NiEuwsBRiEf DE BOEKENKARAVAAN -...

EEN INITIATIEF VAN LEESWEB VZW

SCHOOLJAAR 2016 -2017

DE BOEKENKARAVAAN

Illustratie: Ellen Lambrichts

NiEuwsBRiEf

EDITIE 3, MAART

DE BOEKENKARAVAAN schOOljAAR 2016-2017 EDitiE 3

2

Beste lezer,

in de vorige editie hadden we het over cadeaus. Enkele weken geleden kwam er bij de Boekenkaravaan een groot cadeau toe. Geen strik of papier, maar een mooi gebaar van de actie Lezen for Life. Het geschenk deed onze harten hier op kantoor sneller kloppen. Jullie steun betekent voor ons een toevoer van goede moed en doorzettingsvermogen. Wij willen iedereen danken die hieraan bijgedragen heeft. De Boekenkaravaan zal het bedrag inzetten om voorlezers te ondersteunen, de boekenliefde van kinderen aan te wakkeren en ouders even zot van voorlezen te maken als de voorlezer. Dus: dankjewel hiervoor!

Dit jaar blaast onze karavaan vijftien kaarsjes uit. Vijftien jaren met honderden voorlezers, duizenden gezinnen, tienduizenden ontmoetingen en onmeetbaar veel (voor)leesplezier. We willen dit graag vieren met al wie zich de voorbije jaren inzette. De boekenkaravaan was en is een bonte verzameling geëngageerde mensen met dezelfde passie en overtuiging. In deze nieuwsbrief kom je te weten wat er op de planning staat. Traditiegetrouw mag je rekenen op een slotfeest na de voorleesperiode, maar dit keer ook op een gratis voorleesmoment van Riske Lemmens en onze deelname aan het vertelfestival in de Roma.

Ondertussen zijn meer dan zestig voorlezers opnieuw gestart aan de voorleesperiode. Voorzien van enthousiasme en een grote lading boeken zullen ze de voorleesmicrobe bij gezinnen én organisaties verspreiden. In totaal is al hun vrijwillig engagement goed voor zeker 630 voorleesmomenten op enkele maanden tijd. Reken gerust zelf uit hoeveel tevreden ouders, gelukkige kinderen en boeken er dan de revue passeren.

Het lezen van deze nieuwsbrief houdt een risico in. Een risico op een groene neus en zand onder je nagels. Dit nummer staat stil bij het klimaat en – onvermijdelijk – bij de klimaatproblemen en wat je daaraan kan doen. Veel boeken zetten je op weg om hier samen met kinderen werk van te maken. Denk maar aan informatieve boeken, educatieve verhaalspelen, fictieve prentenboekjes, enzovoort. Ons team vrijwillige redacteurs stelde een boeken-hoop, bronnenverzameling en allegaartje aan ideetjes samen. Als kers op de taart bevat deze nieuwsbrief een bordspel rond het thema. Wie wint de seizoenenrace: Egel, IJsbeer, Zwaluw of Dolfijn?

Veel spel-, verzin-, denken leesplezier!

Eefje Raets

DE BOEKENKARAVAAN 2016-2017 EDITIE 3



3

1.1. Onze activiteiten: Slotfeest: Genieten in kasteel Bouckenborgh 4 Verwenmoment: Concrete tips van Marita Vermeulen 6

1.2. Op de planning: Feestjaar 2017 Riske Lemmens leest voor 7 Vertelfestival in De Roma 7 Feestelijke afsluiter: Aankondiging Slotfeest 8

1.3. Anekdote 10 Tips om het klimaat te beschermen 9

2.1. Op zoek naar informatie 102.2. Boekentips van onze redactie 122.3. Creatief met het klimaat: Klimaatspel 18

3.1. De wereld in huis – de koffers van Studio Globo 243.2. Een boek in evolutie – 20 jaar illustraties van Carll Cneut 26

voor wie meer wil

aan de slag met het klimaat

1

2

3

over ons

DE BOEKENKARAVAAN 2016-2017 EDITIE 3

DE BOEKENKARAVAAN 2016-2017 EDITIE 3iNhOuD


4

De kinderen werden dan opgeroepen om de prinses te helpen met opdrachten om de sleutel teug te vinden. In drie leeftijdsgroepen werd er dan, elk naar ‘technisch kunnen’, gewerkt rond een vogel die was gaan vliegen. Er werd gestempeld, geverfd, er werden veertjes geplakt, zo kleurrijk! De oud-sten maakten zelf muziekinstrumenten. Na afloop van de workshop kreeg elke groep één tip over de vindplaats van de sleutel. De tips waren: ‘jas’, ‘kap-stok’ en ‘valies’. Drie kinderen gingen op zoek in het kasteel en vonden de sleutel onder de jassen aan de kapstok, daar had de heks de sleutel verstopt! Daarna kreeg iedereen opnieuw een magisch letterkoekje en samen zong de hele groep het Boekenkaravaanlied.

Heerlijk was het ook om de kindjes, die in drie leef-tijdsgroepen waren verdeeld, te zien genieten van het boek dat de voorlezer hen vertelde. Ik bleef vooral stilletjes bij de kleinsten staan. Ze gingen helemaal op in een eenvoudig verhaaltje over instrumenten, er was een leuke interactie. Voor-zichtig ging ik ook nog binnen bij de oudsten die een boek over de oprichting van een fanfare volg-den. Hoe meer ze er bij betrokken werden door gestamp en handengeklap, hoe leuker het werd. Tot bij de derde groep ben ik niet geraakt, je wil toch niet te veel storen en rondlopen tijdens zo’n voorleesmoment.

Gelukkig kan de Boekenkaravaan ook elke keer rekenen op publieksopwarmer en entertainer Jef met zijn gitaar. Hij kent een enorm repertoire klassieke kinderliedjes die we dan allemaal kun-nen meezingen en ook dansen soms. En dan was ik nog vergeten te vertellen dat sommige kindjes mooi verkleed waren.

Ik vergeet zeker sommige onderdelen, maar de sfeer was weer zo gezellig. Iedereen, kind, ouder, student, medewerker van de Boekenkaravaan heeft genoten op deze prachtige plaats. Hopelijk mogen we ons daar nog eens vorstelijk voelen op een later tijdstip!

Greet Nuyts

OVER ONs1.1 onze activiteiten

verslag van het slotFeest25 JanUari 2017

Er was geen woord van gelogen: we waren uit-genodigd op een écht kasteel, bij een prinses in

nood, de prinses van het Leeskasteel. Vanaf 13u30 zag je de kindjes met hun ouders over de lange oprijlaan wandelen, langs de bomen, langs de stallingen tot aan het bordes. Nieuwsgierig naar een namiddag in een heus kasteel met een grote, dichtgevroren vijver. Het was zo koud die woens-dagnamiddag, maar binnen was het heerlijk warm en de ontvangst moest daar niet voor onderdoen. In de hall werd iedereen opgevangen door de voorlezer en door iemand van het ontvangst- comité die er voor zorgde dat iedereen in de juiste groep terecht zou komen.

De eerste ogenblikken was er veel om naar te kijken: de prachtige kamers met gouden versiering, de slingers, de ballonnen, de grote zaal waar ieder-een samenkwam en waar je al kon kleuren of op instrumenten spelen. Muziek was tenslotte het thema. Samen met Eefje hadden studenten Lager Onderwijs van de Karel de Grote Hoge-school workshops rond muziek en boeken voor-bereid. Per duo hadden ze gewerkt voor drie verschillende leeftijdsgroepen. Die studenten lazen de afgelopen periode ook voor bij gezinnen. Gedurende zowat drie kwartier was het een gezel-lig toekomen van kinderen, ouders, begeleiders. Iedereen babbelt dan met iedereen, ziet oude bekenden. Ouders, kinderen en voorlezers zijn blij dat alle ‘partijen’ op de afspraak zijn. Irina, onze fotograaf van dienst, was heel de tijd met haar professionele apparatuur in de weer. We kunnen weer rekenen op prachtige foto’s.

Toen ongeveer iedereen er was – hier en daar zaten er wel mensen vast in één van onze beruchte files – kwamen we tot de essentie van de namiddag: de schatkist van de prinses, vol letter-koekjes, zat op slot. Wat er toen gebeurde mochten we allemaal samen meemaken. De prinses ver-telde over haar schatkist en de sleutel. Ze kon maar prachtig zingen voor haar geliefde Jan als ze zangkoekjes kon eten. Maar wie ging dat beletten? Juist, een echte heks ging aan de haal met de sleutel. Die wilde ook een kus van Jan. En toen gebeurde er iets in de zaal dat ik en vele anderen nog nooit hadden meegemaakt: de kinderen begonnen luid te roepen om de prinses te waar-schuwen! Dat was zo mooi, ik dacht aan mijn eigen poppenkasttijd.



5

genieten in kasteel boUckenborgh


6

OVER ONs

verwenmoment

Op 11 februari verwende de Boekenkaravaan haar voorlezers met een workshop, een lezing én een

boekensushi. Deel van het verwenarrangement was Marita Vermeulen van uitgeverij De Eenhoorn. Als grote (prenten)boekenfanaat liet zij haar hart spreken. Ze sleurde een dertigtal boeken mee om onze voorlezers te laten watertanden. Wij zagen veel wederzijdse boekenliefde.

Hier enkele meteen bruikbare voorleestips van Marita:

Vergis je eens bewust van dier. Kinderen vinden het hilarisch wanneer de voorlezer een giraf met een nijlpaard verwart. Dit werkt natuurlijk enkel bij kinderen die ’t zelf al goed onder de knie hebben.

Jouw hersenen geraken misschien overprikkeld van sommige zoekboeken, maar kinderen zijn er vaak dol op. Bij sommige zoekboeken staan originele opdrachtjes, maar je kan ze ook zelf verzinnen.

Gun de kinderen een blik achter de schermen. Het maakproces van een boek kan heel boeiend zijn. Zo ontdek je hoeveel werk er in een tekening kruipt en hoe bijzonder een verhaal is. In Doornroosje vertaald door Edward van de Vendel & Jota Chabel met illustraties van Valeria Docampo zie je hoe een schets groeit tot een prent uit het boek.

Eefje Raets

Enkele boeken die Marita meebracht:

Lomp, Stephan (tekst & ill.) Auto zoekboek De Eenhoorn, 2016 ISBN 978-94-629-1177-2 Hemmerechts, Kristien (tekst) & An Candaele (ill.) Ik ben KameLeon! De Eenhoorn, 2016 ISBN 978-94-629-1117-8 Wille, Riet (tekst) & Richard Verschraagen (ill.) Moppen op een bordje De Eenhoorn, 2016 ISBN 978-94-629-1121-5 Dexet, Hector (tekst & ill.) Mijn tuin… De Eenhoorn, 2017 ISBN 978-94-629-1181-9 Boets, Jonas (tekst) & Esther Platteeuw (ill.) Een beetje gek en veel pret De Eenhoorn, 2017 ISBN 978-94-629-1197-0

concrete tips van marita vermeUlen

Je kan deze boeken voortaan gratis ontlenen in het documentatiecentrum van Leesweb en de Boeken-karavaan. Je vindt ons op Linkeroever. Graag een seintje voor je komt snuisteren in onze collectie.



7

Deze activiteit is gratis en reserveren is niet nodig.

Op woensdagnamiddag 10 mei organiseren Atlas en Antwerpen Boekenstad het Vertelfestival in De Roma. Het is een charmant festival met ver-telsessies, voorstellingen, workshops, en meer. Een groot deel van het aanbod is gericht op een meer- en anderstalig publiek. Wij gaan er samen met welzijnspartners, kinderen, ouders én voorlezers naartoe. Wil je aansluiten bij onze karavaan? Dat kan zeker! Deelname is gratis en we zoeken nog begeleiders. Je vergezelt een groep kinderen en mama’s en je kan zelf natuurlijk ook van het aanbod proeven. Nadien stap je met een rugzak vol ideeën en verteltips buiten.

verwenmoment

1.2 op de planning FeestJaar 2017

riske lemmens leest voor

Op 5 april zijn alle voorlezers heel welkom op een voorleesmoment van illustratrice Riske

Lemmens in bibliotheek Permeke. De Boeken-karavaan bestaat vijftien jaar en dat zullen we – hoe kan het ook anders – vieren met voorlezen. Dit keer hoef je zelf niet voor te lezen, maar kan je luisteren naar iemand die al jaren kind aan huis is in de boekenwereld. Riske Lemmens heeft een mooi parcours bewandeld. Heb Geluk, Meneer Grijs en Léon Grom zijn maar enkele pareltjes op haar palmares. Op 5 april om 14 uur leest ze aan jou voor uit eigen werk. Je kan dus voorleestips en -ideeën opdoen en andere collega-voorlezers ontmoeten. Neem je graag je voorleesgezin mee? Dat kan natuurlijk ook.

Of je nieuw bent bij de Boekenkaravaan, ooit voorlas maar nu niet meer, in het redactie- team recensies schrijft of al jaren door- lopend voorlezer bent, we hopen je dan (terug) te zien. Zo kunnen we samen de vijftien de verjaardag van onze karavaan vieren.

vertelFestival in de roma


8

FeesteliJke aFslUiterAankondiging Slotfeest 31 mei 2017

Het voorleesseizoen draait op volle toeren. Onze voorlezers doorkruisen Antwerpen met een boekenzak op weg naar hun voorleesgezin of -locatie. Wij wensen hun tonnen plezier en ontelbare onbeschrijfelijke herinneringen. Eind mei bollen we uit en ronden we de voorleesperiode af. Dit gaat niet zonder toeters of bellen. Zoals steeds eindigen we de voorleesperiode met het slotfeest. Alle voorlezers, kinderen en samen- werkingspartners zijn welkom op woensdagnamiddag 31 mei in centrum De Wijk aan het Willy Vandersteenplein in Antwerpen Noord.

De Boekenkaravaan trakteert op creatieve work-shops, spel, voorleessessies en theater. Ook voor de ouders zal er een programma zijn. De gezinnen keren huiswaarts met een boekenpakket én met inspiratie om thuis te blijven (voor)lezen.

We zoeken steeds helpende handen om dit slot-feest in elkaar te steken. Acteertalent, praktische helpende handen, voorlezers en chauffeurs mogen zich melden.

OVER ONs



9

10 Tips om ons klimaat te beschermen

Vorige week was ik met mijn petekindje op weg naar een voorstelling in de Rataplan. Toen we de tram verlieten en begonnen te wandelen naar onze bestemming, merkte zij plots parmantig op: “Moeder Aarde wordt ziek!”. “Oh ja?” zei ik. “Waar-om zeg je dat?” “Omdat iemand zijn lege blikje cola zomaar op de grond heeft gegooid!” Ze liep er zonder nadenken naartoe en ze raapte het op. “Dat gooi ik dadelijk ergens in een vuilnisbak.” “Wauw”, zei ik. “Waar heb je dat geleerd?” “Thuis bij mama”, antwoordde ze. “We doen veel voor Moeder Aarde, hoor!” “Oh ja?” vroeg ik. “Wat doen jullie dan nog zoal?” Plots kreeg ik een idee. “Als we nu eens een lijstje maken van die handige tips? We maken er een mooie handleiding van die alle kindjes kunnen gebruiken samen met hun papa of mama!” Dat vond ze een geweldig plan! “We doen een top 10!” riep ze boordevol enthousiasme.

Hier komt ons lijstje. Je kan het thuis misschien uitprinten en het versieren zoals jij dat wil!

Veel succes met deze tips! En onthoud: alle beetjes helpen!

Groetjes, Elsie en Eva

1.3 anekdote

1. We gooien geen plastic of andere dingen op straat of in de natuur.

2. Plastic dat we op straat of in de natuur vinden, nemen we mee om in de vuilnis-bak te gooien.

3. We sorteren ons afval. We gaan een keer samen met mama en papa naar het containerpark om te leren hoe we juist moeten sorteren.

4. We kunnen onze tekeningen bijhouden in een kartonnen doos, maar als ze weg mogen, geven we ze mee met de ophaling van het papier.

5. Plastic flessen, metalen blikje of melk- kartonnen kunnen we ook recycleren in de blauwe PMD-vuilniszakken.

6. We eten voornamelijk seizoengroenten, restjes eten we de volgende dag en afval gooien we op de composthoop of geven we aan de kippen.

7. We dragen af en toe een extra trui. Dat zorgt ervoor dat je de verwarming een graadje lager kan zetten, zodat we minder verbruiken. Op school houden ze vast een Dikketruiendag.

8. We kunnen ook minder verbruiken door bijvoorbeeld steeds de deuren te sluiten, het water niet te laten lopen wanneer we onze tandjes poetsen, het licht niet on- nodig te laten branden of gewoon door minder tv te kijken.

9. Als we naar de winkel gaan nemen we onze eigen boodschappentas mee. Zo moeten we geen extra zakjes gebruiken. Eitjes doen we opnieuw in ons vaste eierdoosje.

10. We gaan te voet of met de fiets naar be-stemmingen die zich dichtbij bevinden, langere afstanden doen we met het open-baar vervoer.


10

AAN DE sLAG2.1 op zoek naar inFormatie

Nieuwsbrief maart 2017: KlimaatINHOUD: Voorwoord (+ feestlogo)‘Over ons’‘Onze activiteiten’:Genieten in kasteel Bouckenborgh (verslag slotfeest) (+ foto’s)Concrete tips van Marita Vermeulen (verslag verwenmoment) (+ foto’s en covers) ‘Op de planning’:Feestjaar 2017Riske Lemmens leest voor (+ flyer)Vertelfestival in De RomaFeestelijke afsluiter: Aankondiging Slotfeest 31/05/2017 ‘Anekdote’:Top 10 tips om het klimaat te beschermen

‘Aan de slag met: het klimaat’:Op zoek naar informatie ‘Boekentips van onze redactie’:De ijsbeer in de problemen (intro bij 3 volgende recensies)De Kleine IJsbeer (+ cover)Kleine IJsbeer, help me vliegen (+ cover)Kleine IJsbeer en de grote onderzeeboot (+ cover)Kek iz tak? (+ cover)Daan helpt de aarde redden (+ cover)Plastic – Glas – Metaal – Papier (+ cover)Meer weten over afval en recycling (+ cover)Terra is ziek (+ cover) ‘Creatief met het klimaat’: Klimaatspel (+ dobbelsteen + afbeeldingen/tekeningen) ‘Voor wie meer wil’:De wereld in huis – de koffers van Studio Globo (met kaderstuk ‘Rachid en de blauwe mannen’ + cover)Een boek in evolutie – 20 jaar illustraties van Carll Cneut (met kaderstuk ‘Heksenfee’) + cover)

Het EcoHuis

Het EcoHuis in Borgerhout organiseert regel- matig activiteiten en lezingen in verband met klimaatverandering, duurzaamheid en aanver- wante thema’s. Daarnaast kan je er ook terecht voor informatie.

In de edutheek bijvoorbeeld vind je heel wat educatief materiaal voor kinderen en jongeren. De edutheek bevat boeken, handleidingen, spelletjes, films, lespakketten en koffers rond al-lerlei thema’s zoals afval en duurzame materialen, energie en klimaat, natuur, duurzame voeding, water, verkeer en duurzame ontwikkeling. Je kan deze materialen gratis ontlenen. Je maakt wel best op voorhand een afspraak. De contactge- gevens en praktische informatie vind je op de website.

Daarnaast verzamelt de website van het EcoHuis ook heel wat online materiaal. Je vindt er dan ook een overzicht van aanbevolen websites waar je lesmateriaal kan downloaden.

Studio Globo

Studio Globo is een NGO voor ontwikkelings- samenwerking die zich specialiseert in ontwikke-lingseducatie. Door middel van een vormingsaan-bod voor kleuter-, lagere en middelbare scholen wil Studio Globo kinderen helpen de wereld te ontdekken, positief om te gaan met diversiteit, betrokken te raken bij mens en milieu en mee te bouwen aan een duurzame en solidaire wereld. Door op verschillende manieren kennis te maken met andere culturen, wil Studio Globo een open en respectvolle houding laten groeien.

Aan de hand van lespakketten, workshops, een in-leefatelier, een fotoset of een koffer vol educatief materiaal kan je met kleuters of leerlingen uit het basisonderwijs aan de slag gaan rond een bepaald thema. In de meeste gevallen speelt een kind uit een ander land de centrale rol in het verhaal waar-rond de les is opgebouwd. Zo maken de kinderen op een speelse en leerzame manier kennis met het leven van kinderen in verre werelddelen. Verderop in deze nieuwsbrief stellen we twee interessante koffers aan je voor, die je als voorlezer misschien wel kan gebruiken.

Het aanbod van Studio Globo is voornamelijk gericht op scholen, maar de website is zeker een bezoekje waard. Daar kan je selecteren welke werkvorm je wil gebruiken rond een bepaald thema, en voor welke leeftijdscategorie. Voor meer informatie kan je contact opnemen met Studio Globo. Er is trouwens ook een Antwerpse afdeling in de Rolwagenstraat.

Het klimaat, klimaatverandering en de gevolgen hiervan voor mens en dier zijn actuele thema’s. Het internet staat dan ook vol met informatie hierover. Maar waar begin je te zoeken naar informatie

op kindermaat? We geven hieronder enkele tips.

http://ecohuis.antwerpen.be/Ecohuis/Ecohuis-Hoofdnavigatie/Startpagina-Ecohuis-Hoofdnavigatie-Scholen/Edutheek.html

https://www.antwerpen.be/nl/overzicht/ecohuis-antwerpen/nieuws-166

http://www.studioglobo.be/nl



11

Het WNF

De Nederlandse afdeling van het WWF, het WNF, biedt op haar website heel wat informatie over de natuur, natuurbehoud en –bescherming, ook op kindermaat.

Kinderen kunnen zich (voor een kleine maande- lijkse bijdrage weliswaar) aansluiten bij één van de clubs. De leden van de Ranger-, Bamboe- of LifeGuard-club ontvangen maandelijks een magazine met leerzame tips over wilde dieren en indrukwekkende plekken op aarde. Daarnaast kunnen ze dierentuinen en attractieparken met korting bezoeken.

Maar het WNF biedt ook gratis informatie aan. Kinderen die op school een spreekbeurt willen geven over bijvoorbeeld bedreigde dieren, pool-dieren of zeedieren, apen, haaien of tijgers, kunnen een informatieblad hierover opvragen. Dat doe je heel eenvoudig door je e-mailadres achter te laten op de website. Je ontvangt het document dan per e-mail. Je kan als voorlezer natuurlijk ook zo’n infoblad opvragen voor één van je voorleeskinderen. Dit kan je dan bijvoor-beeld gebruiken als interessante naverwerking als je een verhaaltje over een bepaald dier hebt voorgelezen.

Kinderpleinen

Kinderpleinen is een gratis startpagina waar zowel leerkrachten als leerlingen gebruik van kunnen maken. De website verzamelt allerlei les-materiaal en interessante links rond een bepaald thema. De pagina ‘klimaatverandering en broei-kaseffect’ bestaat uit verschillende ondertitels met informatie over de verschillende klimaten overal ter wereld, het weer en weersvoorspellin-gen, het broeikaseffect en klimaatverandering. Je vindt er filmpjes, links naar andere websites, spelletjes, puzzels, oefeningen en veel meer. Deze webpagina is dus een goed vertrekpunt voor wie zijn kennis wil uitbreiden!

Dikketruiendag

Ook op de website van Dikketruiendag vind je heel wat educatief materiaal, bedoeld voor leer-krachten die klimaatopwarming als thema willen behandelen naar aanleiding van de jaarlijkse Dikketruiendag. Naast leerzame fiches en posters, vind je er ook een CO2-calculator, filmpjes, spelletjes, liedjes en luisterverhalen. Alles is ge-richt op leerlingen van het 4de tot het 6de leerjaar.

Vanessa Vermeulen

http://www.wnf.nl

http://www.kinderpleinen.nl/klimaatveranderingen-en-broeikaseffect

http://www.dikketruiendag.be/nl/educatief-materiaal-voor-het-basisonderwijs


12

AAN DE sLAG2.2 boekentips van onze redactie

De Beer, Hans (tekst & ill.) De Kleine IJsbeer De Vier Windstreken, 2010. – 14 p. : ill. ISBN 978-90-511-6166-3

Tijdens één van mijn zoektochten naar leuke karton-nen boekjes voor de peutertjes van Klimop lag daar ineens De Kleine IJsbeer voor me. Zoveel herinneringen heb ik aan dit boek, of aan een variant. Dit is een kartonnen versie voor de allerkleinsten. Lars, de kleine ijsbeer, mag voor het eerst met zijn vader gaan jagen in het witte poolgebied. Maar ’s nachts begint het ijs te scheuren, hij drijft af op een ijsschots, zuidwaarts. Het ijs smelt. Gelukkig drijft er een ton voorbij en uiteindelijk komt hij terecht in tropische gebieden. Daar ontmoet hij een nijlpaard en een walvis en die laatste brengt hem op zijn rug terug naar de Noordpool, veilig bij vader ijsbeer.

Wat je moet weten over dit boek:+ Geschikt voor: peuters van 3 jaar.+ Bijzonder omwille van: Het is een vereenvoudig-de kartonnen versie van de bekende Kleine IJsbeer -reeks. De allerkleinsten kunnen nu ook genieten van dat schattige witte beertje. Ik bespreek het nu in verband met ons klimaatthema. Maar voor de aller-kleinsten komt dat niet expliciet ter sprake. Het ijs begint wel te smelten, maar ijsschotsen zijn er altijd geweest. De tekeningen van de dieren zijn bijzonder schattig. IJsberen zijn absoluut geen lieverdjes, maar de kleintjes: echte knuffelobjecten.

De ijsbeer in de problemen. Zien de kinderen dat?

Vanaf welke leeftijd kan je kinderen confronteren met klimaatverandering? Deze vraag zal wel verschillende keren de revue passeren in dit nummer van de Boekenkaravaan. Als je televisie kijkt, zie je soms zo’n prachtige witte beer die door smeltend ijs en sneeuw ploetert en je hart krimpt dan ineen. Ook in de krant staan prach-tige, maar treurige foto’s van deze dieren te midden van ijsschotsen en heel veel water, een symbool dat het slecht gaat. Daar staat dan een geleerd artikel bij dat uitlegt hoe ontstellend snel het poolijs verdwijnt.

Toen ik de Kleine IJsbeer tegenkwam in de bib werd ik nieuwsgierig naar hoe een jeugdauteur met deze problematiek zou omgaan. En daarom zocht ik drie boekjes van de prachtige reeks uit. Hans De Beer bracht het eerste boekje uit in 1987. En voor zover ik heb kunnen nagaan, komt het probleem van de opwarming vooral in het tiende boek, in 2011, aan bod. Ik schrok ervan, er is veel veranderd met ons aanvoelen van het klimaat doorheen die periode. In het boek van 2011, waarin de duikboot verschijnt, brengt Hans De Beer heel goed het probleem van de Noordpool aan voor vierjarigen. De boekbesprekingen vind je hieronder.

Greet Nuyts

De Beer, Hans (tekst & ill.) Kleine IJsbeer, help me vliegen De Vier Windstreken, 2001. – 32 p. : ill. ISBN 978-90-5579-586-4

Na mijn hernieuwde contact met de kleine ijsbeer, via het kartonnen boekje, ging ik ook op zoek naar een ‘volwaardig’ verhaal van de kleine Lars. In de bib vond ik het avontuur met een luchtballon. Wat een prachtige tekeningen krijgen we hier te zien van ons knuffelbeertje in zijn lievelingsbaai. En tussen de ijsbergen liggen schitterende schepen. We maken ook een tocht in een luchtballon over het Noordpoolgebied. Er is zoveel te zien op deze prenten, je moet wel verliefd worden op dit prachtige gebied. En je komt ook in contact met de vervuiling want Joeri, een vogel die onder de olie zit, wordt door Lars geholpen. Daarna kan Joeri gelukkig weer vliegen.

Wat je moet weten over dit boek: + Geschikt voor: kleuters vanaf 4 jaar. + Voorleestip: De kinderen krijgen hier heel veel tekst te verwerken, maar als ervaren voorlezer weet je dat je die niet noodzakelijk letterlijk moet volgen. + Opmerking: Het probleem van de vervuiling van de zee wordt hier goed geïntegreerd aan de hand van die arme Joeri.

Greet Nuyts

Greet Nuyts



13

De Beer, Hans (tekst & ill.) Kleine IJsbeer en de grote onderzeeboot De Vier Windstreken, 2011. – 32 p. : ill. ISBN 978-90-511-6183-0 Misschien vind je dit van het goede te veel: drie boeken over de kleine ijsbeer. Maar dit is het meest recente verhaal. Ik wilde absoluut weten of de op-warming van de Noordpool een rol zou gaan spelen in deze verhalen. Al op de eerste bladzijde waar-schuwt moeder ijsbeer haar zoontje Lars: “Uitkijken hé Lars, het dooit vreselijk. Voor je het weet drijf je weg op een afgebroken ijsschots.” Veel ijsberen zijn al vertrokken naar het noorden, het ijs achterna.

Lars voelt zich alleen, hij zoekt speelkameraadjes. In de sneeuw vindt hij verse sporen die leiden naar een grote baai. Daar ligt een enorme onderzeeboot. De sporen in de sneeuw zijn van Norbert, de teckel van de boot. Met die hond gaat hij aan boord van de onderzeeër. In het ruim zitten twee baby-ijsbeer-tjes die niet eens kunnen zwemmen. Samen met de dieren lopen we doorheen de duikboot en dan besluit Lars de twee kleintjes, met een oranje zwemvestje, op een ijsschots terug naar hun ouders te brengen …

+ Geschikt voor: kleuters vanaf 4 jaar. Spelenderwijs komen de kinderen hier veel te weten over klimaatopwarming en de gevolgen aan de Noordpool. + Bijzonder omwille van: de schitterende tekeningen. Prachtig, die onderzeeër in de baai en de tekeningen van de binnenkant van het schip met al die pijpen, wijzers en buizen. Ook de tekeningen met al die sneeuw, het wit, het groen van het water, het grijs van de boot en de beertjes, om te smelten van vertedering. De teckel van de boot vertelt over de wetenschappelijke opdracht van de boot: onderzoeken hoe het zit met het smelten van het ijs. Dit lijkt me een prachtig, verleidelijk geheel voor jonge kinderen, het zal hun interesse wel aanmoedigen. + Voorleestip: het is meer een belevingstip. Enkele jaren geleden bezochten we in Zeebrugge eens een oude Russische duikboot, nog uit de Sovjetperiode. Dat vonden de kinderen machtig, de grote mensen ook trouwens. Ik moet bekennen dat het mij wat aan souplesse ontbrak om door de nauwe ruimte te be-wegen en dat vonden ze bijzonder grappig.

Greet Nuyts

Wat je moet weten over dit boek:


14

AAN DE sLAG

Ellis, Carson (tekst & ill.), Imme Dros (vert.) Kek iz tak? Leopold, 2016. – 44 p. : ill. ISBN 978-90-258-7052-2

Er komt een klein groen sprietje tevoorschijn uit de grond. “Kek iz tak?” vragen de insecten zich af. Deze insecten spreken een heerlijk brabbeltaaltje, dat kleuters (en hun ouders) wel zullen begrijpen. Ze besluiten het sprietje van naderbij te bestuderen en het in de gaten te houden.

Doorheen de seizoenen groeit het sprietje uit tot een mooie bloem, een heus “ksteel” voor de insec-ten. Maar na de zomer komt natuurlijk de herfst, dus het “ksteel” verwelkt en zakt in elkaar, “doe doei ksteel”. Maar wat zien de insecten na de winter? Overal groene sprietjes? “Kek iz tak?”

In dit leuke, eenvoudige verhaaltje staat de cirkel van de seizoenen centraal. De tekeningen zitten vol leuke details. Alles draait rond de groei van de bloem op de rechterpagina, maar tegelijker-tijd speelt zich op de linkerpagina nog een klein nevenverhaaltje af over een rups die stilaan een vlinder wordt. Kek iz tak? is een heel mooi boekje om samen met de kinderen te ontdekken.

Wat je moet weten over dit boek: + Geschikt voor: kinderen vanaf 4 jaar. + Bijzonder omwille van: het eigen taaltje van de insecten. Het boek bevat geen enkel Nederlands- talig woord. Alles speelt zich af in de insectenwereld, en is dus geschreven in hun taal. De kinderen zullen echter geen moeite hebben om het verhaal te begrijpen. + Voorleestip: Dompel je samen onder in de insectenwereld en ontdek de vele details op de tekeningen.

Vanessa Vermeulen

Rousseau, Geneviève (tekst) & Estelle Meens (ill.) Daan helpt de aarde redden C. de Vries-Brouwers, 2012. – 24 p. : ill. ISBN 978-90-534-1777-5

Daan leert op school dat het niet goed gaat met de aarde, en dat ook kinderen hier iets aan kunnen doen. Je kan water en elektriciteit besparen, je af-val sorteren en in de tuin een composthoop maken. Daan is enthousiast. Hij kan niet wachten om de aarde te redden. Alleen heeft hij de tips een tikkeltje verkeerd begrepen… Hij wil namelijk de luiers van zijn broertje recycleren door ze eerst te laten drogen, en hij besluit dat een composthoop binnen in huis (in de wieg bijvoorbeeld?) toch makkelijker is dan eentje buiten. Zijn zus kan haar huiswerk toch ook maken met een zaklamp, papa heeft maar een klein beetje water nodig voor zijn bad, en die vuile kleren in de wasmand, die kunnen toch nog wel even mee?

De familieleden van Daan krijgen al snel genoeg van de overdreven inspanningen van hun kleine milieuactivist en roepen hem een halt toe. Maar ze besluiten wel dat ze allemaal iets zullen doen om te helpen. Voortaan zullen ze hun groenteafval op de composthoop gooien (in de tuin welteverstaan), ze zullen de was buiten laten drogen in plaats van de droogkast te gebruiken, en ze nemen een douche in plaats van een bad. En zo heeft een kleine kleuter toch voor verandering gezorgd!

Wat je moet weten over dit boek: + Geschikt voor: kinderen tussen 4 en 6 jaar. + Bijzonder omwille van: Het verhaaltje toont aan dat ook een kind zijn steentje kan bijdragen. Daan weet zijn ouders te overtuigen om hun gedrag te veranderen, en zo helpt hij op zijn manier de aarde te redden. + Voorleestip: Vinden de kinderen dit verhaal her-kenbaar? Zijn er bij hen thuis ook gewoontes die zouden kunnen veranderen? Zouden zij hun ouders hiertoe kunnen overtuigen?

Vanessa Vermeulen



15

Maar als je toch vervuilende materialen gebruikt, kan je er thuis voor zorgen dat er goed gesorteerd wordt. Daarnaast kan je jouw afval natuurlijk ook zelf een nieuw leven geven. De boekjes bevatten heel wat tips om iets leuks te maken met gebruik-te spullen die anders op de vuilnisbelt belanden. Zeker bruikbaar voor creatievelingen dus!

Wat je moet weten over deze boeken: + Geschikt voor: kinderen van de lagere school die willen weten hoe zij kunnen bijdragen aan een gezonder klimaat. + Bijzonder omwille van: de toegankelijke aanpak. Geen verwijtend vingertje, wel veel informatie en wist-je-datjes en leuke tips om zorg te dragen voor ons milieu. + Voorleestip: Echte voorleesboekjes zijn dit niet. De boeken zijn vooral bedoeld voor wie informatie zoekt en wie wil bijdragen aan een schonere we-reld. Ga dus samen aan de slag. Wordt er thuis cor-rect gesorteerd? Weten de kinderen en hun ouders hoe ze dat moeten doen? Zoek ook zelf manieren om afval zoals plastic bakjes of glazen bokalen te hergebruiken door ze een nieuwe bestemming te geven (je kan ze bv. versieren en er je potloden in bewaren) of maak een blikken telefoon, of iets leuks uit papier-maché. + Opmerking: Elk boekje eindigt met een handige verklarende woordenlijst.

Vanessa Vermeulen

Fix, Alexandra (tekst) Plastic – Glas – Metaal – Papier: Besparen, Hergebruiken, Recyclen Corona, 2008. – 32 p. : ill. (foto’s) ISBN 978-90-556-6290-6 ISBN 978-90-556-6289-0 ISBN 978-90-556-6292-0 ISBN 978-90-556-288-3

In de bib vond ik 4 boekjes van dezelfde auteur over het (her)gebruik van materialen die we elke dag overal tegenkomen, maar die tegelijk voor een enorme afvalberg zorgen: plastic, glas, metaal en papier. Elk boekje begint met een beschrijving van het materiaal. Wat is plastic precies? Hoe wordt glas gemaakt? Wat is metaalafval? Zal er altijd papier zijn?

In een volgend hoofdstuk licht de auteur toe wat de mensen allemaal maken met dit materiaal. Maar elk materiaal eindigt natuurlijk als afval en dit afval vergaat niet zo makkelijk. Het kan na-melijk niet gewoon wegrotten zoals fruitschillen dat doen. Het blijft duizenden jaren liggen op onze aarde. Waar moeten we met al dat afval heen?

Gelukkig kan je dit afval recycleren, en dat begint met goed sorteren. Daarna kunnen de materialen in een fabriek verwerkt worden tot een nieuw ge-bruiksvoorwerp. De boekjes bevatten heel wat in-formatie over ons afval en hoe het gerecycled kan worden. Wist je bijvoorbeeld dat glasafval soms gebruikt wordt in asfalt om nieuwe wegen aan te leggen?

Maar je kan als kind ook heel wat zelf doen. Om te beginnen ben je natuurlijk best spaarzaam met spullen die gemaakt zijn uit niet-hernieuw-bare grondstoffen, zoals aardolie (plastic), zand (glas), of steenkool (metaal), want op is op. Ge-bruik dus liever een brooddoos dan een plastic zakje of aluminiumfolie voor je boterhammen.


16

AAN DE sLAG

Frith, Alex (tekst) & Peter Allen (ill.) Meer weten over afval en recycling Usborne Publishing, 2011. – 13 p. : ill. ISBN 978-14-095-3806-6

De kaft belooft mij een kleurrijk, informatief boek, met leuke, stripachtige tekeningen en meer dan 60 (!) flapjes. Onder die flapjes zal ik ontdekken wat er met ons afval gebeurt. Ik zal het afval volgen “op een reis door een gigantische sorteermachine en alle andere stappen in het recycleproces”. Dat lijkt me wel interessant, dus ik begin eraan.

Het valt meteen op dat elke dubbele pagina heel veel tekst bevat, verspreid over de pagina, waardoor je soms wel even moet zoeken naar een duidelijke structuur. Meestal moet je de weg van het afval volgen (bv. langs een transportband). Ik kan me voorstellen dat het bij het voorlezen soms moeilijk zal zijn om de juiste volgorde te behouden. Wanneer de transportband jou naar links voert, heeft je voorleeskind misschien net een flapje op de rechterpagina ontdekt en wil hij weten wat daar- onder zit. Met zo veel informatie op iedere pagina, lijkt het mij niet eenvoudig om de aandacht bij de les te houden en het hele boek te lezen. Zelfs ik weet tijdens het lezen niet of ik alles zal kun-nen onthouden. Ik heb voor dit klimaatnummer van onze nieuwsbrief al wel wat boekjes rond het thema gelezen, heb ook op internet informatie op-gezocht, en ik was voordien ook al begaan met het milieu en bezig met duurzaamheid en recyclage, maar het moet gezegd: ik leer van dit boek toch weer wat bij.

En net als ik denk dat ik nu wel écht alles weet over afvalrecyclage, kom ik woorden tegen als ‘percolatiewater’ (giftig, vloeibaar afval dat uit het stortterrein lekt en nadien gezuiverd wordt) of ‘anaerobe vergister’ (dat is blijkbaar een tank waar-in water wordt toegevoegd aan biologisch afbreek-baar afval, zodat bacteriën dit kunnen afbreken en omzetten in gas). Ik weet niet goed wat ik hiervan moet denken. Misschien gaat dit toch wat ver voor kinderen die via een flapjesboek willen bijleren over recyclage? Aan de andere kant hoef je als voorlezer natuurlijk niet alles voor te lezen, en kan je gerust selecteren, of andere woorden gebruiken dan wat er letterlijk staat. Die techniek lijkt mij toch aangewezen bij dit uitermate informatieve boek.

Wat je moet weten over dit boek: + Geschikt voor: kinderen vanaf 8 jaar. + Bijzonder omwille van: Je leert ontzettend veel bij door dit boek te lezen. Er werkte zelfs een echte afvalexpert (Dr. Margaret Bates van de Universiteit van Northampton) aan mee. + Voorleestip: Neem het boek eerst zelf door zodat je je weg erin vindt. Bepaal of het geschikt is voor jouw voorleeskind. Is het niet te moeilijk? Bevat het niet te veel tekst? Als jouw kind echt geïnteresseerd is in de weg die ons afval aflegt, is het zeker een aanrader. Als je het wil gebruiken als eerste intro-ductie tot het begrip ‘recyclage’, zijn andere titels waarschijnlijk meer geschikt.

Vanessa Vermeulen



17

Kevelaerts, Herwig (tekst) & Fatinha Ramos (ill.) Terra is ziek MOS – duurzame scholen, straffe scholen De pdf-versie van het boek vind je online, via deze link.

Terra, de aarde, is ziek, sip en koortsig. Ze zweet. De zon is bezorgd over haar vriendin en probeert te ontdekken wat er precies aan de hand is.

Klimaatverandering is een erg moeilijk thema voor kinderen. Dit boekje tracht het thema te verdui-delijken met kleurrijke illustraties en relevante vragen. De aarde en de zon worden afgebeeld als twee kinderen. Geen bacteriën en virussen ver-oorzaken de ziekte van de aarde, maar wel uitlaat- gassen. Pilletjes en siroopjes helpen de aarde niet beter te worden, maar elk kind kan wel helpen. Dit boek toont hoe.

Wat je moet weten over dit boek: + Geschikt voor: kinderen vanaf 5 jaar. + Bijzonder omwille van: de duidelijke en originele illustraties. De afbeelding van de aarde als een ziek kind, maakt klimaatverandering voor kinderen tastbaar. + Voorleestip: Het boek geeft zelf verschillende vragen die je de kinderen kan stellen en activitei-ten die je met de kinderen kan doen. Zeker doen! + Opmerking: Het boek bestaat ook als kamishibai.

Lynn Rongé

https://www.lne.be/sites/default/files/atoms/files/Terra%20is%20ziek_LR.pdf


18

AAN DE sLAG2.3 creatieF met het klimaat

Instructies

Knip de pionnen en de dobbelsteen uit. Het spel kan worden gespeeld met twee tot vier personen. Klimaatverandering is een erg moeilijk thema. Sommige zaken zijn dan ook erg ingewikkeld voor jonge kinderen. Probeer deze zaken telkens concreter te maken met voorbeelden uit de leef-wereld van de kinderen. Toon bijvoorbeeld op een kaart waar de dieren leven of zoek foto’s op van de verschillende gebeurtenissen in het spel. Vraag de kinderen na het spel bijvoorbeeld welke moeilijkheden de dieren allemaal tegenkomen en welke moeilijkheden door de mens worden veroorzaakt.

het grote klimaatspel: dieren op reis Achtergrond

IJsbeer, Egel, Dolfijn en Zwaluw zijn goede vrienden. Ze kennen elkaar al vele jaren. De dieren leven in ver-schillende delen van de wereld, maar ze sturen elkaar vaak berichten via hun smartphone. Op een dag stuurt Dolfijn de anderen een bericht over klimaatverandering. “Klimaatverandering?” vraagt IJsbeer. “Wat is dat?” “Dat betekent dat het weer en de seizoenen en de natuur veranderen doorheen de vele jaren,” zegt Dolfijn. “Zo wordt de aarde steeds warmer.” Egel gelooft het niet echt. “In de winter is het toch koud?” Zwaluw schudt het hoofd. “Maar nee, Egel. Opwarming van de aarde betekent niet dat het altijd warm is. Het betekent dat de temperatuur hoger is dan 100 jaar geleden. En dat het weer vreemde dingen doet. Zo kan het plots vriezen in de late lente of nog heel erg warm zijn in de vroege herfst.” Egel begrijpt het nog niet helemaal. “Is er dan ook klimaatverandering bij ons?” “Geen idee,” twijfelt Dolfijn. “Ik denk het wel. Waarom onderzoeken we het niet? We kunnen door ons thuisgebied reizen en rondkijken.” Alle dieren zijn het hiermee eens. IJsbeer reist rond de Noordpool en het noorden van de wereld. Dolfijn vergezelt IJsbeer waar het mogelijk is langs de rivieren en oceanen. Egel wandelt rond in de Europese bossen. Zwaluw vliegt met Egel mee, maar vliegt ook naar Afrika. Om het spannend te maken, wordt het een race. Ieder dier heeft 63 stops, waar ze even kunnen uitrusten en waar ze het weer en de natuur kunnen onderzoeken.

Lynn Rongé en Ellen Lambrichts



19

LIJM LIJM LIJM LIJM

VOUW

VOUW

VOUW


20



21


22

spelregels

Alle dieren beginnen bij start. De speler die het hoogst gooit met de dobbelsteen, mag beginnen. Er zijn gewone vakjes en er zijn speciale vakjes. Wanneer een dier op een speciaal vakje komt, dan gebeurt er iets bijzonders. Hieronder kan je lezen wat er precies gebeurt en wat het dier dat op dit vakje staat, moet doen.

AAN DE sLAG

Winter

7: Het vriest vroeger dan verwacht. De dieren zijn nog niet klaar voor de koude winter. Egel moet snel een knus plekje zoeken om een winterslaap te doen. Zwaluw moet snel naar het zuiden vliegen om daar te overwinteren. Door de koude kan Zwa-luw immers geen eten meer vinden. Dolfijn moet ook een warmere plek opzoeken, want de oceaan in het noorden vriest dicht. Egel, Zwaluw en Dolfijn verliezen hierdoor tijd en moeten een beurt overslaan. IJsbeer is helemaal gelukkig met het koude weer en mag gewoon verder spelen. 11: Een gigantische winterstorm waait door de hele wereld. Egels winterslaapplekje raakt ondergesneeuwd. Zwaluw wordt zelfs in het warme zuiden door de storm weggeblazen. Egel en Zwaluw moeten schuilen en een beurt overslaan. Dolfijn is veilig voor de storm onder water en IJsbeer vindt zo’n storm best leuk, dus zij mogen verder spelen. 14: De winter is veel korter dan verwacht. Het ijs op de Noordpool smelt en IJsbeer kan niet verder. IJsbeer moet een vakje terug. Egel, Zwaluw en Dolfijn zijn blij met het warmere weer, maar ze vinden het wel vreemd dat het zo snel in de winter alweer warm wordt. Zij mogen op het vakje blijven staan.

Lente 18: Door de warme temperaturen en het smeltende ijs, komt er meer water in de zeeën en rivieren. Het bos waar Egel en Zwaluw zitten, overstroomt. Ze moeten beschutting zoeken voor het water. Egel en Zwaluw moeten een beurt overslaan. IJsbeer zit op een hoge heuvel en Dolfijn houdt van water, dus zij mogen verder spelen. 23: Het warme lenteweer maakt dat er veel insecten zijn. Egel en Zwaluw kunnen hun buikje rond eten en hebben veel energie. Egel en Zwaluw mogen nog een keer gooien. 25: De lente is een tijd voor nieuw leven. Zwaluw krijgt kleine zwaluwtjes, Egel krijgt kleine egeltjes, Dolfijn krijgt kleine dolfijntjes en IJsbeer krijgt kleine ijsbeertjes. De dieren moeten voor hun kindjes zorgen en dus hebben ze even geen tijd om verder te reizen. Egel, Zwaluw, Dolfijn en IJsbeer moeten een beurt overslaan.



23

Zomer 29: Zwaluw en Egel vliegen en wandelen samen door het bos. Er is een hittegolf. Dit betekent dat het heel, heel, heel erg warm is en dat er nog maar weinig water te vinden is in het bos. Plotseling rui-ken ze iets vreemd. Zwaluw vliegt hoger de lucht in en ziet verderop rook opstijgen. Door de warmte is er een bosbrand ontstaan. Zwaluw en Egel moe-ten vluchten, want ze kunnen niet verder. Zwaluw en Egel moeten vier vakjes terug. 33: IJsbeer en Dolfijn vinden erg veel vissen in de rivieren en zeeën. Ze kunnen hun buikje rond eten en hebben veel energie. IJsbeer en Dolfijn mogen nog een keer gooien. 41: Er is een hittegolf in het gebied waar IJsbeer en Dolfijn zich bevinden. Dit betekent dat het heel, heel, heel erg warm is. Het water wordt ook heel erg warm, waardoor de vissen sterven of wegtrek-ken. IJsbeer en Dolfijn houden ook niet zo van het warme weer en moeten terug naar het noorden om daar af te koelen en eten te zoeken. IJsbeer en Dolfijn moeten vier vakjes terug.

Herfst 52: Een groot schip zinkt net voor de kust van de Noordpool. Hierdoor komt er olie en afval in de zee. IJsbeer en Dolfijn vinden het allemaal erg vies en moeten een andere weg zoeken om verder te reizen. IJsbeer en Dolfijn moeten twee beurten over-slaan. 61: Wat een pech. Egel belt tijdens de tocht met de egelvrienden en de egelfamilie thuis. In de herfst verzamelen de egels zoveel mogelijk insecten. Maar de mensen hebben hun groenten en fruit tegen de insecten be-schermd met pesticiden. Dit zijn heel giftige stoffen waardoor insecten sterven. Egels vrienden en familie kunnen dus geen eten meer vinden. Egel moet terug naar huis om hen te helpen. Egel moet terug naar start. Dolfijn krijgt telefoon van de dolfijnen- familie. Mensen hebben de hele zee, waar de familie woont, leeggevist. Ze hebben alle vissen gevangen en nu hebben de dolfijnen geen eten meer. Ze moeten dus verhuizen. Dolfijn moet terug naar huis om de familie te helpen een nieuwe thuis te vinden. Dolfijn moet terug naar start. Zwaluw vliegt aan het einde van de herfst naar het zuiden om daar te overwinteren. Mensen hebben onderweg allemaal grote netten gespannen om vogels te vangen. Zwaluw vliegt recht in zo’n net en zit vast. Na veel moeite kan Zwaluw zich bevrijden, maar nu is de vogel heel erg moe. Om verder te reizen moet Zwaluw eerst thuis gaan uit-rusten. Zwaluw moet terug naar start. IJsbeer komt op de reis andere IJsbeer- vriendjes tegen. IJsbeer is blij en vraagt hen naar thuis. Ze vertellen de beer echter dat het knusse hol waar IJsbeer al jaren overwintert, is gesmolten door de warme temperaturen. IJsbeer moet dus dringend een nieuw hol zoeken vooraleer het winter wordt. IJsbeer moet terug naar start. 63: Hoera! Je hebt het einde van de reis gehaald!

Lynn Rongé en Ellen Lambrichts


24

VOOR wiE MEER wiL3.1 de wereld in hUis

de koFFers van stUdio globo

De kinderen van de Boekenkaravaan zijn (bijna) altijd van een andere origine. Sommigen leefden eerst in een ander land voor ze hier kwamen, anderen zijn hier geboren en gaan nog (vaak) op reis naar het thuisland

van mama en/of papa. Gaan voorlezen bij de Boekenkaravaan staat dus meestal gelijk aan een uitwisseling van culturen, gebruiken en gewoontes. Met andere woorden een ontdekking en verruiming zonder dat je de landsgrens over moet. Studio Globo is gekend voor hun ontwikkelingseducatie. Ze hebben workshops, lesmappen, publicaties, foto-reeksen, koffers en inleefreizen om kinderen de diversiteit in onze wereld te tonen. Al hun educatief materiaal betrekt kinderen bij mens en milieu. De lokale personages zijn van dezelfde leeftijd als de kinderen en dus de ideale gids. We lichten voor jullie twee werkvormen uit het aanbod van Studio Globo toe. We kozen twee koffers waarbij de ontdekkingsreis start bij een multicultureel prentenboek.

Heb jij een voorleesgezin van Marokkaanse of Indische origine? Misschien is dit een fijne manier om te praten over hun cultuur. De kinderen (en ouders) kunnen jou wellicht iets vertellen dat je nog niet wist. Kan je de koffer niet ontlenen? Dan kan je misschien wel inspiratie opdoen. Het personage kan het boek verlaten en kinderen vragen om te vertellen over hun cultuur. Neem bijvoorbeeld afbeeldingen van objecten mee, zet een traditio-neel lied op en bedenk je eigen opdrachten. De prentenboeken kan je vinden in het documentatiecentrum van Leesweb en de Boekenkaravaan en/of in de bibliotheek.

De koffer ‘Warda en ik’

In deze inleefkoffer rond Marokko vind je ver-schillende prentenboeken, onder andere Rachid en de blauwe mannen. De koffer steekt boordevol materialen, zoals vertelfoto’s, een verhaalboekje, cd en voorwerpen zoals een djellaba en een tajine. Aan de hand van het verhaal maken de kinderen kennis met Warda en haar leefwereld. Warda leeft in een tentendorp in de Saharawoestijn in Marokko. Er zijn objecten uit haar leven, foto’s van haar ge-woontes en opdrachten voor de kinderen. Studio Globo vertrekt vanuit het verhaal en de vertelfoto’s om een gesprek op gang te brengen over cultuur, verschillen en gelijkenissen tussen kinde-ren. Kortom, wil je samen met je voorleeskinderen meer ontdekken over Marokko zonder op het vlieg-tuig te stappen? Dan is dit een ideaal instrument. De koffer is bedoeld voor kleuters of eerste graad lager onderwijs. Op deze pagina vind je alle info over de koffer.

De koffer ‘Chandani en ik’

Deze koffer neemt je mee naar India. Chandani is het kindje dat je ontvangt en je haar dorp in India toont. Je mag je verwachten aan authentieke voorwerpen uit haar dagelijks leven, activiteiten- fiches rond thema’s als ‘mijn familie’, ‘samen spelen’ en ‘feest’, een fotoboek, cd en handleiding. In deze koffer zitten ook twee prentenboeken die dienen als kennismaking met het land en een opstapje vormen voor de opdrachten. Het Boek Lighting a lamp: a Divali story vertelt over Divali, het feest van het licht bij Hindoes. De kinderen zien hoe een familie dit viert met vuurwerk, kaarsjes, olielampen en traditionele tekeningen. Ook deze koffer mikt op de horizonverruiming van kleuters en eerste graad lager onderwijs. Weet je weinig over India en wil je je voorleespubliek mee op sleeptouw nemen? Ontdek samen dit kleurrijke land en begin bij een boek. Op deze pagina kom je meer te weten.

Praktisch: Je kan de koffers uitlenen voor 25 euro per 2 weken. Indien gewenst stuurt Studio Globo de handleiding 2 weken op voorhand op.

Eefje Raets

http://www.studioglobo.be/nl/koffer/warda-en-ik

http://www.studioglobo.be/nl/koffer/chandani-en-ik



25

Hees, Elly (tekst & ill.) Rachid en de blauwe mannen. Reis door Marokko Thoeris, 2007. – 33 p. : ill. ISBN 978-90-722-1922-0

Rachid neemt je samen met zijn oom Mustafa mee op een kleurrijke reis doorheen Marokko, op zoek naar ‘de blauwe mannen’. Met de taxi rijden ze via het drukke Casablanca naar Fès, waar de grootouders van Rachid wonen. In de medina, de oude stad, bezoeken ze de markt, waar ze alle ingrediënten voor een lekkere tajine kopen. Na de maaltijd rijden Rachid en zijn oom via de bergdorpen verder door in de richting van de woestijn. Daar ontmoeten ze de Touareg, de nomaden die in hun blauwe sluiers door de woestijn trekken met hun kamelen. Na deze fascinerende reis is het tijd voor Rachid om weer naar huis terug te keren. Zijn herinneringen neemt hij voor altijd mee.

Wat je moet weten over dit boek: + Geschikt voor: kinderen vanaf 4 jaar. + Bijzonder omwille van: de grote prenten die je een beeld geven van het leven in Marokko. De vele warme kleuren die de illustrator gebruikt, ge-ven de Marokkaanse sfeer goed weer. + Voorleestip: Lees eerst zelf de eerste informatieve pagina goed door. Die bevat heel wat achtergrond over Marokko, de mensen en hun gewoontes. Be-grippen zoals ‘medina’ en ‘kasbah’ worden er uit-gelegd, en je krijgt uitleg bij de levensstijl van de nomaden. Deze pagina is niet zo interessant om volledig voor te lezen (ze bevat te veel tekst), maar je kan de info wel gebruiken terwijl je het verhaal zelf voorleest. + Opmerking: Het boek werd uitgegeven in Neder-land. Marokko wordt in dit boek dan ook meermaals vergeleken met Nederland. Het is misschien aan te raden om deze vergelijking tijdens het voorlezen door te trekken naar België.

Vanessa Vermeulen


26

Er bestaan ook voorbeelden van zwart-witfiguren die mettertijd ingekleurd werden. En ook auteurs herschreven hun teksten. De Gebroeders Grimm brachten wel zeven verschillende uitgaven op de markt van hun sprookjesverzamelingen, waarbij ze passages herschreven die critici niet geschikt vonden voor kinderen. Maar ook recentere auteurs herschreven hun werk. Bart Moeyaert bijvoorbeeld herwerkte zijn Suzanne Dantine als Wespennest toen hij overstapte naar de Nederlandse uitgeverij Querido. Ook daar zie je een schrijver die in de loop van zijn carrière meer ervaring en zelfver- trouwen opdeed, en hier in zijn bewerking mee aan de slag gaat.

Wie artistiek bezig is, zoals een kunstenaar of een schrijver, evolueert continu. Ook Carll Cneut ziet zichzelf als iemand die blijft leren en experimen- teren, hij probeert naar eigen zeggen steeds het beste te maken dat hij op dit moment kan. De publicatie van een boek hoeft dus niet het einde te betekenen van een creatief proces, maar kan ook net een nieuw begin zijn. Literaire teksten kunnen even dynamisch zijn als hun makers.

De geschiedenis kent talloze voorbeelden van ‘boeken die nooit af zijn’, en waar de auteur aan bleef sleutelen. Ook Charles Darwin voerde bij elke van de zes edities van De oorsprong der soorten telkens aanpassingen door. En dit laatste voorbeeld is natuurlijk het meest veelzeggend: om mee te kunnen met een veranderend klimaat en met veranderde omstandigheden, past alles op aarde zich aan, ook een op het eerste gezicht ‘statisch’ object als een boek.

Vanessa Vermeulen

VOOR wiE MEER wiL3.2 een boek in evolUtie

20 kaarsJes voor illUstraties van carll cneUt

Maar liefst 20 jaar illustreert hij al, onze Boekenkaravaan-peter Carll Cneut. Dat mag

niet onopgemerkt voorbijgaan. Naar aanleiding van deze verjaardag, herwerkte de illustrator zelf één van de boeken uit zijn beginperiode, Heksen- fee. In De Standaard van 3 februari 2017 schreef Vanessa Joosen hierover een interessant artikel, dat de aandacht van onze redactie trok.

Heksenfee, over de kleine fee Rozemarijn die liever een heks zou zijn, verscheen voor het eerst in 1999. Tot dan had Carll Cneut vooral in de reclame- sector gewerkt. Onder andere dit boek zette hem aan tot een carrièrewending. Vanaf dan groeide Cneut uit tot een zelfbewuste illustrator met in-ternationale bekendheid. Zijn herwerkte versie van Heksenfee is voor hem dan ook “een soort dank aan een verhaal dat hem in dit vak deed belanden.”

Wie de oude en de nieuwe versie naast elkaar legt, ziet dat Carll Cneut als illustrator een grote evolutie doormaakte. In het begin had hij nog weinig ervaring. Met zijn composities en strakke lijnen probeerde hij onkunde, onwennigheid en onzekerheid te verbergen. Intussen is het zelf- vertrouwen van de illustrator flink gegroeid. Hij speelt met vormen en kleuren en voelt zich dui-delijk op zijn gemak in zijn werk. Prenten en tekst vloeien in elkaar over en vullen elkaar aan. Rozemarijn is in de nieuwe versie een veel genuan-ceerder personage, dat via haar expressie meerdere gevoelens laat zien.

Bovendien is deze jubileumeditie van Heksenfee een knipoogje naar het oeuvre van Cneut. Wie zijn boeken kent, zal verwijzingen vinden naar De gouden kooi en Het geheim van de keel van de nach-tegaal.

Je zou denken dat een boek af is van zodra het gedrukt wordt. Een wijziging lijkt dan niet meer mogelijk. En toch, er zijn heel wat voorbeelden te vinden van auteurs die eigen werk opnieuw onder handen namen. Joosen haalt er enkele aan in haar artikel. In de jaren ’70 herwerkte Joseph Schindel-man zijn Oempa Loempa’s uit Roald Dahls Sjakie en de chocoladefabiek, na beschuldigingen van racisme. Fiep Westendorp liet Jip en Janneke doorheen de jaren een metamorfose ondergaan zodat ze mee konden met hun tijd.

BRON JOOSEN, V., ‘Boeken die nooit af zijn’. De Standaard, 03/02/2017



27

Wat je moet weten over dit boek: + Geschikt voor: Een prentenboek voor meisjes die niet stil zitten, maar willen plonsen in de beek, rennen in het bos en morsen aan tafel. En eigenlijk ook voor jongens die niet vies zijn van een tikje rebellie. + Voorleestip: Een voorlezer kan er veel kanten mee uit. Een creatieve opdracht waarbij je sprookjesfiguren mengt bijvoorbeeld. We weten nu hoe een heksenfee eruit ziet, maar hoe ziet een tovertrol eruit of ken jij een prinskabouter? Je kan ontelbare (filosofische) vragen verzinnen. Voelen je voorleeskinderen zich ook soms anders? Wat maakt hen bijzonder? Wanneer zijn ze een keurige fee en wanneer een wildebras op een bezem?

Eefje RaetsSS

Minne, Brigitte (tekst) & Carll Cneut (ill.) Heksenfee De Eenhoorn, 2016. – 48 p. : ill. ISBN 978-94-629-1163-5

Carll Cneut viert 20 jaar illustratorschap en trak-teert ons op nieuwe illustraties bij het boek Heksenfee. Dit is een prentenboek om in kleine beetjes of heel gulzig van te snoepen. Carll Cneut maakt opnieuw van iedere pagina een kunstwerk. De Boekenkaravaanvoorlezers gingen samen naar zijn expo ‘In my head’ in Gent en daar ontdekten ze dat Cneut deze pareltjes schildert met een penseel met maar een paar haartjes.

Rozemarijn is een fee. Je zou denken dat het ge-weldig is om een fee te zijn. Je kan immers toveren, je woont in een paleis op wolken en je komt altijd piekfijn voor de dag. Daar denkt Rozemarijn anders over. Zij wil heksenstreken uithalen.

Brigitte Minne vertelt een tijdloos verhaal over anders zijn. Op weg doorheen het verhaal kom je onder meer koppigheid, gemis, erkenning en ver-zoening tegen. Kortom, een veelvoud aan eigen-schappen en gevoelens wonderlijk verpakt in een prentenboek.


28

Boekenkaravaan / Leesweb vzwLouis Frarynlaan 75 bus 32050 Antwerpen

T 03/272 21 46F 03/773 34 66

[email protected]

[email protected]

Eefje Raets, Greet Nuyts, Birgit Exelmans, Eva Verschaete, Lynn Rongé en Vanessa Vermeulen voor de schriftelijke bijdragen.

Vanessa Vermeulen, Martine Cammaert en Marina Marissen voor de eindredactie.

Bianca Plak voor de lay-out (gebaseerd op basisontwerp van Marlies Geerts en Silke Henkens)

Ellen Lambrichts voor de illustraties.

Eefje Raets voor de coördinatie.

DANK AAN CONTACT

NiEuwsBRiEf DE BOEKENKARAVAAN -...

Documents

Transcript of NiEuwsBRiEf DE BOEKENKARAVAAN -...