new reality today - ethiek - Maarten Swinkels

15/02/11

www.newshoestoday.com

Beest of heilig boontje 25 jan 2011

Hoe raken we verslaafd aan het stellen van ethische vragen en kunnen we niet meer stoppen?

maarten swinkels

Alle beschrijvingen v a n e t h i e k z i j n t i j d e l i j k e veronderstellingen

www.newshoestoday.com 2

Waarom durven zoveel mensen de ethische vraag niet te stellen?


My passion is to open growth and vitality in organisations, teams and individuals. I use

travelling as a metaphor to find answers to strategic change and exploring new life in

organizations. After more than 20 years experience in improvement and strategic

change issues I believe in:

- The ambition and orientation to come and go outside

- An organisational design that creates and invites effective interaction patterns;

- The power of creation of all the people within the organisation.

For me it is great to help people and organisations to find perspective again in art of

living; creative power, innovation, more humanity and friendship. The organisation as a

valuable community

Maarten Swinkels

Experience: Change management & organisation development; innovation;

Team development & Leadership development / coaching; Process (re)design

and enabling human competences; Organisation structuring & Cooperation

issues; Development of challenging Visions

Markets: Process industry, manufacturing industry, transport, utilities and

infrastructure, Maintenance providers, Contracting

Clients: DSM, AKZO Nobel, Prorail, Corus, HMC, Fujitsu, Red Bull, TiasNimbas

business school, Quadraam, Lekkerland, Chrysal, Grontmij, Goudappel coffeng,

Isover, Ministry of Defence, RAD, OCW and VROM

Methods : Whole Brain Dominance Ned Herrmann; World Class Manufacturing;

operational excellence; benchmarking; Lateral thinking; Options for Change;

Business Process Management; strategy development; (team)coaching.

Ik neem organisaties en personen mee op reis naar nieuwe bestemmingen: groei, innovatie, bezieling, duurzaamheid, energie, fun en vitaliteit. Is het goed wat hier gebeurt?


1.  DEZE TIJD VAN GOOGLELICIOUSNESS IS ETHISCH BELAST Ethiek vraagt om referentie en hedendaagse referentie lijkt ethiek in de weg te staan. Angst voor de barbaren.

2.  ETHIEK STAAT AAN DE BASIS VAN PERSOONLIJK LEIDERSCHAP Elke persoonlijke keuze maakt je ethisch zichtbaar

3.  DURF DE ETHISCHE VRAAG TE STELLEN! Attitude, reflecteren, ethiek kun je leren; goede vragen stellen

4.  PRATEN OVER ETHIEK HEEFT EEN TRANSFORMERENDE

WERKING medeleven met beesten (hufters) en genegenheid voor boontjes (heiligen) geeft basis voor een convergerende en werkelijkheidsverruimende dialoog. Identiteit maak uit

4


Voorbeeld 1: “handen_van_god” of …..

5


Voorbeeld 2: ‘integriteit …’

6


beest of heilig boontje? Waar sta jij? Waarom? Voorbeeld? Verder....

7


even luisteren


Waarover gaat ethiek?

•  Over normen en waarden •  over goed en kwaad •  Moeilijke vragen •  Basale vragen •  Grote onderwerpen (leven en dood) •  kleine onderwerpen

(goed of fout; schuld of schaamte)

9

Is het goed wat hier gebeurd?


Waarover gaat ethiek? (2)

1.  Even stilstaan en afstand nemen

2.  Wat behoor ik te doen? (regels en normen)

En hoe wil ik leven, ook op werk? (idealen en waarden)

3.  Ethiek probeert het goede te omschrijven

4.  Ethiek vraagt dan om dat te doen wat jezelf of wat anderen goed en waardevol vinden

5.  Ethiek nodigt je uit om over dat alles na te denken: is het goed?

!!!Ben ik wel op de goede weg?;

Kom ik wel op voor wat ik van

waarde vind? - Welke waarden

vind ik eigenlijk belangrijk?

Zelfstandigheid? Vertrouwen?

Solidariteit? Plichtsbesef? En

waarom vind ik ze belangrijk?

Heb ik daar goede redenen voor?

Aan welke belangen geef ik

voorrang? Aan het belang van de

klant die geholpen wil worden?

Aan het belang van de

organisatie die de financiën op

orde moet zien te houden? Aan

mijn eigen belang?Ben ik

misschien bang zelf in de knel

te komen? Hoe kom ik op voor

wat ik waardevol vind en hoe

laat ik dat aan anderen zien?!

10


Perspectieven

•  Het handeling-perspectief: het handelen dient aan bepaalde plichten of geboden te beantwoorden (plichtethiek; deontologie)

•  Het situatie-perspectief:

wat wordt beoogd en bereikt? Doelethiek: het handelen wordt beoordeeld vanuit het doel en de (verwachte) gevolgen

•  Het actor-perspectief

Hierin valt het accent op de morele houding en gezindheid van de actor. In deze benadering is het goede handelen het handelen zoals een goed, een deugdzaam mens zou doen: Deugdenethiek

11


Waarom? Waarom niet?

•  Voorbeelden/incidenten die om bijsturing vragen •  Werken aan integriteit van de organisatie en personen •  ‘onderhoud’ van de eigen organisatie •  Identiteit voeden en koesteren •  Bewustzijn op eigen handelen vergroten •  Verantwoordelijkheid nemen

voor iets wat groter is dan jezelf •  Gedeelde opvattingen over professionaliteit •  Tegen onverschilligheid, voor verschilligheid

12


Drog redenen … ethiek killers

"iedereen doet het", "als ik het niet doe, doet mijn concurrent het wel", "we zijn niet Roomser dan de paus", "zaken doen is oorlog", "het is eten of gegeten worden", "zolang niemand er achter komt", "we voldoen aan wet en regels", "het is een kwestie van smaak", "dit is de enige manier om carrière te maken”, "de ander heeft net zo goed boter op zijn hoofd".

13


WHY NOT Ethiek!

?!


& We willen zo graag, maar ...

15

V e i l i g h e i d

V r i j h e i d


Veiligheid

•  Automatisering •  Systemen •  Protocollen •  Procesflows

•  Verantwoordelijkheid geïnstitutionaliseerd

•  Daglozen

16

Een dagloze is iemand die de middelen niet heeft om zich een dag te kunnen veroorloven. De dagloze leeft loze dagen. De dag is er wel, maar hij ziet het (nog) niet. Er is gebrek aan aandacht voor het moment. Er is weinig bewustzijn op de persoonlijke verantwoordelijkheid en betekenis geven aan het moment.


Vrijheid •  Spectaculariteit •  Vele fragmenten •  zappen of snappen •  Waarom? of waarom niet? •  Google of Britannica? •  Schubben of longen? •  Nieuwe werken •  Virtueel •  Populisme of nieuwe

bezieling

•  Dagtiest, kunstenaar, zonderling

17


Oefenen: welke ethische vraag zie je 30 situaties •  Welke perspectieven

spelen er? •  Welke waarden spelen

een rol? •  Zie je een ethisch

vraagstuk? •  Stel je vraag? •  Welke stakeholders spelen een rol?

•  Wie is moreel aanspreekbaar? •  Welke aanknopingspunten geeft de ethische code? •  Het formuleren van een oplossing

18


politiek

19


BELGEN DEMONSTREREN SCHANDE, NOG GEEN REGERING

Zo’n 35 duizend Belgen hebben zondag in Brussel gedemonstreerd vooreen nieuwe regering en voor nationale eenheid. Ze vinden het een schande

dat er zeven maanden na de verkiezingen nog geen kabinet is. Ook werdgeprotesteerd tegen een mogelijke splitsing van het land. Foto Reuters


Leden van de Groenen in het Europees Parlement protesteren tegen de Hongaarse mediawet. De nieuwe tijdelijkvoorzitter van de EU, de Hongaarse premier Orbán, werd meteen fel op de wet aangevallen. Foto Reuters

EU-voorzitterOrbándirect

onder vuur inparlement

Van onze correspondentMarc Peeperkorn

BRUSSELDeHongaarse premierOrbán is de kritiek op zijnmedia-wet beu. ‘Dit gaat helemaal nietmeer over dewet’, bijt hij woens-dag zijn criticasters in het Euro-pees Parlement toe. ‘Het steekt ugewoon dat ik een regering leiddie een tweederdemeerderheidheeft in het parlement. Dat zou-den anderen ookwel willen.’Normaal is het eerste debatmet

de nieuwe EU-voorzitter een be-leefde uitwisseling van grootseplannen. Zo niet voor Hongarijedat de komende zesmaanden hetgezicht van de EU is. Het knettertvanaf de eersteminuut als deGroenenmet posters (‘censuur’)en pleisters op hunmond de gro-te vergaderzaal binnenkomen.De Europese voornemens vanHongarije komennauwelijks tersprake, dewet die beperkingenoplegt aanHongaarse (en buiten-landse)media des temeer.‘In een democratie controleren

demedia demacht. Bij u contro-leert demacht demedia’, opentde sociaal-democatrische leiderSchulz de aanval. Hoewel de Euro-pese Commissie nog onderzoektof demediawet haaks staat op EU-regels, heeft Schulz zijn oordeelal klaar: ‘Trek in diewet. Nu!’Cohn-Bendit (Groenen) trekt

nog feller van leer. ‘Er is nognooit een democratie gestorvendoor te veelmediavrijheid, weldoor teweinig.’ Hij beschuldigtOrbán ervan ‘de Europese Chavez’te worden, de Venezolaanse presi-dent die regeert per volmacht. Ie-mand die de democratie inruiltvoor populistisch nationalisme.Schreeuwend houdt hij de Hon-

gaarse premier voor dat even-wichtige berichtgeving – één vande vereisten voor demedia inHongarije – niet bestaat. ‘Dacht udat Nixon het nieuws overWater-gate evenwichtig vond? En Bushhet nieuws over de Abu Ghraib-gevangenis in Irak? Informatiemoet politici wakker schudden.Dat doet soms pijn.’

Zichtbaar geïrriteerd zegt Or-bán verbaasd te zijn dat ‘zo veelgerespecteerde afgevaardigdenzo’n verkeerde voorstelling vanzaken geven’. Hij spreekt over ‘be-ledigende opmerkingen’. ‘Ik hebonder een dictatuur geleefd. Dater nu vraagtekensworden gezetbij de Hongaarse democratie, kanik niet accepteren. Het is volstrek-te onzin datwij opweg zijn naareen dictatuur.’Orbán vindt het sowieso een

onwezenlijke gedachte dat devrijheid vanmeningsuiting be-knot zou kunnenworden als viainternet alle informatie voorhan-den is. ‘Latenwe ons gezond ver-stand gebruiken.’Het debat eindigt zoals het be-

gon:met gejuich en gejoel. Euro-pees Commissaris Kroes (DigitaleAgenda) stuurt nog dezeweekeen brief naar de Hongaarse rege-ringmet het verzoek een paarpunten in demediawet ‘te verhel-deren’. Mocht er sprake zijn vanschending van de EU-regels, danzal Orbán dewet aanpassen.


man

25


BOER FRANK

Frank (26) heeft eengeitenhouderij in Limburg, met1.500 melkgeiten, 2.800 lam-metjes, 16 dekbokken,4 kippen, 2 hanen en 2 Cana-dese ganzen. Hij deelt hetwerk met drie medewerkers.Boer Frank kreeg de meestebrieven: 1.029. Hij koos Anita,Judith en Berber. De laatsteheeft hij inmiddels naar huisgestuurd. De ideale vrouw vanFrank is enthousiast,optimistisch en spontaan.

Richard (50) is een echteondernemer. Hij woont inDuitsland, vlak bij de grens, enbezit een enorme stal met ruimduizend koeien – en eenmelkcarroussel! Hij kreeg111 brieven. Annemieke, Heidyen Susan mochten komenlogeren op de boerderij.Volgende week stuurt hij eenvrouw weg. Richard heeft alvier kinderen, en dus is er ookplek voor zes. Vervelendsteklus? Knoeien in de stront.

BOER MARCEL

Marcel (44) heeft eenakkerbouwbedrijf in Limburg,waar hij aardappels verbouwt.Op zijn boerderij zijn ook eenhond en een kat te vinden.Boer Marcel heeft eenkinderwens en houdt vanskiën. Hij kreeg 65 brieven.Daaruit koos hij de Poolseweduwe Ksenia, Marita enSonja. De laatste moest zondaghet strijdtoneel verlaten. Zijnideale vrouw is ondernemend,zelfstandig en eenvoudig.

BOERIN ANNEMARIE

Annemarie (32) is de enigeboerin in Boer zoekt Vrouw. Zeheeft een melkveebedrijf enkaasmakerij in Zuid-Holland. Zeontving 172 brieven. Vanwegede vele uren die ze moetbesteden aan het maken vankaas, heeft ze weinig tijdgehad voor Adriaan, Harrie enJohannes. Volgende weekstuurt ze een van hen weg. Zezoekt een man met een vrolijkkarakter, een echtgezelligheidsdier.

BOER GIJSBERT

Gijsbert (35) heeft eenmelkveebedrijf in Utrecht. Ookhij kreeg veel brieven. Uit810 inzendingen koos hijFemke, José en Yvonne.Zondagavond viel het doekvoor Yvonne, omdat ze volgensGijsbert te weinig moeite deedom de gesprekken gaande tehouden. Gijsbert houdt van eenberehap met satésaus en zoekteen zelfstandige, flexibelevrouw. Maar het belangrijkstevindt hij dat het klikt.

Het gemiddelde en hoogste aantal kijkcijfers van Boer zoekt Vrouw, in miljoenen per seizoen

Gemiddelde aantal

Aantal kijkers stijgt per seizoen

180111 © de Volkskrant - yp. Bron: MediaOnderzoek & - Advies (NPO)/SKO

voorjaar ‘05 najaar ‘06 winter ‘07/’08 najaar ‘09 winter ‘10/’110

1

2

3

4

5

Hoogste aantal

fotograaf

BOER RICHARD

Boer zoekt vrouw!


Van onze correspondentArnout Brouwers

MOSKOU Na de mislukte campagneom het wereldkampioenschap voet-bal naar Nederland te halen heeftRuud Gullit een nieuwe taak op zichgenomen: hij wordt de trainer vanTerek Grozny. Dat is de club van Ram-zan Kadyrov, de Tsjetsjeense leiderdie door Russische mensenrechten-activisten verantwoordelijk wordtgehouden voor moord, honderden‘verdwijningen’, marteling en de on-derdrukking van vrouwen.Waarom zou iemand die als am-

bassadeur voor de BV Nederland dewereld afreisde, zich nu tot uithang-bordmakenvandemandiebij criticite boek staat als een van de contro-versieelste mensenrechtenschen-ders van Europa?Gullit zelf was woensdag niet be-

reikbaar voor commentaar.Maar vol-gens Aleksandr Tsjerkasov van debe-faamde Russische organisatie Me-morial, is het zonneklaar dat hij zichals trainer vanTerek voorhet karretjevan Kadyrov laat spannen. ‘Natuur-lijk heeft voetbal een politieke kant’,zegt Tsjerkasov. ‘Het is een mooi in-strument in de handen van politici.’Sportprestaties en sportsterren ver-schaffen legitimiteit enprestige – datis bekend in alle uithoeken van dewereld, en zeker in wat eens de Sov-jet-Unie was.Medewerkers van Memorial beho-

ren tot een klein groepje dappereRussendat zo langmogelijkmensen-rechtenschendingen in Tsjetsjenië isblijven documenteren. Totdatmedio2009 de directrice, Natalja Estemiro-va, in hartje Grozny werd ontvoerden op brute wijze vermoord. De di-recteur van Memorial in Moskouhield Kadyrov persoonlijk verant-woordelijk voor de moord, en werd

veroordeeld in een smaadproces. Na-dat kort daarop nog enkele activis-ten in Tsjetsjenië door onbekendenwerden vermoord, gooide Memorialde handdoek in de ring.Ondanks alle kritiek heeft Tsjerka-

sov ook zelf ervarenwat eenopstekerhet was toen twee jaar geleden TerekGroznyweer in de hoogste Russischedivisie mocht spelen – en zijn thuis-wedstrijden in het kleine maar gere-noveerde stadion van Grozny kon af-werken, in plaats van in een naburi-ge republiek. ‘Ik was toen erg onderde indruk van de atmosfeer in destad. Zo vredig en vriendelijk – echt

heel ongebruikelijk. Voor het eerstsinds vele jaren werd Grozny niet ge-associeerd met oorlog of geweld,maarmet eenhumanitaire gebeurte-nis. Ik heb die dag veel vrolijke jongegezichten gezien.’

HiddinkVooraf heeft Gullit zich laten bijpra-tendoorGuusHiddink, de eerstebui-tenlandse bondscoach ooit in Rus-land.Hiddink raakte indebanvandegroeimogelijkheden van het Russi-sche voetbal – en niet alleen vanwegehet salaris dat miljardair RomanAbramovitsj hem betaalde. Hij raak-te bekoord van de geestdrift van ’slands leider, destijds (en eigenlijk nunog) Vladimir Poetin, om het Russi-sche voetbal in de vaart der volkerenomhoog te stoten. Inmiddels is Rus-land uitverkoren het WK voetbal in2018 te organiseren en zullen demil-jardennog rijkelijker vloeien omvanhet land opnieuw een vooraanstaan-de voetbalnatie temaken.Waarschijnlijk heeft Hiddinks en-

thousiasme geholpen Gullit over destreep te trekken. Ook zal hem zijningeprent dat Grozny allang nietmeer de door Russen plat gebombar-deerde ruïne is die het een paar jaargeleden nog was. Ook dat is juist. Ve-lemiljardenheeft het Kremlin via Ka-dyrov in de wederopbouw gepompt.De centrale Poetinlaan, ’s avonds uit-gestorven en ook overdag vaak leeg,ziet eruit als een boetiekstraat. Mar-meren gevels domineren.Restaurants en uitgaansgelegen-

heden zijn er echter nauwelijks endegemiddelde Tsjetsjeen is straatarm.Alcohol wordt nauwelijks verkocht.Vertier in de vormvandrank enblotevrouwen is voorbehouden aan Kady-rov zelf, blijkens Amerikaanse be-richten die werden gepubliceerddoorWikiLeaks. Verdermoeten vrou-weneenhoofddoekomenwordenzemet verfbommen bekogeld als zezich tijdensde ramadanop straatwa-gen. Polygamie daarentegen wordtgepropageerd en toen in 2009 de

verminkte lijken van zeven vrouwenwerden gevonden, zei Kadyrov dathundood terechtwas, omdat ze ‘lich-te zeden’ hadden. ‘Niemand kan onsvertellen geenmoslims te zijn.’Het steriele uiterlijk van Grozny,

waar Gullit vanaf maart de helft vandeweekmet zijn team zal verblijven,laat onverlet dat er geregeld zelf-moordaanslagen worden gepleegd.Of grotere acties, zoals de aanval ophet Tsjetsjeense parlement van afge-lopen herfst.President Medvedev noemde de si-

tuatie op de Russische Kaukasus vo-rig jaar ‘het grootste nationale pro-

bleem’. De oorlogen zijn uitgewoed,maar de strijd tegen islamistischemilitanten in Tsjetsjenië en zijnbuurrepublieken gaat onvermin-derd door. Vorig jaar werden volgenshet Russische Openbaar Ministerie205 leden van veiligheidsorganen opde Kaukasus gedood en vierhonderdmilitanten, onder wie 254 in Tsjetsje-nië zelf. Rustig is anders.Juist daarom kan Kadyrov, die

door de Oostenrijkse autoriteitenwordt verdacht van betrokkenheidbij de moord op een Tsjetsjeensevluchteling inWenendiepersoonlijkhad getuigd over Kadyrovs aanwe-zigheid bij martelingen, wel een op-

stekertje gebruiken. En Ruud Gullitis zeker een grote opsteker, schrijftDmitri Simonov van Sport Express.‘Gullit is een wandelende positivo,een lieverdje en een goeierd – in allesde tegenpool van Grozny. Het lijkterop alsof Terek Grozny niet alleenuit was op een trainer, maar op eenmens-feest.’Ook de grote baas zelf is verguld,

beaamt woordvoerder KasbekChadzjijev vande clubwiensofficiëlenaam luidt ‘Terek Grozny vernoemdnaar Achmad Kadyrov’ (Ramzans va-der, red.). ‘Gullit is een grote naam indevoetbalwerelddusonze voorzitter

is heel blij dat hij ja heeft gezegd.’Kortom, de miljardensteun uit

Moskouwordt goed besteed door Ka-dyrov. Eerst was er de bouw van de‘grootste moskee op de Kaukasus’,daarna volgde een pompeus nieuwpresidentieel paleis. En nu dus, vooreen onbekend salaris, Ruud Gullit.Hij is volgens zakenkrant Kommer-sant ‘de beroemdste persoonlijkheiduit de voetbalwereld die ooit op eenRussisch veld rondliep’. Inmaart be-gint het feest, in een nieuw gebouwdstadion dat ruimte biedt aan dertig-duizend fans. Overigens eindigde Te-rek Grozny deze maand als twaalfdein de Russische competitie.

BOEK ONLINE of be l 0900–9697 15 cpmPri jzen zi jn p.p., tenzi j anders vermeld. Pri jzen zi jn exclusief reserveringskosten en Calamite i tenfonds.

VK3.4.3

STEDENTRIPSPRAAG

3 dagen v.a.199

Vertrekdata: 4/2 t/m 10/6• inclusief vlucht met KLM, verblijf en ontbijt•verblijf in 4-sterren hotel naar keuze nabij hethistorische centrum van het sfeervolle Praag

Zie www.kras.nl/23493 of /23494

NEW YORK5 dagen v.a.665

Vertrekdata: 23/1 t/m 29/3• inclusief vluchtmet KLM en verblijf in 3-sterrenhotel in Manhattan op loopafstand van TimesSquare, Fifth Avenue en Central Park

Zie www.kras.nl/36021

LAS VEGAS7 dagen v.a.659

Vertrekdata: 27/1 t/m 31/3• inclusief vlucht met KLM en verblijf in 3-sterrenhotel nabij de wereldberoemde Strip

•schitterende optionele excursies bij te boeken!Zie www.kras.nl/25905

NEW YORK5 dagen v.a.755

Vertrekdata: 23/1 t/m 29/3• inclusief vlucht met KLM en verblijf in centraalgelegen 4-sterren hotel in Manhattan

• optionele excursies bij te boeken!Zie www.kras.nl/36316

Werelddeal Weken

ADVERTENTIE

Watmoet Gullit in Tsjetsjeniëbij eenmanals Kadyrov?Ruud Gullit wordt trainer van Terek Grozny, de club van de Tsjetsjeense presidentRamzan Kadyrov – eenman aanwiens reputatie honderden ‘verdwijningen’ kleven.

De Tsjetjeense leider Ramzan Kadyrov (midden) op de tribune bij een wedstrijd van zijn voetbalclub Terek Grozny. Op zijn initiatief is Ruud Gullit aangetrokkenals hoofdtrainer van de ploeg. Kadyrov wordt door mensenrechtenorganisaties gezien als het brein achter honderden verdwijningen in zijn land. Foto EPA

Gullit is de beroemdste persoonlijkheiduit de voetbalwereld die ooit op eenRussisch veld rondliep

KommersantRussische zakenkrant

Ruud GullitFoto ANP


vrouw

31


Bent u ook benieuwd of de vrouwelijke parlementsleden dinsdagmiddag allemaal kortgerokt de eed komen afleggen? Gwendolyn Rutten (Open Vld) deed alvast een warme oproep aan haar vrouwelijke collega's om in een rokje naar het parlement af te zakken. De discussie begon toen Siegfried Bracke (N-VA) zijn partijgenote Kim Geybels "te sexy" noemde omdat ze in een kort, donkergroen broekpakje was verschenen in de Senaat. 21e eeuw


‘80-jarige kan zwangerworden’Nederland is het braafste jongetje van de klas als het om onvruchtbaarheid gaat.Een 62-jarige Friezin ging naar het buitenland om via eiceldonatie zwanger te worden.Van onze verslaggeefsterMaud Effting

AMSTERDAM Een 62-jarige vrouw

uit Harlingen is volgens Friese

media zwanger van haar eerste

kind. Ze is via eiceldonatie en een

Zuid-Europese kliniek in ver-

wachting geraakt en zou in april

uitgerekend zijn.

De vrouw is alleenstaand enwil voor-lopig niet in de publiciteit tredenover haar beweegredenen.Haar zwangerschap wordt beves-

tigd door familielid en NOS-verslag-gever Martijn Bink. Als de vrouw be-valt, is ze voor zover bekend de oud-ste moeder in Nederland van eenpasgeboren kind. In 2005 beviel in

Twente een 57-jarige vrouw van eenzoontje. De oudste moeder ter we-reld zou een 70-jarige Indiase vrouwzijn, die in 2008 een tweeling kreeg.De Roemeense hoogleraar en schrijf-ster Adriana Iliescu werd wereldbe-roemd door op haar 66ste van eenmeisje te bevallen.Vrouwen van middelbare leeftijd

kunnen in principe alleen zwangerraken via eiceldonatie (met de eicel-len vaneen jongere vrouw). InNeder-land is eiceldonatie toegestaan toten met 45 jaar, volgens richtlijnenvande vereniging vangynaecologen.Ivf met eigen eicellen is op die leef-tijd zinloos, zegt hoogleraar voort-plantingsgeneeskunde Jan Kremervan het UMC St. Radboud. ‘Dan zijnde kansenminder dan 1 procent.’

Met eiceldonatie is echter alles mo-gelijk. ‘Daarmeekun je een vrouwvan80nogzwangermakenals jedatwilt.’Maar een zwangerschap met 62 jaarzou niet moeten kunnen, vindt hij.‘Dat geeft aanzienlijke risico’s. Hetkind kan veel te vroeg geboren wor-den en handicaps oplopen. Ook kanhet kind, of demoeder, overlijden.Toch wijken steedsmeer Nederlan-

ders uit naar het buitenland, omdatde regels daar soepeler zijn, zegt Kre-mer. Zo mag in Nederland niet wor-den betaald voor eiceldonatie, maarin landen als Spanje wel. ‘Daar han-gen in de metro reclames waarinvrouwen wordt gevraagd voor 1000euro eenmalig eicellen af te staan.’Ook Cyprus is berucht. ‘Rond de

privékliniekendaar hangen allemaal

Oost-Europese vrouwen rond. Jekunt ze gewoon uitkiezen.’De grens voor eiceldonatie zou in

Nederland best opnieuw ter discus-sie mogen staan, vindt hoogleraarvoortplantingsgeneeskunde BartFauser van het UMC Utrecht. ‘Eenleeftijd van 45 is arbitrair. Die zouwellicht hoger kunnen, bijvoorbeeldnaar 50. Daar moeten we niet te dog-matisch over zijn.’‘Het infertiliteitstoerisme neemt

steeds grotere vormenaan’, stelt Fau-ser. ‘Voor je het weet komt iemandzwanger van een drieling terug endan zittenwijmet de problemen.Wemoeten ons realiseren datwe niet opeen eiland leven. Maar het belangvanhet kindmoet niet onder de tafelworden geveegd. Ik denk dat nie-

mand inNederlandbereid is ommeetewerken aan een zwangerschap vanvrouwen boven de 50 jaar.’Nederland is wat onvruchtbaar-

heid betreft vaak het braafste jonge-tje van de klas, zegt Fauser. ‘We mo-gen hier geen testiculair zaad uitne-men bij mannen die geen zaad inhun ejaculaat hebben. In België doenze dat al 15 jaar. Daar begint iedereente proesten als ze onze regels horen.’De 62-jarige vrouwuit Harlingen is

waarschijnlijk via een Italiaanse kli-niek zwanger geraakt in een anderland. ‘In Italië is eiceldonatie verbo-den’, zegt Kremer. ‘Sinds een paarjaar hebben ze daar zeer strengewet-geving, mede doordat artsen zoalsAntinori er in het verleden zo’n potjevan hebben gemaakt.’


kind

37


Rozen voor je heimelijke liefde, je hartsvriendin of de conciërge. Opveel scholen werden die gisteren anoniem uitgedeeld. Op het FonsVitae Lyceum in Amsterdam ging de leerlingenraad met 150 rozenlangs de lokalen.Door Aimée Kiene en Sterre Lindhout Foto’s Julius Schrank

ZOË JOLINK (12), brugklas:‘Deze heb ik niet van een jongen, hoor.Gewoon van mijn beste vriendinnen, Rubyen Tommie. Ik heb ook geen roos verstuurd.Ik zou het wel durven, als ik verliefd was.Maar dan zonder naam. Hoe noem je dat?O ja, anoniem. Dat zou ik doen, een anonie-me roos. Maar ik vind Valentijnsdag ookgewoon gezellig. Het haarbandhart heb ikzelf gemaakt, gisteren.’

JONAS SMULDERS (17), 4 havo:‘Ik heb deze roos van een meisje, maar ikzeg niet van wie. Het is een heel mooi enontzettend lief meisje. Wat ze erbij heeftgeschreven is persoonlijk, dat kan ik joutoch niet vertellen. Het was zoiets van: jebent de enige voor mij. Ik heb haar ookeen roos gegeven, maar anoniem. Ik vindValentijnsdag eigenlijk een beetje eencommerciële ophoping, maar ja, de rozenwaren beschikbaar.’

JAIR MATURIN (16), 5 vwo,kocht rozen voor

LARA LESER (16), 4 vwo:‘De rozen die je op school kunt

kopen vind ik een beetje armoedig.En één roos is ook een beetje weinig,daarom heb ik een bos gekocht. Voorschooltijd, bij de kiosk. Lara en ik heb-

ben drie maanden verkering, dusdit is onze eerste Valentijn. Eigenlijk

vind ik het veel te commercieel.Maar het is ook wel een mooi gebaar,

zo’n bos rozen.’

Alle vriendinneneen liefdesbloem

CHARLIE (12), brugklas:‘We hebben met ons vriendinnengroepje afgespro-ken dat we elkaar allemaal een valentijnscadeauzouden geven. Gewoon iets kleins, van 8 euro of-zo. Ik heb dit kettinkje gekregen, echt leuk, en nogeen enkelbandje, maar dat heb ik nu niet om. Ikwilde ook wel rozen sturen, gewoon naar vrien-dinnen, maar toen we ze vorige week konden ko-pen had ik steeds geen geld bij me. Stom, hè? Alsik verliefd was zou ik ook een roos sturen, nietzo’n kleintje, maar een enorme.’

BORIS LYPPENS (16), 4 havo:‘Deze roos was anoniem, dat vond ik eerst wel erg, want men-sen zaten me zo weird aan te kijken. Later zeiden mijn vriendin-nen dat zij me de roos hadden gegeven, toen was ik wel blij. Zevinden me lief, aardig, leuk. En ik hen ook: het zijn hele leuke,lieve meisjes. Ik word niet wakker met kriebels in mijn buik opValentijnsdag, maar het is wel een dag die de kalender opfleurt.’

LIZA DELABEDEVA (16), 5 havo:‘Eerlijk gezegd zijn deze rozen van een vriendin. Ik heb er geengekregen, maar dat vind ik niet zo erg. Het is toch een beetjevoor de grap allemaal. Ik heb er wel voor gezorgd dat een vrien-din een roos heeft gekregen van haar vriendje. Hij zit hier nietmeer op school, maar ik heb namens hem een roos voor haargekocht. Nu heeft ze geen idee van wie die roos is.’

NINA MALBASIC (12), brugklas:‘Ik weet niet van wie ik deze roos heb gekregen, maar wel vaniemand die blijkbaar mijn naam weet! Er staat: Rozen zijn rood,violen zijn blauw, ik wil graag verkering met jou. Mijn vriendin-nen gingen heel hard gillen toen ze in de klas die roos kwamenbrengen. Zij denken te weten wie het is, maar ik weet het echtniet. Ik ben natuurlijk wel heel nieuwsgierig.’

MICHELLE MOOLENAAR (17), 4 havo:‘Twee van mijn rozen zijn serieus. Eén is van een vriendin, éénvan Pim en één van Kyle. Kyle stuurde: ‘Aan me tijger. Alles opze tijd.’ Ik heb zelf een roos aan een vriendin gestuurd, eentjeaan Pim, eentje aan Kyle en eentje aan een andere jongen. Ikvind iemand wel leuk, al weet ik niet of het wat wordt. Iedereenvindt Valentijn stom en commercieel, maar ik vind het leuk.’

THOMAS VAN LUIN (17), 4 havo:‘Ik heb je lief, staat er op mijn roos. Het is niet van een meisje,helaas, maar van een vriend van me. Voor de grap, weet je. Ikvind die rozen een beetje onzin, maar ook wel leuk, op zich. Ikheb een roos gestuurd naar een meisje – ik zeg niet wie. Het iseen moeilijke situatie. Nee, eigenlijk heb ik helemaal geen roosgestuurd. Niemand die ik ken stuurt serieus rozen.’

LOTTE THURKOW (16), 4 havo:‘Eén roos is van een vriendinnetje. Van de ander heb ik geenflauw idee. Ik wil je, staat erop. Ik weet niet of het voor de grapis, of serieus. Zelf heb ik alleen maar rozen aan vriendinnen ge-stuurd. Voor de jongen die ik leuk vind, doe ik liever iets orgine-lers. Tijdens de les heb ik sneaky een pakje sigaretten in zijn tasgestopt, een speciale Valentijnseditie.’

YOUSSRA BOUCHENGOUR (13), brugklas:‘Ik heb deze roos van Beer gekregen, een jongen

uit mijn klas. Hij had een heel boeket gekochten die heeft hij gewoon weggegeven. Elk meisjekreeg er eentje. Dus het was niet echt speciaal,want ik ben niet verliefd op hem en hij ook niet

op ons. Maar ik vind het wel leuk. Valentijn iseen leuke dag, iedereen geeft elkaar cadeautjes.Het is gezellig, niemand maakt ruzie. Ik heb zelf

aan niemand een roos gestuurd.’


Van onze verslaggeefsterAnneke Stoffelen

AMSTERDAM De 18-jarige Brandon

zit volgens zijnmoeder al drie

jaar ‘als een gekooid dier’ opge-

sloten in zorginstelling ’s Heeren

Loo. Dinsdag uitgezonden video-

opnamenwekken afschuw. De

PvdAwil in een spoeddebat van

het kabinet weten of dit vaker

voorkomt.

Het antwoord daarop is: ja. Volgensonderzoeker Bert Lendemeijer verke-ren in Nederland tientallen verstan-delijk gehandicapten in vergelijkba-re situaties. ‘Ik heb dit veel vaker ge-zien. Het gebeurt uit pure wanhoop.’Lendemeijer doet onderzoek naar se-paratie in de psychiatrie en de zorg.‘Met de verstandelijk gehandicaptenzijn ze het creatiefst. Zo’n ijzerenbeugel aandemuur kom je in de psy-chiatrie niet tegen.’Dinsdag zond EO Uitgesproken

schokkende beelden uit, gemaakt inzorginstelling ’sHeeren Loo in Erme-lo. Brandon loopt rond in een tuig,dat met een riem is vastgebondenaan een ijzeren beugel aan de muur.Hij bevindt zich in een kale ruimte,vergelijkbaar met een isoleercel enhij heeft anderhalve meter bewe-gingsruimte. Brandon is licht ver-standelijk gehandicapt en lijdt daar-naast aan een zeldzame combinatievan psychiatrische stoornissen.Zijn moeder Petra van Ingen zei

dinsdag op Radio 1 dat haar zoon alsinds zijn 15de op deze manier leeft.‘Hij is al tweeënhalf jaar niet naarbuiten geweest.’ Onderwijs krijgt hijterwijl hij zit vastgeketend. Zijn tuiggaat af als er niemand in zijn cel is enals hij slaapt. Contact met anderekinderen heeft hij niet. ‘Hij denkt dat

iedereen daar in huis zo vast zit.’Ze hoopt dat publiciteit de zaak in

beweging brengt. Dat lijkt te lukken:de PvdA vroeg direct om een spoed-debat. Ook de Inspectie voor de Ge-zondheidszorg ging dinsdag in aller-ijl poolshoogte nemen. Volgens eenwoordvoerster zijn geenmisstanden

ontdekt. ‘Uitzonderlijke situatiesworden altijd door een team van ex-terne experts bekeken. Dat is hier ge-beurd. Er is helaas geconcludeerddat er op dit moment geen andereoplossing voor Brandon is.’Lendemeijer noemt dit tunnelvi-

sie. ‘Op papier zal het wel kloppen.

Maar de mensonterende kant wordtbinnenskamers gehouden. De rapenzijn nu gaar omdat de zaak naar bui-ten komt. Maar de rapen waren tweejaar geleden al gaar. Toen had ’s Hee-ren Loomoeten ingrijpen.’

BINNENLAND PAGINA 9

Ketenen vanBrandonwekkenalomverontwaardiging

Videobeeld van de geketende Brandon in zorginstelling ’s Heeren Loo in Ermelo.


Vlaamse scholen trekken steedsmeerNederlandse kinderenDagblad De MorgenKim Herbots

BRUSSEL Het aantal Nederlandsekinderen dat naar Vlaamse scho-len gaat, is in de afgelopen zevenschooljarenmet 43 procent geste-gen – het zijn er nu bijna 22.000.Nederlandse gemeenten probe-ren het tij te keren. ‘Wewillenniet dat onze scholen voor dehelft leegstaan omdat iedereenin België zit’, zegt Frank vanDriessche, wethouder vanOnder-wijs in Hulst.

De Erasmusschool in het Vlaamse Es-sen haalde vijftien jaar geleden meteen busje de Nederlandse leerlingenthuis op. Er stapten elkemorgenwel-geteld zevenkinderen in. ‘Nu zijndater 90’, zegt directeur Kathleen VanGelder. ‘De laatste jaren hebben wehet aandeel Nederlandse kinderenzien stijgen van 30 naar 50 procent.’In het schooljaar 2002-2003 ston-

den bij Vlaamse basis- en secundairescholen 12.431 kinderen met de Ne-

derlandse nationaliteit ingeschre-ven. Het afgelopen schooljaar washun aantal gestegen tot 21.846, zoblijkt uit cijfers van het Vlaamse mi-nisterie van Onderwijs.‘Wij hebben altijd een groot aan-

deel Nederlandse kinderen gehad’,

zegt Bart Weemans van De HogeGeest in De Klinge. ‘De grens looptdan ook letterlijk door de school.Maar wat we de laatste jaren zien, isdat ze hun hele schoolcarrière inVlaanderen doorlopen. In Nederlandkunnen kinderen pas vanaf hun vier-denaar school. Ouders stuurdenhunkinderen van 2,5 jaar naar hier, enbrachten ze vanaf hun vierde naareen Nederlandse school. Nu blijvenze hier.’

Uit de cijfers blijkt dat de toenamehet grootst is in het basisonderwijs.Daar stijgt het aantal Nederlandseleerlingen van 4.235 naar 8.711.Afgezien van de lagere leeftijds-

grens kiezen ouders ook voor Vlaam-se scholen omdat die beter en goed-koper zouden zijn. ‘Er is écht een ver-schil’, zegt schooldirecteur Van Gel-der. ‘Zeker voor wiskunde.’In Nederland proberen grensge-

meenten te achterhalen wat deVlaamse scholen zo populair maakt.‘Wewillenniet dat onze scholen voorde helft leegstaan omdat iedereen inVlaanderen zit’, zegt Frank van Dries-sche, wethouder van Onderwijs inHulst. ‘We onderzoeken wat de aan-trekkingskracht van de Belgischescholen is en wat wij kunnen doenom onze scholen net zo succesvol temaken.’Eén scholengroep in Hulst heeft

een aanvraag ingediend om ook van-af 2,5 jaar onderwijs aan te bieden.Een ander wacht die toestemmingniet af en voorziet alvast in ‘didacti-sche’ opvang voor jongste peuters.

Aantal ingeschrevenscholieren gestegentot bijna 22.000


samenleving

45

www.newshoestoday.com http://www.psfk.com/2009/08/far-food-food-miles-you-can-see.html


bedrijf

53


VIER VRAGEN SLAVERNIJ IN DE 21STE EEUW

Halen ethische codesdanniets uit?

Slavernij? Anno 2011?‘Slavernij’ klinkt even archaïsch alsde postkoets of de guillotine. Maarhelaas komt het nog regelmatigvoor dat arbeiders in toestandenwerken die doen denken aan slaver-nij. En dan gaat het niet eens overNidera – dat alle aantijgingen overi-gensmet klem ontkent. Neem hetBrabantse Someren inmei 2009,waar 36 veelal Roemeense asperge-stekers hunwerk in abominabeleomstandigheden bleken temoetendoen. Ze werden opgesloten in eenbrandgevaarlijk en vervuild pand,

kregen slaag tijdens het werk en datallemaal voor een hongerloon.Maar het kan nog veel erger, zoals

op de cacaoplantages van Ivoorkust,de suikerrietvelden van Pernambu-co in Brazilië of de palmolieplanta-ges van Sumatra in Indonesië.Saturnino Borras van het Interna-

tional Institute of Social Studies aande Erasmus Universiteit deed veld-onderzoek naar de Braziliaanse sui-kerindustrie. ‘Het is verbazingwek-kend dat er in de 21e eeuw, in indus-triële landen als Brazilië, nog steedsslavenarbeid is. We juichen omde

milieuvriendelijkheid van bio-etha-nol, waarop we ‘schone’ auto’s latenrijden. Maar we vergeten erbij te ver-tellen dat de winning van ditzelfdeethanol uit suikerriet heel watmin-der vriendelijk is voor de landarbei-ders.‘Ze leven in veredelde bunkers,

werken urenlang in de brandendezon, tot ze van uitputting nietmeerkunnen. Hoemeer suikerriet ze snij-den, des temeer ze verdienen. Iederjaar sterven er op de suikerrietplan-tages honderdenmensen van uit-putting. Hun dood is geen uitzonde-

ring, maar een onderdeel van deroutine.’

Hoe kan slavernij nog steeds be-staan?‘Het is inherent aan de complexiteitvan ons voedselsysteem’, zegt HanWiskerke, landbouwsocioloog aanWageningen Universiteit. Er zijn zoveel verschillende bedrijven en scha-kels bij betrokken. Een grondstofgaat de hele wereld over voordat heteindproduct bij ons op het bord ligt.Supermarkten en voedselverwerken-de bedrijven kiezen uiteindelijk toch

voor de producent die het goed-koopst is. En een vandebelangrijkstemanieren voor producenten om dieconcurrentie aan te gaan is omde ar-beid zo goedkoop mogelijk te ma-ken. Daarbij worden er nog al eensconcessies gedaan aan de arbeids-omstandigheden.’

Wordt daar dan niet tegen opgetre-den?Dat is nog niet zo gemakkelijk, zegtSanne van der Wal van de StichtingOnderzoek Multinationale Onderne-mingen (Somo). ‘In de ontwikke-lingslanden zijn niet alleen de regelsminder streng, maar is vooral dehandhaving van die regels een pro-bleem.‘Bovendien: er is veel armoede. Ar-

memensen trekken van streek naarstreek, in de hoopwerk te vinden. Zijzijn sneller geneigd genoegen te ne-menmet slechte werkomstandighe-den. Daarvan wordt door bedrijvenmisbruik gemaakt. Die houden zichzogenaamd aan de wet, totdat blijktdat het niet zo is.’

Maar het barst toch van de certifica-ten, keurmerken en ethische codeswaarmee bedrijven pronken?Dat klopt,maarhoega je controlerendat bedrijven zich aan die mooie be-loften houden, vraagt Saturnino Bor-ras zich af. Daar komt bij, zegt Sannevan der Wal, dat plantagehouders enexporteurs vaak verder van het con-sumentenbewustzijn afstaan dan demerken van wie het eindprodukt inde supermarkt ligt. Zij kunnen daar-door soms enigszins onder de radaropereren, in tegenstelling tot grotemultinationals zoals Nestlé of Unile-ver.Uiteindelijk, zegt Borras, zijn het

de regeringen die moeten optreden.‘Alleen zij kunnen iets veranderen.Want voor bedrijven druist de logicavan de verandering in tegen de logi-ca van de winst. Een bedrijf zal de re-gels altijd naar zijn handproberen tezetten als het daarmeemeer kan ver-dienen. Als het dat niet doet, doeteen ander bedrijf dat wel.’

Jonathan WittemanHet hoofdkantoor van Nidera Handelscompagnie in Rotterdam. Foto Arie Kievit

De Rotterdamse graanhandelaar Nideramaakt zich volgens de Argentijnse justitieschuldig aan slavernij. Bestaat slavernij dan nog steeds?


The image cannot be displayed. Your computer may not have enough memory to open the image, or the image may have been corrupted. Restart your computer, and then open the file again. If the red x still appears, you may have to delete the image and then insert it again.


Welke situatie trekt het meest aan je?

In duo

Stel een ethische vraag en deel die

met ons


we zijn niet

alleen


praten over ethiek, geeft je ‘identiteit’ terug

new reality today - ethiek - Maarten Swinkels

Business

Transcript of new reality today - ethiek - Maarten Swinkels