NIEUWE INZICHTEN DANKZIJ UITWISSELING

Friese en overzeese schoolleiders twinnenSchoolleiders van de bovenwindse eilanden Saba en Sint Eustatius staan voor

diverse uitdagingen. Ze willen hun onderwijskwaliteit verbeteren, terwijl tegelijk

het Nederlands een prominentere plek krijgt, goede leerkrachten snel van baan

wisselen en ouders hun kinderen vaak onvoldoende aansporen. Redenen genoeg

om te sparren met Nederlandse collega’s: Twinning gaat internationaal.DOOR JOËLLE POORTVLIET

Het Twinning-project van de PO-Raad boekte in Neder-

land al eerder succes. Schoolleiders van zwakke scholen

werden gekoppeld aan collega’s van sterke(re). Ze

kregen – in een notendop – tips en ondersteuning van iemand

die ook met de voeten in de klei staat. Het principe werkt voor

de schoolleiders van Saba en Sint Eustatius niet anders. Laverne

Duggins is basisschooldirecteur op Sint Eustatius en deed in het

kader van het Twinning-project de school van Bert Kampherbeek

in Sint Nicolaasga (Friesland) aan: “Dit bezoek zet me echt aan het

denken. De teamgeest, het teamwork: hoe kan ik dat in mijn eigen

school stimuleren? Als ik bijvoorbeeld een klassenbezoek doe,

kijk ik naar te veel verschillende dingen. Van Bert heb ik geleerd te

focussen. Eén punt bespreken met de leerkracht, net zo lang tot

hij of zij het doorheeft, en dan het gewenste effect checken.”

CARIBISCH NEDERLANDOp 10 oktober 2010 zijn de bovenwindse eilanden Saba (onge-

veer 2000 inwoners) en Sint Eustatius (bijna 2900 inwoners)

bijzondere Nederlandse gemeenten geworden (zie kader). Voor

het primair onderwijs betekent dat dat de vijf basisscholen op

deze eilanden met Nederlandse wetgeving te maken krijgen. De

Onderwijsinspectie bezocht Saba en Sint Eustatius in het voorjaar

van 2011. Al eerder stuurde OCW aan op een verbetertraject.

Samen met de scholen is afgesproken dat zij in 2016 op een ‘naar

Nederlandse en Caribische maatstaven aanvaardbaar niveau’ zit-

14 SchoolManagement totaal Maart 2012

po

Twinnen is tweerichtingsverkeer, je steekr er van beide kanten iets van op.

ten. Dit niveau is niet gespecificeerd, maar dat een hoop beter kan

en moet, daar is iedereen van doordrongen, legt Nienke Deelstra

uit. Zij is via een PO-Raad project gedetacheerd als schoolcoach

op Saba (1 basisschool) en Sint Eustatius (4 basisscholen). “De

scholen willen heel graag verbeteren en waar het kan, help ik ze

daarbij.”

TAALTaal is misschien wel de grootste uitdaging voor het primair onder-

wijs op de bovenwindse eilanden. Onder de Antilliaanse regering

is er steeds minder Nederlands gesproken. Ook op de scholen

werd (Statia-)Engels de voertaal. Ouders van de huidige generatie

kinderen kunnen meestal nog wel een aardig mondje Nederlands,

maar spreken het thuis niet (meer). Met de nieuwe status van

oktober 2010 heeft Saba ervoor gekozen Engels als eerste taal op

de basisschool te handhaven. Kinderen kunnen extra Nederlandse

lessen krijgen, bijvoorbeeld als ze naar een middelbare school wil-

len waar Nederlands wordt gesproken. Op de meeste scholen van

Sint Eustatius wordt vanaf groep 5 Nederlands als instructietaal

gebruikt, de voertaal in de klas is dan Nederlands. Dit met het oog

op een Nederlandstalige vo-school en een eventuele vervolgstudie

in Nederland. In de groepen 1 t/m 4 krijgen de kinderen Neder-

lands als vak en is de voertaal meestal Engels.

Het taal-dilemma brengt allerlei vragen met zich mee. Cito-toetsen

(met uitzondering van rekenen) zijn op dit moment nog niet

vertaald in het Engels. Schoolcoach Nienke Deelstra: “Je kunt

niet op alle vakgebieden van Caribische kinderen hetzelfde niveau

verwachten als Nederlandse kinderen. De normen voor de Drie-

Minuten-Toets zijn op dit moment nog veel te hoog gegrepen.”

Terug naar de praktijk, want tijdens een studiedag in het Friese

Joure, waar de twinnende schoolleiders samenkomen om te pra-

ten en leren over kwaliteit van onderwijs, komt het taalprobleem

opvallend weinig aan de orde. De schoolleiders krijgen, dankzij het

‘spieken’ bij Nederlandse collega’s, allerlei andere inzichten om het

onderwijsniveau te verbeteren.

WERKHOUDINGDe vijf directeuren hebben voorafgaand aan de studiedag drie

dagen meegelopen op de scholen van hun Friese collega’s. Met

name het verschil in werkhouding valt hen op. Laverne Dug-

gins verbaast zich over de rust die heerst op de school van Bert

Kampherbeek: “Kinderen hebben plezier in wat ze doen, ze zijn

enthousiast over werken. Het grootste probleem bij ons op school

is discipline.” Diane Wilson, directeur op Saba, beaamt: “Bij ons is

het altijd druk. Je moet constant controle houden. Op de school

van Keimpe Strikwerda zijn de kinderen als ze binnenkomen klaar

voor instructietijd. Vanaf de kleuterklas gelden dezelfde regels en

deze worden consequent door de klassen heen uitgevoerd.” Voor

een deel is de discipline van de Nederlandse kinderen te verklaren

door opvoeding, maar goed klassenmanagement doet wonderen,

weet directeur Ellis Woodley (Sint Eustatius) inmiddels van zijn

twinning-partner Kees Flikkema. “De structuur binnen zijn school

is anders. Hoe leerkrachten te werk gaan en hoe leerlingen zich

gedragen tijdens de les. Ik ben blij met de kans om dit te zien.”

De Nederlandse manier van leidinggeven blijkt inspirerend voor de

bovenwindse schoolleiders. Diane Wilson: “Hier zie ik weer een

bepaalde rust. Keimpe Strikwerda beloont z’n leerkrachten als

ze het goed doen. Hij geeft ze vertrouwen en daardoor voelen ze

zich competent. Vijf jaar geleden was zijn school ook niet honderd

procent. Het hielp hem om analyses te maken. Die tips zijn goed

voor mij.” Ook het gebruik van de Kijkwijzer bij klassenbezoek,

het ‘stoplicht-systeem’ dat zelfstandig werken stimuleert en het

leerlingvolgsysteem worden als kansrijk gezien voor de eilanden.

Debby Clarke: “Op Sint Eustatius heb ik al een blik kunnen wer-

pen op bepaalde methodes en systemen, maar hier kan ik ze echt

ervaren. Zien hoe het in de praktijk uitpakt, dat heeft meerwaarde.

Ik kijk ernaar uit om deze inzichten te delen, met m’n bestuur en

leerkrachten.”

OUDERBETROKKENHEIDAls één van de motoren voor kwaliteitsverbetering komt ouder-

betrokkenheid ter sprake. Debby Clarke over de situatie op Sint

Eustatius: “Onze ouders moeten bewuster worden: dat wat zij

doen maakt wel degelijk uit voor wat wij met de kinderen kun-

nen bereiken. Hun positieve inbreng is heel belangrijk. Alle ouders

zijn vóór de Nederlandse taal, maar niemand spreekt het thuis.

Ze focussen meer op hun werk dan op de ondersteuning van

hun kinderen. Onze kleine gemeenschap is afgelopen jaren sterk

veranderd. Er zijn kinderen van Spaanse, Jamaicaanse en Domini-

caanse afkomst: een echte melting-pot. De kinderen van Spaans-

sprekende ouders brengen het soms verder dan die van Statia-

ouders. Dat vind ik jammer. Spanjaarden weten: als mijn kind later

in Nederland verder wil studeren, moet hij of zij de Nederlandse

taal leren. Het is een andere mentaliteit.”

ANDERSOMDe uitwisseling is geen eenrichtingverkeer. Regelmatig spreken de

Nederlanders hun bewondering uit voor hun collega’s, die naast

het directeurschap vaak ook nog een eigen klas hebben. Kees

Fikkema: “Ellis Woodley zit in het bestuur van het ziekenhuis, van

de kerk, doet dingen voor de huurcommissie. Hij is dag in dag uit

in de weer voor het eiland.” Keimpe Strikwerda heeft respect voor

de ambities van zijn twinning-partner Diane Wilson: “In Nederland

legt een leerkracht die iets wel kan, het uit aan de ander. Naar wat

ik heb begrepen zijn in Caribisch Nederland minder bevoegde

kwaliteitsleerkrachten en gaan de goede vaak snel weer weg. In

dat opzicht hebben we het in Nederland aanzienlijk luxer. Het ver-

loop van leerkrachten is hier minder.” Debby Clarke: “Jullie zitten

wel met al die parttimers.” Bert Kampherbeek reageert: “Dat klopt,

maar een voordeel daarvan is dat je om de paar dagen een frisse

kracht hebt. Die kan er dan weer tegenaan.”

SchoolManagement totaal 15Sdu Uitgevers

De schoolcoach Nienke Deelstra is sinds maart 2011 schoolcoach voor Saba en Sint Eusta-

tius en initieerde de uitwisseling tussen de basisschooldirecteuren van

de bovenwindse eilanden en die van haar oude bestuur Onderwijsgroep

Primus in Friesland (met uitzondering van Keimpe Strikwerda, zijn

school valt onder scholennetwerk De Basis). Deelstra zocht naar matches

waarbij de deelnemers persoonlijk klikken en inhoudelijk het meest van

elkaar kunnen leren.

Als schoolcoach is Deelstra op Saba en Sint Eustatius om de scholen te

bezoeken en de schoolleiders bij te staan. Samen met hen heeft ze verbe-

terplannen geformuleerd.

Ook Bonaire kent een vanuit de PO-Raad uitgezonden schoolcoach: Bert

Becker. Dit eiland is een stuk groter (ongeveer 15.000 inwoners met 7

basisscholen).

INSPECTIEVlak voor de kerstvakantie zijn de inspectierapporten bij de

bovenwindse directeuren binnen gekomen. De inhoud bevat

geen verassingen. Wel is het pakket aan (zelf geformuleerde)

verbeterplannen soms overweldigend. De Onderwijsinspecteur

voor Caraïbisch Nederland, Jan Willem Maijvis, is ook in Joure en

probeert helderheid te creëren: “We verwachten geen kopieën van

de Nederlandse scholen. Het toezichtplan lijkt dichtgetimmerd met

allerlei afspraken, maar is geënt op het eigen verbeterplan. 2016

als einddoel blijft staan, maar als tussendoor iets niet op tijd lukt

en je hebt daar een goede verklaring voor, is dat geen probleem.”

In de inspectie-eisen staat bijvoorbeeld dat het onderwijs afge-

stemd moet zijn op het niveau van de verschillende leerlingen.

Maar, wordt tijdens de bijeenkomst uitgelegd, die afstemming

is geen doel, geen onderdeel van de basiskwaliteit. Anneke van

der Linde van de PO-Raad: “Het gaat eerst om de basis. Om

klassenmanagement, rust creëren, overzicht krijgen van wat je

leerkrachten doen en wie je leerlingen zijn. Daarna kun je je gaan

buigen over de verschillen en dan is afstemming van het onderwijs

een middel om tot goede gemiddelde resultaten te komen.”

TEGENBEZOEKIn mei zullen de Friese twinning-directeuren de scholen op Saba

en Statia bezoeken. Wederom een werkbezoek waarbij wordt

geëvalueerd: welke in Nederland opgedane ideeën zijn inmid-

dels gerealiseerd en wat nog niet. Wat heeft dat voor gevolgen

voor m’n verbeterplannen? De Friezen kijken er naar uit. Keimpe

Strikwerda: “De winst zit ‘m juist in de situatieverschillen, daar leer

je van elkaar.”

Geschiedenis Caribisch Nederland Sinds begin jaren vijftig van de vorige eeuw vormen zes eilanden in de

Caribische zee - de benedenwindse eilanden Aruba, Bonaire, Curaçao en

de bovenwindse Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten - samen één land

binnen het Koninkrijk der Nederlanden: De Nederlandse Antillen. Aruba

werd in 1986 - binnen het Koninkrijk - onafhankelijk. Op 10 oktober 2010

volgden Curaçao en Sint Maarten elk dit voorbeeld, terwijl Saba, Sint

Eustatius en Bonaire vanaf dat moment als speciale gemeenten zijn

opgenomen bij Nederland. Een maatregel met verstrekkende gevolgen

voor de eilandbewoners. Sint Eustatius is bijvoorbeeld voor levensmid-

delen afhankelijk van import vanuit de Verenigde Staten via St. Maarten.

Doordat St. Maarten nu ook een land is, wordt de invoer nog een keer

belast, wat een flinke prijsstijging voor de bovenwindse eilandbewoners

tot gevolg heeft.

De matches Deelnemers aan het Twinning-uitwisselingsprogramma:

- Ruud Wagenmakers (OBS Zuiderveldschool en OBS Lyts Luchten-

veldschool) is gekoppeld aan Debby Clark van de Golden Rock school

(Sint Eustatius)

- Klaas Snijder (OBS de Lytse Mienskip en OBS de Stobbestjelp) is

gekoppeld aan Floyd Woodley van de Gouvernor de Graaff school

(Sint Eustatius)

- Bert Kampherbeek (OBS de Beuk) is gekoppeld aan Laverne Duggins

van de SDA-school (Sint Eustatius)

- Kees Flikkema (OBS Westermarskoalle) is gekoppeld aan Ellis

Woodley van de Bethel Methodist School (Sint Eustatius)

- Keimpe Strikwerda (van Maesdijkschool/Heerenveen) is gekoppeld

aan Diane Wilson van de Sacred Heart School (Saba).

De twinninggroep Friesland bijeen.

16 SchoolManagement totaal Maart 2012

VOOR MEER INFORMATIE OVER DIT PROJECT KUNT U MAILEN NAAR

NIENKE DEELSTRA: NIENKEDEELSTRA@GMAIL.COM.