Een schakel- en verdeelinrichting moet van de actievegeleiders van de voeding kunnen worden gescheidenom er veilig werkzaamheden aan te kunnen uitvoeren(figuur 1). Bepaling NL *8.462.1 (correctieblad NEN 1010-5/A3:2003/C2) geeft aan dat hiervoor slechts één toe-stel mag worden gebruikt. Elke schakel- en verdeelin-richting moet daarom van een hoofdschakelaar zijnvoorzien. In de regel zal hiervoor een lastscheider wor-den gebruikt. Hoewel installatieautomaten, aardlekschakelaars envermogensschakelaars de eigenschappen van eenscheider kunnen bezitten en met deze toestellen inéén handeling de actieve geleiders van de voedingkunnen worden gescheiden, zijn deze in principe nietgeschikt om als hoofdschakelaar te worden gebruikt.Dit omdat bij schakel- en verdeelinrichtingen met eendriefasenvoeding de beveiligingen van de fasen danniet onafhankelijk van elkaar werken. Hierdoor wordtbij een storing in één van de fasen de gehele installatieuitgeschakeld. Bij de aanwezigheid van groepen voorverlichtingsdoeleinden is dan niet voldaan aan de eisdat installaties zo moeten zijn ingericht en aangelegddat een ongestoorde lichtvoorziening voldoende is ge-waarborgd (8.510.201).

Hoofdautomaat als hoofdschakelaarEen veel gestelde vraag is of een hoofdautomaat van denetbeheerder als hoofdschakelaar mag worden gebruikt.Bij een éénfasevoeding volgens het TN-stelsel, waarvande nul aardpotentiaal bezit, zou een éénpolige hoofdau-tomaat in principe als ‘hoofdschakelaar’ kunnen wordentoegepast. Immers, omdat de automaat als scheider magworden gebruikt en de nul niet hoeft te worden geschei-den (461.2), kan hiermee worden voldaan aan de eis datelke schakel- en verdeelinrichting door één enkel toestelmoet kunnen worden gescheiden. Het probleem is echter dat de automaat zich bevindtop de plaats van overdracht en geen onderdeel uit-maakt van de installatie. Hierdoor is het niet toege-staan dat de automaat als hoofdschakelaar wordt ge-bruikt. Bij aansluitingen met een driefasenvoedinggeldt bovendien dat het niet is toegestaan met drietoestellen de schakel- en verdeelinrichting te scheiden.Er worden namelijk drie onafhankelijk van elkaar wer-kende éénpolige automaten (toestellen) als hoofdbe-veiliging gebruikt om zoveel mogelijk een ongestoordebedrijfsvoering te waarborgen.

UitzonderingenAan de eis dat elke stroomketen van de actieve gelei-ders van de voeding moet kunnen worden gescheidenen dat bij een schakel- en verdeelinrichting hiervoor

thema: Verdeelsystemen

N E N 1 0 1 0 E NT O E PA S S I N GVA N H O O F D -S C H A K E L A A R S

De NL-bepalingen voor scheiden van schakel- en ver-

deelinrichtingen uit de vorige editie van NEN 1010 zijn

komen te vervallen en daarmee ook de uitzonderin-

gen. Vandaar dat elke schakel- en verdeelinrichting

door één enkel toestel van zijn voeding moet kunnen

worden gescheiden. Dit geldt nu ook voor éénfase-

schakel- en verdeelinrichtingen met maximaal zes

eindgroepen met groepsschakelaar, die zich op de

plaats van het overdrachtspunt (nutsaansluiting) be-

vinden. Verder is het niet meer toegestaan twee aard -

lek schakelaars als ‘hoofdschakelaar’ te gebruiken.

TEKST: JAN VAN DER MEER, VAN DER MEER ADVIES, OPLEIDING EN INSTALLATIE

FOTOGRAFIE: INDUSTRIE

8

Intech E&IMaart ’07

EI03 08-11 05-03-2007 13:20 Pagina 8

slechts één toestel mag worden gebruikt, kan niet al-tijd worden voldaan. Met NPR 5310, blad 37 als uitgangs-punt kan hier in de praktijk op drie manieren mee wor-den omgegaan.

Meer dan een voedingBij toepassing van schakel- en verdeelinrichtingen diezijn aangesloten op meer dan één voeding (onderver-deelinrichting 1 en 2) mag een schakel- en verdeelin-richting met meer dan één toestel worden gescheiden(figuur 2). Dit (ringleiding)systeem kan bijvoorbeeld bijgrote fabrieksinstallaties uit oogpunt van grotere be-drijfszekerheid worden toegepast. In geval van een leidingbreuk of van onderhoudswerk-zaamheden aan een van de distributiegroepen kunnenhierbij de beide onderverdeelinrichtingen in bedrijf blij-ven. Een voorwaarde is dat onder andere de beveiligingen de leidingdoorsnede van de distributiegroepen ge-schikt zijn voor de totale belasting van de beide onder-verdeelinrichtingen. Immers als de onderverdeelinrich-ting 2 niet meer wordt gevoed via zijn eigen distributie-groep, maar via de distributiegroep van onderverdeel-inrichting 1, dan zal door deze distributiegroep de tota-le stroom van beide onderverdeelinrichtingen vloeien. Door een waarschuwingsbord moet worden aangege-ven dat de schakel- en verdeelinrichting is aangeslotenop verschillende voedingsbronnen. Uit de tekst moetblijken dat bij werkzaamheden aan de schakel- en ver-deelinrichting deze van de verschillende voedingsbron-nen moet worden gescheiden (462.3). Een andere maat-regel kan het afschermen zijn van die actieve delen diena opening van een lastscheider niet spanningsloos zijn.De afscherming moet een beschermingsgraad hebbenvan tenminste IP2X. Tevens moet worden voorkomendat bij werkzaamheden een scheiding onbedoeld on-gedaan kan worden gemaakt. (462.2 en NEN-EN

50110/NEN 3140, bepaling 6.2.2). Dit mede in verbandmet de mogelijkheid van terugvoeding. Hiervoor kun-nen één of meer van de volgende maatregelen wordengenomen (toelichting 462.2):- het aanbrengen van sloten;- het aanbrengen van waarschuwingsborden;- het plaatsen in een afsluitbare ruimte of afsluitbaar

omhulsel.

Preferente groepenDoor de bevoegde instanties (onder andere brandweer,Regeling Bouwbesluit, art. 4.1) kunnen installaties ofdelen daarvan worden aangewezen die in noodsitua-ties zolang mogelijk in bedrijf moeten blijven.Dergelijke installaties worden in rubriek 8.783 brand-preventieve en –repressieve installaties genoemd.Deze installaties moeten worden gevoed via zoge-noemde preferente groepen (8.783.2.1). Op deze groe-pen kunnen bijvoorbeeld brandweerliften en brand-pompen zijn aangesloten. Maar ook ventilatiesyste-men om een ruimte, zoals een trappenhuis, onder >

9

Intech E&IMaart ’07

1. De schakel- en verdeelinrichting wordt van de actieve geleiders van de voe-ding gescheiden door één lastscheider.

2. Schakel- en verdeelinrichtingen aangesloten op meer dan één voeding. Deonderverdeelinrichtingen 1 en 2 worden elk door twee lastscheiders gescheiden.

Schakel- en verdeelinrichting met twee lastscheiders die elk een gedeelte vande schakel- en verdeelinrichting scheiden.

EI03 08-11 05-03-2007 13:20 Pagina 9

NEN 1010 EN TOEPASSING VAN HOOFDSCHAKELAARS

10

Intech E&IMaart ’07

3. De preferente eindgroepen zijn vóór de hoofdschakelaarvan de (hoofd) verdeelinrichting op de plaats van overgangvan de installatie naar het verdeelnet van het openbareelektriciteitsbedrijf afgetakt en worden niet gescheiden vande voeding door de hoofdschakelaar .

4. Tekstplaat volgens 8.783.2.3.

Voeding voor een brandweerlift, die is aangesloten op eenpreferente groep en is voorzien een opschrift.

Schotman Elektro PaneelbouwStelmakerstraat 6, 9403 VB AssenTel. (0592) 343099

Internet: www.schotmanelktro.nlE-mail: info@schotmanelektro.nlFax (0592) 343768

Schotman bouwtkasten onder

licentie enlevert bij elke

kast eenKema certificaatSchneider

CORRESPONDENTIEADRES: Ene rg i eweg 2 7772 TV Ha rdenbe rg T (0523) 289 898 F (0523) 289 800E i n f o@evenemen tenha lha rdenbe rg . n l I www.evenemen tenha lha rdenbe rg . n l

BEZOEKERSADRES:EVENEMENTENHAL GORINCHEMFranklinweg 2, 4207 HZ Gorinchem

E info@evenementenhalgorinchem.nlI www.evenementenhalgorinchem.nl

VAKBEURSDe Elektro Vakbeurs Gorinchem 2007 is dé vakbeurs waar ondernemers en relaties in de elektrotechniek elkaar ontmoeten. U krijgt de gelegenheid informatie uit te wisselen, contacten te leggen, inspiratie en ideeën op te doen en in een sfeervolle, verkoop-bevorderende ambiance zaken te doen.

EXPOSANTENDe exposanten van de Elektro Vakbeurs Gorinchem 2007 zijn fabrikanten importeurs en/of groothandels in de elektrotechnische branche.

BEZOEKERSDe bezoekers van de Elektro Vakbeurs Gorinchem 2007 worden zorgvuldig door u, als exposant, uitgenodigd. Met name directie en medewerkers van elektrotechnische instal-latiebedrijven, woningbouwverenigingen, architectenbureaus, Nuts-bedrijven, hoofden van technische diensten van gezondheidszorginstellingen, industrie en onderwijs, adviesbureaus en gemeenten zijn de bezoekers van deze vakbeurs.

ORGANISATIEWenst u meer informatie over deze vakbeurs, neemt u dan contact op met de organisatie op onderstaand telefoonnummer.

Dé vakbeurs voor de elektrotechniek27, 28 en 29 maart

Dé vakbeurs voor de elektrotechniek27, 28 en 29 maart 20072007

www.evenementenhalgorinchem.nl

EI03 08-11 05-03-2007 13:20 Pagina 10

luchtoverdruk te houden (NEN 1010:7/A3, toelichting8.783.0.1). Dankzij deze overdruk wordt voorkomen dater rook in die ruimte komt, bij brand elders in het ge-bouw.Naast de eisen in Regeling Bouwbesluit 2003, art. 4.1, dievoor brandweerliften geldt, moeten ook in bijeenkomst-,sport- en stationsgebouwen volgens bepaling 8.718.1.6preferente groepen rechtstreeks zijn aangesloten vóórde hoofdschakelaar van de (hoofd)verdeelinrichting opde plaats van overgang van de installatie naar het ver-deelnet van het openbare elektriciteitsbedrijf. Dit is dehoofdvoeding van het bouwwerk (figuur 3). Hierbij moet de scheiding tussen de preferente groe-pen en de overige groepen zo zijn, dat actieve delenvan de preferente groepen, een beschermingsgraadhebben ten opzichte van de overige groepen van ten-minste IP2X (aanrakingsveilig). Dit om veilig werkzaam-heden aan de schakel- en verdeelinrichting te kunnenverrichten, waarbij de preferente groepen in bedrijfblijven.Tenzij door bevoegde instanties anders is voorgeschre-ven, geldt de eis dat preferente groepen rechtstreeksmoeten zijn aangesloten vóór de hoofdschakelaar vande (hoofd)verdeelinrichting niet voor andere dan dehiervoor genoemde preferente groepen.Preferente groepen moeten zijn voorzien van een op-schrift met de tekst ‘NIET INSCHAKELEN’ , gevolgd door eenaanduiding van het hierop aangesloten deel van de in-stallatie (figuur 4).

‘Licht en kracht’Als de bedrijfsomstandigheden in niet tot bewoningbestemde gebouwen dit noodzakelijk maken, mag eenschakel- en verdeelinrichting worden gesplitst in tweegedeelten, die elk met één enkel toestel kunnen wor-den gescheiden (figuur 5). Vervallen is de eis dat, bijschakel- en verdeelinrichtingen die zijn beveiligd doorbeveiligingstoestellen van 50 A of meer, de delen voorgroepen voor algemene verlichting en de delen vooreindgroepen voor andere doeleinden onafhankelijkvan elkaar moeten kunnen worden gescheiden (schei-ding ‘licht’ en ‘kracht’). Bepaling, 8.462.107 van NEN

1010-4:1996 is vervallen.Voor het opdelen van installaties zijn in rubriek 314 be-palingen opgenomen. Verder geven bepaling 8.462.1en NPR-blad 37 hierover nog aan dat, als de bedrijfsom-standigheden in niet voor bewoning bestemde gebou-wen dit noodzakelijk maken, het is toegestaan deschakel- en verdeelinrichting te splitsen in twee ge-deelten, die elk met één enkel toestel kunnen wordengescheiden. Een dergelijke splitsing hoeft niet (meer)per se te bestaan uit een splitsing in groepen voor ver-

lichting en overige doeleinden. Een splitsing van deschakel- en verdeelinrichting met groepen voor gege-vensverwerkende toestellen (computers) en anderegroepen is ook denkbaar. Aan de hand van een risico-inventarisatie moet wor-den bepaald, hoe en wanneer de splitsing moet wor-den aangebracht. Hierbij moet men rekening houdenmet het Arbeidsomstandighedenbesluit, dat werkenonder spanning niet is toegestaan. Daarom moet, omveilig werkzaamheden aan een deel van de schakel- enverdeelinrichting te kunnen verrichten, ook hier descheiding tussen de delen zo zijn dat deze een bescher-mingsgraad heeft van ten minste IP2X (aanrakings-veilig). <

11

Intech E&IMaart ’07

5. De schakel- en verdeelinrichting is gesplitst in twee gedeelten. In dit gevaleen ‘licht’- en een ‘kracht’-gedeelte. Beide delen worden elk door één last-scheider geschakeld en gescheiden.

Indien noodzakelijk kan de schakel- en verdeelinrichting worden voorzienvan een tekstplaat met een tekst waaruit blijkt dat niet de gehele schakel- enverdeelinrichting wordt gescheiden. Deze tekstplaat waarschuwt dat de in-stallatie voor verlichtingsdoeleinden niet wordt gescheiden bij een uitge-schakelde hoofdschakelaar van de ‘krachtinstallatie’.

EI03 08-11 05-03-2007 13:20 Pagina 11