Neuzen in

LommeL

NeuzeN iN ... is eeN uitgave vaN curieus vzw www.curieus.be/NeuzeNiN iNformatie@curieus.be

curieus is een progressieve vereniging die door een andere bril naar cultuur en de samenleving kijkt. We organiseren frisse, originele en gedurfde activiteiten die je goesting geven in cultuur.

Sahara

Neuzen in

LommeLIedere stad of gemeente heeft haar curiositeiten. En daar neuzen wij graag in. In die bijzondere plekjes, aparte verhalen en originele tips. Dan zie je het allemaal door een andere bril. Kijk eens naar Lommel zoals je het nog nooit gezien hebt. Luister naar Lommelaren die je

amper kent. ontdek Lommel alsof je er voor de eerste keer komt. of je er nu woont of gewoon op bezoek bent. welkom. Het is ons Lommel. onze eigenzinnige keuze. Steek je neus eens in Lommel, haal diep adem en

proef ervan op een compleet andere manier. misschien ruikt het naar meer

5

Lommel in 100 woordenZand. Glas. Water. Pure energie. Sahara. Wateringen. Skatepark. Natourcriterium. motorcross. huis van de Stad. Schaapsherder.Kerkstraat. Plien van de Witte. Terrasjes. adelberg. Levende beelden. fietsen en wandelen. Sportstad. Soeverein. barriershuis. Glazen huis. Parelstrand. blauwe meer. openbare kunst. henk Visch. Joes bridge.Lommel United. bosland. buscemi. Smokkelaars. Windmolens.Jbc (Jean baptiste claes). Lommel Koffie. Voetgangersbrug. heide.burgemeestershuis. Jachthaven. museum De Kolonie. mariapark. blauwe Kei (ribbetjes). Groote hoef. Leyssensmolen. zwarte fles. Grens. Sint-Pietersbandenkerk. Kristalpark. Lommel Leeft.buscemi.Johan Vansummeren. Peter Vanvelthoven. Eikesberg. Shoppen. Groen.Vossemeren. Vooruitstrevend. ambitieus. Nuchter. Teuten. Pelckmans. heide. Duitse en Poolse militaire begraafplaats. Philips. ford testbanen. brandweer. Klotsenbosjenever. Graaf ansfried. Lommel 1000.

7

marktplein vroeger ...

marktplein nu.

De Kameraad Jos WiLLems

Jos Willems is een echte volksmens die op Lommel Werkplaatsen op de eerste plaats bekend is als ambiancemaker met zijn onafscheidelijke accordeon.

11 jaar geleden begon hij echter met een nieuwe hobby die zijn stempel op de wijk zou drukken. Jos plaatste zoals velen wat kerstversiering in zijn tuin. De sfeerrijke lichtjes begeesterden hem. Jaar na jaar breidde de kerstver-lichting uit in zijn tuin, zijn voortuin en rond zijn huis. allerlei lichtstruc-turen zorgen steeds voor een unieke kerstsfeer.

het initiatief van Jos werkte aansteke-lijk en heel de buurt siert ondertussen vrolijk mee. Vorig jaar werden bijvoor-beeld grote LED-verlichte ballen in de straatbomen gehangen. op tweede kerstdag viert de hele buurt feest tussen de kerstverlichting in de tuin van Jos. bezoekers komen van heinde en ver (tot zelfs uit Luxemburg) een kijkje nemen.

Na een voorbereiding van anderhalve maand kan je jaarlijks vanaf half december in de Lommelse Leliestraat terecht voor dit unieke lichtspel.

11

Lommels dialect

alzlvn bw. 1) altijd. t Is alzlv nn bandiet gweest. 2) werkelijk. Ik glujf alzlvn d hij t was. 3) waarschijnlijk. Alzlvn is z-t zlf gweest.

vrnzuwjn zw. Vernielen, erg beschadigen. Zie d g diejn boek nie vrnzuwjt! [Komt van verandzaden, zondigen tegen het drieslagstelsel door land verkeerd te bezaaien.] Synoniem: (vr)rinweern

wiswssn zw. Stoeien, heen en weer bewegen. Zit z niej t wiswssn p diej stoel.

bassng m. (-s, -skn) 1) Kuip. Nn bassng wouwtr. 2) verbreding van kanaal, aanleg plaats. Ien dn bassng kunnn d scheep drjn.

tmnt bw. Vanmorgen. Ik weer tmnt vrg p. [Samentrekking van tmrgnt,]

U las enkele van de vele Lommelse dialectwoorden uit de 25ste uitgave van Erfgoed Lommel: t Lmmls Diejalkt van Jos Jansen. hij is al sinds midden de jaren 60 geboeid door het dialect van Lommel en dus kon dit lijvig boek van meer dan 300 bladzijden niet uitblijven. u kan het boek kopen in museum De Kolonie voor slechts 35 euro.

12

bassNg

11

Verscholen tussen de bomen op het gezellige marktplein staat De teut, een kunstwerk van Lommelaar hieronymus reijniers. Een klein robuust beeldje dat een teut voorstelt als typische Kempense boer op klompen. In werkelijkheid waren het echter hardwerkende, eerzame en welgestelde burgers met mooie kledij.

De teutenhandel is een 16e eeuws fenomeen dat gedurende drie eeuwen in Noord-Limburg en Noord-brabant (NL) bestond. Lommel was n van de belangrijkste teutendorpen en telde het

Wat doet die hier? De teut

grootste aantal teuten in verhouding tot de totale beroepsbevolking.

De teuten waren rondreizende handelaars en ambachtslui. Vanuit hun thuisbasis trokken zij met hun koopwaar op de rug naar Nederland, Duitsland, frankrijk, Luxemburg en sommigen zelfs tot Denemarken. het afscheid bij het vertrek in maart en de thuiskomst rond St. Niklaas of uiterlijk rond Kerstmis ging gepaard met gebruiken waarbij de familie maar ook de tapkast van een lokale herberg centraal stonden.

14

De teuten verkochten koperwaren, aardewerk, textiel, menselijk haar of ze beoefenden het veesnijdersambacht. Ze waren zeer strikt georganiseerd in handelscompagnien en verleenden krediet aan hun klanten. Ze lieten hun welstand graag blijken met hun kledij en hun woningen. Ze belegden een groot deel van hun inkomsten in onroerend goed (grond en huizen), maar daarnaast steunden ze ook het sociaal-maatschappelijk leven (armensteun, onderwijs) en het religieuze gebeuren.

DE TEUThieronymus reijniers

rode Duitse zandsteen, 1983

15

Voor kids: speelbosVlakbij de Lommelse Sahara vind je een unieke plek om te spelen voor kinderen: het speelbos.

Verscholen tussen de bomen vind je er twee grote hutten, een mysterieuze tunnel, een ringwerpspel, een stepping stone pad gebouwd met afgekapte boomstammen en een natuurlijk speel-veld, allemaal in elkaar geknutseld met natuurlijke materialen door kunstenaar will beckers.

De bedoeling is dat kinderen er hun ongebreidelde fantasie kwijt kunnen in een volledig natuurlijke speel-omgeving. Daarom werden de kinderen van de jeugdverenigingen uit de buurt en de kindergemeenteraad nauw betrokken bij het ontstaan van het speelbos.

16

Door kinderogen Lommel is een mooie stad. En heeft veel sporten om te doen. Ik denk van Lommel dat

het een allerlei stad is. (Thomas, 11 jaar) Lommel is een hee l sporti eve sta d, ze pro beren de ki nderen a a n te zetten om kennis

te ma ken met sport. Er is een sporta ca demie wa a r ze versch i l le nde sporten kunnen doen. Dus zo kunnen ki nderen een sport ki ezenwat goed b i j h un pa st. (Anouk, 12 jaar)

Ik vind de kerstl ichtjes in Lommel heel gezell ig. Er word altijd mooi versierd met kerst. Er zijn dan leuke dingen voor kinderen. (Bregje, 10 jaar)

Lommel is een leuke stad maar het mist een paar activiteiten maar daar dient de kindergemeenteraad voor. (Wannes, kinderburgemeester)

Ik woon graag in Lommel. Ik heb een paard en ik kan hier op veel plaatsen rijden. Mijn mama en papa fietsen ook graag. Leuk. (Laure, 11 jaar)

17

GReNSmA(K)KeRS 192 & 193In 2008 plaatste men grenspalen 192 en 193 na jarenlange afwezigheid terug. Lees hier waarom ze verdwenen waren.

In 1952 werd grenspaal 192 gestolen en als oud ijzer verkocht. De daders uit Lommel Kattenbos hadden de giet-ijzeren paal met dynamiet opgeblazen en 350 kilo ijzer mee naar huis genomen. Ze werden opgespoord en gestraft. op de plaats waar de paal stond, werd een unieke stenen grens-paal geplaatst. Vandaag staat er een gloednieuwe replica van paal 192

met de 2 wapenschildjes van belgi en Nederland, zonder roest of beschadigingen.

ook grenspaal 193 werd in 2008 terug-geplaatst. hij verbleef jarenlang in een gemeenteloods in bergeijk (NL). Hij was daar beland nadat hij stomweg was omgevallen in de naastgelegen gracht. De opgefriste originele paal duidt vandaag opnieuw trots een hoek aan naar het zuidwesten op de grenslijn tussen belgi en Nederland. De 193-paal is erg populair en heeft zelfs een eigen fanpagina op facebook.

18

GRoeN UiT LommeL:ARBoReTUm DeN TIP

De grootvader van Eugne Wellens, bijgenaamd Pierre maktal, haalde met een trekschuit in antwerpen stads-mest om er arme zandgronden mee te bemesten. Eikendreven rond die gronden beschermden tegen erosie. Eugne was erfgenaam en koos voor de dreef met de eikenbomen in plaats van een stuk bouwgrond zoals zijn broers en zussen. Zo ontstond zijn passie voor bomen. begin jaren 70 startte hij zijn levenswerk arboretum Den Tip. hij verzamelde inlandse bomen, later ge-volgd door meer uitheemse soorten.

Sinds 1984 is het reservaat beschermd door de Wielewaal en 3 jaar geleden heeft Eugne het arboretum geschon-ken aan Natuurpunt. hij is nu 86 jaar en vindt zichzelf te oud om zelf in te staan voor het onderhoud. Toch maakt Eugne nog iedere dag de trip vanuit de Stationsstraat naar Kerkhoven om in zijn geliefde arboretum te wandelen.

op de volgende pagina vind je enkele cijfers over dit unieke stukje Lommel dat achter de begraafplaats van Kerk-hoven gelegen is.

21

ARBoReTUm DeN TiP:

Grootte domein: 8,5 hectare

boomsoorten: 600 verschillende variteiten

oude eiken: 30 verschillende stuks

Sequoia: 1 exemplaar (in 1974 door eugne zelf gezaaid)

fruitsoorten: meer dan 100 appel- en peersoorten

rosarium: 300 botanische wilde rozen

Sequoia - Den Tip

GRoeTeN UiT LommeL 23

postzegel

aub

R.I.P.: Duitse militaire begraafplaatsDe Duitse militaire begraafplaats in Lommel is met 16 hectare de grootste Duitse militaire begraafplaats in West-Europa buiten het is een beschermd monument. Er