Herinnering aan mijn moeder Maria Verkerk , geboren12 april 1903 Hazerswoude en overleden 6 juni 1977 te Leidschendam.

Mijn moeder Maria Verkerk was geboren te Hazerswoude en dochter van Margje Pols en Willem Verkerk. Zij trouwde met Izaak Cornelis Overbeeke, (Izaak zonder trema op de tweede a) op 11 juni 1925 te Hazerswoude. Er is over haar doen en laten niet zoveel behouden als dat van mijn vader Izaak. Dat gegeven over mijn vader is zo gekomen om reden zij zelf Maria, degene is geweest die een aantal zaken, brieven, geschriften, foto’s en dergelijke netjes bewaarde voor het nageslacht. In hoeverre het nageslacht hier baat bij heeft gevonden is nog niet zo bekend. Zeker is dat ik blij ben, het als begin van haar genealogie, te kunnen gebruiken omdat zij dit zo zorgvuldig heeft gedaan. Niet alleen voor haar man Izaak, maar ook voor al haar kinderen.

Mijn eigen waarnemen en later overdenken en vast leggen wie Maria Verkerk dan wel was,heeft mij doen besluiten in het kort, aan het begin van haar genealogie, een karakter beschrijving te geven waarin haar karakter en persoonlijkheid tot de lezers door mag klinken.Mede daar door heeft Izaak Cornelis Overbeeke kunnen zijn wie hij geworden was en dacht wie hij was.

Zij, Maria, trouwde met de wetenschap, dat was vrij normaal in 1925, dat de man het hoofd van het gezin was. Ten slotte stond dat ook zo in de bijbel.

In werkelijkheid is gebleken dat zij, Maria, het hoofd van het gezin was. - Bij direct nodige besluit vorming nam zij de leiding en legde de basis

voor de besluiten, - Bij voorkomende onverwachte problemen gaf zij de richting voor de

gesprekken met als basis een oplossing te bereiken.- Bij het stellen van prioriteiten gaf zij de richting en keuze aan.- Bij het uitgeven en beheren van de huishoudkas nam zij de besluiten. Zij

moest wel omreden zij de boodschappen deed en het loon van Izaak iedere zaterdagavond en later vrijdagavond van hem in ontvangst nam.

- Op het loon kom ik later nog terug.- Bij het beheer en onderhoud van de kleding deed zij het werk en nam de

besluiten.- Bij ziekte van de kinderen verzorgde en troostte zij.- Onze vader zei altijd vraag het maar aan je moeder. (moe)- Als iets weer goed kwam gaf zij Izaak de eer.- Zij was pragmatisch er moest geregeld worden.-

Het gezag was per definitie bij het hoofd van het gezin maar in werkelijkheid berustte het bij onze moeder. Maar hij kreeg de eer en vond dat passen omdat hij toch het hoofd van het gezin was. Zo stond het toch ook maar mooi in de bijbel. Er was feitelijk geen discussie.Doordat hij, onze vader, onvoldoende snel tegenspel kon geven, ging er ook nog al eens wat mis.Dit wil niet zeggen dat Izaak niets deed. Integendeel er waren duidelijke taken die hij precies, netjes en op tijd uitvoerde. Zoals het werk in het tuintje, en de groente tuin in Voorburg, het haarknippen van de kinderen. Het repareren van de schoenen enz. En hij was zeer plichtsgetrouw voor zijn werkWij zullen in het vervolg zien waar het nog al eens mis ging.

In het vervolg beschrijf ik, Nicolaas Overbeeke, zoon van Maria Verkerk, een gesprek dat bij toeval eens bij haar thuis plaatsvond. Ik was al getrouwd en zij was bijzonder aanspreekbaar.Het korte gesprekje heeft enige jaren later bij mij herinneringen opgeroepen die ik ook aan dit verhaal toevoeg.Zij attendeerde mij op een lied, dat zij een gebed noemde, van Fransiscus van Assisi. Het artikel had de titel; ”Zonnelied”. Voor haar was dit een gebed waarin tevens alle godsdienstige problemen voor een belangrijk deel werden opgelost.Zij had met haar praktische instelling en benadering wel meerdere malen iets gezegd over het gebed en de inhoud daarvan dat Jezus ons voorgezegd had bij het niet weten wat te bidden het: ” Onze Vader” de juiste keuze was. “

Het was in de Nederlandse Hervormde Kerk niet ongebruikelijk dat de zogenoemde zware dominees voor en na de preek er nog al moeilijke en langdurige gebeden op na hielden. Tevens was zij van mening dat er in de gebeden niet zoveel gepraat en vooral gevraagd moest worden.In mijn jonge tijd, catechisatie periode, werd door sommige predikanten Fransiscus van Assisi nog wel eens aangehaald. Met name als het ging om taak opdracht gelijk als gegeven door Jezus Christus. Hoe bestond het , Fransiscus was toch katholiek, rooms.

Het ZONNELIED

Allerhoogste, almachtige, goede Heer;U zij de lof, de glorie en de eer en alle zegening.

U alleen, Allerhoogste; komen zij toe,en geen mens is waardig U ook maar te noemen.

Geloofd bent U, mijn Heer, met al Uw schepselen,vooral de heer broeder zon,

die de dag is en ons verlicht door zichzelf.En hij is mooi en stralend met grootse pracht.

Van U, Allerhoogste, draagt hij het teken

Geloofd bent U, mijn Heer, door zuster maan en de sterren.Aan de hemel hebt U ze gemaakt, helder en kostbaar en mooi.

Geloofd bent U mijn Heer, door broeder winden door de lucht, en door bewolkt en helder en elk soort weer,

waardoor U uw schepselen zorgzaam onderhoudt.

Geloofd bent U, mijn Heer, door zuster water,dat heel nuttig is en nederig en kostbaar en kuis.

Geloofd bent U, mijn Heer, door broeder vuur,waardoor U licht brengt in de nacht.

En het is mooi en aantrekkelijk en krachtig en sterk.

Geloofd bent U, mijn Heer, door onze zuster moeder aarde,die ons verzorgt en voedt,

en allerlei vruchten voortbrengt en fleurige bloemen en groen.

Geloofd bent U, mijn Heer, door hen die vergiffenis schenken door uw liefde,en ziekte en leed te verduren hebben.

Zalig zij die dat verdragen in vrede,want door U, Allerhoogste, zullen zij gekroond worden.

Geloofd bent U, mijn Heer, door onze zuster de lichamelijke dood,waaraan geen levend mens ontkomen kan.

Wee hen die sterven in doodzonde.Zalig zij die aangetroffen worden in Uw wil,

want de tweede dood zal hen geen kwaad doen.

Loof en prijs mijn Heer,en dank Hem en dien Hem met grote nederigheid.

Fransiscus van Assisi, 1225, Vertaling uit: Een getuigenis van katholiek geloof. ( J.H. Gootmer, Haarlem)

Het zonnelied had geen inhoudelijke theologische discussie nodig. Dankbaarheid was het hoofd thema en dat sprak haar aan.Ik was ook de enige die over dit zo duidelijke zaken met haar kon spreken,Later is mijn broer Arie dat ook gaan invullen.

Veel later heb ik gedacht zou het misschien aan mij gegeven zijn om later na haar overlijden dit voor te dragen bij haar begrafenis. Ik weet het niet, het is niet gebeurd, mede doordat de liturgie en het bijbehorend protocol voor mijn vader vast lag, het zij zo!

Zo heeft zij nog een gedicht in beeld gebracht dat hierna volgt.

Dit gedicht heeft `lange tijd bij mijn moeder in de kamer en later in de gang gehangen.De dichter is onbekend, dus noem ik het, het gedicht van mijn moeder.Zij was pragmatisch en wars van theologiseren. Zij was bijzonder intelligent en enorm van geheugen.

Je hoeft niet altijd zendeling te wezen,

Om in dienst van onze Heer te staan.Was voor je zieke buurvrouw maar een keer de borden,Dan heb je ook Gods wil gedaan.

Wij zullen eens volkomen moeten buigen,En daar slechts gaan, waar Hij ons zenden zal.Wij zullen dagelijks van hem getuigen,In toga, boezelaar, en ook wel in een overall.

Het portret van Koningin Wilhelmina.

De tweede wereld oorlog terug beleven als jongen in de leeftijd van tien tot 16 jaar is in mijn herinnering niet alleen kommer kwel en ellende.

Zoals daar waren het bombardement van Rotterdam door de Duitsers op 14 mei 1940 en het bombardement van het Bezuiden hout in den Haag op 3 maart 1945

De beschietingen door spitfires, jacht vliegtuigen, waarbij het gelukken van snel dekking zoeken je kans op overleven weer groter maakte. De hongertochten met gammele fiets en de angstige starts van V-1 en V-2. Het stelen van eten en brandhout om als vijftienjarige het gezin waar je bij behoorde te laten overleven omdat ouderen uit dat gezin onderdoken en daardoor niet deelnamen aan het proces van economisch verkeer.Zeker in de periode van de hongerwinter, beter gezegd de dolle dinsdag, tot aan de bevrijding, hadden vaak angstige en hachelijke momenten. Maar voor mij als zestien jarige jongen ook een avontuurlijke beleving.

Ineens was ik iets en telde mee.

Als bijzonder oorlog verleden, herinnering, ongewild opgelegd door mijn ouders, is de herinnering aan een portret van Koningin Wilhelmina. Het was voor de tweede wereld oorlog , vooral in arbeiderswijken, niet algemeen gebruikelijk om bij staats gebeurtenissen de Nederlandse vlag uit te hangen. De belangrijkste reden was het ontbreken van voldoende financiën om de driekleur te betalen, laat staan daar nog een oranje wimpel aan toe te voegen voor een kleiner aantal mensen die ook nog oranje gezind waren.

Om reden van financiële aard hadden mijn ouders geen driekleur en beleefde ik het soms uithangen van de driekleur bij anderen als toch wel bijzonder.

Maar wat gebeurde na de capitulatie van Nederland en het vertrek van Koningin Wilhelmina en haar gezin en ook de Nederlandse regering? Zij waren naar Engeland vertrokken om van daar uit Nederland als Nederland te blijven regeren.

Mijn vader had een portret, afbeeldend Koningin Wilhelmina, ongeveer ter grootte van 40 bij 25 cm., ingelijst en achter in de gang opgehangen. Hij vertelde daarbij dat, zolang onze Koningin in het buitenland was dit portret daar bleef hangen. Het mocht pas weggehaald worden als de Koningin weer terug was, en dat zou zeker eens gebeuren. Het portret hing zodanig dat, wanneer je bij ons binnenkwam je de Koningin altijd moest zien.

Aan het einde van de oorlog, in den Haag, waar wij woonden, november 1944, werden wij op een morgen bezocht door drie Duitse soldaten die een huiszoeking moesten uitvoeren. Mijn vader was niet thuis, ondergedoken elders, zoals ook mijn oudere broer Willem. Mijn moeder stond de Duitsers te woord, zonder een woord Duits te kunnen spreken. De militairen met hun grote geweren in de aanslag

maakten kennelijk op mijn moeder weinig indruk. Of er mensen onder de vloer waren werd gevraagd met de geweren in de aanslag op de vloer gericht. Wel een voor mij angstige en zeker geen avontuurlijke herinnering.

Ineens viel hun oog op het portret van Koningin Wilhelmina en keken zij beurtelings naar het portret en mijn moeder. Het zo tentoonstellen van een lid der Koninklijke familie was strafbaar.

Mijn moeder doorbrak het zwijgen en de militairen aankijkend zei zij; “Dat is onze Koningin en die blijft daar, zolang zij weg is.” Jawohl zei een van de militairen, allen draaiden zich om en zij gingen heen.

Toen de Koningin in 1945 uiteindelijk geland was in Zeeuws Vlaanderen heeft mijn vader het portret uit de gang verwijderd, met de woorden; “De Koningin is terug, haar portret kan weer opgeborgen worden, want zij is nu weer onder ons.”

Dit gebeuren vergeet ik nooit. Het is de beleving van en met mijn dappere moeder, welke mij nog steeds bij blijft. Mijn ouders hebben na de oorlog nooit een vlag gekocht, het had financieel best gekund. Voor hen bleef het devies, de koningin is onder ons en wij zijn vrij.

Terug naar Hazerswoude waar zij als jong meisje op groeide in een groot gezin. Ik wil hier de namen geven van haar broers en zusters in volgorde van leeftijd. Gerrit-Arie-Cornelis-Klazina- Catharina-Maria-Johanna-Margje-Geertruida- Wilhelmina. Drie jongens en zeven meisjes.

Een behoorlijk groot gezin waar door moeder Marg met stevige hand geregeerd werd. Vader Willem was een beurtschipper tussen Hazerswoude en Leiden. Er werd gebruik gemaakt van trekschepen. Bij het ouderlijk huis was een soort van laad en overslag plaats waar andere schippers goederen overladen voor weer andere plaatsen. Zo was dat op vele plaatsen in Nederland te doen gebruikelijk. Let wel er werd gewerkt met trek schuiten.

Ik heb dat als kleine jongen, logerend bij mijn opoe en opa meegemaakt. Een duur gezin, alleen al door de grootte. Mijn opa deed er nog wat bij. Verkoop van koffie, thee, sigaren die hij zelf maakte en dat ook de meisjes van het gezin leerde. Ook pruimtabak behoorde tot zijn negotie. Daar heb ik nog een leuk verhaal over.De schippers die op de loswal van mijn opa in de morgen goederen kwamen lossen en laden, dronken bij mijn opoe in de keuken koffie.Een aantal van die schippers pruimden pruim tabak. Door op die grove tabak te pruimen maakten zij zelf veel speeksel dat regelmatig uit gespuwd werd. Binnenshuis ging de speeksel in een zo gehete kwispedoor. Er werd dan niet gerookt.Als er koffie werd gedronken haalden de schippers de pruimen uit hun mond en legden deze in het vensterbankje van de bijkeuken. Tot grote ergernis van mijn opoe.Op zekere dag heeft mijn opoe deze pruimen verwisseld. Toen de schippers weer buiten waren en de pruimen weer achter de kiezen heeft zij het verteld en de schippers hebben daarna nooit meer hun pruimen in de vensterbank gelegd.

Ze hadden ook wel plezier met elkaar.

Het gezin Verkerk was een sociaal bewogen familie waar strenge regels waren en grote gemeenschap zin. Het was een hechte familie waar op gegeven moment Izaak fantastisch werd opgenomen en hij de moeder, Marg, van Maria als een nieuwe eigen moeder ging ervaren.

Vader Verkerk zorgde voor zijn gezin bijzonder goed. Hij hielp zijn tien kinderen bij alles wat zij wilde ondernemen. Maria had problemen met haar benen die na haar pubertijd open huid verwondingen openbaarde. Haar vader heeft alles, voor die tijd alles gedaan om genezing, dan wel voorkomen, te bewerkstelligen. Met name was hij gecharmeerd van de homeopathie, waarvoor hij een arts had gevonden in Leiden.Er was nog geen sprake van basis zorg enz., Hij moest dat uit eigen zak betalen en deed dat ook. Niet alleen voor dochter Maria, maar indien nodig voor alle tien kinderen.

Veranderingen in de tijd zeker ten aanzien van de huishouding in en bij arbeiders gezinnen zijn in het bijzonder voor vrouwen een verbetering geworden. Dat laatste in vele gevallen toch nog tussen haakjes. Maria zorgde voor de huishouding en deed er nog wat bij om daar mede de financiën aan te vullen.Haar dag indeling zag er als volgt zo uit.

1) ’s-Morgens zes uur op ontbijt gereed maken, voor Izaak en een begin voor de kinderen.

2) Half zeven, Izaak uit het bed roepen en Nico. Nico was de enige in het gezin die om zes uur al; lag te wachten tot zijn moeder uit bed stapte en hij snel nog even bij zijn vader in bed kroop.

3) Kwart over zeven Izaak de deur uit en Marie eten voor de kinderen gereed maken. Dat betekende dat het brood gesmeerd werd en van beleg voorzien. Dit had ook met de noodzakelijke zuinigheid te maken.

4) Acht uur alle kinderen naar school aangekleed en wel en voorzien van schone kleren.

5) Tussen acht uur en twaalf uur alle bedden opmaken boodschappen doen, eten klaar maken voor de avond en aanvullen met andere werkzaam heden.

6) Tussen twaalf en een uur eten met de kinderen en na het eten een stukje voorlezen uit de krant van de vorige dag. Dat waren leuke vervolg verhalen, zoals, Piggelmee, in de Soete suikerbol enz. Zij kon leuk voorlezen. En passant werd het nodige voor de school gecontroleerd. Daarna opschieten en weg wezen.

7) Tussen een en vier uur huishoudelijk werk en alles gereed maken voor de thuis komst van allen. Er is ook een periode geweest dat Izaak tussen de middag thuis kwam eten maar dan in de ochtend en einde middag een uur eerder en een uur later naar en uit het werk kwam.

8) Tussen vier en zes uur alle tijd voor de zes kinderen. Huiswerk overhoren controleren en opvangen met hun problemen. Izaak uit het werk opvangen en ga maar door.

9) Tussen zes en acht uur eten, kinderen naar bed . En na al dat gesjouw en zorgen koffie drinken en aan het verstelgoed voor eigen gezin en voor klanten die hun verstelgoed en soms ook de was bij Marie lieten doen. Vaak ging zij dan ook tussen twaalf uur en één uur pas naar bed.

Het was bij dit soort arbeiders gezinnen gewoon dat de vrouwen een werkhuis hadden of thuis voor anderen werkten. Denk dus niet dat het een makkie was maar dat is het voor veel vrouwen nu in 2005 ook niet.

Het boven geschetste beeld is natuurlijk voor een bepaalde periode en is in tijds besteding vaak veranderd maar de zorg van Marie bleef tot heel lang tot de kinderen gingen trouwen en de deur uit gingen. Met name de oorlogs jaren hebben een zware wissel getrokken op haar werk en zorg in het gezin.

Bijzonder is te vermelden dat zij in verwachting was in 1938. Gerrit geboren in 1931 leek de laatste te zijn maar nee dus. Planning was

helemaal niet aan de orde. In die jaren woonden wij tussen gezinnen waar zes tot tien kinderen nog gewoon was.Enfin, het is 31 december en met de avond beginnen de weeën.Het bed van Marie en Izaak stond in de woonkamer, een opklapbed. De drie jongens worden naar bed getransporteerd,Willem Nico en Gerrit. Maatje het meisje in de familie en de oudste wordt aan het werk gezet, zij was twaalf jaar.Izaak de vader wordt door Marie naar de verloskundige en oom Dirk gestuurd. Marie stuurt alles en bevalt van een kind en houdt het kind in bed en tussen de benen en laat de navelstreng heel. Ik, Nico, heb dit jaren later van mijn moeder en vader vernomen.De vroedvrouw, zuster Jorna is er snel en hulp van oom Dirk is ook snel aanwezig.Terwijl de zuster Jorna Marie aan het helpen is zegt Marie,Oh God het is niet waar er komt er nog een. En zo geschiedde, een tweeling, dat niet voorzien was. Ze werden wel bijna twee maanden te vroeg geboren.De namen van deze twee jongens;

Jeremias Abraham als de eerste en Arie als de tweede. Beiden werden opgenomen in het Juliana kinderziekenhuis In den Haag. Ik meen dat Jerry na een week of vier, vijf weer thuis was en Arie bijna drie maanden daar verzorgt werd.

Het voorgaande geeft een beeld van hoe en waarom de taken van huisvrouwen gedaan werden. Dat vooral in de periode vanaf het huwelijk van Maria met Izaak, tot aan het uitbreken van de tweede wereld oorlog.Er is geen materiaal voorhand dat enige informatie biedt over Maria als jong meisje en haar puberteit.Zelfs geen eigen verhalen aan mij dan wel de andere kinderen zijn niet bekend.Mijn vader, Izaak liet op de overlijdens mededeling van Maria de tekst toevoegen: “zij was, eerst een ander, dan zichzelf.”

Wel is bekend dat zij lid is geweest van de Christelijke zang vereniging te Hazerswoude en vanaf haar lagere schooltijd vriendin was met Kaatje Overbeeke de zuster van Izaak’’Izaak was bevriend met Dirk Vos. Het bijzondere is dat dit viertal, Maria Izaak Kaatje en Dirk tot aan hun dood vrienden zijn gebleven en door hun huwelijk ook familie waren geworden.

In het verhaal van Izaak, mijn vader, wordt uiteengezet hoe enorm de invloed is geweest van de Christelijk dogmatische cultuur waarin de families leefden. Zo er in die toenmalige dorps gemeenschappen ook andere kerkelijke gezindten waren, katholiek gereformeerd, werd daardoor het dogmatisme nog versterkt. Er waren verschillen van denken en mening maar van theologische aard. Het kerkelijk volk had geen andere inbreng hierin dan datgene gepredikt door de dominee en de pastoor. Andersdenkenden, opkomend socialisme, hadden in deze gemeenschappen weinig inbreng. Als groep te klein en door de grotere christelijke en katholieke groepen weggedrukt als zijnde de heidenen.

Met name bij de christelijke (protestantse) groepen was vroeger een gevoel van angst zeer vaak aanwezig, er was meer sprake van angst geloof dan van het halleluja prijs de Heer, dat na de oorlog greep kreeg in het denken over God en Jezus.

Ik heb beschreven hoe mijn moeder, Marie bevallen was van de tweeling Jerry en Arie. Zij heeft in de oorlog volgend op deze geboorte met grote liefde en zorg de leiding van het gezin op zich genomen. Daarbij de andere kinderen op de juiste en goede manier ingeschakeld. De liefde stond bij haar voorop. Zij is tijdens die oorlog, ik meen 1943, door ziekte geveld, tuberculose. Met hulp van oom Dirk, tante Truus Delft en tante Marg Zoetermeer,is het gezin dat jaar er goed door heen gekomen.Na de oorlog in 1946 is door een ongeval Jerry verongelukt, verbrand.

Het tragische is, en ik geef de schuld aan het ingedramde kerkelijk dogmatisme, dat zij dit ongeluk, ons allen overkomen, als straf van God is blijven zien omdat zij bij de geboorte riep; “ o God er komt er nog een” . Dat is gebleven tot haar eigen overlijden in 1977.

De oorlog jaren heeft het gezin, als zoveel andere gezinnen, zwaar en toch redelijk beleefd.Ik heb daar geen overzichten voor gemaakt en noteer hier alleen een paar ingrijpende gebeurtenissen welke een enorme impact op haar hebben gehad. Ik was daar dicht bij betrokken.Haar oudste broer, wonend in Zaandam, kwam te overlijden zij had groot respect voor hem.Haar vader Willem kwam even eens te overlijden. Zij had een geweldige band met hem. Het deed haar groot verdriet.Haar zwager, voor mij oom Leen van tante Klazien overleed ook. Daarbij het feit dat mijn vader de deur gesloten had voor tante Rina, een zuster van Marie en oom Harm.Zij waren voor de oorlog al toegetreden tot de NSB.Toen de Duitsers Nederland binnen vielen in Mei 1940 en haar zuster Rina en zwager, mijn oom Harm, bij de NSB bleven en Hitler omarmden was het over en uit.

Het bijzondere is dat deze familie leden niet tot de zware kerken behoorden. Misschien heeft Marie dat bij hun leven als weldaad kunnen ervaren. Ik weet dat niet zeker.

Haar kinderen trouwen en ze beleeft nog vele kleinkinderen, van deze gebeurtenissen zijn foto’s en gedachtenis kaarten in de genealogieën van de families Verkerk en Overbeeke.Geweldig is de zorg welke zij wekelijks gegeven heeft aan haar school vriendin, latere schoonzusje die aan begin van de oorlog invalide geworden is. Tante Kaatje. Over liefde gesproken.Toen haar kinderen getrouwd en de deur uitwaren en mijn vader zijn krachten en tijd meer en meer aan de kerk ging besteden heeft zij,

altijd op achtergrond blijvend, hem daarin tot haar einde enorm gesteund.

Niet alleen het overlijden van Jerry maar ook het verbreken van de familie banden door haar oudste zoon Willem heeft zij zwaar en als niet te begrijpen lot ervaren.Ik kan zeggen dat ik daar heel veel aan gedaan heb. Ik kom er op terug in mijn eigen verhaal passend in de genealogie.

Een gebeurtenis die ook beschreven is in het verhaal van mijn vader, Izaak, is het wonen aan de Noordpolderstraat 66. Gekomen uit Hazerswoude en gaan wonen aan de Noordpolderkade 364 kwamen zij, mijn moeder en vader, in 1929 in een redelijk zonnig huis met uitzicht op een sloot. Maar een bovenwoning. Het huis was niet groot en werd in 1936 verlaten en verruild voor de Noordpolderstraat.Een benedenwoning met klein tuintje achter en geen zon.

De beslissing voor deze verhuizing werd in 1936 genomen en bood oplossing voor het ruimte probleem dat er was door inmiddels vier kinderen. Een meisje en drie jongens. Maatje, Willem, Nico en Gerrit.

Het was een somber huis.Maar, dit is belangrijk, Izaak vond het een goed huis en daarmede basta. Bij mijn weten en bij het ouder worden zeker weten, heeft Marie het altijd een somber huis gevonden. Discussie bleef gesloten.

Toen Toos en ik op de Tesselschadelaan woonden en daar vanwege de ruimte gingen verhuizen hebben wij kunnen regelen dat Marie en Izaak in dat huis konden gaan wonen. Het was 1967, zij hadden dus goed dertig jaar in de Noordpolderstraat gewoond.Marie zag het helemaal zitten omreden dat het huis zonnig was. Het een leuke ligging had aan een sloot. Het huis in een redelijke goede wijk gesitueerd was en niet oud. Het huis aan de Noordpolderstraathad dat alles niet. Zij verlangde om weg te gaan.Izaak werkte absoluut niet mee omreden, hij de kerk van de wijk zou missen en hij met Marie zoveel in dat huis had beleefd dat hij het niet kon verlaten.

Wij hebben met de gehele familie hem onder grote druk gezet, ook oom Dirk tante Kaatje en al hun nog in leven zijnde broers en zusters. Het heeft niet mogen baten. Dit was Izaak helemaal, geen redelijke discussie. Nee is nee. Wij hadden er verder geen woorden voor.

De contacten in de oude wijk met buren gingen verdwijnen en Marie kwam te veel alleen, Izaak had zijn volkstuin en zijn kerkje.

We gaan terug naar Hazerswoude waar Maria, volgens haar zeggen toch een fijne tijd had. Lid van de zangvereniging, Over de vereniging zelve is mij niets bekend en heb ik later ook niet middels Google kunnen vinden.Wel heeft Maria als onze moeder, verteld dat het leuk was. En er meer gedaan werd dan alleen zingen. Misschien was het wel een jonge meisjes vereniging. Jammer, we weten het niet precies.

Wel is Maria met Izaak verloofd, dat in sommige gevallen ook wel een voor aankondiging was van een huwelijk.(ondertrouwd)Maar van beiden weet ik dat de verloving op 15 augustus 1922 plaats gevonden moet hebben. De datum in de trouwringen.Echter zijn zij op 9 juni 1925 getrouwd.

Zij werkte daarvoor bij een boeren gezin, fam. Voets, katholiek? en heeft daar goed gewerkt. Mij is niet bekend of zij na het huwelijk is blijven werken. Waarschijnlijk niet. Zij woonden op het Westeinde een huisje met tuin voor de groente. Daar werden Maatje en Willem geboren.

Voldoende werk en meer zekerheid voor het gezin qua inkomen en pensioen werd mogelijk door te gaan werken in de Haag bij van Gend en Loos. Een transport bedrijf waar hoofdzakelijk met paard en wagen getransporteerd werd. Semi spoorwegen.Haar vriendin Kaatje met Dirk Vos was hen al voor gegaan. Door Kaatje en Dirk is deze hele zaak zo gegaan als het gegaan is.Januari 1929 verhuist en in april krijgt ze haar derde kind, Nicolaas.

Er waren grote spanningen en economische crisis, (black Friday 1929) het was goed dat van Gend en Loos de werkgever was geworden, door druk van oom Dirk en tante Kaatje

Marie zet zich enorm in en samen gaan ze er voor. Ook toen Gerrit er bij kwam, de vierde, op 7 november 1932.Zij regelt ook vakantie weekjes voor de kinderen naar Hazerswoude Benthuizen en Zoetermeer, ook Delft de Buitenwatersloot is voor de kinderen steeds in beeld.Logeren respectievelijk bij Opoe Pols, tante Clazien Tante Jo met opa Overbeeke 1874, tante Jo, tante Marg, tante Truus en later Tante Dievertje In Nieuw Vennep. Zij regelde dit alles met hulp van de melkrijder en boterboer enz. enz. zij kende ze allemaal.Alle kinderen kregen vakantie zonder reiskosten . Organiseren kon ze en voor zichzelf samen met Izaak werd er nog een week tussen gepropt.Enorm veel medewerking van alle tantes en ooms. Dat was voor de Verkerk familie gewoon.Later zijn Jerry en Arie daar even bijgestopt.Ook de tweeling kinderwagen kreeg in dit logistieke vakantie gebeuren een grote plek.

Kleding voor de kinderen werd overwegend zelf gemaakt. Wij kinderen zagen er altijd pikobello uit . Naar school, zondag naar de kerk, in de vrije tijd het was altijd perfect, ondanks de zeer smalle beurs.Zij was toch wel tot aan het bijna einde van de oorlog een gelukkige vrouwMaar haar gezin was nummer 1.

De oorlog is moeilijk en zwaar geweest, heel duidelijk is Marie de gene geweest die de richting voor het gezin bepaalde op die momenten dat het mis dreigde te gaan.Dat gebeurde bijvoorbeeld in de volgende situaties.

!) Uitbreken van de oorlog 10 mei 1940, Izaak huilde verschrikkelijk, Marie troostte en zette het gezin in het gareel.2) Bombardement Rotterdam, 14 mei 1940. De angst dat morgen den Haag gebombardeerd zou worden blokkeerde Izaak. Marie ging oefenen met ons hoe te schuilen. Tevens had zij tasjes klaar gemaakt met de opdrachten aan allen een tasje, met je naam erop, mee te nemen als er gevlucht moest worden.3) Bij het starten van V-1’s of V-2’s opletten en luisteren en kijken of deze raketten niet zouden terugvallen, dat gebeurde heel vaak. Zij kwamen dan ergens terecht en vernietigden een aantal huizen.4) Razzia’s, Duitse militairen zochten in huizen naar radio’s koper, en mensen. Ook illegale krantjes. Die bracht ik na 1943 rond. 5) Na de razzia in Rotterdam heeft zij geregeld dat mijn broer Willem en Izaak direct gingen onderduiken in Benthuizen. Twee dagen later17 november was de razzia ook in den Haag. 6) Altijd, ons de moed in praten, de oorlog gaat voorbij, dan wordt alles beter.7) Zij wist dat ik ook eten en brand hout van tijd tot tijd ergens achterover drukte. Zeg maar gewoon jatte. Izaak die ik regelmatig op zijn onderduik adres zag zei altijd, denk er om je mag niet stelen.Marie zei altijd ; doe voorzichtig en zorg dat je weer heel thuis komt.Ze heeft mij twee keer bij de politie weggehaald met een pracht verhaal. Maar mij nooit gezegd het niet meer te doen. We hebben er ook nooit over gepraat. Ook later niet. Het alternatief was duidelijk, honger en wat daar bij kwam.In mijn genealogie mijzelf betreffend ga ik in op mijn eigen wel en wee rond die honger winter en de periode na de bevrijding.

Nog een mooi plaatje voor haar trouwen met Izaak Eerst verloven in 1922 daarna trouwen 0p 11 juni 1925

Dit zijn zes plaatjes uit haar poëziealbum van de totaal achttien.Plaatje 1 gemaakt door haar moeder op 21 september 1914 Plaatje 2 gemaakt door haar dochter Maatje op 10 juli 1940.Plaatje 3 gemaakt doorhaar zoontje Wim op 16 januari 1940Plaatje 4 Gemaakt door, Kaatje Overbeeke op 21-11-1920Plaatje 5 Gemaakt door haar zoontje Nico op 10 juli 1940. Vlak na begin oorlog. Aan de keuze van het gezang wel te zien.Plaatje 6 Gemaakt door Izaak Overbeeke op 19 december 1921.Het valt op hoe stichtelijk de versjes allemaal zijn.Misschien ook door oorlog en oorlog dreiging. Zij heeft veel aandacht en liefde gegeven aan de vader van Izaak.Nicolaas Overbeeke ( 1874)heeft nog enige jaren bij hen in de Noordpolderstraat gewoond.

Deze man is na de dood van Maatje Anna in 1915 nooit meer getrouwd geweest, Maria heeft liefdevol hem tot het einde verzorgt.Jaren heeft hij ingewoond bij zijn jongste zoon Jeremias, (Mies) Hij ging regelmatig enige weken logeren bij een der andere kinderen.Hij was zeer arm, het enige wat hij bezat zat in een ouderwets rieten koffertje. Niet groter dan 50 bij 35 cm.

Er waren ook goede tijden en mooie momenten.

Ode aan Maria, mijn moeder, onze moe en oma.

74 jaren aaneen. Eerst een ander , dan zichzelf,zij stond er altijd als ondersteunend gewelf.

Moeder Maria, wees gegroet, ondanks na Uw verscheidenuit ons leven, dat U mocht begeleiden.

Baby’s , kinderen pubers en volwassen mensen,allen met eerst kleine, later groter, of onredelijke wensen.

oorlog, overlijden, scheuring in gezin en soms alleen gelaten,zelfs in Uw gebed als ware het door God geheel verlaten.

Bij blijheid of zegeningen, straalde zij, dat dit haar kon overkomen.Haar liefde deed ons allen dan met vreugde overstromen.

Dankbaar onder haar hoede gegaan te zijn,In haar sterke tijd bracht zij chaos weer in lijn.

Haar vrouw zijn heeft deels ook parten gespeeld.Er werden haar extra treurnis en zorgen toebedeeld,

Die zij niet meer in het gebaande pad kon laten gaan.Tot hier is Uw taak dat staat in de Schrift, vrouw zijn is een baan.

Het blijkt weer dat veel vrouwen te vroeg zijn geboren,Moeder Maria zou nu tot de echte leider zijn uitverkoren.

Wie dit niet wil verstaan,Moet zonder haar voorbeeld alleen verder gaan.

Haar moedig volhouden in goede en moeilijke tijden,Is ook haar steun geweest in later lijden.

Rotsvast was zij ook in haar geloven,Niet in de dogma’s der kerken maar wel in de hemel, boven,

Zij leefde van verwondering en uit een diep vermoeden,dat in en om ons leven heen, een hand ons wil behoeden,

dat er een hart is dat ons draagt, dat er een stem is die ons vraagt,dat God ons leidt ten goede.

Nico 6 juni 1977