1

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

n dit september nummer van 2018 worden weer een aantal wetenswaardigheden

onder de aandacht gebracht. 2018: een bijzonder jaar eigenlijk. In een eerder

nummer werd al aandacht besteed aan het 50 jarig bestaan van WestCord dit jaar

en het feit dat hotel New York al 25 jaar een WestCord hotel is. Op 4 augustus jl.

kwam de Rotterdam definitief naar Rotterdam en op 13 september a.s. is het 60 jaar

geleden dat de Rotterdam te water werd gelaten en werd gedoopt door koningin

Juliana. Het is ook 60 jaar geleden dat

in Brussel EXPO58 werd gehouden en

het Atomium werd geopend. Het is 65

jaar geleden dat Noord- en Zuid Korea

een wapenstilstand sloten en het is 100

jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog

eindigde maar ook de oprichting van de

Nederlandse Seintoestellen Fabriek

(NSF) en met saluutschoten wordt in

Paramaribo het eerste Nederlandse

schip sinds jaren begroet. De Vulcanus

heeft in opdracht van de koloniale

overheid een partij rijstebloem

ingeslagen in Argentinië, want in

Suriname was nauwelijks nog brood te

krijgen. Ook in 1918: Edwin Howard

Armstrong ontwikkelt de eerste bruik-

bare ontvanger voor radio. Kortom:

allemaal memorabele gebeurtenissen.

Inhoudsopgave

Georg Ohm ............................................................................................................. 2

Een stukje radiohistorie (3) ..................................................................................... 4

DE EEUWIGE ZEEMANSBALLADE ......................................................................... 8

Belevenissen in het radiostation .............................................................................. 9

Het ss Rotterdam alweer tien jaar terug van weggeweest ....................................... 11

Het feest van de terugkeer: La Grande Dame in vol ornaat .................................... 14

En hoe het allemaal begon in 1958 ....................................................................... 16

Nobile-Gedächtnis-Expedition dank Amateurfunk gerettet .................................... 18

Leuk om te weten (vervolg) .................................................................................... 19

Wereldhavendagen Energize .................................................................................. 22

Wist je dat………. .................................................................................................. 23

FT-8 de nieuwe digitale mode ................................................................................ 26

International Police Association (IPA) op PI4HAL (herinnering) .............................. 28

Interview Harry en Jennifer Wester ....................................................................... 29

Safety alert – LED Lighting interference VHF frequencies ...................................... 29

I

2

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Georg Ohm eorg Simon Ohm (Erlangen, 16 maart 1789 – München, 6 juli 1854) was een

Duits wis- en natuurkundige. Hij is bekend geworden door de naar hem

genoemde Wet van Ohm waarin de relatie tussen elektrische spanning,

elektrische stroom en weerstand wordt uitgedrukt.

Tevens is de eenheid van de elektrische weerstand - de

ohm - naar hem genoemd.

Levensloop

Jeugd

Georg Ohm werd geboren in een Beiers protestants

gezin als zoon van Johann Wolfgang Ohm, een

slotenmaker, en Maria Elizabeth Beck, dochter van

een kleermaker uit Erlangen. Hoewel zijn ouders

weinig opleiding hadden genoten, was Georgs vader

een gerespecteerd man die zichzelf tot een hoog niveau

had opgeleid. Hierdoor kon hij zijn kinderen een goede

opleiding meegeven. Sommige van Georgs broers en

zussen stierven reeds op jonge leeftijd, slechts drie overleefden de kinderjaren: Georg,

zijn broer Martin (1792-1872), die een bekend wiskundige zou worden, en zijn zuster

Elizabeth Barbara.

Studie

Vanaf hun vroege jeugd werden Georg en Martin door hun vader onderwezen in

wiskunde, natuurkunde, scheikunde en filosofie. Van zijn elfde tot aan zijn vijftiende

jaar ging Georg naar het Gymnasium in Erlangen en daarna, in 1805, naar de

universiteit van Erlangen. In plaats van zich te concentreren op zijn studie hield

Georg zich zelf liever bezig met dansen, schaatsen en biljarten. Georgs vader, kwaad

dat zijn zoon zijn studiekans aan het verwaarlozen was, stuurde hem naar

Zwitserland waar Georg wiskundeleraar werd op een school van het voormalige

klooster Gottstatt bij Nidau.

Op advies van Karl Christian von Langsdorf, professor aan de universiteit van

Erlangen, ging Ohm de werken lezen van Euler, Laplace en Lacroix. In maart 1809

verliet hij Gottstatt om privéleraar te worden in Neuchâtel. Twee jaar later keerde hij

terug naar de universiteit van Erlangen.

Wetenschappelijk carrière

Zijn tussentijdse studies hadden hem een goede uitgangspositie gegeven voor het

binnenhalen van zijn doctoraat op 25 oktober 1811. Direct daarna werd hij

opgenomen in de onderwijsstaf als docent wiskunde. Na drie semesters gaf Ohm zijn

universitaire baan op, vanwege de matige verwachtingen en het slechte salaris. De

Beierse overheid bood hem een baan aan als leraar op een 'Realschule' (toen een

school voor hoger beroepsonderwijs) in Bamberg.

G

3

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Ongelukkig met zijn baan begon Ohm een basisboek over geometrie te schrijven om

zijn ware kwaliteiten aan te tonen. Zoals gebruikelijk in die tijd zond hij het

manuscript naar koning Wilhelm III van Pruisen. Tevreden met Ohms werk werd hij

op diens aanbeveling in 1817 docent aan het Driekoningengymnasium van Keulen.

Om recht te doen aan de goede reputatie van deze school voor wetenschappelijke

vorming vond Ohm het noodzakelijk zowel natuurkunde als wiskunde te onderwijzen.

Het laboratorium was goed uitgerust zodat hij zich goed natuurkundig onderzoek kon

doen. Als zoon van een slotenmaker had Georg reeds enige praktische ervaring met

mechanische instrumenten. Apparaten die hij nodig had maakte hij zelf.

In 1826 werd hij leraar aan de krijgsschool te Berlijn en in 1833 professor aan de

Technische Hogeschool in Neurenberg, die hij vanaf 1839 als directeur leidde en die

tegenwoordig zijn naam draagt. In 1849 vertrok hij naar de Ludwig Maximilians-

Universiteit in München waar hij eerst buitengewoon en in 1852 gewoon hoogleraar

in de experimentele natuurkunde werd. Pas toen, twee jaar voor zijn overlijden, kreeg

Ohm de positie waar hij zijn hele leven naar had gestreefd.

Wet van Ohm

De Wet van Ohm geïllustreerd in een Duitse postzegel

Ohms grootste belangstelling was elektriciteit, waarvan de ontwikkeling na de

ontdekking van de batterij door Alessandro Volta in een versnelling was gekomen. Hij

dacht dat Joseph Fouriers warmtetheorieën ook van toepassing moesten zijn op de

elektrische stroom. Een warmteoverdracht tussen twee punten wordt niet alleen

bepaald door het temperatuurverschil tussen deze punten, maar ook door het

geleidingsgedrag van het materiaal ertussen.[1]

Om zijn aanname te testen liet hij stroom lopen door draden van verschillende

lengtes. Hij ontdekte dat de stroomsterkte kleiner werd indien de lengte toenam.

Ohms logica was dat naarmate een draad langer is, het moeilijker is voor de

elektriciteit om zich een weg door de draad te banen, zodat er meer spanning nodig

is om die weg te kunnen afleggen. Ook ontdekte hij dat de stroom anders was bij

verschillende metalen en draaddiktes.

In 1826 toonde Ohm aan dat de stroomsterkte in een draad recht evenredig is met

de aangelegde spanning en omgekeerd evenredig met de weerstand van de draad.

Deze Wet van Ohm verscheen in het beroemde boek Die galvanische Kette,

mathematisch bearbeitet (De galvanische keten, wiskundig benaderd) (1827) waarin

hij zijn complete theorie gaf over elektriciteit. Het boek begint met de wiskundige

4

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

achtergrond, die nodig was om de rest van het boek te begrijpen want toen werd de

natuurkunde nog op de niet-wiskundige wijze benaderd.

Hoewel zijn werk de theorie en toepassing van elektrische stromen sterk heeft

beïnvloed, werd het destijds koeltjes ontvangen. Ondanks zijn pogingen lukte het hem

niet de oudere Duitse natuurkundigen ervan te overtuigen dat zijn wiskundige

benadering de enig juiste was. Ondanks de vele proeven die ze deden met stroom en

spanning beschouwden wetenschappers het als twee afzonderlijke verschijnselen. In

1834 bevestigde de Fransman Claude Pouillet zijn wet en leidde hiervan de wet van

Pouillet vanaf. In het buitenland werd het werk van Ohm wel geaccepteerd. De

Amerikaan Joseph Henry zag dat de wet van Ohm alle onduidelijkheden omtrent

elektrische schakelingen wegnam. In zijn thuisland moest Ohm twintig jaar wachten

op erkenning.

Een stukje radiohistorie (3)1 Wat gebeurde er met de ,draadloze" in Nederland (vervolg).

Tussen 1905 en 1910 werden de eerste Nederlandse passagiersschepen van

draadloze telegrafie voorzien. Het waren de Nieuw Amsterdam, Noordam, Potsdam,

Rijndam en Statendam, die geïnstalleerd werden met een 1,5 KW. Marconizender met

vaste of draaiende vonkenbrug. Op de Nieuw Amsterdam, het toenmalige commodore

schip van de NASM, zwaaide Mr. Hayburn, de latere directeur van de Marconi

Maatschappij, in het radiostation de scepter met als assistent de heer Maernoudt

later hoofdinspecteur van de SAIT. Ofschoon men, met de eerste radioconferentie van

Berlijn in 1906, een einde maakte aan het ,,Marconisme" ondervond aanvankelijk het

kuststation ,,Scheveningen Haven" nog steeds moeilijkheden met deze Nederlandse

,,Marconi-schepen".

Opzienbarende toepassingen van de “draadloze"

Alvorens het verhaal over de ontwikkeling van de draadloze in Nederland voort te

zetten, dienen twee enigszins emotionele voorvallen te worden genoemd, die er toe bij

droegen de betekenis van de draadloze telegrafie tot het publiek te laten doordringen.

Begin 1910 hielden de dagbladen zich bezig met de raadselachtige verdwijning uit

Londen van mevrouw Belle Elmore, echtgenote van de arts H. H. Crippen, van wie

bekend was dat hij banden, warmer dan die van vriendschap, had aangeknoopt met

Ethel de Neve, zijn secretaresse.

Het aanvankelijk door Scotland Yard ingestelde onderzoek leverde voor de medicus

geen bezwarend materiaal op. Doch toen hij en Miss de Neve na een tweede

huiszoeking, die evenmin iets verdachts had onthuld, met de noorderzon vertrokken

bleken te zijn, werd de justitie argwanend.

Scotland Yard gelastte beider aanhouding en voorgeleiding.

1 Uit PDRH December 1968.

5

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Een in de dagbladen verspreid signalement kwam onder de ogen van de kapitein van

het stoomschip Montrose, dat op weg was naar Quebec. Het schip had radio aan

boord.

Op de Atlantische Oceaan monsterde de kapitein zijn passagiers eens goed en daarbij

viel het hem op dat een van hen, die stond ingeschreven als Mr. Robinson, een

merkwaardige gelijkenis vertoonde met de foto in de krant van de gezochte Dr.

Crippen.

Nauwkeurige waarneming gaf de gezagvoerder bovendien de overtuiging dat de zoon

Robinson, die zijn vader vergezelde, veel had van een verkleed meisje.

Kapitein Kendall van de Montrose seinde

nu zijn bevindingen draadloos aan zijn

rederij, die op haar beurt Scotland Yard

inlichtte. Met het gevolg dat het paar op de

kade te Quebec door de politie werd

opgewacht.

De moordzaak Crippen, die voor de

rechtbank van Old Baily werd gebracht,

was wekenlang stof voor de voorpagina's.

Zij eindigde met de veroordeling van de arts

tot de strop. Het werd bewezen geacht dat

hij zijn vrouw had vergiftigd en daarna haar

lijk ingezouten. De stoffelijke resten had hij

begraven onder de vloer van de kolenkelder

in zijn huis.

De rol die de radio had gespeeld bij de

opsporing en de arrestatie van de gezochte,

had zeer sterk gesproken tot de verbeelding

van het publiek.

Het tweede voorval deed dat nog meer.

Op 15 april 1912 kwam de catastrofe met de Titanic, de trotse Cunardliner, die op

haar eerste reis van Engeland naar Amerika des nachts in volle vaart op een ijsberg

stootte en zonk.

Een ramp waarbij meer dan vijftienhonderd mensenlevens verloren gingen. Het

bleek dat, wanneer er op de schepen varende in de nabijheid van de Titanic beter op

de radio was uitgeluisterd, tijdiger hulp had kunnen zijn geboden dan nu het geval

was geweest.

6

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Als gevolg van de ontzetting die de ramp in de wereld veroorzaakte, vaardigde de

Londense radioconferentie van 1912 strenge voorschriften uit voor de bezetting van

de radiowacht aan boord van schepen.

Die maatregelen hadden tot gevolg dat een aanzienlijke uitbreiding moest worden

gegeven aan het korps marconisten.

De overtuiging dat door middel van radio zoveel mensenlevens gered hadden

kunnen worden, maakte diepe indruk.

De radio werd hierdoor in de ogen van het publiek niet alleen een technisch wonder,

maar ook een factor die bijdroeg tot de vergroting van ’s mensen geluk en veiligheid.

De eerste wereldoorlog

Zo stonden de zaken historisch en emotioneel, toen in augustus 1914 de eerste

wereldoorlog uitbrak, die, wat de strijd tussen de zeemogendheden Engeland en

Duitsland betreft, door twee radiotoepassingen zou worden gekenmerkt. De eerste

was het onderscheppen van de radiobevelen van admiraal Von Scheer, toen hij

aanstalten maakte om met de Hochseeflotte Wilhelmshafen te verlaten en zee te

kiezen. Hetgeen aanleiding was voor de Britse vlootvoogd Jellicoe om in Scape Flow

het anker te lichten en met de Grand Fleet de vijand op te zoeken. De Britse

admiraliteit werd over de bewegingen van de Duitse vloot op de hoogte gehouden door

captain H. J. Round, ingenieur van de Marconi-maatschappij, die met een nieuw

ontwikkeld ontvangapparaat, bekend als radio-richtingzoeker, de positie van de vloot

7

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

wist te peilen. Hij deed dit aan de Engelse kust bij Scarborough. Hier werd voor het

eerst over grote afstanden het reeds in 1907 door Bellini en Tosi gevonden beginsel

van ,,radio direction finding" toegepast, dat later zulk een hulpmiddel zou worden bij

de navigatie op zee.

De tweede was de eerste toepassing van radio in een zeeslag. Het was de radio-

installatie van de lichte kruiser Galathea, die ter hoogte van het Skagerrak, de

waarneming van de Duitse slagkruisers onder vice-admiraal Hipper het eerst aan het

Britse admiraalschip lron Duke meldde.

De verwarde zeeslag, die op 31 mei 1916 volgde en die voor de Engelsen voortleeft als

de slag bij Jutland en voor de Duitsers als de slag bij het Skagerrak, gaf echter zelf

geen opmerkelijke successen van de draadloze telegrafie te zien. Het tegendeel was

eerder het geval, omdat Jellicoe zelfs van vlaggenschip moest verwisselen, omdat de

radio-installatie onklaar raakte.

De Nederlandse koopvaardijvloot, die haar vlag van neutrale mogendheid door de

oorlogvoerende landen geëerbiedigd wenste te zien, ondervond op zee en in de

vreemde havens grote moeilijkheden. Zij moest bejegeningen ondergaan, die in

tegenspraak waren met de bepalingen van het zeerecht in oorlogstijd. De in heftige

strijd gewikkelde partijen bleken zo weinig rekening te houden met de neutrale

scheepvaart, dat niet slechts een gevoel van wrevel ontstond, maar ook het verlangen

werd versterkt om zoveel mogelijk zelf te doen, op velerlei terrein en los van welke

oorlogvoerende mogendheid ook, En deze stroming was ook van grote invloed op de

ontwikkeling van de draadloze in Nederland.

Op 1 augustus 1914 vaardigde de Britse regering de bepaling uit, dat het gebruik van

draadloze telegrafie aan boord van vreemde schepen in de territoriale wateren van

het Verenigd Koninkrijk verboden was en dat die schepen hun antennes moesten

strijken bij het naderen van een rede of haven. Iedere telegramwisseling met schepen

buiten die wateren was bovendien onderworpen aan de Britse censuur. Zo mogelijk

nog onaangenamer was een andere maatregel: de opschorting van de service door de

SAIT. Deze onderneming zag haar organisatie door de vijandelijkheden natuurlijk

uiteenspatten.

Daarmee dreigden onze reders met de verzorging van de draadloze apparatuur aan

boord van de Nederlandse schepen tussen schip en wal te geraken. Hoewel de

vestiging van de SAIT in Nederland, met de hoofdinspecteur R. C. A. Kroes, goed werk

bleef doen om het raderwerk draaiende te houden, liet de oorlogsontreddering zich

terdege voelen. Men begon in het gedrang te raken met de personeelsvoorziening en

de levering van zend- en ontvangapparatuur door de Marconi-maatschappij liep vast.

Wel mocht worden aangenomen dat bij de SAIT niet de opzet aanwezig was om de

Nederlandse clientèle in de steek te laten, maar de oorlogsverlamming en de nationale

bindingen spraken nu eenmaal een woordje mee.

In Nederland had men zowel begrip voor de overmacht, als voor het begrip à Ia

guerre, comme à la guerre, maar dat nam niet weg, dat voor ’s lands scheepvaart

8

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

nog altijd gold: navigare necesse est. Gevaren moest er worden zonder radio ging

niet meer!

Sterk werd nu het gemis gevoeld van een nationale maatschappij die op zo'n vitaal

gebied zonder bemoeienis van het buitenland kon opereren.

Er moest iets op gevonden worden!

Samensteller F. Roosingh

wordt vervolgd

DE EEUWIGE ZEEMANSBALLADE2 Er ruist een tijdeloos verhaal langs strand en oceaan in de doorzouten zeemanstaal die weinigen verstaan. Alleen wie lang gevaren heeft leert uit het fluisterrijm der golven het antiek geheim: de Flying Dutchman leeft! De Flying Dutchman is geen schim uit een vervlogen tijd. Nog varen schepen aan de kim door blauwe eenzaamheid. Nog drijven mannen overzee zo ver een schip kan gaan met hun latent verlangen mee naar een verruimd bestaan. Zij zien de kaart, de kartelrand van kust en continent. Rivier en fjord en zuidzeestrand wordt nog door hen verkend. Zij zien hoe achter elke kust en met die lijn als grens haast ieder volk, haast ieder mens in land en lot berust. Berust achter een hindernis van vooroordeel en haat, gevormd door de geschiedenis, door afstand of klimaat Ze leren lachen om de waan van land en volk en staat

2 Uit Jan Noordegraaf: Luisteren naar Schelpen; gedichten en balladen.

en worden vrienden van de maan die alles gadeslaat. Zo drijven ze de wereld rond, de wereld, klein en groot, vervreemden van hun eigen grond en zwijgen Holland dood. Ze zweren hun gewoonten af, want Holland is zo klein en krijgen hun bestemde straf door nergens thuis te zijn. Er ruist een tijdeloos verhaal langs strand en oceaan in de doorzouten zeemanstaal die weinigen verstaan. Alleen wie lang gevaren heeft hoort uit het fluisterrijm der golven het antiek geheim: de Flying Dutchman leeft!

9

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Belevenissen in het radiostation3

Kleine oorzaken. Grote gevolgen. Dit had ook boven dit stukje kunnen staan.

We lagen in New York en we hadden een assistent aan boord. Kersvers van de

praktijkcursus. Een aardige jongen, willig en vol goede voornemens.

Alleen de ervaring, dat zat nog niet zo best. Maar dat komt meer voor in de

assistentenfamilie.

Enfin, in New York kreeg de assistent opdracht de motorgenerator eens te controleren

en schoon te maken. Borstels losnemen en dan kijken of ze niet te veel afgesleten of

ingebrand waren. Collector en sleepringen controleren en eventueel oppoetsen enz.

Pracht job voor een assistent.

Nu stond bij ons de omvormer in de top van de machinekamer en als je de borstels

losnam, moest je er voor zorgen dat je die doppen goed in je vingers hield, want anders

zorgde de veer die er achter zat er wel voor dat de dop met een pracht boog wegschoot.

En in ons geval was dat de machinekamer in. Dus werd de assistent nadrukkelijk op

een en ander gewezen. Bovendien ging ik zelf ook nog mee om hem de omvormer aan

te wijzen.

Reeds bij de eerste borstel die hij losnam hoorde ik hem ,,Oei" toepen, en zag ik hem

achterom kijken de diepte in. Weg dop. Somewhere down below in de vetloods.

- Wat nu? Hebben we een reserve? vraagt de assistent.

- Nee, reserve hebben we niet. Er is maar één oplossing. Zoeken!

3 Uit PDRH 1969, jan/febr.

10

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

De arme jongen heeft drie uur lang op handen en voeten door de machinekamer

gekropen en als hij dat dopje nu gevonden had was er niets loos geweest. Maar het

dopje bleef zoek.

Intussen was het hele radiostation al overhoop gehaald op zoek naar een reserve dop

of iets wat er voor kon dienen, maar eveneens zonder resultaat, en de elektricien had

ook niets wat gebruikt kon worden. Daar de omvormer niet te gebruiken was zonder

dat rot dopje, moest er een oplossing gevonden worden.

We sneden van een stuk hout een rond stokje dat precies in het gat paste en de

borstel op zijn plaats hield. En zo vertrokken we weer naar zee. Toen na enige tijd de

spanning wegviel omdat het stokje los getrild was, hebben we de zaak verzekerd door

er wat isolatieband en touw om te wikkelen om het uitstoten te beletten. Zo kwamen

we in Rotterdam aan waar een nieuwe dop werd aangevraagd (plus een reserve).

En nu de gevolgen.

Rotterdam schroefde er een nieuwe dop in. Maar dat was er een zonder isolatie-

materiaal.

Weer op zee zakte de spanning weg. Ik de machinekamer in. Mijn eerste gedachte is:

,,Verdomme ze hebben er niets aan gedaan". Ik druk met mijn duim op de plaats

waar de borstel zit. Dit trucje had ik de vorige reis geleerd. Maar het ging nu niet op.

Wel kreeg ik een ontzettende opdonder en er vloog wat in brand. En dat in de top van

de machinekamer!

Ik rende naar het radiostation om de hoofdschakelaar uit te trekken. Daarna weer

terug naar de omvormer waar de brand gelukkig opgehouden was. Een onderzoek

bracht een ingebrande scheur in de isolatiekoker van de borstelhouder aan het licht.

Door het verbrande materiaal netjes weg te krabben ontstond er een prachtige

luchtspleet die als isolatie diende. De omvormer draaide weer.

Terug in Rotterdam werd verslag uitgebracht en werd de omvormer vervangen door

een andere. En dat allemaal vanwege dat ene pest dopje.

Als de assistent dit leest kan hij ook meepraten van Kleine oorzaken, Grote gevolgen.

O ja. Toen de nieuwe omvormer geplaatst en in orde bevonden was, kwam de 3e

W.T.K. bij me. -

Kijk eens sparks, is dat het dopje waar jullie zo naar gezocht hebben?

't Was het.

W. J. den Baas

Illustr. H. Verhoef

11

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Het ss Rotterdam alweer tien jaar terug van weggeweest4

Op 4 augustus 2018 was het al weer tien

jaar geleden dat het ss Rotterdam

definitief terugkeerde in haar thuishaven

Rotterdam. En op 13 september is het 60

jaar geleden dat de Rotterdam te water

werd gelaten.

Vandaar onderstaand stukje:

Een stukje historie geschreven door

chef R/O A.J. de Bock:

Van onze laatste vijf passagiersschepen

'Nieuw Amsterdam', ‘Oranje', 'Willem

Ruys', 'Statendam' en 'Rotterdam' is de

laatstgenoemde ongetwijfeld de meest

spraakmakende, met name qua uiterlijk

en de eerste de mooiste qua lijn en

interieur. Kennelijk werd van de

Amerikaliners meer concurrerende

chique verwacht dan van hen op de

lndische routes.

Bij het beschrijven van hun schitte-

rende eigenschappen en salons komen

over het algemeen de bemannings-

verblijven niet ter sprake. Het personeel

sprak over 'bovendeks', waar de

officieren verbleven, en 'onderdeks', waar de minderen hun hutten hadden. De

meerpersoonshutten waren uitsluitend voor slapen bedoeld. Toentertijd was er aan

boord genoeg kritiek over de leef- en arbeidsomstandigheden, zeker als we dat

vergelijken met die van tegenwoordig. Maar toch kunnen we het niet hebben dat de

schepen door buitenstaanders worden afgekraakt en als we, na afloop van alweer een

doopplechtigheid van een nieuw H.A.L.-schip, zoals de Eurodam vorig maand nog, in

de Ballentent op de Parkkade in Rotterdam de 'beroemdste en beste bal gehakt van

Nederland' gaan nuttigen, zien we daar vele opgetogen vroegere varensgezellen die bij

de H.A.L. hebben gevaren, althans dat beweren ze. Ze zijn trots op hun oude schepen

en leveren zeer 'deskundig' commentaar op de huidige 'varende' flatgebouwen' die,

zeker weten, niet zo mooi zijn als hun schepen vroeger.

Ooit schreef wijlen Inspecteur A.J. de Bock over het leven aan boord van de

passagiersschepen, zoals hij dat als jonge radiotelegrafist vóór de Tweede

Wereldoorlog tot de tijd dat hij Hoofd radiotelegrafist aan boord van de 'Rotterdam'

4 Uit Oud Roest nr 34, augustus 2008

12

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

was, meemaakte: "Het is interessant eens in grote lijnen na te gaan in hoeverre de

accommodatie op de passagiersschepen voor de telegrafisten is verbeterd.

De normale bezetting bestond nog tot in het begin van de dertiger jaren steeds uit 2

man, dus een officiële wachttijd van 84 uur per week. Dan was het als l7-jaige soms

wel eens nodig lucifershoutjes onder de oogleden te zetten, wanneer men 's nachts

om 2 uur op wacht kwam tot 's morgens 8 uur en dan moest gaan slapen in een 2-

persoonshut die als regel vlak naast het radiostation was gelegen. Ook kwam het voor

dat de passagiers voor het opgeven van telegrammen door de slaaphut van de

telegrafisten moesten lopen, aangezien het loket – zoals op de Stuyvesant bijvoorbeeld

20 bij 30 centimeter groot was en men de passagiers niet 'in zicht' kon krijgen.

De volgende stap was de invoering van het Automatisch Alarm Toestel (AAT) op de

kleinere passagiersschepen, waardoor het aantal diensturen verminderd kon worden.

Daarna kwam het 3-telegrafisten-systeem. Dit bracht echter ook zijn bezwaren mee

vanwege het gebrek aan accommodatie. Zo moest bijvoorbeeld op de

Veendam en de Volendam de 3e telegrafist zich altijd vóór vertrek eerst bij de Purser

melden om te horen waar een plaatsje voor hem open was en ik heb o.a. meerdere

malen in de toeristen-klas geslapen op standees', dus op dezelfde manier waarop de

soldaten in de Tweede Wereldoorlog vervoerd werden.

Op de nieuwere schepen, zoals de 'Dempo' en de 'Baloeran' van de Koninklijke

Rotterdamse Lloyd, was de accommodatie reeds aanmerkelijk beter, hoewel de 2e en

3e telegrafist ook daar samen een hut moesten delen. Op de 'Oranje' en de ''Willem

Ruys' kreeg elk der 3 telegrafisten een eigen hut. Via de 'Nieuw Amsterdam' zijn we

beland bij de nieuwe 'Rotterdam', die op de eerste reizen een bezetting van 9

telegrafisten had. De chef tot en met de 5e telegrafist hadden allen een eigen hut en

de jongeren waren in 2 dubbele hutten ondergebracht.

Ook al door de airconditioning was het daar best uit te houden. Al gauw werd het

aantal telegrafisten via 8 naar 7 gereduceerd, zodat allen konden beschikken over

een eigen hut. De technische kant van het werk had ook grote wijzigingen ondergaan.

De eerste grote uitbreiding kwam door het invoeren van de korte golf-telegrafie en -

in hoofdzaak na de Tweede Wereldoorlog - de telefoondienst.

Mijn laatste uitbreiding op dit gebied was de op de 'Rotterdam' in gebruik genomen

enkelzijband-telefonie, waarmee tijdens het cruiseseizoen rond Zuid Amerika en

Afrika zeer goede resultaten bereikt werden; met de installatie konden 2 gesprekken

tegelijkertijd behandeld worden. Aangezien geen uitbreiding van het aantal

toegewezen frequenties voor de scheepvaart te verwachten viel en het telefonie-

verkeer steeds toenam, was de enige mogelijkheid het gebruik van enkel-zijband.

Wat de passagiers betreft waren er grote verschillen naar gelang de dienst waarop

men voer. Amerikanen verwachtten dat alles precies zo was als in Amerika zelf; het

was niet ongewoon dat zij vroegen waar de gleuven waren om hun geld te deponeren

voor het voeren van een telefoongesprek zoals dat in een telefooncel aan de wal

gebruikelijk is. Wanneer zij niet direct konden spreken, kostte het vaak veel moeite

13

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

ze terug te vinden wanneer de verbinding werkelijk tot stand gekomen was. Ook het

feit dat zij voor het adres van een telegram moesten betalen, vonden zij vreemd. In

Amerika zelf hoefde dit namelijk niet. Engelsen waren als regel beleefde klanten en

verschenen precies op tijd. Onder de Duitsers bevonden zich veel zakenlui die het

waardeerden als hun zaken per radio snel behandeld werden. Op de lange cruises

had men meestal oudere passagiers; zo was de gemiddelde leeftijd op een reis van 75

dagen in de tijd dat dit stuk geschreven werd 67 jaar. Voor Hollandse passagiers was

ook de radiosurprisedienst interessant; er kwam bijvoorbeeld een jongetje namens

zijn moeder vragen, of zij enkele herenstropdassen op zicht mocht hebben!

Als geheel was het werk op passagiersschepen iets wat in de eerste plaats

nauwkeurigheid vroeg: treinen moesten voor een bepaalde tijd besteld worden,

reserveringen gemaakt, enz.

Hoewel de plaatsruimte die ik van de redactie kreeg toegemeten slechts een globale

beschrijving van de betekenis van het passagiersschip voor de telegrafist toelaat, hoop

ik desalniettemin u enigszins een indruk te hebben gegeven van het werk van een

telegrafist aan boord van een passagiersschip, dat uiteraard sterk verschilt van de

dienst aan boord van andere soorten van schepen."

Tot zover het verslag van de eerste chef telegrafist van de 'Rotterdam'. Passagiers

ervaren het leven aan boord natuurlijk anders dan de bemanning. Een passagiers zei

eens: "Varen is voor mij het heimwee naar een leven dat je nooit hebt geleefd, maar

waarvan je vermoedt dat het bestaat."

Arne Zuidhoek zegt het in zijn boeken weer anders: 'De 'Rotterdam' was één van de

laatste passagiersschepen die er trots op was een zeeschip te zijn. Die allure straalt

ze nog steeds uit. Huidige oceaangiganten mogen imponeren, een schip als de

'Rotterdam' maakt haar gasten duidelijk dat ze een heuse zeereis gaan ondernemen.

Om die reden verwacht zij hen aan boord."

14

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Het feest van de terugkeer: La Grande Dame in vol ornaat Een foto-impressie van 4 augustus 2008

15

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Met dank aan de fotograaf: Wil Brinkman PA0WBS

16

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

En hoe het allemaal begon in 1958 Een impressie van 13 september 1958, de doop door Koningin Juliana en de daarop

volgende te water lating.

17

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

En de maiden voyage begon op 3 september 1959.

18

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Nobile-Gedächtnis-Expedition dank Amateurfunk gerettet

Rettung durch die norwegische Küstenwache (ontvangen van Piet Verburg PE0TPD)

Der Italienische General Nobile war im Juli 1928

mit einem Luftschiff von Spitzbergen aus

gestartet und hatte den Nordpol erfolgreich

überquert. Auf der Rückfahrt kam es zur

Katastrophe: Das Luftschiff stürzte ab, zehn der

Insassen wurden auf das Packeis geschleudert.

Dem Bordfunker gelang es, mit der noch

funktionsfähigen Anlage einen Notruf

abzusetzen, den ein russischer Funkamateur

auffing und Rettung organisieren konnte.

Die Geschichte scheint sich auf seltsame Weise

zu wiederholen. Am ersten August 2018 stach

das Italienische Segelschiff "Mea Lux" mit rund

20 Mann Besatzung vom norwegischen Tromsö

aus in See, um den damaligen Fahrtweg des

General Nobile zum 90. Jahrestag nachzuempfinden.

Mit an Bord zwei Kamerateams und die Italienische Funkamateurin Simone, die

unter dem Rufzeichen II0PN/mm auf 40 m und 20 m Betrieb machte. Diese

Verbindungen sollten von Medien und auch von Radio DARC zur Berichterstattung

begleitet werden.

Am 1. August um 13.57 UTC meldete sich II0PN/mm schließlich mit einem Notruf

im 20-m-Amateurfunkband bei Alberto Mattei, IT9MRM, Präsident des Italienischen

Amateurfunkverbandes ARI. Die "Mea Lux" sei vor Spitzbergen in schweren Sturm

geraten, 6 m hohe Wellen hätten das Schiff schwer beschädigt und Wasser sei

eingebrochen. Es drohe zu sinken. Die Satelliten-INMARSAT-Verbindungen

funktionierten nicht mehr wegen des starken Schaukelns und der Tatsache, daß

diese in Polregionen nur schwache Signale liefern.

So wurde die Amateurfunkstation zum Lebensretter, die alarmierte norwegische

Küstenwache rettete die Schiffsinsassen mit dem Hubschrauber. Das Schicksal des

aufgegebenen Schiffes ist ungewiß, ebenso ist das wohl das unfreiwillige Ende der

Nobile-Gedächtnisexpedition.

Urgent press release! 2 August 2018. II0PN/mm update!

We managed to hear Simone only now (at 13:57), he tells us that they had serious

problems: a sudden storm 10 miles from the south coast of Svalbard, with waves 5/6

meters high broke the governing bodies of Mea Lux and they were rudderless at the

mercy of the waves! “The ship started to take on water and there was a fire on board !!

Through the rescue Eli evacuated the women on board (in all 4), and after recovering

documents he rescued the remaining crew members aboard the lifeboats !! One by one

they were recovered from the Norwegian Coast Guard helicopter. The Mea Lux is

currently ungovernable and at the mercy of the waves …

19

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Leuk om te weten (vervolg)5 Galjoen. Oorspronkelijk was het galjoen een drie- of viermast zeilschip met een veel

scherper steven (galleone of galjoen geheten) dan zijn voorgangers. Dit scheepstype

was een Spaanse vinding, die echter spoedig navolging vond. Doch ook de uitbouw

aan de boeg van galeien en schepen werd spitse of stompe galjoen genoemd. Een W.C.

had men op zeilschepen van den ouden tijd niet, tenzij men een rollende golf voor de

boeg als closetwater zou willen accepteren. Voor in de boeg, in het gedeelte dat men

galjoen noemt en feitelijk niet meer was dan enig latwerk, deponeerde de zeeman zijn

fecaliën. Galjoen is de plaats, (waar zelfs de keizer alleen is), blijven heten, ondanks

het feit, dat op de pantserschepen en pantserdekschepen reeds een bronzen plaatje

met „W.C. bemanning" op de deuren van voor een persoon bestemde ruimten werd

aangebracht.

Galerij. Ook de scheepsoverheid op de zeilschepen bestond uit mensen en terwijl de

maats op het galjoen terecht konden, vertoefden de officieren op de galerij, een

buitenbetimmering aan de spiegel, meer achterlijk dan dwars. In de longroom is de

naam galerij reeds lang niet meer in gebruik, maar als de oppasser een officier moet

zoeken en hij deze niet in de longroom, niet in zijn hut, aan dek of op de brug vindt,

geeft hij die mededeling gewoonlijk door met de opmerking: ,,dat mijnheer zo dadelijk

wel komen zal, want dat hij waarschijnlijk op de galerij is".

Gamelle, gamellehut. Gamelle is oorspronkelijk Latijn: camelle, camella, dat

drinkvat betekent en in het Frans eetketel werd. Deze uitdrukking is bij onze marine

in de Franse tijd ingevoerd voor de bak, d.w.z. de houten balie, waarin het eten voor

de matrozen uit de kombuis werd gehaald. Tegenwoordig wordt het woord gamelle

alleen gebruikt als iets, dat betrekking heeft op de voedselzaken der officieren en

onder officieren. De gamellehut is de hut waar de hofmeester voorbereidingen treft

voor het eten en drinken en voor het dekken van de tafels. De gamelle is ook een

fonds voor de veraangenaming en ter aanvulling van de scheepsrantsoenen, die wat

de grondstoffen betreft, dezelfde zijn voor de officieren als voor de bemanning. De

commandant heeft voor zijn hofmeester een eigen gamellehut.

Gasten zijn de geroutineerde matrozen 1 e en 2e klas, waarover met bewondering

kan worden gesproken als het hun prestaties aan boord en in het tuig betreft. Ze

bleven matroos en dachten er niet aan, hadden wellicht ook geen fiducie in zich zelf,

om een leidende functie als bootsman of schipper te gaan bekleden. Tegenwoordig is

dit anders. Laat men daaruit niet afleiden, zoals zovelen ten onrechte doen, dat we

thans ijzeren schepen en houten matrozen hebben, in tegenstelling met vroeger, toen

men van ijzeren matrozen en houten schepen spreken kon. De zaak ligt immers

geheel anders; aan boord van het moderne schip zijn het niet de spierkracht en het

zeeman-zijn van het individu, doch de zenuwen en de mechanische bekwaamheid,

die de belangrijkste rol spelen. Maar gasten zijn er nu ook, matrozen, bekwaam voor

hun werk en berekend voor hun taak.

5 Uit Van der Steng; Marine Termen

20

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Geblazen. Er wordt aan boord van een schip heel wat geblazen. Is het niet op het

bootmansfluitje, dan toch door de pijper of de tamboer. De uitdrukking: er is alle

hens geblazen, het is schaften geblazen, het is passagieren geblazen e.d. hoort men

herhaaldelijk zeggen.

Gerrit. Is de meeuw op de geusstok. Het is wonderlijk, zolang een meeuw op zo'n

geusstok kan blijven zitten. De vlaggenstok schijnt minder aantrekkelijk te zijn;

misschien wel omdat deze een schuine stand heeft en omdat de vlag er aan wappert.

Toch ziet men op sommige vlaggenstokken wel eens een meeuw. Noemt men hem dan

ook „Gerrit"? Wij hoorden het nimmer.

Gei. Talie om laadboom of bakspier te baksen. Geitouw om het zeil, in de sloepen, in

een hoek tegen den mast te halen, te geien.

Geheim. Er zijn drie soorten geheim bij de marine. Het minst geheim is het

dienstgeheim, waaronder de telegrammen, ook van particuliere aard, worden

gerekend. Daarna komt het gewone geheim en het „zeer geheim". Alle stukken aan

boord, die een van deze kentekenen dragen, moeten worden vernietigd, indien zij op

een of andere wijze uit handen van den vijand zijn te houden.

Gelijk werk maken. Is het werk dat men onderhanden heeft, afmaken, gewoonlijk

direct gevolgd door den kreet „handenschoon", dat is 5 minuten voor vastwerken

(eindigen met de werkzaamheden).

Gemengd bedrijf. De gezamenlijke stroombronnen voor de elektriciteit op de

onderzeeboten vormen de accubatterij, zowel voor het gehele elektrische bedrijf als

voor de hoofd-elektromotoren voor de vaart onder water. Onze eerste Nederlandsche

onderzeeboot, de „Luctor et Emergo", die op 20 December 1906, na twee jaren van

voorbereiding door de marine van de Kon. Mij. „De Schelde" werd overgenomen, had

60 voeding cellen (accumulatoren) voor een 65 pk motor. De onderzeeboten van het

tegenwoordige type, die in 1940 gereed kwamen, hebben 192 voeding cellen voor twee

motoren met een vermogen van 860 pk en plm. 50 kleinere motoren met een

gezamenlijk vermogen van plm. 1500 pk. Elke voeding cel is plm. 1 m hoog, 40 cm

breed en 60 cm diep en weegt 500 kg. De accubatterij wordt soms opgeladen met

afgekoppelde schroef en soms tijdens de vaart van de onderzeeboot boven water. De

dieselmotor levert in dit laatste geval de energie voor de schroef zowel als voor de

dynamo's (de elektromotoren van de onderwatervaart, waarvan het veld is

omgekeerd). Men noemt dit „het gemengd bedrijf".

Gemeten mijl. Op de Schelde en onder Texel, voor kleine, en onder de kust van

Schotland voor grote schepen met veel diepgang en snelle vaart, is aan de wal een

duidelijk zichtbare opstelling gemaakt, stelsel van twee bakens, die op een bekende

afstand van elkaar geplaatst zijn. Een nieuw schip, waarvan de uiterste snelheid ook

in de praktijk moet worden vastgesteld, zal op uiterst vermogen langs deze gemeten

mijl varen om te controleren hoeveel snelheid het kan ontwikkelen.

Geschutklos vindt men in de sloepen, d.w.z. in de zwaardere sloepen. Er is een

geschutklos op de plecht en een achter-geschutklos tegen de spiegel van de sloep en

21

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

achter het zettebord. Deze dienen voor de opstelling van een kanon van 3.7 cm of

mitrailleur.

Gesticht noemen de adelborsten hun Kon. Instituut voor de Marine.

Geus. De geus als kleine vlag op den boegspriet is zo oud als onze Vaderlandse

driekleur, die de Stadhouder Prins Willem I in 1572 als opperbevelhebber over de

Zeemacht van de schepen liet wapperen. Aanvankelijk was de geus driebanig: een

verkleinde kopie van de tegenwoordige vlag, doch spoedig werden de kleuren

stervormig gerangschikt; (zeker al onder Maarten Tromp). Blijkbaar is de geus later

weer een driebanige geworden, althans in 1672 is sprake van een geus

overeenkomstig de statenvlag. Sedert 30 April 1932 wordt aan boord van onze

schepen weer de stervormige of z.g. „dubbele Prinsengeus" gehesen aan de geusstok

op de bak, op Zon- en feestdagen en bij bijzondere gebeurtenissen.

Gewapende sloep. Vooral tijdens de expedities in Oost-Indie werd de gewapende

sloep herhaaldelijk ingezet tijdens het brandwacht varen en voor landingsdivisie. De

gewapende sloep is echter een van de gewone scheepssloepen, die van een kanon van

3.7 cm (tegenwoordig ook met mitrailleur) voorzien is en met gewapende

manschappen bezet.

Gezondheidsinspectie. Op ongeregelde tijden, en steeds bij volkomen verrassing,

wordt aan boord gezondheidsinspectie gehouden. Dan wordt onverwachts baksgewijs

gehouden en moet alle hens aan dek komen. Bij badkamers, W.C.'s, e,d. wordt een

schildwacht geplaatst, niemand mag van boord en man voor man moet voor de dokter

verschijnen, die er voornamelijk op let of er geheime ziekten onder de bemanning zijn.

Tegenwoordig is deze maatregel minder scherp, doch in Indië en tijdens lange reizen

wordt hij nog dikwijls toegepast.

Gieren. Sloepen aan de bakspier liggende, gieren op den stroom, zwaaien enigszins

heen en weer. Schepen, voor anker liggende doen dat ook, doch dat valt minder op.

Gierschijf. Is een op twee zware houten drijvers geplaatste schijf van twee kruislings

geplaatste ijzeren vierkante platen van pl.m. 75 cm, die daardoor altijd een front

bieden om er op te kunnen schieten. Wordt gebruikt voor oefeningen met

geweerschietinrichting op zee. Feitelijk worden deze schietoefeningen gehouden met

het kanon, waarop, ter besparing van munitie, een geweer is aangebracht. Het

richten, baksen e.d. geschiedt dus alsof men met het kanon schiet. De gierschijf

wordt achter het schip of achter een sloep gesleept, soms ook wel op een drijfanker

uitgezet.

Glashard. Is een bij de marine veel gebruikte term. „Hij is een glasharde kerel":

ijskoude kerel, ook wel: brutale kerel. De naam glashard is ontleend aan een soort

granaten, die in gebruik waren bij het achterlaadgeschut en als pantser doorborende

granaten bedoeld waren (omstreeks 1900 nog in gebruik).

22

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Wereldhavendagen Energize Rotterdam is de grootste haven van

Europa. Het heeft een cruciale rol voor

Nederland, maar ook een voorbeeldrol in

de wereld. Daarom stopt het niet alleen

veel energie in de haven, maar haalt daar

ook steeds meer duurzame energie uit. Om

die reden is het thema voor de komende

Wereldhavendagen ‘Energize!’ Hiermee

wil de organisatie aandacht vragen voor de

duurzame ambities van Rotterdam, om de

schoonste haven ter wereld te worden.

De organisatie roept met haar thema

deelnemende bedrijven en organisaties op

om zich van haar meest duurzame kant te

laten zien. In de haven is immers veel

kennis aanwezig van hernieuwbare

energie, CO2-reductie en -opvang.

Daarnaast wordt op diverse plaatsen

gestreefd, naar grotere inzet van

alternatieve energievormen. Tijdens de

Wereldhavendagen kan het publiek kennis maken met deze duurzame innovaties.

Daarnaast krijgt de bezoeker ook het gebruikelijke publieksprogramma op en rond

het water voorgeschoteld.

De Wereldhavendagen 2018 vindt plaats in het weekend van 7, 8 en 9 september.

Het grootste jaarlijkse maritieme evenement in Nederland wordt georganiseerd op de

kades rond de Erasmusbrug en gaat met excursies dieper de haven in. Bezoekers

kunnen naast scheepsbezichtigingen, demonstraties op het water en presentaties van

havenbedrijven, ook genieten van een uitgebreid cultureel programma.

Voor de PI4HAL operators: wie wil, kan en mag er deze dagen op La Grande Dame

de radiohut bemensen? Het gaat dan niet persé om het maken van verbindingen,

maar wellicht meer om bezoekers in te lichten over radiocommunicatie in vroeger

tijden en vandaag de dag!

23

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Wist je dat……….

• Je thuis kunt zien of PI4HAL actief is? Ga naar www.pi4hal.nl en klik op

logboek. Als PI4HAL actief is zie je links bovenaan het ON AIR teken branden

met de frequentie en zelfs met de transceiver die in gebruik is. Als alle drie de

transceivers staan ingelogd op HamRadioDeLuxe, gaat het ON AIR lampje

knipperen en laat dit scherm de set zien die op dat moment aan het zenden is.

Hoe bedoelt u ‘big brother is watching?’

• De WARC antenne sinds 28 augustus weer is aangesloten. De GPA30 is nu

vervangen door een andere WARC antenne die goede meetresultaten geeft. Is

een donatie van Wim Serry PA3CUJ. Dank Wim! Is voor de IC-765 met tuner!

• Het logboek van HRdeLuxe bij de FT-1000 niet goed de ‘mode’ trackt in het

schermpje Add. Het vinkje staat hier wel aan, maar als je van mode

verandert, bijvoorbeeld van CW naar USB, dan loopt dat niet mee in het

logboek. Dus: check de mode even als je wisselt en pas het handmatig even

aan door het vinkje uit te zetten bij track mode.

24

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

• De datum en tijd balk in het plaatje hierboven soms - na bijvoorbeeld een

spanningsuitval – de verkeerde datum en tijd aangeeft. Aan de rechter zijkant

zitten drie gaatjes waar je met een uitgevouwen paperclip in kunt ‘peuren’ tot

je de juiste datum en tijd weer hebt ingesteld.

• De FT-1000 defecte driver transistoren en defecte PA transistoren heeft gehad

en hierdoor flink door Wil Brinkman PA0WBS onder handen is genomen.

• De dipool die op de Skanti is aangesloten weer vrij hangt van de

verlichtingslijn en er dus weer naar hartenlust met de Skanti kan worden

gewerkt.

• Bij op de korte tafel (bij de FT-1000 dus) een handleiding ligt met

uitgebreide informatie over het antennepark en de transceivers. Het is een

aanrader om deze handleiding eens goed te bestuderen. Dat zal de goede

werking van de apparatuur vast ten goede komen. Zie plaatje hieronder.

• Er een extra 2 meter set is aangebracht boven de IC-271E. Het is een

Kenwood TK-470 en is aangesloten op de bakboord vertical. Kanaal 1 is

ingesteld op de PI3RTD repeater van Rotterdam (145,675 MHz) met de juiste

shift.

25

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

• De IC-765 is aangesloten op de GPA50 vertical tijdens de reparatie van de FT-

1000. Zie onderstaande afbeelding met een coax over de golfpijp naar de IC-765.

• De 12 Volt en 24 Volt voedingen in de voormalige radarkast zitten en dat deze

kunnen worden aangezet (en bij vertrek weer moeten worden uitgezet) met

schakelaars aan de zijkant van de radarkast:

26

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

FT-8 de nieuwe digitale mode In het logboek staan al verscheidene QSO’s die met de FT-8 mode zijn gemaakt.

Coert Stroomenbergh PA7WP stuurde me enige informatie op over deze mode die

voor de andere leden wellicht ook interessant is. De informatie is aangevuld met

gegevens van de website van PD3RFR.

De gebruikte programma’s die FT-8 mogelijk maken zijn:

• wsjtx-1.9.1

• JTAlert_2.12.3

• d4time531

Deze zijn geïnstalleerd op de FT-897 transceiver die dus de longwire antenne heeft.

wsjtx-1.9.1

FT8 is een nieuwe digitale mode, geïntroduceerd in juli 2017 en is ontwikkeld door

K9AN (Steven Franke) en KJ1ANT (Joe Taylor). FT8 staat voor "Franke en Taylor, 8-

FSK modulatie". Het is vergelijkbaar met JT65, met één groot verschil. De doorgangen

zijn slechts 15 seconden in plaats van de 60 seconden bij JT65. Deze mode is speciaal

ontwikkeld voor frequenties waarbij een grote fluctuatie is in signalen door

bijvoorbeeld QSB. Een nadeel is dat de gevoeligheid 10 dB minder is dan bij JT65.

FT8 decodeert signalen tot -20dB.

Net als met alle andere digitale modes (JT65, PSK31, SSTV etc.), moet je een audio-

interface hebben tussen de zendontvanger en de geluidskaart van de computer.

Uiteraard heb je de software nodig die deze mode ondersteunt, in dit geval is dat

WSJT-X vanaf versie 1.80. Deze software kan de zendontvanger ook besturen en

draait op veel versies van Windows (inclusief Windows 10), maar is ook verkrijgbaar

voor andere platformen.

27

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

JTAlert_2.12.3

Het maken van een QSO

Klik een keer in de balk die groen is waar de CQ wordt gegeven in het programma

JTAlert (het onderste programma); de rest gaat vanzelf. En bij einde QSO bevestig je

dan de pop-up met OK.

Het loggen van QSO's wordt automatisch gedaan door het programma

JTAlert_2.12.3 in het HRDLOG.net zodat de QSO’s ook zichtbaar zijn in het online

logboek van PI4HAL.

d4time531

Heel belangrijk is wel dat de klok van je computersysteem tot op de honderdste

seconde gelijk loopt bij jouw en je tegenstation, anders mis je een stukje van de

overdracht. Data blokken moeten binnen de lijnen zitten.

pskreporter.de

Handig is om de online tool PSK Reporter te gebruiken zodat je kan zien waar je FT8

signaal ontvangen wordt. Zie onderstaande afbeelding.

28

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

International Police Association (IPA) op PI4HAL

(herinnering) PC6IPA is a temporary special call sign during the International

Police Association World Congress 2018 in Rotterdam, The

Netherlands.

Members of the International Police Association Radio Club,

Dutch section (IPARC-PA) will activate this call sign in 3 periods:

- from September 1 till 28, 2018 (from 19 t/m 23 September in PI4HAL shack)

- from October 27 till November 23, 2018

- from December 22 2018 till January 18, 2019

We'll activate at least two special QTHs. One comes from the shack of PI4HAL

aboard of the "s.s. Rotterdam". And one of the military barracks of the Royal

Marechaussee.

For information about the IPA-WC 2018 see: IPA-WC 2018. See also our QRZ.com

page of PI4IPA and the Dutch home pace IPARC-PA.

29

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Interview Harry en Jennifer Wester Van shiphost Ryan Derks werd het interview ontvangen met Harry en Jennifer

Wester; de bazen van WestCord hotels. Hier kan het worden gelezen:

https://www.hospitality-management.nl/interview-harry-en-jennifer-wester-wij-

spelen-onze-eigen-wedstrijd

Safety alert – LED Lighting interference VHF frequencies Let us enlighten you about LED lighting! Potential interference of VHF-FM Radio and

AIS Reception.

The U.S. Coast Guard has received reports from crews, ship owners, inspectors and

other mariners regarding poor reception on VHF frequencies used for radiotelephone,

digital selective calling (DSC) and automatic identfication systems (AIS) when in the

vicinity of light emitting diode (LED) lighting on-board ships (e.g., navigation lights,

searchlights and floodlights, interior and exterior lights, adornment).

Radio frequency interference caused by these LED lamps were found to create

potential safety hazards. For example, the maritime rescue coordination center in one

port was unable to contact a ship involved in a traffic separation scheme incident by

VHF radio. That ship also experienced very poor AIS reception. Other ships in

different ports have experienced degradation of the VHF receivers, including AIS,

caused by their LED navigation lights. LED lighting installed near VHF antennas has

also shown to compound the reception. Strong radio interference from LED sources

may not be immediately evident to maritime radio users. Nonetheless, it may be

possible to test for the presence of LED interference by using the following

procedures:

• Turn off LED light(s).

• Tune the VHF radio to a quiet channel (e.g. Ch. 13).

• Adjust the VHF radio's squelch control until the radio outputs audio noise.

• Re-adjust the VHF radio's squelch control until the audio noise is quiet, only

slightly above the noise threshold.

• Turn on the LED light(s).

* If the radio now outputs audio noise, then the LED lights have raised the noise floor.

(Noise floor is generally the amount of interfering signals / static received beyond the

specific signal or channel being monitored.)

If the radio does not output audio noise, then the LED lights have not raised the noise

floor.

If the noise floor is found to have been raised, then it is likely that both shipboard

VHF marine radio and AIS reception are being degraded by LED lighting.

Ontvangen van Peter van Baarle PA3FQH

30

NIEUWSBRIEF

Jaargang 2018, nr. 9

Colofon:

De nieuwsbrief is bedoeld voor leden van de Vereniging radiozendamateurs stoomschip Rotterdam en

andere geïnteresseerden. De nieuwsbrieven zijn terug te vinden op www.pi4hal.nl onder de rubriek

Nieuws.

De nieuwsbrieven mogen naar eigen inzicht worden verspreid.

Deze nieuwsbrief kwam tot stand met medewerking van:

• Wikipedia

• PDRH

• Oud Roest

• v/d Steng Marine termen

• Peter van Baarle PA3FQH

• Wil Brinkman PA0WBS

• Piet Verburg PE0TPD

• Coert Stroomenbergh

• Ryan Derks

(eind)redactie: Bert Trumpie PC4Y