opstelt men in De Streekkrant: "De stad Leuven

overweegt om vanaf volgend jaar de eigenbelasting op leegstand en verkrotting vanwoningen opnieuw in te voeren." [dvp]Bron : PST. Eigen leegstandsbelasting. In : DeStreekkrant, (W39) 23 tot en met 29 septem-ber 2004, p. 1.

Open spoortunnel en de Antwerpse

Noord-Zuidverbinding

Op zaterdag 17 en zondag 18 april 2004 (Erf-goeddag) hebben heel wat mensen waaronderons bestuurslid Alex Baerts gebruik gemaaktvan de mogelijkheid om door de Open Spoor-tunnel ondergronds te wandelen van Dam-naar Astridplein te Antwerpen. De NMBS gafter gelegenheid hiervan een informatiebro-chure ‘De Antwerpse Noord-Zuidverbinding.Een overzicht van het project’ uit. Je kan dezebij de Belgische Spoorwegen bestellen : NMBS– France Nivelle – Stafdienst Communicatie– Frankrijk 85 – 1060 Brussel. Meer vragenover dit project : telefoon 03 2042034 of02 5263769 of e-mail [email protected] projectontwikkeling : [email protected]. [dvp]

Kraakpand

Op woensdag 11 augustus 2004 gaven de kra-kers het op om een bedrijfspand dat al eenhele tijd leegstond aan de Leuvense Vaartkomnog langer te bezetten toen de politie en eendeurwaarder hun opwachting maakten. Eerstwas er wel enig verzet. Op de plaats van ditgebouw zou een complex met appartementen


en kantoorruimte komen. Misschien inte-ressante lectuur uit Nederland : De rechts-positie van krakers jegens de overheid -http://www.xs4all.nl/~marsk/scriptie.html.

[dvp]

Hungaria – Food – Mood?

Dat renovatie mogelijk is van industriële pan-den? Wel Klimzaal Hungaria is al 15 jaar eenbegrip in Leuven. En ondertussen is er nu ookeen restaurant met die welluidende naamHungaria Food Mood tussen Vaartkom enEngelse Plein in de Baron d'Eynattenstraat 6.Meer info http://www.hungaria.be. En SIWEvzw zag dat het goed was... [dvp]

Hallen van Schaarbeek

De Hallen van Schaarbeek ontstonden beginde jaren 1970 met een intentieverklaring vanJo Dekmine, directeur van Theater 140, om devoormalige overdekte markt van Sainte-Mariete redden van de sloop. We zijn nu dertig jaarverder en de Hallen zijn een begrip. Het is dusmogelijk om een site te hergebruiken... en zemeer populair te maken dan ooit tevoren...

[dvp]

Persilstraat – Henkelsite (Herent)

Schepen Bex is zeker dat OVAM de Henkelsite– want er is geld voor geblokkeerd op eenrekening – in Herent kan saneren stelde hij inDe Streekkrant – Deze week in Leuven, W27van 1 tot en met 7 juli 2004, p. 1. [dvp]

Filmmuseum en -archief opgeheven te Leuven

De Leuvense gemeenteraad heeft in maart2004 beslist om het Vlaams Filmmuseum en -Archief op te heffen. De filmmaterialen diede stad in bruikleen had werden overgedragenaan de Vrienden van het Vlaams Filmmusuemen -Archief. De stad blijft wel geïnteresseerdin het archief heet het. Hoe zit het ondertus-sen met een mogelijk nieuwe stek voor hetmuseum in Vlaanderen? En hoe zit het trou-wens met de werken van de collecties in hetProvinciaal centrum Van Humbeek-Piron,"Witte Villa", Mechelsevest 96, 3000 Leuven?Wil men dit ook volledig opheffen terwijl menaan de andere kant pleit dat Leuven noodheeft aan extra musea? [dvp]

Mobiel erfgoed in Nederland

Varend, rijdend/rollend erfgoed: we zijn ervolop mee bezig in Vlaanderen. Maar we staanniet alleen. In Nederland zijn 190 organisatieslid van FEHAC – Federatie Historische Auto-mobiel- en Motorfietsclubs. In 1999 werd hetinitiatief genomen tot Mobiele Collectie Ne-derland (MCN). Een stichting die zich zou in-zetten voor het behoud, beheer, documentatieen presentatie van het mobiele erfgoed vanNederland. MCN is gevestigd in het Centrumvoor Industrieel en Mobiel Erfgoed – Kruit-huisstraat 23 – 1018 WJ Amsterdam – Postbus92023 – 1090 AA Amsterdam – Het secreta-riaat berust bij STABIEN (Stichting Service- enAdviesbureau Industrieel Erfgoed Nederland).Telefoon 00 31 20 5289629 of [email protected]. [dvp]


In memoriam: John Verwimp

Tijdens de maand augustus 2004 overleed onslid, de heer John Verwimp op 84-jarige leef-tijd. Hij werd spontaan lid van onze vereni-ging. Hij beheerde de verzameling weten-schappelijke toestellen aan de K.U.Leuven diehij in de kelder van het kasteel van Pellenbergsamenbracht. Wat gaat met deze toestellen nazijn overlijden gebeuren? Laten we hopen datde K.U.Leuven hier wel degelijk raad mee weeten werk maakt van haar toekomstig ‘weten-schappelijk museum’. Eén van de voorwerpendie de nodige aandacht vraagt: de oudsteScanning elektronenmicroscoop die Cam-bridge destijds bij Metaalkunde installeerde.

[dvp –dank voor info j.s., g.w. en a.c.]

ISBN wordt langer vanaf 2007-01-01

Vanaf 1 januari 2007 start men met een nieuwISBN-nummer in het boekenvak. Het Inter-national Standard Book Number zal vanafdan dertien in plaats van tien karakters tellendaar er in enkele landen problemen zijn metde nog resterende mogelijkheden. Meer infoop http://www.boek.be. [dvp]

Centrale Werkplaatsen

Op dinsdag 28 september 2004 organiseerdede stad Leuven samen met de Sociale Bouw-en Kredietmaatschappij voor het arrondisse-ment Leuven (SBK) een informatievergaderingnadat het voorontwerp voor de sociale koop-

woningen die op de Centrale Werkplaatsenworden gebouwd klaar was. Er is schijnbaar aleen hele weg afgelegd sinds het bericht datverscheen in de Passe-Partout van 28 augus-tus 2002 (jrg. 54 - week 35BN) op pagina 1:Stad koopt centrale werkplaatsen. [dvp]

Een streekmuseum in de Druivenstreek –

een druiventeeltmuseum

De ‘vier druiven onder glas’-teeltgemeentenHuldenberg, Hoeilaart, Overijse en Tervurengaan voor een gezamelijk streekmuseum derdruiventeelt ten minste als de haalbaarheids-studie het licht op groen zet. Mogelijke loca-tie: het voormalig provinciaal ‘Solheide’ dat destad Overijse in 2002 kocht. Want de druiven-serres worden maar steeds meer geslecht. Ophet ogenblik vindt men nog informatie overeen Museum van de Druiventeelt te Overijse:"In dit museum, ingericht in een oude afspan-ning,maakt u kennis met de geschiedenis ende teeltmethoden van de glasdruiventeelt."Wat is de bedoeling van dit toekomstige mu-seum? [dvp](http://www.vlaamsbrabant.be/objects/ontspannen/toerisme/groepsuitstappen/Toerisme_groepsuitstappen_in_de_Groene_Gordel.pdf)

Radar: 100 en ouder dan RAdio Detecting And Ranging

In Nederland herdacht de Stichting Centrumvoor Duitse Verbindingen en aanverwanteTechnologieën het ontstaan van de radar viaeen tentoonstelling in de Gemeentebiblio-theek te Rotterdam – Hoogstraat 110 met als


thema 100 jaar radar. Waarom? Omdat er inRotterdam op 9 juni 1904 een geslaagde de-monstratie plaatsvond van de ‘radar’werkingdoor Christiaan Hülsmeyer op persoonlijke uit-nodiging van de president-directeur Wierdsmavan de Holland-Amerika Lijn met zijn Tele-mobiloskop-apparaat in het kader van de eer-ste wetenschappelijke Nautische Conferentievan 8 tot en met 10 juni 1904. Hülsmeyer hieldeen voordracht over de werking van zijn Vor-richtung zur Verhütung von Schiffszusammen-stössen (scheepsaanvaringen verhinderen ofvermijden) en kon tevens zijn Laboratorium-gerät al varende demonstreren.

De enigen die schijnbaar niet onder de indrukwaren bleken de Engelsen te zijn. Zij zoudenlater de indruk wekken dat de radar eenvondst was van de Schotse fysicus RobertWatson-Watt van het National Physical La-boratory nabij Slough. Werking: een zend- enontvangsysteem dat voldoende van elkaar af-geschermd is zodat de ontvanger de zenderniet kan waarnemen. Indien er toch een sig-naal opduikt, betekent dit dat de elektromag-netische golf door de ‘radar’zender uitgezon-den een of ander groot geleidend voorwerp –een boot bijvoorbeeld – gereflecteerd wordt.Hij neemt er een octrooiaanvrage op en ver-volgoctrooiaanvragen. Zelf bedacht hij tevensde afstandmetingmethode door middel vanzogenaamde diëlektrische lenzen een gevolgvan Maxwells vergelijkingen en Hertz’ zijnonderzoek waaruit bleek dat licht zich net ookals een elektromagnetisch verschijnsel ge-draagt. Licht gedraagt zich als radiogolven.Het gaat hier om elektromagnetische golvenwaardoor ze net als licht kunnen worden ge-bundeld door lenzen. Op deze manier dacht

hij de afstand te kunnen meten. Alles werddoor Hülsmeyer met een klein experimenteeltoestel uitgetest, de rest met betrekking toteen installatie stond enkel op papier. Hoekomt het dat hij in de vergeethoek geraakte?Hij was een slim technicus en geen ingenieurwat betreft hoogfrequentie- of HF-techno-logie en ontbeerde het selectiviteitspatentwaardoor hij diende te werken met de reedsachterhaalde gedempte golven en niet afge-stemde kringen in de ontvanger. De octrooiendie hem hinderen waren van Ferdinand Braun(1898) en Guglielmo Marconi (1900 – hetoctrooi is tevens gekend als 7777 Syntonypatent) en zij vonden hem te min om eenlicentie hierop te laten verwerven. Daardoorkwam de droom – een firma Telemobiloskop-Gesellschaft Hülsmeyer & Mannheim voor hetKeulse handelsregister tot een eind omdatzelfs Telefunken hun octrooien niet zag zit-ten. [dvp op vraag van a.m.]Info : url http://www.100-jahre-radar.de

Loft-trend dringt door tot in de Kempen!

Er bestaan concrete plannen voor de verbou-wing (tot woningen en kantoren) van de Anco-deegwarenfabriek langsheen de Nieuwe Kaai(Kanaal Dessel-Schoten) te Turnhout. De Ant-werpse projectontwikkelaar Wilma Project, diede plannen wil uitvoeren voelt zicht gesteunddoor het stadsbestuur, dat (deels met Euro-pese steun) de kanaalomgeving wenst te ver-fraaien. Hopelijk houden de projectontwikke-laar en de Stad bij de werken rekening met hetwaardevol industrieel karakter van de site.De geplande sloping van de zogenaamde


"spaghetti-torens" - de silo-gedeelten van deAnco-fabriek waarvoor het vinden van eenherbestemming minder evident is - belooft opdat vlak niet veel goeds ! [Patrick Viaene]

Grote binnenstedelijke sites

Op woensdagavond 20 oktober 2004 (19:15 –22:00) zal er in het gerenoveerde KoninklijkePakhuis (ingang via Havenlaan 86) te Brusseleen uitwisselingsavond plaatsgrijpen overparticipatieve planning voor grote binnen-stedelijke sites tussen Brussel (Thurn & taxis)– Antwerpen (Spoor Noord) en Amsterdam(Westergasfabriek). Organisatie en inschrij-ving: BRAL – telefoon 02 2175633 –[email protected]. [dvp]

2004 en herdenkingen van uitvindingen

• 1204In 1204 zou zich in het Franse Evreux de eer-ste teruggevonden door water bewogen molen(een houtzagerij in dit geval) bevonden hebbenvolgens James Dyson’s History of great inven-tions dat verscheen bij Constable te Londen in2001 geredigeerd door Rebort Uhlig.

• 1804In 1790 kwam Joseph-Marie Jacquard op hetidee om met ponskaarten – die reeds eerdergebruikt werden door Jacques de Vaucanson– door ingewikkelde weefpatronen met ver-schillend garen/draad brocaat of tapijtwerk temaken. Door de Franse Revolutie kwamen zijnweefgetouwen er pas in 1804. Deze pons-

kaarten zouden later door het gebruik datIBM ervan maakte met betrekking tot zijncomputers nogmaals op een andere manierpopulair worden.

Velen denken dat George Stephenson uitNewcastle de stoomtreinen uitvond maarniets is minder waar... Het is namelijk RichardTrevithick die het eerst dit soort van krachtgebruikte op sporen in 1804. Trevithicks por-table steam engine verloor echter aan belangdoordat in 1829 Stephenson’s Rocket deRainhill Trials won.

Want er waren natuurlijk reeds eerder rails inde door Huntingdon Beaumont van Sir Per-cival Willoughby’s geleasde koolputten opWollaton Estate in 1604 waar de paarden dekarretjes op deze rails trokken. De experimen-ten betreffende elektrische tractie/geleidingstopten met de opening van de elektrischetractiehoofdlijnen in de Verenigde Staten (vanAmerika), het Verenigd Koinkrijk en de restvan Europa in 1904-1905.

• 1904Het theezakje (handgenaaide zijden omslaag-jes werden door Thomas Sullivan – een thee-en koffieverkoper uit New York – er voor heteerst voor gebruikt) en het conusvormige ijs-wafeltje (ijshoorntje) werden in 1904 voorhet eerst gebruikt nadat ze dan ook uitgevon-den waren. Maar daarnaast vond een Duitser,Julius Elster, de foto-elektrische cel uit. Deradar (Christian Hülsmeyer), kleurenfotogra-fie (Augste en Louis Lumière) en de ‘vacuumdiode’ (John Ambrose Fleming) waren tevensontdekkingen uit het jaar 1904. Op de radaren de diode komen in aparte stukjes terug indeze SIWE Nieuwsbrief. [dvp]


Van een ‘Locomobile’ en ... in het Agri-Musée te Rochehaut

Nog steeds is landbouw - hoewel de laatstedecenia steeds meer gemoderniseerd - éénvan dé activiteiten van de provincie Luxem-burg. De familie Boreux uit Rochehaut trok uitinteresse doorheen de regio geboeid als ze wasdoor de evolutie op zoek naar oude land-bouwmachines. Ze hebben er in hun elke dagtussen 8:00 en 18:00 gratis te bezoeken Agri-musée - Musée de l'Agriculture du temps

passé enkele zeldzame landbouwmachineswaaronder een locomobile op stoom uit 1907,een Massey-Harris dorsmachine met hooibin-der uit 1899 en een Fordson tractor met ijze-ren wielen stelt De Zondag van 5 september2004 (editie Antwerpen) op pagina 25.

Informatie : Auberge de la Ferme - FamilleBoreux - Rue de la Cense, 12 - 6830 Roche-haut s/ Semois – telefoon 061 461000 - tele-fax 061 461001 - e-mail : [email protected]. [dvp]

Ontdekkingen en uitvindingen

Rodney Carlisle. Scientific American –Inventions and discoveries. All the milestonesin ingenuity – From the discovery of fire tothe invention of the microwave oven. ? :Wiley, 2004, 512p. – 0-471-24410-4

Dit referentiewerk met meer dan 400 ingan-gen gaat in op de uitvindingen en ontdekkin-gen die met kop en schouder uitsteken binnende geschiedenis van de technologie. [dvp]

Gegalvaniseerd staal

Jean Lamesch. Histoire mondiale de la galva-nisation. Luxembourg : Arcelor ; Luxembourg :V. Buck, 2003, 218p.

Dat galvanisatie meer is dan kikkerpoten diereageren op... en een gegalvaniseerde (as)-emmer bewijst dit rijkelijk gedocumenteerddocument dat in Luxemburg uitgegeven werddoor Arcelor. Een intro met betrekking totdeze publicatie kan je nalezen in het Fransop http://www.made-of-steel.com/pdf_fr/depliant_quotidien_fr.pdf, pp. 4-6, namelijkLes tôles d’acier dans l’automobile. Un petitglossaire historique.

[dvp]

Een hypnotische geschiedenis

Robin Waterfield. Hidden depths. The story ofhypnosis. London : Brunner-Routledge, 2003,464p. – ISBN 0-415-94791-X (hb) (£ 60,00) orISBN 0-415-94792-8 (pb) (£ 15,50)

Onder de leeslamp


Binnen de Taylor & Francis Group verscheeneind vorig jaar van de aan de University ofSussex verbonden Robin Waterfield HiddenDepths dat ingaat op de geschiedenis van dehypnose. Een geschiedenis die leest als eendebat tussen voor- en tegenstanders en detheorie en praktijken illustreert aan de handvan ruim onderzoek en persoonlijke anecdo-tes. Uit de inhoud halen we even aan:Hypnosis in fact and fiction, Franz AntonMaster, Magnetic sleep and Victor’s sister,Crusaders and prophets in the United States,‘Mesmeric mania’ in the United Kingdom enHypnotherapy: mind and body. [dvp]

De regio van Couvin en zijnijzergieterijen en kachelsme-

derijen

Jean-Jacques Van Mol ; Patrice Dartevelle(introd.). Fonderies de fer et poêleries enrégion couvinoise. (Enquêtes et témoignagesdu monde indsutriel ; 1). Liége [Liège] : PIWB– Patrimoine industriel Wallonie – Bruxelles,2004, 91p.

Overtuigd van het nut van mondelinge bron-nen en getuigenissen heeft het PatrimoineIndustriel Wallonie-Bruxelles haar eerste deeluitgebracht in de reeks Enquêtes et témoigna-ges du monde industriel. Na een korte alge-mene inleiding over de enquêtes en getuige-nissen, de gevolgde methode en hoe menoverging tot transcriptie komen dan de getui-genissen zelf aan bod met betrekking tot defonderies de fer et poêlerie en région couvi-noise: eerst wordt de regionale contextgeschetst en die wordt gevolgd door de getui-genissen van de dochter van de directeur van

La Couvinoise (Lucienne Michaux-Dalcq), deonderdirecteur Lucien Lebec, een lid van depersoneelsdienst, een werkman van Saint-Roch en La Couvinoise, enkele gieters, enkeleemailleerders, een ingenieur, een tekenaar, eenplanner, een bestuurder, een magazijnbedien-de,... Kortom 17 interviews die evenveel inste-ken of invalshoeken weergeven. Dit alles nogaangevuld op het einde met enkele korte his-torische gegevens over de ijzergieterijen in debuurt van Couvin in de twintigste eeuw. Latenwe hopen dat er nog veel delen mogen volgen.U kan dit boek kopen via het SIWE Trefpuntvoor 8,25 euro (als u het komt afhalen) metport of postkosten vermeerderd. U kan schrif-telijk bestellen of via e-mail ([email protected]).

[dvp]

Mendel en menselijke genetica

W.M. Keynes, A.W.F. Edwards and R. Peel (eds.).A century of Mendelism in human genetics.? : Taylor & Francis, 2003, 160p. – ISBN 0-415-32960-4 (hb). - £ 75,00.

In 1901 publiceerde William Bateson eenlezing die hij gehouden had voor de RoyalHorticultural Society in Londen. Hij beschreeferin de belangrijkheid van het werk van G.Mendel in 1865 en bracht het onder de aandacht van de wetenschappelijke wereld.Het was Archibald Garrod die de paper vanBateson las en daardoor de relevantie van dewetten van Mendel inzag wat betrof mense-lijke ziekten. In het eerste deel van dit boekgaat men in op de eerste vijftig jaren vanMendelisme met inbegrip van de argumententussen aanhangers van Mendel en de bio-


metrici. Het tweede deel behandelt de mense-lijke genetica sinds 1950 eindigend met het‘ondervragen’ van de genetica en de toekomstvan de geneeskunde. [dvp]

IJzergieterijen (fonderies de fer) en kachelsmederijen

(poêlerie/poilerie)

Jean Puissant et Jean-Jacques Van Mol.Fonderies de fer et poêleries. Treignes : Éco-musée du Viroin – Université Libre de Bruxelles(ULB), 2004, 128p. – ISBN 2-9600330-1-9

Deze bundel is het resultaat van een tafelron-de die te Couvin georganiseerd werd op 29 en30 maart 1996 en zich afspeelde binnen desamenwerkingscontext van het Écomusée dela Région du Viroin, Les Amis du Musée del’Ardennes en Terres Ardennaises te Charle-ville-Mézières met inbegrip van het Musée deSaint-Michel-en-Thiérache en de Familistèrede Guise. We krijgen verschillende aspectentijdens de lectuur voorgeschoteld: de huise-lijke verwarmingsindustrie die ontstond in degrote steden van de 18e eeuw met haar evo-luerende technieken en energiebronnen en ditaan de hand van de studie van Parijs doorDaniel Blouin; Louis Angel Bernardo y Garciaschetst ons deze industrietak uit de omgevingvan Couvin binnen een nationale en interna-tionale context; Georges Martin geeft defamiliesaga van zijn gieterijdynastie (Martin)met een dieper ingaan op o.a. het kachelin-dustriemateriaal van ruraal naar stedelijk;Victor-Léonard Rémy en Les Ateliers de l’EauNoire en Somy (bloei (ver)val) komen aan bodin een bijdrage van Jean-Jacques Van Mol ende laatste kachelproducent uit Couvin Les

Fonderies du Lion (Efel) worden belicht in eenbijdrage van Jean Puissant en Jean-JacquesVan Mol.U kan dit boek kopen via het SIWE Trefpuntvoor 10 euro (als u het komt afhalen) met portof postkosten vermeerderd. U kan schriftelijkbestellen of via e-mail ([email protected]). [dvp]

De mannen van het staal

Bernard Gheur (éditorial) ; Bernard Gheur,Didier Caudron et Daniel Renard. Les hommesde l’acier. Ils racontent leur vie à l’ombre deshautes-fourneaux. (Les cahiers de Sudpresse).Namur (Namen) : Sudpresse (La Meuse – LaGazette – La Province – Le Quotidien – LaCapitale), octobre 2003, 52p. – dépot légaleD/2003/8659/5. – 3 €

52 bladzijden over de ‘sidérurgie’ in Walloniëmet gepassioneerde getuigenissen, gevoeligeaandenkens aan de tijd van toen en rijkelijkgeïllustreerd. Eén van de interviews werd af-genomen van Louis Drieghe die afkomstig wasuit Hamme (Oost-Vlaanderen) en die destijdsvanuit Luik (Liège) de tram naar het paradijs(hoogoven B van Ougrée) nam. Jean-ClaudeVan Cauwenberghe stelt elders "La sidérurgierestera un pivot de l’économie wallonne."

[dvp]

Geluidsarchieven – mondelingegeschiedenis en archieven

Liesbeth Baaten ; Inge Schoups, Caroline VanCamp en Roberte Van Haute (eindred.) ; IngeSchoups (voorwoord). Krachtlijnen conserve-rings- en digitaliseringsbeleid. Geluidsarchief.


Antwerpen : Stadsarchief Stad Antwerpen enErfgoedcel Stad Antwerpen, 2003, 47p.

Eén van de brochures die tot stand kwam inhet kader van de samenwerking tussen hetStadsarchief en de Erfgoedcel Antwerpen. Hetis een van de erfgoedprojecten van de stadAntwerpen en kadert in het erfgoedconvenantdat werd afgesloten met de Vlaamse Gemeen-schap. Het materieel beheer, digitalisering alsconserveringsmaatregel, auteursrechten, ver-werving, beschrijving en besluiten over het

terbeschikkingstellen zijn onderwerpen, vandit rapport over geluidsarchieven.Extra voor-beelden zijn opgenomen: GemeentearchiefRotterdam, Instituut voor Psychoacustica enElektronische Muziek, Nederlands Instituutvoor Beeld en Geluid (NIBG) en Meertens In-stituut (MI). Mogelijk elektronishe exemplarenzijn te downloaden via http://stadsarchief.antwerpen.be andere documenten kan menvinden via http://www.antwerpen.be/david/.

[dvp]

Lidmaatschapsbijdrage 2005

Door de opeenvolgende verhogingen vande posttarieven in België waarvan de

laatste in mei 2004 zijn wij zowel voor Belgiëals daarbuiten verplicht onze lidgelden op tetrekken daar in het lidgeld tevens onze publi-caties SIWE Magazine en SIWE Nieuwsbriefinbegrepen zijn.De jaarlijkse lidmaatschapsbijdrage die u bestkan storten met het bijgevoegde exemplaar(anders vermeld u best extra uw lidmaat-schapsnummer) op rekeningnummer

001-3088106-90 van SIWE vzw – Stapelhuisstraat 15 – 3000 Leuven – IBAN BE34 0013 0881 0690 – BIC GEBABEBB.

België:Sympatiserend lid: € 15,00Vereniging: € 20,00Steunend lid, bedrijven: € 30,00

Buitenland:Sympathiserend lid: € 22,50Vereniging, bedrijf en steunend lid: € 35,00


HOE LID WORDEN VAN SIWE VOOR HET JAAR 2005? Door uw bijdrage te storten op rekening 001-3088106-90 van SIWE v.z.w. •

Stapelhuisstraat 15 • 3000 Leuven • IBAN BE34 0013 0881 0690 • BIC GEBABEBBJaarlijkse bijdrage: BELGIË: sympathiserend lid: € 15,00 • vereniging: € 20,00 • steunend lid, bedrijven: € 30,00 • BUITENLAND: sympathiserend lid: € 22,50 •

vereniging, bedrijf en steunend lid: € 35,00 . Ieder lid ontvangt zowel het SIWE-Magazine als de SIWE-Nieuwsbrief.

De werking van het SIWE-trefpunt wordt mogelijk gemaakt door de financiële steun van:

Leuven.Eeuwenoud,springlevend.

SIWE vzw is aangesloten bij:

Afzender: SIWE v.z.w.

Stapelhuisstraat 15

3000 Leuven

België - Belgique

P.B. - P.P.BC 1608

Afgiftekantoor: 3360 BIERBEEK

Erkenningsnummer: P209286

Nieuwsbrief - SIWE › files › publicaties › nieuwsbrieven › nb_18 - 19_2004_… ·...

Documents

Transcript of Nieuwsbrief - SIWE › files › publicaties › nieuwsbrieven › nb_18 - 19_2004_… ·...