Nieuwe zorgconcepten in krimpende dorpen

Zorg door dorpskracht

Inhoud

Voorwoord 3

1. Krimp en dorpskracht 5 Minder mensen, meer ouderen 5 Toenemende zorgvraag 6 Voorzieningen onder druk 7 Dorpskracht mobiliseren 7

2. Zorg door dorpskracht 8 Hoogeloon 9 Elsendorp 10 Bellingwolde 12 Warffum 14 Ulrum 16 Kloosterburen 18 Meeden 20 Oostwold 22

3. Tien tips voor meer dorpskracht 23

In Groningen - en ook in andere krimpregio’s - zijn dorpsbewoners op zoek ge-gaan naar alternatieven om de zorg in hun dorp op peil te houden. Alterna tieven die passen in de huidige financiering en bij de huidige tijdgeest: meer samen regelen met minder inzet van professionals.

Op verschillende manier slagen dorpsbewoners in Groningen en Brabant erin om met elkaar de zorg in hun dorp op peil te houden, of sterker nog: te verbeteren. U vindt daar in deze brochure een serie voorbeelden van. Stuk voor stuk inspire-rende voorbeelden van wat dorpskracht vermag. Daaraan voorafgaand geven we beknopte informatie over krimp en de gevolgen ervan voor leefbaarheid en zorg. De brochure sluit af met tien tips voor professionals die - geïnspireerd door de voorbeelden - de dorpskracht in hun eigen omgeving ten volle willen benutten. Wij wensen u daar veel succes bij!

‘Zorg door Dorpskracht’ maakt deel uit van het ondersteuningsprogramma Wonen, Welzijn en Zorg: W+W+Z = Maak het samen! Dit programma is een samenwer-kingsproject van het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg, MOVISIE en Vilans en is gericht op het versterken van regie en samenwerking. Het is een onderdeel van het Actieplan Beter(t)huis in de buurt van het ministerie van VWS en Binnen-landse Zaken/WWI. Kijk voor meer informatie op www.wwzmaakhetsamen.nl

Voorwoord

Colofon

Zorg door dorpskracht; Nieuwe zorgconcepten in krimpende dorpen is een uitgave van het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg. Deze publicatie is tot stand gekomen in het kader van het ondersteuningsprogramma W+W+Z=Maak het samen! en is financieel mogelijk gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Auteurs: Diet Hensums, KAW architecten en adviseurs, Groningen. Redactie: Noorderlings Communicatie, Groningen. Eindredactie: Afke Hielkema (www.ethiscript.nl). Fotografie omslag Mariette Carstens (Hollandse Hoogte) Fotografie binnenwerk John Hogan Photography (p.9), Dorpsbelang Ulrum (p. 16,17) SintJanKloosterburen (p.18), KAW architecten en adviseurs (p.20) Vormgeving Kris Kras Design, Utrecht Drukwerk Onkenhout Bestellen: www.kcwz.nl

Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan onder voorwaarde van bronvermelding.

© Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg. Utrecht, april 2012

2 3

Minder jongeren, meer ouderenWe spreken over krimp als het inwoneraantal in een regio daalt. Maar krimp is meer. Krimp betekent ook dat de samenstelling van de bevolking drastisch verandert: minder jongeren door dalende geboortecijfers en vertrek, sterke vergrijzing door achterblijvende ouderen.

Krimp in Groningen – grote verschillenIn Groningen zijn de regionale ver-schillen in toe- en afname van de bevolking groot. Ook in de mate van vergrijzing zijn er grote verschillen. De stad Groningen groeit en is de ‘jongste’ stad van Nederland, terwijl bijvoorbeeld Delfzijl erg krimpt en ook heel sterk vergrijst. Onderstaande kaart laat de verschillen zien.

Krimp en dorpskracht

LegendaPrognose Krimp tot 2030 -12% en kleiner -12% – -6% -6% – 0% 0% - 6% 6% en groter

LegendaPrognose Krimp tot 2030 -12% en kleiner -12% – -6% -6% – 0% 0% - 6% 6% en groter

Sterke Krimp (-5% of minder)

Krimp (-5 / -2,5%)

Redelijk stabiel (-2,5 / 2,5%)

Groei (2,5 - 5%)

Sterke groei (meer dan 5%)

Krimp Nederland 2008-2025, CBS.

Krimp Groningen

Ter illustratie

Krimp doet zich momenteel voor in een beperkt aantal regio’s. Vergrijzing is een landelijk verschijnsel. Dat maakt de voorbeelden uit dit boekje ook voor dorpsbewoners en professionals buiten de krimpgebieden het lezen waard.

1.

4 5

1 Onderzoek A. Verweij, RIVM 2010

Toenemende zorgvraagDe vergrijzing leidt tot meer vraag naar zorg en dienstverlening. Door de terug-lopende bevolking neemt het draagvlak voor voorzieningen af, vooral in de kleinere dorpen. Ouderen zien zich ge-dwongen te verhuizen naar de grotere dorpen om van zorg verzekerd te blij-ven. Dat is voor de leefbaarheid van de dorpen en voor de betrokken ouderen zelf niet wenselijk. Naarmate de leeftijd stijgt, worden ouderen afhankelijker van hun netwerk. Dat netwerk hebben ze wel in het dorp waar ze al lang wonen, maar in veel mindere mate in het dorp waar ze naar toe (moeten) verhuizen. Daarbij komt dat veel ouderen op het platteland van Groningen in een eigen huis wonen, waarvoor in de huidige omstandigheden geen kopers te vinden zijn. Dat de doorstroming stagneert, leidt ook tot leegstand in complexen voor ouderen, van seniorencomplex tot verzorgingshuizen. Momenteel sluit een aantal verzorgingshuizen in Groningen al en is de sluiting van enkele andere huizen over enkele jaren aangekondigd.

Behalve door de doorstromingsproble-men wordt dit vooral veroorzaakt door het beleid om mensen langer thuis te laten wonen (scheiden van wonen en zorg). De verzorgingshuizen in delen van Groningen zijn relatief klein en staan ook in dunbevolkte gebieden. In Groningen heerst momenteel de ten-dens om zorgvoorzieningen weer meer te centraliseren. Dat geldt zowel voor de care als voor de cure.

Een bijkomend verschijnsel van de krimp in Noordoost Groningen is dat degenen die achterblijven in het gebied veelal mensen zijn met een relatief lage sociaaleconomische status. Ook de (weinige) nieuwkomers, aangetrok-ken door de goedkope woningen, zijn relatief vaak mensen met een lagere sociaaleconomische status. Het is be-kend1 dat een lage sociaaleconomische status via tussenliggende factoren als een minder gezonde leefstijl en ongun-stige werk- en woonomstandigheden, leidt tot een slechtere gezondheid en daarmee tot een grotere zorgvraag.

Voorzieningen onder drukDe combinatie van krimp en kredietcri-sis zet ook andere voorzieningen in de dorpen zwaar onder druk. Scholen en bibliotheken zijn gesloten of gaan bin-nenkort dicht. Ook winkels zijn in veel van de kleine dorpen niet of bijna niet meer te vinden. Voorzieningen concen-treren zich steeds meer in de grotere dorpen in het gebied. Wel hebben veel dorpen (groot en klein) in de krimpende gebieden van Groningen een hechte sociale structuur met een vitaal ver-enigingsleven. Dat blijkt een krachtige bron van vernieuwende initiatieven. De indruk bestaat dat veel ouderen naar de dorpen met voorzieningen trekken. De provincie Groningen onderzoekt momenteel de migratie in de provincie, om na te gaan welke migratiestromen er zijn, wat de reden ervan is en hoe die bewegingen zich manifesteren.

Dorpskracht mobiliserenDe krimp heeft ertoe geleid dat dorpsbewoners - en ook gemeenten en professionals -ervan doordrongen zijn geraakt dat er iets moet gebeuren. Vanuit dit gevoel van urgentie is ruimte ontstaan voor een nieuwe aanpak en snelle acceptatie van veranderingen in wonen en zorg. Na een korte ‘rouw-periode’ zijn bewoners tot het inzicht gekomen dat zijzelf een belangrijke rol moeten spelen in het leefbaar houden van hun dorp. Een actievere rol van bewoners zelf is ook een belangrijk uitgangspunt in de actuele ontwikkelin-gen in de Wet maatschappelijk onder-steuning (Wmo). Gemeenten staan voor de opgave om met minder geld meer (kwetsbare) mensen maatschappelijk actief te houden. Bij voorkeur in de ei-gen woonomgeving. Dat leidt vanzelf tot een grotere rol voor buren, dorpsbewo-ners, ondernemers en anderen in het dorp. Anders gezegd: de noodzaak om de dorpskracht te mobiliseren wordt steeds groter.

6 7

Niemand hoeft het dorp uitHoogeloon in de Brabantse Kem-pen heeft ongeveer 2.200 inwoners. De droom van de Hoogeloners was 24-uurszorg, zodat niemand meer het dorp uit hoeft als hij oud is. Kan dat in zo’n klein dorp? Normaal gesproken niet, maar in Hoogeloon hebben ze het voor elkaar gekregen. Ad Pijnenborg, voorzitter van Zorgcoöperatie Hooge-loon, vertelt: “We zijn begonnen met het oprichten van een zorgcoöperatie die een eetpunt voor ouderen en dag-besteding ging organiseren. Daarna organiseerden we zelf de zorg, eerst thuiszorg maar inmiddels ook klein-schalig wonen voor dementerenden.”

Hoe kregen ze dat voor elkaar? “We wisten dat we een lange adem nodig zouden hebben. Onze drijfveer was dat we het dorp niet uit willen als we oud zijn. Er was een kleine groep enthousi-aste trekkers. Voor het zorgcoöperatie-plan was breed draagvlak. Belangrijk was ook dat de gemeente en het zorg-kantoor met ons meedachten en ook buiten de bestaande kaders durfden te gaan. Maar het belangrijkste was dat we als dorpsbewoners steeds bleven geloven in ons plan en we onze succes-sen met elkaar deelden.”

meer informatie: www.zorgcooperatie.nl

Zorgcoöperatie HoogeloonZorg door dorpskracht

Acht inspirerende voorbeelden van wat met dorpskracht bereikt kan worden

Van de acht voorbeelden komen er zes uit Groningen en twee uit Brabant. De Groningse voorbeelden kwamen uit de door het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg in 2011 georganiseerde rondetafelgesprekken in Groningen of zijn daardoor geïnspireerd ontstaan. De Brabantse voorbeelden kwamen in beeld bij een ‘krimpexcursie’ vanuit Groningen naar Brabant begin 2011.

De beschrijvingen van de voorbeeldprojecten zijn kort gehouden. Ze zijn vooral bedoeld om de lezer een eerste indruk te geven van wat dorpskracht vermag. En natuurlijk om te inspireren. Wie meer wil weten kan zelf contact zoeken. In de brochure ‘Sterke verhalen’2 zijn de Brabantse voorbeelden heel uitgebreid beschreven.

2.

2 Sterke verhalen - Burgerinitiatieven voor voorzieningen in kleine dorpen’ SEV-MOVISIE, juli 2011

8 9

Nagenoeg alles geregeld in het dorpElsendorp (ruim 1.000 inwoners) ligt tamelijk geïsoleerd in Zuidoost Bra-bant. Maar Elsendorp is tegelijk vitaal en bruisend. Midden in het dorp staat een nieuw multifunctioneel centrum, met dorpshuis, school, bibliotheek, sporthal en kleedkamers voor de sportvelden. Naast het nieuwe centrum zijn er ook starterswoningen en oude-renwoningen met een steunpunt ge-realiseerd. Het is een multifunctioneel centrum vol leven, dat een belangrijke bijdrage levert aan de leefbaarheid. Dat geldt ook voor de wijze waarop de

Stichting Dorpsoverleg de zorg heeft georganiseerd en de dorpsondersteu-ner Hannie. De directe aanleiding om zelf zeggen-schap over de zorg te willen hebben was een strenge winter. De zorgverle-ners deden Elsendorp niet meer aan, omdat het te lastig was met alle gladde wegen. In Elsendorp heeft de Stichting Dorpsoverleg er niet voor gekozen om zelf de zorg te organiseren, maar om de zorg aan te besteden op basis van een door de inwoners opgesteld pro-gramma van eisen. Eén van de belang-rijkste eisen was dat de zorgverleners in het dorp zelf moesten wonen.

Eigen regie op zorg en een dorpsondersteuner in Elsendorp

3 Een home-team is een overleg van huisarts, coördinator zorgteam, dorpsondersteuner en maatschappelijk werk.

Hannie is voor acht uur in de week dorpsondersteuner. Hannie maakt de tongen los. Ze is verbinder en vraag-baak. Ze koppelt vragers en vrijwil-ligers en zonodig professionals en maakt deel uit van het home-team3 in het dorp. Nagenoeg alle vragen worden binnen het dorp opgelost. Het lokale netwerk, de laagdrempelig-heid en de herkenbaarheid maken de dorpsondersteuner de spil in het lokale zorgnetwerk.

Het resultaat? Ouderen trekken niet meer weg en bijna alles wordt door vrijwilligers in het dorp opgelost. Belangrijke succesfactoren zijn: klein beginnen en een gemeente die de dorpsbewoners de ruimte biedt om dingen op hun eigen manier te regelen. meer informatie: www.elsendorp-online.nl

10 11

Voor kapotte lampen en lastige jongerenAan de rand van het centrum van Bel-lingwolde in Oost Groningen staat een appartementencomplex met senioren-woningen. Op de begane grond is de steunstee gevestigd. Aan de steunstee in Bellingwolde is ook een ontmoe-tingsruimte gekoppeld. De steunstee-medewerker, gerekruteerd uit de Wet werk en bijstand, heeft er een klein kantoor waar hij vaak ‘s ochtends een uurtje te vinden is. De rest van de dag loopt hij door het dorp om kleine pro-blemen en vragen op te lossen.

Bijvoorbeeld een kapotte lamp in de wc vervangen. Kleine moeite, groot plezier. Want in het donker naar de wc gaan is niet prettig en bovendien gevaarlijk. Maar daar blijft het niet bij. De steunstee-medewerker doet bij-voorbeeld ook wat aan jongerenover-last, door de Bellingwoldse jongeren als vrijwilligers in te zetten voor de ouderen.

Voor de vragen die hij niet zelf kan oplossen, kan hij een beroep doen op een groot aantal vrijwilligers in het dorp: voor klusjes, vervoer, de tuin

Steunstee Bellingwolde

en als gezelschap. En als het zo niet lukt, dan kan hij een beroep doen op de steunstee-coördinator, die snel kan schakelen met andere hulpverleners en als het moet nog dezelfde dag zorg kan regelen.

De steunstees, die in bijna alle dorpen in de gemeente Bellingwedde te vinden zijn, worden gedragen door de bewoners maar zijn een initiatief van gemeente, welzijns- en zorg-

organisaties en de woningcorporaties. De steunstees behoren tot de oudste initiatieven als het gaat om zorg in krimpend gebied. Oud, maar nog altijd springlevend en zichzelf steeds vernieuwend! Momenteel wordt geëx-perimenteerd met zorg op afstand4 om mensen langer zelfstandig in het dorp te laten wonen.

meer informatie: www.digitaalloketold-ambt.nl/p/13/61/steunstees

4 Bij zorg op afstand benutten zorgaanbieders en cliënten die zich op verschillende plaatsen bevinden, ICT-mogelijkheden voor zorgverlening: monitoring, consultatie en behandeling op afstand (Rapport Rekenkamer, zorg op afstand, juni 2009).

12 13

Verzorgingshuis sluit, ouderenzorg verbetertAls bekend wordt dat het verzorgings-huis in het Groningse Warffum (2.400 inwoners) over twee à drie jaar sluit, haalt een actiecomité in zeer korte tijd meer dan 1.500 handtekeningen op. Een klein jaar later is het actiecomité een stichting geworden die samen met Dorpsbelangen en de huisarts een serieuze gesprekspartner is voor gemeente, de zorgorganisatie en de woningcorporatie.

Het uitgangspunt is: het verzorgings-huis sluit maar de zorg voor de ou-deren moet blijven. Er wordt naarstig gezamenlijk onderzocht hoe die droom te realiseren valt. Concreet krijgen de plannen vorm in een klein hofachtig complex met ouderenwoningen, een ontmoetingsruimte en andere dien-sten voor de bewoners. En een mooi eetcafé, waar alle ouderen uit het dorp kunnen komen eten en ‘s middags met elkaar iets ondernemen.

Actiecomité Warffum

Tot eigen verbazing van de bewoners is er in een jaar tijd veel bereikt. Vanaf de eerste dag was de betrokkenheid van de eerste lijn bijzonder en zijn actiecomité en huisartsen samen opgetrokken. Voor de gemeente en de zorgorganisatie was het even wen-nen dat dorpsbewoners regie namen maar inmiddels doen ze op alle fronten actief en constructief mee. Er is veel energie losgemaakt. Nu komt het

erop aan zelf de regie te houden en te blijven werken aan draagvlak bij de dorpsbewoners.

meer informatie: mail naar info@stich-tingzorgvoorwarfheem.nl

14 15

Meergeneratie wonen & werken in voormalig verzorgingshuis Ulrum in Noordwest Groningen krimpt en vergrijst. Maar Ulrum bruist van de dorpskracht. ‘Voorzieningen voor ouderen’ is één van de vele projecten die onder de paraplu ‘Project Ulrum 2034’ zijn opgepakt. In alle projecten staan samenleven en samenwerken centraal. Vandaar dat de Ulrumers het plan opvatten voor meergeneratie wonen & werken in hun dorp. In Ulrum staan prachtige oude panden die daar heel geschikt voor zouden zijn.

Zo’n pand is bijvoorbeeld het verzor-gingshuis Asingahof, dat binnenkort gesloten wordt. De zorg verhuist naar een naburig dorp. Weer een voorzie-ning voor ouderen minder in het dorp. Zo ontstond het plan om de Asingahof te kopen om er als dorpsbewoners zelf iets mee te kunnen doen. Tegen zoveel dorpskracht kon geen nee worden gezegd. Dorpsbelangen kreeg drie maanden de tijd om een haalbaar plan te maken.

Dorpsbelangen Ulrum

Kenmerkend voor Project Ulrum 2034 is dat het uitgaat van de kracht van het dorp, zowel fysiek als sociaal. Ieder-een met een goed plan krijgt ruimte en middelen om dit plan verder uit te werken. Op heel veel fronten zijn er nu plannen. Tot veler verbazing (soms zelfs schrik) ontmoeten de bewo-nersplannen veel steun en draagvlak bij professionele partijen op allerlei niveaus. Waar men aanvankelijk

verwachtte veel overtuigingskracht en lange adem nodig te hebben, blijkt het soms al na een halve zin geregeld te zijn. Dorpsbewoners staan zelf nog vaak versteld van wat ze met elkaar teweeg kunnen brengen.

meer informatie: www.project2034.nl

16 17

Zorg en ontmoeting in oude kloostergebouwenKloosterburen is een van oudsher katholieke enclave in Noordwest Groningen. In het dorp bevindt zich het terrein van het Norbertijner klooster, dat zijn oorspronkelijke betekenis al lang geleden verloren heeft. Maar de oude kloostergedachten spreken velen nog altijd aan. Dorpsbelangen en het burgerinitiatief Sint Jan zijn er con-creet mee aan de slag gegaan.

Sint Jan laat zich inspireren door de pioniersgeest van de Norbertijner monniken die op dit terrein als eersten

in de provincie Groningen een samen-leving organiseerden. Ontwikkeling op basis van kennisdeling was hun uitgangspunt. In deze traditie kwamen alle aspecten van de samenleving aan de orde: eten, drinken, slapen, zorgen, wetenschap, studie, rechtsorde, kunst en architectuur. Vanuit deze traditie wil het burgerinitiatief Sint Jan het terrein opnieuw vorm geven voor de toekomst.

Het hart van het plan is om in het nog herkenbare kloostergebied de oude-renzorg te vernieuwen en uit te breiden met seniorenwoningen. Met daarbij een voorziening voor dagbesteding

Burgerinitiatief Sint Jan Kloosterburen

voor gehandicapten. Allemaal functies die elkaar inhoudelijk (zorg en welzijn) en economisch (werkgelegenheid) versterken. De kloosterboerderij (en rijksmonument) Olde Klooster in het centrum van Kloosterburen wordt een multifunctioneel ontmoetingscentrum. Er komen een overdekt dorpsplein, een bibliotheek, peuterspeelzaal en ruim-tes voor dagbesteding voor gehandi-capten en ouderen.

Het dagbestedingsproject voor mensen met een verstandelijke beperking, ‘Mien toentje’, is inmiddels gereali-seerd. Voor de realisatie van de andere projecten wordt een dorpscoöperatie opgericht. De verwachting is dat de nieuwe invulling van het kloosterter-rein de aantrekkingskracht van Kloos-terburen zal vergroten.

Dorpsbelangen en Sint Jan zijn de drijvende krachten achter de ideeën. Professionals, gemeente en provincie zijn betrokken en denken en doen mee. Ook zij zien de vernieuwende kracht van dit bijzondere initiatief, waarvoor de veelzeggende ondertitel ‘Buitenge-woon particulier’ is gekozen.

meer informatie: www.sintjankloosterburen.nl

18 19

Veelzijdig zorgaanbod door bundeling van krachtenMeeden, een mooi lintdorp niet ver van Veendam, ontgroent en vergrijst in rap tempo. Daarom maakte de dorpscoö-peratie Meeden in 2006 een visie voor Meeden in 2015. Het doel: Meeden ondanks alle krimp en centralisatie van voorzieningen een sterk en compleet dorp laten blijven.

In eerste instantie zocht de dorps-coöperatie de samenwerking met de gemeente. Maar de gemeente was ‘nog niet zover’. Daarom is men met

de lokale partners in zorg en welzijn en de woningcorporatie om tafel gegaan. Al snel ontstonden er allerlei plannen en ideeën. Met als drijvende krachten de dorpscoöperatie en de woningcorpo-ratie zijn veel van die ideeën inmiddels gerealiseerd, in het bijzonder op het gebied van ruimtelijk ordening. De laat-ste jaren lag de focus vooral op zorg. Er is in Meeden een klein complex gekomen met ouderenwoningen waar alle zorg kan worden geleverd. Er is een project gestart waardoor de wijkverpleegkundigen weer zichtbaar in het dorp aanwezig zijn. Een particu-

Ondernemersgeest in Meeden

liere zorgondernemer zet samen met een reguliere zorgorganisatie dag-besteding op voor jongeren met een verstandelijke beperking. Ook wordt er een haalbaarheidsonderzoek gedaan naar een woonproject voor jongeren met een lichte verstande-lijke beperking. En de droom van een nieuwe brede school met dorpshuis is ook nog steeds niet verdwenen.

Uniek in Meeden is de betrokkenheid van ondernemers. Door de vasthou-dendheid van de dorpscoöperatie, de actieve ondernemingsgeest in het dorp en de steun van de woningcorporatie en zorgorganisaties is er - ook zonder medewerking van de gemeente - veel gerealiseerd.

meer informatie: www.drcmeeden.nl

20 21

Bewoners aandeelhouder van eigen supermarktNa een voorbereiding van negen jaar openden de inwoners van het Groning-se Oostwold hun eigen supermarkt. Nadat tien jaar geleden de laatste buurtwinkel van het dorp zijn deuren sloot, kunnen de Oostwolders nu weer boodschappen doen in hun eigen dorp. Vooral voor ouderen, die dikwijls niet meer zo mobiel zijn, is dat een enorme verbetering van de leefkwaliteit.

De nieuwe supermarkt is van de dorpscoöperatie, waarbij nagenoeg alle 200 gezinnen in het dorp zijn aan-gesloten. De supermarkt is gevestigd

in het multifunctioneel centrum. De dagelijkse leiding is in handen van een ondernemer, die werkt met een aantal vrijwilligers. De supermarkt is ook een werkplek voor verstandelijk gehandicapte cliënten van zorg- organisatie De Zijlen.

De nieuwe dorpssupermarkt is een volwaardige winkel, met een gezonde toekomst. Want omdat de dorps- bewoners zelf aandeelhouder zijn, zullen ze er ook hun boodschappen doen. Wat ze er zelf van vinden, ligt besloten in de naam: De GaveSuper.

meer informatie: www.degavesuper.nl

Dorpscoöperatie Oostwold Tien tips voor meer dorpskracht

U hebt in deze brochure kunnen lezen hoe dorpsbewoners op eigen kracht de leefbaar-heid in hun dorp versterken. Soms zonder, maar gelukkig in de meeste gevallen met steun van de gemeente. De voorbeelden maken duidelijk dat dorpsbewoners met steun van de gemeente en professionals echt heel veel tot stand brengen. Zij kunnen voor de leefbaarheid in de kleinere dorpen van doorslaggevende betekenis zijn. Voor gemeenten en instellingen die het grote potentieel aan dorpskracht niet onbenut willen laten, volgen hier ter afsluiting tien tips.

1 Waardeer actieve inzet, snelheid en kennis van bewoners.2 Sta open voor elk idee en benader het positief.3 Heb aandacht voor hun aanleiding, verbondenheid, persoonlijke ervaring

en motivatie. 4 Houd het klein en concreet (straat/buurt) en sluit aan bij wat daar leeft. 5 Gebruik de diversiteit aan bewoners en ondernemers en help dwarsverbanden te

leggen. Daarmee vergroot u het draagvlak, de verankering en de haalbaarheid. 6 Denk mee met jongere ouderen over de toekomstige zorgbehoefte.7 Geef betrouwbare en heldere informatie en geef ruimte binnen heldere kaders8 Kijk naar de reële én de virtuele gemeenschap, gebruik verschillende vormen

van communicatie.9 Onderzoek de toepassing van ICT en domotica voor zorg en welzijn in

een krimpgebied.10 Werk vanuit moed en niet vanuit angst.11 Doe het niet van bovenaf. Ga niet regisseren, betrek bewoners niet pas op een laat

moment. Begin het contact met de bewoners niet met een eigen agenda.

Kortom: Waarderen, niet Pamperen!

3.

22 23

In Groningen - en ook in andere krimpregio’s - zijn dorps-bewoners op zoek gegaan naar alternatieven om zorg en voor-zieningen in hun dorp veilig te stellen. Alternatieven die passen in de huidige financiering en bij de huidige tijdgeest: meer samen regelen met minder inzet van professionals. U vindt er in deze brochure een aantal voorbeelden van. Ze laten zien hoe dorps-bewoners er samen in slagen om de zorg in hun dorp op peil te houden, of sterker nog: te verbeteren. Lees wat dorpskracht vermag en laat u inspireren!

Deze brochure maakt onderdeel uit van een reeks publicaties uit het ondersteuningsprogramma W+W+Z=Maak het samen! Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg, MOVISIE en Vilans voeren het programma uit, dat financieel mogelijk wordt gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het programma is onderdeel van het actieplan ‘Beter (t)huis in de buurt’ van de ministeries. Met W+W+Z=Maak het samen! willen de ministeries de kennis over regievoering op de beleidsterreinen van wonen, welzijn en zorg bij gemeenten en organisaties verster-ken. Daarbij gaat het om het realiseren van een integrale aanpak op wonen, welzijn en zorg met relevante lokale partners, zoals woningcorporaties, zorg- en welzijnsorganisaties.

www.wwzmaakhetsamen.nl