ÒNeem tijdig kennis · ÒNeem tijdig kennis van het gevaar van ULO-cellen en ga hier vervolgens...

“Neem tijdig kennis

van het gevaar van

ULO-cellen en ga hier

vervolgens verantwoord

mee om”

Wim Schmitz,pag. 17

2 1 N O V E M B E R 2 0 0 8 , J A A R G A N G 9 8

4477w e e k b l a d v a n d e n e d e r l a n d s e f r u i t t e l e r s o r g a n i s a t i e

.

.

.

.

.

Feiten verzamelen over antihagelkanon

Telers over de hardfruitoogst op hun bedrijf

Bemesting voor en tijdens het planten

Resistente rassen ontwikkelen met cisgenese

Teler over zijn ervaringen met hoogwerker

C O L O F O N

Fruitteelt is het verenigings-orgaan van de NederlandseFruittelers Organisatie.Abonnementen zijn alleen teverkrijgen door leden van deorganisatie.Opzegging:schriftelijk, minstens driemaanden voor het einde vanhet kalenderjaar.Wijziging bedrijfsgegevens:schriftelijk, voor 1 januari.AdresgegevensPostbus 3442700 AH ZoetermeerLouis Pasteurlaan 62719 EE ZoetermeerTelefoon: (079) 368 13 00Fax: (079) 368 13 55E-mail NFO-secretariaat enledenadministratie: [email protected] redactie: [email protected] Website: www.nfofruit.nlRedactieHerman Bus (hoofdredacteur)Caroline van AsscheIneke de GraaffDebora HavenaarMarijke van SchaikRedactiecommissieVoorzitter: J. ElenbaasLeden:H. BalkhovenA. GoesG. JeukensL. van LieropA. OostveenM. RaveslootB.J. van WestreenenAdvertentie-acquisitieRuud van [email protected]: (023) 571 47 45Fax: (023) 571 76 80DrukkerijDen Haag offset, RijswijkVormgevingMirella Colauto

Uitgever en auteurs verklaren datFruitteelt op zorgvuldige wijze ennaar beste weten is samengestelden aanvaarden dan ook geen en-kele aansprakelijkheid voor scha-de, van welke aard ook, welke hetgevolg is van handelingen en/ofbeslissingen die gebaseerd zijn opbedoelde informatie. Gebruikersvan Fruitteelt wordt met nadrukaangeraden deze informatie nietgeïsoleerd te gebruiken, maar af tegaan op hun professionele kennisen ervaring. Niets uit deze uitgavemag op enige wijze worden ver-veelvoudigd, opgeslagen in eengeautomatiseerd gegevensbe-stand, of openbaar gemaakt zon-der voorafgaande schriftelijketoestemming van de uitgever.

C O L O F O N

Fruitteelt is het verenigings-orgaan van de NederlandseFruittelers Organisatie.Abonnementen zijn alleen teverkrijgen door leden van deorganisatie.Opzegging:schriftelijk, minstens driemaanden voor het einde vanhet kalenderjaar.Wijziging bedrijfsgegevens:schriftelijk, voor 1 januari.AdresgegevensPostbus 3442700 AH ZoetermeerLouis Pasteurlaan 62719 EE ZoetermeerTelefoon: (079) 368 13 00Fax: (079) 368 13 55E-mail NFO-secretariaat enledenadministratie: [email protected] redactie: [email protected] Website: www.nfofruit.nlRedactieHerman Bus (hoofdredacteur)Caroline van AsscheIneke de GraaffDebora HavenaarMarijke van SchaikRedactiecommissieVoorzitter: J. ElenbaasLeden:H. BalkhovenA. GoesG. JeukensL. van LieropA. OostveenM. RaveslootB.J. van WestreenenAdvertentie-acquisitieRuud van [email protected]: (023) 571 47 45Fax: (023) 571 76 80DrukkerijDen Haag offset, RijswijkVormgevingMirella Colauto


Op zaterdag 13 september vond

de 48e editie van het Fruitcorso

in Tiel plaats.

Foto: NFO

Inhoud

C O L O F O N

Fruitteelt is het verenigings-orgaan van de NederlandseFruittelers Organisatie.Abonnementen zijn alleen teverkrijgen door leden van deorganisatie.Opzegging:schriftelijk, minstens driemaanden voor het einde vanhet kalenderjaar.Wijziging bedrijfsgegevens:schriftelijk, voor 1 januari.AdresgegevensPostbus 3442700 AH ZoetermeerLouis Pasteurlaan 62719 EE ZoetermeerTelefoon: (079) 368 13 00Fax: (079) 368 13 55E-mail NFO-secretariaat enledenadministratie: [email protected] redactie: [email protected] Website: www.nfofruit.nlRedactieHerman Bus (hoofdredacteur)Caroline van AsscheIneke de GraaffDebora HavenaarMarijke van SchaikRedactiecommissieVoorzitter: J. ElenbaasLeden:H. BalkhovenA. GoesG. JeukensL. van LieropA. OostveenM. RaveslootC.P.A. UijttewaalB.J. van WestreenenAdvertentie-acquisitieRuud van [email protected]: (023) 571 47 45Fax: (023) 571 76 80DrukkerijDen Haag offset, RijswijkVormgevingMirella Colauto


Scrubberlongen boven koelcellen

doen hun werk.

Foto: NFO

A R T I K E L E N

. ‘Verzamel feiten over antihagelkanon’ 7Theo Cornelissen van hetingenieursbureau Oranje-woud sprak enkele wekeneen zaal vol beleidsmakerstoe over wat een antihagel-kanon precies is en hoe het er op het ogenblik voor staat met de vergunningen.

. In november schakelentelers een tandje terug 8De vier fruittelers in de serieVan knop tot oogst hardfruitblikken terug op de afgelo-pen oogst.

. Bemesting vóór het planten 10Bij een nieuwe aanplant ishet van groot belang dat debomen in het eerste jaargoed aanslaan.

. Er moet openheid komen over genetischemodificatie 12Wat moet er gebeuren voor-dat de fruitsector aan de slagkan met de cisgene appel metschurftresistentie, waaraanPRI en Inova Fruit werken?

. Plukstelling ‘met goedetrekkracht’ 14Teler Rien Pijpers verteltover zijn ervaringen met dePsenner-hoogwerker.

R U B R I E K E N

NFO-info 3Van week tot week 4Marktzicht 6Werkwijzer 15Agenda 17

Inhoud

o m s l a g

Garage- & landbouwmechanisatiebedrijf 1933 H. HOL & ZN. 2003Meer dan 75 jaar ervaringDen Bommel 8, 4194 TZ Meteren, tel: 0345-569294, fax: [email protected], www.hholenzoon.nl

Snoeischaar nodig?

De specialist in fruitteelt-gewasbeschermingsmachines

Voor snoeischaren lucht of elektrisch, moet U bij

H.Hol & zn zijn!

In ons programma luchtscharen:- Felco- Campagnola- Lisam- Paterlini hand en stokscharen

Elektrische scharen:Felco (800 30 mm 810 35mm )Eigen service dienst!!

De specialist in hoogwaardige coatingsvoor gasdichte ruimtes

Voor het afdichten van CA/ULO bewaarcellen

Blijvende elasticiteit van 650%

Schimmelwerend

In diverse kleuren leverbaar

Wereldwijd dé standaard voor gasdichte afwerkingen

Ribbstyle uw partner voor zekerheid.

high quality coatings

3

Landelijkwaarschuwings-netwerk schurft

De NFO, de Centrale Advies-dienst Fruitteelt (CAF) en de

Vereniging Particuliere Handela-ren Fruitteelt (VePaF) gaan geza-menlijk een stichting oprichtendie het waarschuwingsnetwerkvoor schurft beheert. Met Fruit-consult en DLV is de afgelopendagen overeengekomen dat zein 2009 gegevens van de stich-ting betrekken. In 2009 beslissenFruitconsult en DLV of ze partnerin de stichting willen worden.De NFO vindt het waardevol datalle belangrijke partijen betrok-ken zijn bij de vormgeving vanhet toekomstige waarschu-wingsnetwerk voor schurft. DeNFO is dan ook verheugd dathet voor 2009 is gelukt om af-spraken te maken tussen devoornoemde partijen. Daaruitblijkt dat alle partijen het be-lang in van één toekomstig net-werk inzien.Voor het komende teeltseizoenwordt een aantal nieuwe weer-stations aangeschaft en zal ge-bruik worden gemaakt van hetbestaande schurftwaarschuwings-netwerk. In 2009 wordt besloten

over de verdere modernisering eninvulling van het netwerk. Mo-dernisering kan bijvoorbeeldplaatsvinden door bestaandeweerstations te verbeteren ofnieuwe typen stations, die nogworden getest, te plaatsen.Ook in de nieuwe opzet houdenNFO-leden via de NFO toegangtot de weersgegevens.

VertragingmilieuwetgevingDe ministeries van LNV, Verkeeren Waterstaat en Volksgezond-heid, Ruimtelijke Ordening enMilieu willen komen tot één Al-gemene Maatregel van Bestuur(AMvB) waarin alle belangrijkemilieuwetten voor de land- entuinbouw worden gebundeld.Een van de doelstellingen hierbijis om de voorschriften te vereen-voudigen en in aantal te vermin-deren.Op dit moment zijn er op milieu-gebied diverse AMvB’s vankracht voor landen tuinbouw-bedrijven. Voor de fruitteeltbe-drijven gelden onder meer hetBesluit landbouwmilieubeheeren het Lozingenbesluit openteelt en veehouderij. In de nieu-we AMvB die de ministeries

Minister Piet Hein Donner vanSociale Zaken en Werkgele-

genheid heeft besloten dat Roeme-nen en Bulgaren ook vanaf 1 janu-ari aanstaande nog eentewerkstellingsvergunning nodighebben om in Nederland te mogenwerken. Hij vindt dat eerst de pro-blematiek met Poolse arbeidskrach-ten moeten worden opgelost. NFOen LTO hebben teleurgesteld gere-ageerd op dit besluit. Om te voorkomen dat bedrijven te makenkrijgen met een personeelstekort, gaan zij bij de minister aan-dringen op kortere procedures bij het verstrekken van werkver-gunningen.Een van de mogelijkheden die LTO en NFO zullen opperen, is hetachterwege laten van de arbeidstoets voor de agrarische sectoren andere sectoren met tekorten aan personeel. In het recenteverleden is dat ook gebeurd bij werknemers uit de Midden- enOost-Europese EU-lidstaten, waaronder Polen. Dit voorkomt eenhoop administratieve rompslomp. Natuurlijk is het zo snel moge-lijk toestaan van een vrij verkeer voor werknemers uit Roemeniëen Bulgarije een nog veel betere oplossing. NFO en LTO betreu-ren de opstelling van minister Donner, omdat de spanning op dearbeidsmarkt in de komende jaren voor het verrichten van sei-zoenwerk in de tuinbouw zeker niet zal verminderen.De NFO en LTO vinden het daarnaast belangrijk dat de overheidde malafide uitzendbedrijven harder aanpakt. Beide organisatieszijn voorstander van het inzetten van uitzendbureaus die gecerti-ficeerd zijn onder het Register Inleen Arbeid. Deze bonafide uit-zendbedrijven hebben zo’n driekwart van de agrarische uitzend-markt in handen en voldoen aan NEN 4400-1. Deze standaardNEN-norm wordt ook gebruikt in andere dan de agrarische secto-ren. LTO wil binnenkort verder praten met minister Donner overde arbeidsvoorziening in de landen tuinbouw.

Herman [email protected]

Vrij verkeer van arbeid

info

U i t g e l i c h t

NFO en LTO gaan bij minister Donner aandringen op kortereprocedures bij het verstrekken van werkvergunningen voorBulgaren en Roemenen. Foto: NFO

FRUITTEELT 47, 21 NOVEMBER 2008, JAARGANG 98

n f o

voorstellen, zullen de regelsworden opgenomen uit de vol-gende wetten: Besluit land-bouwmilieubeheer, Besluitglastuinbouw, Lozingenbesluitopen teelt en veehouderij, Be-sluit mestbassins, Lozingenbe-sluit bodembescherming enmogelijk ook het Besluit ge-bruik meststoffen.Het plan was om in 2008 inoverleg met alle partijen deconcept-AMvB gereed te ma-ken. Deze maand is geblekendat dit tijdschema niet gehaaldwordt. Het juridisch vormge-

ven van de nieuwe AMvB kostnamelijk meer tijd dan wasvoorzien. Vooral de reikwijdtevan de nieuwe AMvB is eenprobleem. Er moet nog eenoplossing gevonden wordenom niet de heel kleine hobby-matige bedrijven te laten val-len onder het volledige regimevan de nieuwe AMvB. De mi-nisteries hopen nu in januari2009 de concept-AMvB gereedte hebben. In die maand zalopnieuw overleg plaatsvinden,waarin ook de NFO zittingheeft ■


Ondernemer van 2009Elke agrarische onderne-mer die afgelopen jaardoor het voeren van goedondernemerschap ietsmoois heeft opgebouwd,kan meedingen voor de ti-tel Agrarisch Ondernemervan 2009. Deze prijs wordtuitgeloofd door AgrarischDagblad. De winnaar krijgtde eer en een geldbedragvan ! 12.500,-. Inschrijvenkan tot en met 31 decem-ber 2008. Op 25 maart 2009wordt de winnaar bekend-gemaakt. Meer informatieis te vinden op www.agra-rischondernemer.nl.

ProductschapHet productschap Tuin-bouw (PT) is volgens deSociaal-Economische Raad(SER) voldoende represen-tatief. Het draagvlak, zo-als verenigd in de dragen-de organisaties, voldoetaan de criteria, consta-teert de SER. Dat geldtook voor het organisatori-sche draagvlak van vijfvan de zes commissies. Al-leen bij de afdeling Han-del in boomkwekerijpro-ducten wordt niet aan decriteria voldaan. Het vier-jaarlijkse onderzoek vande SER vond plaats aan dehand van het Besluit advi-sering representativiteitbedrijfslichamen.

Snoei-demonstratieOnderwijsinstelling Piboin het Belgische Tongerenhoudt op 7 januari 2009een snoeibijeenkomst. Opdeze dag worden diversesnoeisystemen in jonge enoude aanplanten van ap-pel en peer gedemon-streerd. Ook is er aan-dacht voor de clubrassenGreenstar, Kanzi, Rubens,Junami en Belgica. De bo-men van deze rassen wor-den door medewerkersvan de clubs gesnoeid. De bijeenkomst start om13.00 uur op de Pibo-cam-pus, Sint-Truidersteenweg323 in Tongeren.

Voor de snoeicursussen appel en peer die de NFO en Fruit-consult deze winter geven, is nog plaats. De perensnoei-cursus wordt gehouden op donderdag 18 december 2008,en de appelsnoeicursus op donderdag 8 januari 2009. Bei-de zijn geschikt voor beginnende snoeiers en ook leer-zaam voor ervaren fruitteeltmedewerkers. De cursussenworden gehouden van 8.30 tot 16.30 uur, waarschijnlijk

op een fruitbedrijf in het midden van het land.De kosten zijn ! 250,- per cursus voor NFO-leden; niet-leden betalen ! 325,-. Deze prijzen zijn inclusief btw,lunch en cursusboek. Aanmelden kan tot en met 5 de-cember bij de NFO via e-mail: [email protected], of tele-fonisch: (079) 368 13 00. Meer informatie is te vindenonder de button ‘Scholing’ op www.nfofruit.nl.

Wintersnoeicursussen

Van 31 januari tot en met 3 febru-ari 2009 vindt in het Duitse Pots-dam het 52e Ifta-congres plaats (In-ternational Tree Fruit Association).Diverse sprekers vanuit de gehelewereld geven tijdens dit congres lezingen over de appel-, peren- enkersenteelt. De onderwerpen diezij behandelen, zijn nieuwe rassen,onderstammen, economie, trendsen de biologische teelt.

Enkele bedrijven die een presenta-tie of paneldiscussie houden, zijnde Nederlandse organisaties NextFruit Generation, Innovation Net-work en Inova Fruit, het Duitsemarktbureau ZMP, het Italiaanseonderzoeksstation Laimburg, hetDuitse onderzoeksstation DLRRheinpfalz, het Nieuw-ZeelandseHortResearch en de Europese fruit-coöperatie EFC.

Op de eerste congresdag kunnenenkele fruitteeltbedrijven in debuurt van Berlijn worden bezocht.Aansluitend aan het congres wordtde mogelijkheid geboden een be-zoek te brengen aan de beurs FruitLogistica in Berlijn, die van 4 tot enmet 6 februari 2009 plaatsvindt.Meer informatie over het Ifta-con-gres is te vinden op www.ifruit-tree.org.

Ifta-congres over noviteiten in appel-, peren- en kersenteelt

De appelteelt in het Noord-Italiaan-se Südtirol beslaat een oppervlaktevan circa 18.464 ha. Elk jaar wordtzo’n 4% van de aanplant vervan-gen. Uit de bijgevoegde figuur valtop te maken dat het grootste deelvan de nieuwe aanplant bestaat uitGolden Delicious. Volgens WalterGuerra, onderzoeker bij proefsta-tion Laimburg in Südtirol, is dezeappel qua teelt en opbrengstprijserg geliefd bij de telers. Ook Gran-ny Smith laat een stijgende lijnzien. De appels van dit ras wordenvooral aan Rusland verkocht.In de aanplant van clubras Kanzizijn de Südtiroler telers nog watterughoudend. “Dit komt vooralomdat de kleuring nogal eens eenprobleem is”, legt Guerra uit. Naarhet clubras Pink Lady is erg veelvraag, maar er is maar een be-perkt aantal bomen beschikbaarvanuit de club. Voor heel Europazijn er 425.000 Pink-Ladybomenwaarvan er 85.000 voor Südtirolbestemd zijn.

Het aandeel Fuji in de nieuwe aan-plant daalt drastisch. Volgens Guer-ra komt dit voornamelijk omdat ditras gevoelig is voor beurtjaren.Ook van Gala, Red Delicious enBraeburn worden minder bomenaangeplant. “Deze rassen wordensteeds meer vervangen door nieu-we rassen. Zo is het donkerrode

schurftresistente clubras Modi een interessante vervanger van Red Delicious.”Rubens en Wellant komen in hetoverzicht niet voor. “Deze rassenkleuren niet goed in het Südtirolerklimaat en daardoor staat de aan-plant nu vrijwel stil”, verklaartGeurra.

Verandering in Südtiroler appelaanplanten

47van week tot week

SneeuwschadeDe boomkwekers die in denacht van 25 op 26 no-vember 2005 schade heb-ben geleden door hevigesneeuwval, kunnen eenvergoeding van in totaal3,5 miljoen euro tegemoetzien van het ministerie vanLNV. Ondernemers heb-ben een eigen risico van30% per gewas. Voor-waarde voor een tege-moetkoming is dat de on-dernemer zich voorminimaal vijf aaneengeslo-ten jaren verzekert tegensneeuwdrukschade.Al eerder werd in de fruit-teeltsector schade als ge-volg van extreem weer ver-goed. Afgelopen zomerwerd in deze sector devorstschade van 2005 afge-handeld, waarbij 5,625 mil-joen euro werd uitgekeerd.

Promotie RubensDe verkoop van Rubenswordt dit jaar door TheGreenery en Inova Fruitomlijst met veel promotio-nele activiteiten. Zo wor-den op diverse NS-stationsin Nederland appels uitge-deeld door Rubens-telers.Verder kunnen de 4,2 mil-joen leden van zorgverze-keraars Univé, VGZ, IZA enTrias met een kortingsboneen schaaltje Rubens op-halen bij de deelnemendesupermarkten. Ook vindende komende weken diver-se proeverijen bij super-markten plaats en rijdener diverse nieuwe The-Greeneryvrachtwagensdoor het land met een Rubens-opdruk. Vanafweek 50 kunnen consu-menten door het afmakenvan een slagzin een reis-cheque winnen. Eind okto-ber maakte de appel deeluit van het LandelijkSchoolontbijt.

OproepVoor de Lezerspagina inFruitteelt zijn foto’s enanekdotes uit het werk-veld erg welkom. Uw bij-drage kunt u sturen aan:[email protected].

FRUITTEELT 47, 21 NOVEMBER 2008, JAARGANG 98 5

Op 12 november werd in Wijk bijDuurstede door Waterschap Sticht-se Rijnlanden de eerste van 102nieuwe stuwen geplaatst. Het doelvan de stuwen is het watersysteemte verbeteren, waarbij ook aan-dacht uitgaat naar de aanvoer vanwater voor de nachtvorst- endroogtebestrijding in de fruitteelt.Op de locatie waar de eerstestuw is gezet, worden bij wijzevan test nog twee stuwen ge-plaatst. Het materiaal van de on-derbouw van de drie stuwen isverschillend, namelijk hout, be-ton of staal. De drie typen stu-wen worden beoordeeld op tota-le uitvoeringskosten, kwaliteit enfunctionaliteit. Op basis van deuitkomst daarvan beslist het wa-terschap welk materiaal hetmeest geschikt is om toe te pas-sen bij de resterende stuwen.Het plaatsen van nieuwe stuwen

is een van de vele maatregelen uithet watergebiedsplan ‘TussenKromme Rijn en Amsterdam-Rijn-kanaal’. Daarnaast gaan de water-gebiedsplannen ‘Langbroekerwe-

tering’ en ‘Groenraven-Oost enMaartensdijk’ binnenkort in uit-voering. Ook in deze gebiedenwordt een groot aantal stuwenvervangen.

Nieuwe stuwen in Kromme Rijngebied

Tijdens de zitting van het Europees Parlement (EP) op18 november in Straatsburg werd het EuropeseSchoolfruit-programma aangenomen. Om brede steunvoor dit programma te krijgen, deelde CDA-Europarle-mentariër Esther de Lange voor de stemmingen Rubens-appels uit aan alle 785 Europarlementariërs.De EP-leden vragen om 500 miljoen euro voor het finan-

cieren van één stuk fruit per dag, ook voor kinderen dienog niet naar school gaan. Een voorstel van de EuropeseCommissie pleit voor het toewijzen van 90 miljoen eurovan de EU-begroting voor het financieren van één stukfruit (of groente) per week voor kinderen in de leeftijdvan zes tot en met tien jaar. In beide gevallen moetende lidstaten een zelfde bedrag bijleggen om de finan-

ciering van het plan rond te krijgen.Volgens de Landbouwcommissie van het EPis 90 miljoen euro niet toereikend om eet-gewoonten te veranderen. Verder geeft zijaan dat de regeling alleen moet geldenvoor niet-verwerkte (verse) vruchten engroenten die zijn geproduceerd binnen deEU. Deze producten moeten bij voorkeur lokaal en biologisch geteeld zijn.De Raad van Ministers van Landbouw heeftafgelopen woensdag een besluit genomenover het definitieve bedrag dat de EuropeseUnie voor het Europese Schoolfruit-program-ma gaat reserveren. Bij het ter perse gaanvan dit Fruitteelt-nummer was de uitslag ech-ter nog niet bekend.

Stemming over financiering Schoolfruit-programma

Foto: Waterschap Stichtse Rijnlanden

Esther de Lange (midden) biedt Eurocommissaris MariannFischer Boel een doos schoolfruit aan. Bron: Europees Parlement


marktzicht

Stemming omgeslagen

De stemming op de appel-markt is de afgelopen week

volledig omgeslagen. Aanleidinghiervoor zijn de hoge voorraadcij-fers en de herziene oogstraming.Achteraf bezien hebben de lan-den in de EU-15 100 miljoen kilomeer geplukt dan in augustuswerd aangenomen, meldt hetZMP. Dankzij de grote oogst inOost-Europa is het verschil in dehele EU mogelijk 500 miljoen kilo.Daarmee is de afgelopen oogsteen van de grootste in de afgelo-pen zes jaar geweest.Hoe zorgvuldig de oogstramingenvan het ZMP en de WAPA tijdensPrognosfruit ook overkomen, hetblijkt dat ze vallen of staan met de

nauwkeurigheid van de ramingendie de landen zelf aanleveren. Eenverhoging van 910 naar 980 mil-joen kilo, zoals in het Noord-Itali-aanse Südtirol is gebeurd, kandoor de grotere vruchtmaat ko-men. Maar bij een toename van150 miljoen kilo in Hongarije en400 miljoen in Polen schort er tochiets aan de raming zelf.Misschien wel zorgelijker is de tegenvallende vraag. In Duitslandkomt dat mogelijk door de Streu-obst-anbau, die dit jaar ook erggroot is. Maar ook in andere lan-den lijkt het wel of de consumentin de appels is teleurgesteld, analy-seert het ZMP. Zonder aanwijsbarereden blijft de consumptie achter.Ook actieprijzen kunnen de consu-ment onvoldoende verleiden. InNederland zakken de winkelprij-zen voor appels tot zo’n ! 0,80.

Meer Duitse ULO

Naar verwachting zal de situatieop de Duitse afzetmarkt niet

voor het nieuwe jaar veranderen.Daarmee zal de voorraad eind de-

cember wellicht weer groter zijndan vorig jaar. Per 1 november wasde totale appelvoorraad nog 4%kleiner. De voorraad in ULO-cellenis net zo groot, maar die in mecha-nische cellen een kwart kleiner.Dat wijst erop dat de afzet ten op-zichte van vorig jaar opschuift.Elstar springt er in de Duitsevoorraadcijfers gunstig uit. Ach-teraf gezien is de oogst inNoord-Duitsland 35% kleineruitgevallen. Door de stroeve af-zet van de laatste weken is datverschil teruggelopen tot 22%.In de overige gebieden is de Elstar-oogst normaal geweest.De voorraad heldere Jonagoldwas begin deze maand 16%kleiner, die van de donkere was

1% groter dan vorig jaar. VanIdared en Gala zijn de voorradenruim 20% groter dan vorig jaar.

Nederlandseappeloogst iets groter

De Nederlandse appelvoor-raad is met 282 miljoen kilo

4 miljoen kilo groter dan vorigjaar op 1 november. Dat verschilis het resultaat van 9 miljoen min-der Jonagold en Jonagored en 5 miljoen kilo meer Boskoop en 8 miljoen kilo meer overige ras-sen. De hoeveelheid Elstar en Gol-den is net zo groot als vorig jaar.Van alle perenrassen lag per 1 no-vember ruim 30% minder in de cel-len dan een jaar geleden. Daarmeeloopt de afzet nog redelijk in depas met de geoogste handelspro-ductie. Ook die is dit jaar een der-de kleiner. In Rusland is de eersteBelgische Conference verhandeld.Verder bestaat er een groeiendebelangstelling voor Chinese peren,zo meldt het ZMP ■Anton Oostveen,freelance journalist

80

100

120

Prijs

(ce

nt/

kg)

Figuur 2. Conference, 65-75 mm, Balance, GlobalGap

max. prijs

min. prijs

44 45 46 47 (week)9.730 960 16.408 2.310 (aanvoer in kg)

20

30

40

50

Prijs

(ce

nt/

kg)

Figuur 1. Red Elstar, 70-75 mm, Balance, GlobalGap

max. prijs

min. prijs

44 44* 46 47 (week)3.135 2.959 660 2.310 (aanvoer in kg)

40

60

80

100

Prijs

(ce

nt/

150

g)

Figuur 4. Rode bes, Rovada, grof, Prestige, 150 g

max. prijs

min. prijs

44 45 46 47 (week)1.447 1.361 1.753 1.487 (aanvoer in kg)

80

100

120

Prijs

(ce

nt/

kg)

Figuur 3. Doyenné du Comice, 75-85 mm, Balance, GlobalGap

max. prijs

min. prijs

44 45 46 47 (week)12.702 18.368 14.952 20.776 (aanvoer in kg)

Klokprijzen van Fruitmasters op maandag

* vrijdag 31 oktober

____________

Van alle perenrassen lag op 1 november ruim30% minder in de cellen dan een jaar geleden

*

De discussie rond het antihagel-kanon zit in een impasse. Dat wasde belangrijkste boodschap van

Theo Cornelissen van het ingenieursbu-reau Oranjewoud, op een congres over ge-luid en trillingen. Enkele weken geledensprak hij in Nieuwegein een zaal vol be-leidsmakers toe, om ze bij te praten overwat een antihagelkanon precies is en hoehet er op het ogenblik voor staat met devergunningen.Een echte deskundige is Cornelissen niet.Bij toeval is het antihagelkanon dit jaar opzijn pad terechtgekomen. Op een internet-forum merkte hij dat de bezoekers hetkanon verwarden met vogelafschrikappa-ratuur. Nadat hij dit misverstand uit dewereld had geholpen, is hij zich verdergaan verdiepen in de materie omdat hethem opviel dat er geen plek bestaat waaronafhankelijke informatie over het onder-werp te vinden is. En dat is raar voor eenapparaat dat duur is, en waarvan mensenzich al honderden jaren afvragen of hetkan werken.

Risico bij klantEen hard oordeel over de werking van hetantihagelkanon - ook wel de schokgolfge-nerator genoemd - heeft Cornelissen niet,wél over de manier waarop de belangheb-bende partijen zich opstellen. Zo is hij ver-baasd over de relatie tussen de fabrikantenen de kanonbezitters. “De producenten leg-gen het risico volledig bij de klant. Als de

oogst van een fruitteler met een kanon tochverhagelt, dan heeft de klant het verkeerdgedaan: te laat aangezet, een te klein appa-raat, niet goed ingesteld, noem maar op.”Ook hekelt hij de verhullende termenwaarin de kanonfabrikanten de werkinguitleggen. De schokgolven zouden ‘tegenterugkaatsende golven aanbotsen en eenioniserend potentiaal creëren, waardoor ereen mengeling van polariteiten ontstaat dieeen kettingreactie van micro-explosies opgang brengt waardoor ijskristallen onsta-biel worden. Deze kunnen geen water-damp meer opnemen en worden door deschokgolven versplinterd’. ‘Hoogdravendekletspraat’ noemde hoogleraar Jon Wierin-ga dit al. Hij was de meteoroloog die in2005 een studie naar buiten bracht waarinhij het antihagelkanon met de grond ge-lijkmaakte. Er is volgens hem geen weten-schappelijke onderbouwing, noch een ge-loofwaardige hypothese, die ook maarenigszins de werking van het kanon ver-klaart.

BedenkingenCornelissen heeft ook zijn bedenkingen bijde kritiek van Wieringa. “Ik vind het te ge-makkelijk om te zeggen dat het antihagel-kanon niet werkt. Dat kun je niet bewijzendoor de ‘hoogdravende kletspraat’ onder-uit te halen. Het is inderdaad heel onwaar-schijnlijk dat je met een paar knallen hagel-stenen tot op 15 kilometer hoogte kunt

verpulveren. In proeven lukte dat niet eensop 100 meter afstand. Maar dat zegt nogniets over de invloed van de schokgolvenop de vorming van hagelstenen. Wieringaneemt niet de moeite om dit te weerleggen.Het probleem is dat onderzoek heel lastigis, omdat hagel heel plaatselijk kan vallen.Kijk maar naar het onderzoek dat in 2007in opdracht van de NFO is uitgevoerd.Dat heeft geen statistisch betrouwbare resultaten opgeleverd.”

EmotieToch vindt Cornelissen het goed dat ertenminste een poging is ondernomen. “Eris tegenwoordig geen normale discussiemeer mogelijk tussen de mensen die wel enniet in de werking van het kanon geloven.Dat zul je moeten doorbreken, anders komje geen stap verder. Kanonfabrikantenmoeten gewone taal gebruiken, weten-schappers moeten hun vooroordelen over-boord zetten en ook de kanonbezitter kanzijn steentje bijdragen. Ook die is bevoor-oordeeld, want als je zo’n duur apparaataanschaft, dan wil je graag dat het werkt.Een wat kritischere blik kan geen kwaad.Zorg ervoor dat je alle omstandighedengoed registreert en documenteert. Op diemanier kun je een schat aan informatie ver-zamelen ■”

Egbert Jonkheer,freelance journalist

De vergunningensituatie

rond het antihagelkanon

zorgt ervoor dat er een

beter antwoord moet

komen op de vraag of het

apparaat überhaupt wel

werkt. “Gelovers en niet-

gelovers moeten eens van

hun stokpaardjes afkomen

en feiten verzamelen.”

Dat is het advies van Theo

Cornelissen van ingenieurs-

bureau Oranjewoud.


H A G E L

‘Verzamel feiten over

antihagelkanon’

7

Theo Cornelissen: “Zorg ervoor dat je alle omstandigheden goed registreert en documenteert.Op die manier kun je een schat aan informatie verzamelen.” Foto: Egbert Jonkheer

November is misschien wel de rus-tigste tijd in de teelt van hardfruit,maar dat wil niet zeggen dat er

niets gebeurt. “Je moet wel discipline op-brengen zodat het geen verloren tijdwordt”, vindt Ron Dorst uit Dronten.“Iedere morgen moet er bij ons wel ie-mand op tijd op, zodat ook ik elke dag omkwart voor acht buiten sta. Ik gun mezelfnu de tijd om alles rustig voor te bereidenvoor de komende maanden, zodat dan al-les soepel verloopt. De trekker komt weerop een bredere wielbasis en de wagenwordt omgebouwd om stammen mee terijden. Tussendoor is er ook tijd voor an-dere dingen. Dat mag ook; in de zomer tij-dens het snoeien of dunnen ga je ‘s avondsnog wel eens de boomgaard in om wat afte maken. Nu zit er minder druk achter.”Alle vier de telers in deze serie ‘Van knoptot oogst hardfruit’ zijn ontspannen, maarzitten zeker niet stil. In de nasleep van depluk hebben ze het onkruid met Amitrolbehandeld. Piet Kranenburg uit Piershilheeft in oktober ook meteen gewortel-snoeid. “Dan zie je goed waar de sterkegroeiers zitten. Na de snoei zijn alle bo-men weer gelijk.”Fried Hoeymakers uit Sevenum heeft innovember nog wortelgesnoeid. Het wasniet te nat, na de snoei zijn de sterke bo-men moeilijk te herkennen en na de bloeiis het effect gering, motiveert hij. “Ik neemer ook uitgebreid de tijd voor; het is geen

De vier telers uit de serie

‘Van knop tot oogst hard-

fruit’ kijken terug op een

goede oogst. Daar hebben ze

nu ook even de tijd voor. In

deze rustige november-

maand treffen ze hun voor-

bereidingen voor de komen-

de maanden. De een plant

zoals elk jaar, de ander doet

dat juist niet. En de een staat

in de startblokken om te

gaan snoeien, terwijl de an-

der daar nog niet aan toe is.

S E R I E V A N K N O P T O T O O G S T H A R D F R U I T , D E E L 4


“Het is maar afwachten wat de gevolgen van de kredietcrisis voor ons zijn. Ik hoor van kennissendie op de markt werken, dat de mensen minder makkelijk hun geld uitgeven.” Foto: NFO

In november sscchhaakkeelleenn

tteelleerrss eeeenn ttaannddjjee tteerruugg

kwestie van het mes laten zakken en gasgeven. Soms sla ik twintig bomen over omtwee bomen te snijden. Zo krijg je een ega-le aanplant.”

Oogstraming Mede dankzij de egale aanplant is de oogst-raming bij Hoeymakers goed uitgekomen.“Alleen bij Elstar viel het iets tegen. Hetleek erop dat het gewas mooi vol groeide”,zoals hij in augustus al vertelde. “Maar nade eerste pluk kon je al te goed door de bo-men heen kijken.” Uiteindelijk was deoogst 10% kleiner dan normaal.Bij Golden Delicious en Kanzi zijn de ge-schatte kilo’s gehaald. “Maar ook niet meerdan dat, terwijl we in een drachtjaar als ditvaak een plusje van zo’n 10% realiseren tenopzichte van de raming. De Braeburn wasin de zomer al grof, maar groeide in tegen-stelling tot andere jaren nauwelijks door inde pluk. Dat zag je ook bij de sla-telers hierin de omgeving. Die moesten ook enkeleweken langer wachten voor ze konden snij-den omdat het gewas niet doorgroeide.Verder viel het me op dat veel vruchten alaan de boom stip vertoonden. Vooral on-derin de boom aan de beknipte takken. BijKanzi hebben we calcium in de vorm vankalksalpeter in plaats van calciumnitraat ge-bruikt. En ik heb de indruk dat daardoorhet probleem met verkleurde lenticellenminder optreedt. Vooral bij Kanzi moetenwe ook alert zijn op vruchtboomkanker.Ook al gaan de bomen na de winter schoonde groei in, dan komen in de loop van hetseizoen toch nog kankerplekken voor dedag. Die bomen hebben we er net uitge-trokken en verbrand. Begin november zijnwe ook gestart met de bespuitingen tegenvruchtboomkanker. Afhankelijk van hetweer en de mate van bladval blijven we datom de zeven tot tien dagen herhalen. Tot alhet blad is gevallen”, aldus Hoeymakers.

Ontspannen oogstKranenburg kijkt terug op een probleem-loos en ontspannen jaar, zoals hij het uit-drukt. Dat geldt ook voor de pluk. “VanDoyenné du Comice hadden we een halveoogst. Maar bij Conference kwamen wenog tot 80% en bij Elstar tot een normaleoogst. Maar omdat je toch 80 tot 100 tonperen minder plukt, liep het allemaal wellekker vlot. Achteraf had ik de peren mis-schien toch op het hout moeten verkopen.Het is maar afwachten wat de gevolgenvan de kredietcrisis voor ons zijn. Ik hoorvan kennissen die op de markt werken, datde mensen minder makkelijk hun geld uit-geven. Misschien heeft dat ook invloed opde afzet van ons fruit.”

Ook Frits ter Hofstede uit Wijdenes enDorst kijken tevreden terug op de afgelo-pen oogst. De laatste realiseerde ondankszijn jonge boomgaard een appelproductievan 70 ton per hectare. Ter Hofstede reali-seerde zowel bij zijn appels als zijn pereneen goede oogst, met dank aan het nabijge-legen Markermeer. Maar nu is het wachtentot het blad bij de peren voldoende is ge-vallen om daar met snoeien te beginnen.Dorst heeft in november de takken ver-snipperd die hij met de kettingzaag van dete rooien bomen heeft gestript. “Het per-ceel dat eruit moet, rooi ik ieder jaar zelfwant ik wil geen zwaar materiaal in mijnboomgaard. Ik ben er ongeveer vijf wekenmee bezig, waarna mijn buurman-akker-bouwer met zijn spitmachine precies tweebomenrijen en een grasbaan kan spitten.Die andere grasbaan gebruik ik om in dekerstvakantie de palen te zetten, waarna ikde bomen in februari meteen plant vanuitde kuilhoek bij mijn buurman-boomkwe-ker. Zo vervang ik jaarlijks een tot tweehectare met prima resultaat.”Dankzij de jonge leeftijd van zijn bedrijf kanDorst de snoei alleen af. “In combinatie metmijn manier van snoeien – ik ben vooral houtaan het vervangen – gaat dat vlot. Ik ben al-tijd in de tweede week van april klaar.”Kranenburg is een maand eerder klaar,maar heeft dan ook wat meer hulp. Hij isdeze week begonnen en verwacht mediomaart klaar te zijn. “Samen met mijn broersnoei ik ongeveer zeven hectare. Het ande-re deel van het bedrijf wordt gesnoeid doorde snoeiploeg van De Moree. Die zijn daarin januari in een paar weken mee klaar. Na-tuurlijk zetten ze wel eens een knip die ikanders zou doen, maar daar til ik niet zozwaar aan. Uiteindelijk zie je daar in hetgroeiseizoen weinig meer van terug.”Plantplannen heeft de teler op de Hoek-sche Waard niet meer. “Ik ben net 66 jaargeworden. Als ik jonger was, ging ik ver-der met vervangen. Dan zou de oudsteConference op kwee A, waarvan de oudstebomen al veertig jaar zijn, worden vervan-gen door bomen op kwee C.”Ook Ter Hofstede hoeft niet lang na tedenken over het te planten ras. “Conferen-ce, tenminste op het bedrijf dat we naastons hebben overgenomen. Daar zitten watopen plekken tussen andere percelen Con-ference, dus dan is het een logische keuze.Op mijn huisperceel is dat iets minder van-zelfsprekend. Misschien dat ik daar ookConference terugplant. Maar het zou ookeen ras van Inova Fruit kunnen zijn ■”

Anton Oostveen,freelance journalist


Voor een goed inzicht in de bemes-tingstoestand is een bodemanalysenodig. Deze geeft een beeld van

de mineralenhuishouding in de teeltlaag,maar zegt vrijwel niets over structuur, bo-demleven, bodemmoeheid en kwaliteit.Het verbeteren van de bodemvruchtbaar-heid betekent het toevoegen van organi-sche stof en het verzorgen van het bodem-leven. Het toevoegen van meststoffenvormt daarbij slechts een onderdeel. Hetis van belang tekorten van fosfaat, kaliumen magnesium aan te vullen vóór degrondbewerking, zeker op fixerende klei-gronden. Dat kan met kunstmest en/oforganische mest.Gestreefd wordt naar een pH-waarde vankleigronden tussen 5,5 en 6,5. De pH-waarde kan met bekalken (onder andereDolokal) worden aangevuld en in de teelt-laag worden doorgewerkt. Op zware klei-gronden met pH-waarden hoger dan 7,0 ishet wenselijk om de pH niet verder te la-ten stijgen, maar juist wel de structuur teverbeteren door de inwerking van calci-umsulfaat (gips) in de teeltlaag.

StikstofDe laatste jaren wordt bij het rooien vaakde hele boom versnipperd en door deteeltlaag gewerkt, omdat het verstoken vanhet resthout vaak niet is toegestaan. Omhet hout in de bodem door micro-organis-men af te laten breken en om te laten zet-ten in humus, wordt in de eerste jaren aande bodem veel stikstof onttrokken. Ditheet ook wel stikstofimmobilisatie. Afhan-

kelijk van de afbraaksnelheid is deze in heteerste jaar na het versnipperen het grootst.Na verloop van tijd mineraliseert de ge-vormde humus, waardoor er weer stikstofvrijkomt.Houd er rekening mee dat de eerste tweejaar na het versnipperen door dissimilatieminder stikstof vrijkomt en door assimila-tie meer stikstof aan de bodem wordt ont-trokken. Dit kan de eerste twee jaren op-lopen tot 100 kilo of meer zuivere stikstofper hectare. Deze onttrekking zal dus ge-compenseerd moeten worden zodat ervoldoende stikstof beschikbaar is voor denieuwe aanplant. Dit stikstofverlies kanworden gecompenseerd door het uitrijdenvan dierlijke mest en/of drijfmest vooraf-gaand aan de grondbewerking.Bij het gebruik van drijfmest moet wel ge-let worden op het uitrijverbod van dezemestsoort. Dit seizoen geldt het uitrijver-bod voor kleigronden van 16 oktober 2008tot en met 31 januari 2009, en volgend sei-zoen van 16 september 2009 tot en met 31

januari 2010. Op zand- en lössgronden isdat van 1 september tot en met 31 januari.Na ongeveer vijf jaar ontstaat er een even-wicht tussen het vastleggen en vrijkomenvan de stikstof en komt er weer stikstofvrij door mineralisatie van humus en orga-nische stof.

Organische stof De organischestofbalans in de bodem isbelangrijk voor het behoud van een goedestructuur en structuurstabiliteit, voor hetvochthoudend vermogen, het leveren enbufferen van voedingsstoffen en het voe-den van het bodemleven. Een streefwaardeis minimaal 3 tot 4% organische stof in deboomstrook op klei- en zandgronden.Vaak blijkt het organischestofgehalte bijeen bodemanalyse te laag, zeker op versegrond die voorheen akkerbouw- of gras-land is geweest. Organische stof kan wor-den aangevuld met vooral compost, cham-post en vaste mest en in mindere mate metdrijfmest of het vooraf inzaaien van een

Bemesting vóór het planten

Bij een nieuwe aanplant is

het van groot belang dat de

bomen in het eerste jaar

goed aanslaan om in het

tweede jaar fruit van goede

kwaliteit te kunnen produ-

ceren, zonder in het derde

jaar in een beurtjaar te ver-

vallen. In dit artikel aan-

dacht voor de bemesting

vóór en bij het inplanten

van een nieuw perceel.

B E M E S T I N G


Fertigatie geeft een verbetering in productie en vruchtmaat. Foto: NFO

groenbemester in het voorjaar. Om de or-ganische stof van de bodem te verhogen énbinnen de wettelijke normen te werken,heeft compost de voorkeur. Champost envaste mest kunnen ook, alleen telt de fos-faat hierbij wel voor 100% mee!Voor compost geldt dat de werkingscoëffi-ciënt van stikstof 10% is en van fosfaat50% met een bovengrens van 3,5 kilo perton. Dit betekent 1,75 kilo per ton com-post voor de gebruiksnormen. Alle fosfaathoger dan de bovengrens van 3,5 kilo perton telt voor de volle 100% mee. Een klei-ne 50 ton compost per hectare is mogelijk.Om het organischestofgehalte te verhogen,zou 80 tot 100 ton per hectare het advieszijn, afhankelijk van wat er aan totaal fos-faat gebruikt wordt op het bedrijf. Geadvi-seerd wordt om een fijne, goed verteerdecompost te gebruiken die voorzien is vaneen keurmerk, zodat duidelijk is dat decompost geen zware metalen of verontrei-nigingen bevat.

Bemesting bij het planten Voor een goede aanslag van de bomen ishet volgende belangrijk bij het planten.Voorkom dat tijdens het transport en hetplanten de wortels uitdrogen. De praktijkheeft uitgewezen dat de aanslag verbetertdoor bomen voorafgaand aan het plantengedurende een dag in een sloot of in waterte zetten. Bij het planten wordt de wortel-

aanslag gestimuleerd door tezorgen voor niet te grove klui-ten rond de wortels, zodat degrond de wortels kan omslui-ten. De boom dient bij hetplanten licht te worden aange-trapt. Beregening of neerslag nahet planten zorgt ervoor dat degrond inzakt en de wortelpun-ten kiemen en niet uitdrogen. Wordt er in het voorjaar ge-plant, dan is het aangieten vande bomen met behulp van bij-voorbeeld een giertank noodza-kelijk en zinvol om de wortelsgoed met de grond te omslui-ten. Het toevoegen van eenlichte dosering ammoniumpo-lyfosfaat bij de start van hetgroeiseizoen stimuleert de wor-telvorming.Potgrond of een plantgatmeng-sel op basis van turf en maxi-maal 25% compost, zeker bijherinplant, zorgt ervoor dat deboom een betere start heeft.Het advies is per boom 8 tot 10liter potgrond te gebruiken.Watergift is essentieel geduren-de het groeiseizoen, omdat het

plantgatmengsel niet mag uitdrogen. Ookkan een gecoate mestkorrel, zoals Osmo-cote of Basacote, aan een plantgatmengselworden toegevoegd. Dit geeft gedurendehet groeiseizoen afgifte van meststoffen di-rect in het wortelmilieu. Bijbemesten en/ofzoutschade door overmaat in het groeisei-zoen worden hierdoor voorkomen.Ook het afdekken van de boomspiegel metcompost, champost of vaste mest bevor-dert de aanslag door betere wortelvormingen minder snel uitdrogen van de bodem,zeker in die situaties waar de watergift nietoptimaal is. Voor het afdekken van de ge-hele zwartstrook met champost of com-post is al gauw 60 tot 80 m3 per hectare no-dig. Een goede muizenbestrijding eenseizoen later is absoluut noodzakelijk bijgebruik van potgrond en/of het afdekkenvan de zwartstrook.

WortelmilieuHet toevoegen van hulpstoffen in hetplantgat kan de wortelgroei stimuleren.Zeker als zware tweejarige vertakte bomenworden geplant en de verhouding tussenbovengrondse delen en wortels door hetoprooien is verstoord. Producten als Humifirst en Pow-Humus-granulaat optimaliseren de bodemkwaliteit,het bodemleven en de opname van minera-len op basis van humuszuren. Ze bufferenzware metalen en hoge pH-waarden waar-door een betere wortelgroei ontstaat.Mycorrhiza-schimmels leven in symbiosemet plantenwortels. Deze schimmels ver-hogen de droogtetolerantie en weerstandvan de boom en verbeteren de opname vanmineralen. Door de wortels te dompelenvoor het planten in MycorDip Pt, geeft diteen gel-omsluiting rond de wortels, dieuitdroging voorkomt. Het product bevatkiemkrachtige sporen van ectomycorrhiza-schimmels en humuszuren, yucca- en zee-wierextracten om de weerstand en snellewortelgroei te bevorderen. Het toevoegenvan Trianum-granulaat in het plantgat be-vordert de groei van Trichoderma-schim-mels rond de wortels, geeft meer weer-stand en vermindert stresssituaties.

Fertigatie bij nieuwe aanplantFertigatie geeft altijd een goed resultaat enis beter dan alleen beregenen. Geef het eer-ste jaar bij druppelslangen met ingebouwdedruppelaars op 50 cm altijd de dubbele hoe-veelheid stikstof mee in plaats van de gead-viseerde 10 tot 12 gram stikstof per boom.Simpelweg omdat het wortelvolume nogniet volgroeid is en de opnamecapaciteit vande wortels nog beperkt is na het planten.Ook na het eerste jaar van aanplant is eendruppel- of fertigatiesysteem van belangom de boom regelmatig van vocht en voe-ding te voorzien en stresssituaties te ver-mijden. Fertigatie geeft een verbetering inproductie en vruchtmaat. Als er niet wordt gefertigeerd en er geengecoate meststoffen in het plantgat zijn ge-bruikt, is het strooien van een meststofnoodzakelijk. Gebruik dan fosfaatammon23-23-0: de eerste keer als de wortels be-ginnen te kiemen, de tweede keer vier totzes weken later en indien nodig een derdekeer eind juni. Gebruik 25 gram per boomen verdeel dit rondom de boom om zout-schade aan de jonge wortels te voorkomenof strooi het op de stroken en gebruik dedubbele hoeveelheid voor een optimaleverdeling. Bij pH’s boven 7 is bemestingmet zwavelzure ammoniak of mono-ammoniumfosfaat tijdens het groeiseizoenbeter. Deze meststoffen geven een tijdelijklichtverzurende werking in de bodem enwortels ontwikkelen zich beter in eenzuurder milieu. Om de vochtvoorzieningen wortelvorming te optimaliseren is hetafdekken van de zwartstrook met cham-post of compost of in een combinatie metvaste mest absoluut zinvol om een goedeaanslag van de boom te realiseren. Zorgwel dat de ent/oculatie-onderstamcombi-natie vrij blijft om de vorming van eigenwortel te voorkomen ■

Ronald Vermeulen,DLV [email protected]


Tabel. Stikstofvastlegging in de eerste vier jaar (in kilo stikstof per hectare en kilostikstof per ton hout), uitgaande van 2.500 bomen van 25 kilo per hectare; bij afwij-kende gegevens rekenen met stikstofgift per ton hout.

Jaar1 2 3 4

Stikstof per hectare 90 60 35 15Stikstof per ton hout 1,5 1,0 0,6 0,25

Bron: Fruitteelt 47, 1992

De druk om het gebruik van gewas-beschermingsmiddelen terug tedringen neemt toe. Dat hebben de

Europese plannen de afgelopen wekenweer eens laten zien. Honderden middelen,waaronder belangrijke fungiciden, staan opde tocht. Maar zelfs al zouden alle werk-zame stoffen gespaard blijven, dan nog valthet niet mee om de boomgaard ziektevrij tehouden. Om nog maar te zwijgen over dekosten, de milieubelasting en het imagovan het twintig keer per seizoen met despuit door de boomgaard rijden.Het is dan ook niet verwonderlijk dat defruitteeltsector oplossingen zoekt in derichting van ziekteresistente appelrassen.Helaas vormt de traagheid van de appel-veredeling daarbij een struikelblok. On-danks tientallen jaren noeste arbeid zijn detraditionele veredelaars er nog altijd niet ingeslaagd om een verscheidenheid aan ster-ke rassen aan te bieden.Nieuwe technieken kunnen het verede-lingsproces versnellen. In opdracht van Inova Fruit zijn Wageningse onderzoekersal jaren op zoek naar sterke resistenties inwilde appelsoorten. Die resistenties kun-nen tegenwoordig ingebouwd worden inbestaande rassen via de in Wageningenontwikkelde techniek van cisgenese. Dithoudt in dat er uitsluitend gebruik wordtgemaakt van appel-eigen genen (zie kader‘De cisgene appel’). Hoewel dit heel dichtraakt aan wat traditionele veredelaars

doen, blijft het een vorm van genetischemodificatie. En daar rust in Nederland, enEuropa, nog altijd een taboe op.

DuurzaamIntussen neemt de inzet van genetisch ge-modificeerde gewassen elders in de wereldeen grote vlucht: op 114 miljoen ha groeiteen genetisch gemodificeerd gewas. Dit zijnvooral soja, maïs en katoen die een vreemdgen ingebouwd hebben gekregen dat ze be-stand maakt tegen insectenvraat en/of eenbespuiting met Roundup.Een handjevol grote zaadmultinationals,met Monsanto voorop, bepaalt op ditogenblik wat er op het gebied van geneti-sche modificatie gebeurt. Voor de kleinereveredelaars en andere belanghebbenden ishet lastig om een deuntje mee te blazen,want de kosten voor patenten, regelgevingen aansprakelijkheidsregelingen lopen algauw in de miljoenen euro’s. Ook de Nederlandse veredelingssector loopt tegen dit probleem aan.Als de geschetste trend doorzet, bestaathet gevaar dat er in de toekomst een paarrassen overblijven die in handen zijn vanslechts enkele grote veredelaars. Datbrengt telers in een afhankelijke positie enhet zou een verschraling betekenen van deagrobiodiversiteit.De ervaringen met de gengewassen zijn totnu toe wisselend. Gewassen die resistentzijn tegen Roundup, zijn gemakkelijk inde teelt, maar de consument heeft er nietsaan. Het voordeel is lastig uit te leggen enblijkt bovendien beperkt omdat sommigeonkruiden ongevoelig worden voor Roundup. De resistentie tegen insecten-vraat, op basis van een het bacteriegen Bt,is een groter succes. Bij voldoende afwis-seling met standaardrassen wordt de resis-tentie niet doorbroken. Groot voordeel isbovendien dat het middelengebruik is ge-daald en boeren in ontwikkelingslandenminder in aanraking komen met giftige pesticiden.

OpenheidIn Nederland wordt er weinig gepraatover de vraag of genetische modificatiekan bijdragen aan een duurzamere land-bouw. Discussies lopen al snel vast omdatde voor- en tegenstanders van de techniek

niet van hun standpunten willen wijken.En dat terwijl uit onderzoek bekend is datde consument er genuanceerder tegenaankijkt. Als er een duidelijk voordeel is en decontrole-instanties vinden de toepassingveilig, dan heeft de gemiddelde Nederlan-der er weinig moeite mee.Als de fruitteeltsector met cisgenese aan de

De voor- en tegenstanders

van genetische modificatie

hebben zich meters diep in-

gegraven. Elke poging tot

debat loopt uit op techni-

sche welles-nietesdiscussies

waar niemand wat mee op-

schiet. Wat moet er gebeu-

ren voordat de fruitteeltsec-

tor aan de slag kan met de

schurftresistente cisgene

appel waaraan PRI en

Inova Fruit werken?

V E R E D E L I N G


Nieuwe technieken als cisgenese kunnen hetproces van appelveredeling versnellen.

Foto: NFO

Er moet openheid komen over

genetische mo dificatie

slag wil, zal hij dus goed moeten uitleggenwaarom het nodig is. Zijn er geen alterna-tieven voor een meer milieuvriendelijkeaanpak? Dreigt de fruitteelt uit Nederlandte verdwijnen? Dan moet dat verteld wor-den. Misschien is dat nog wel belangrijkerdan het onderscheid tussen transgeen encisgeen ■

Egbert Jonkheer,freelance journalist


De cisgene appel

Het inkruisen van schurftresistentie via traditionele veredeling duurt lang. De basis voorrassen als Santana en Topaz is al in de jaren veertig van de vorige eeuw gelegd. Deze ras-sen bezitten een resistentie waarvan het de vraag is hoe lang deze stand houdt. De traag-heid van de veredeling is een gevolg van het feit dat bij kruisen met wilde resistente ap-pelrassen niet alleen het resistentiegen doorgegeven wordt aan het nageslacht, maar ookhonderden ongewenste genen. Die verlagen de kwaliteit van de vruchten aanzienlijk enmaken de vruchten onverkoopbaar. Om die ongewenste genen weer kwijt te raken, zijner gedurende zes generaties appel vervolgkruisingen nodig. Omdat één generatie vanzaaien tot volwassen boom circa acht jaar duurt, neemt het inkruisen van een gen uit wil-de appel al gauw vijftig jaar in beslag.De huidige rassen met resistentie tegen schurft bevatten het resistentiegen Vf uit de wildesoort Malus floribunda. Ziet een schimmel kans om zich hierop aan te passen, dan is de re-sistentie meteen doorbroken omdat deze slechts op één gen berust. Voor een duurzameresistentie is het nodig meerdere resistentiegenen in een ras te brengen. De natuur biedtnaast het Vf-gen nog vele andere resistentiegenen tegen schurft. Die genen kunnen wor-den ingekruist. Dat duurt echter opnieuw ruim vijftig jaar.Om sneller resistente rassen te ontwikkelen en sneller het bestrijdingsmiddelengebruik teverlagen is een nieuwe aanpak ontwikkeld. De resistentiegenen kunnen tegenwoordigworden geïsoleerd en rechtstreeks worden ingebracht in de bestaande toprassen. Die top-rassen behouden hun kwaliteitseigenschappen, maar worden verrijkt met een gestapelde,duurzame resistentie. Deze methode wordt cisgenese genoemd, omdat er alleen gebruikwordt gemaakt van appel-eigen genen. Dit in tegenstelling tot transgenese, waarbij ge-bruik wordt gemaakt van soortvreemde genen. Zo is er wel eens gekeken naar de moge-lijkheid om een resistentiegen uit gerst in te bouwen in appel. Veel mensen hebben moei-te met transgene gewassen, omdat er geen rekening wordt gehouden met de natuurlijkescheppingsorde.Momenteel ‘bouwt’ Plant Research International (PRI) via cisgenese het Vf-gen in rassenvan Inova Fruit. Daarnaast worden twee andere resistentiegenen tegen schurft geïsoleerduit wilde appel, die de komende jaren aan de bestaande rassen kunnen worden toege-voegd. Ook werken Inova Fruit en PRI met een gen uit appel dat leidt tot rood vruchtvlees.Dat maakt de vruchten gezonder, terwijl de smaak en vruchtkwaliteit gehandhaafd blij-ven. In de toekomst willen PRI en Inova Fruit ook resistentie toevoegen tegen andere ziek-ten, zoals meeldauw, kanker en bacterievuur. De partijen willen in 2012 de eerste cisgeneappels presenteren op de Floriade.Bron: PRI

Sinds twee jaar is Mechanisatie-bedrijf J. Hermans importeur vanhet Italiaanse merk Psenner, waar-

onder plukstellingen en maaimachines opde markt worden gebracht. “Ruim tweejaar geleden hebben we eerst twee pluk-stellingen naar Nederland laten komen enuitgebreid getest, voordat we besloten demachines te gaan verkopen”, vertelt Jan Hermans. Inmiddels zijn er in Zuid-Nederland en België tien plukstellingen ingebruik. Appel- en perenteler Rien Pijpersuit het Limburgse Elsloo kocht als eenvan de eerste Nederlanders zo’n machine.Sinds september 2006 werkt hij er mee inde pluk, maar ook bij het bevestigen enverwijderen van hagelnetten, het aanbin-den en het snoeien. “We hebben destijdsvoor de Psenner gekozen omdat hij klein,compact en zeer wendbaar is en voorzienvan alle functies zonder te veel extra’s”,legt Pijpers uit.De machine wordt standaard geleverd meteen hydraulisch in hoogte verstelbaar pla-teau en met een kistenlift voor en achter.Optioneel zijn een automatisch stuur mettaster, een snoeicompressor, een dissel enverlichting leverbaar. Ook toebehorenvoor het aanbrengen en verwijderen vanhagelnetten is bij de machine te verkrijgen.Standaard is de machine tweewielaangedre-ven, maar onlangs introduceerde Psennerook een vierwielaangedreven plukstelling.

Eén kist tegelijkHet plateau van de hoogwerker is 1,93 me-ter lang en mechanisch in breedte verstel-baar van 1,34 tot 2,08 meter. Dat betekentdat er maar één voorraadkist op het plateaumeegenomen kan worden. Pijpers ziet datniet als een probleem. “Als je de koppenvan 15 hectare allemaal met deze koppen-

wagen moet plukken, is de machine aan dekleine kant, maar wij hebben ook nog eenPluk-o-Trak lopen en dan gaat het prima.”Het plateau van de tweewielaangedrevenmachine is hydraulisch in hoogte verstel-

baar van 1,02 tot 1,90 meter. Van de vier-wielaangedreven hoogwerker is de maxi-male hoogte van het plateau 2,05 meter.De machine van Pijpers is ook uitgerustmet het automatisch stuursysteem. Bij hetsnoeien werkt dit prima, maar in de plukwordt dit niet gebruikt. “Er hangt toch re-gelmatig een tak met appels of peren in deweg voor de taster en daarom sturen wedan zelf.” Dankzij de korte wielbasis, van134,5 meter, is de wendbaarheid op kop-akkers goed. De hoogwerker wordt aan devoorwielen gestuurd en de besturingwordt hydraulisch aangedreven. Despoorbreedte - de hartafstand van de wie-len - is 112 cm.

Goede trekkrachtDe tweewielaangedreven Psenner is uitge-rust met een 15 pk tweecilinder Lombar-dini-Foxdieselmotor, terwijl de vierwiel-aangedreven hoogwerker beschikt overeen 23 pk driecilindermotor. De machinewordt geleverd met twee versnellingenmet een maximale snelheid van 15 km peruur. Het gewicht van de tweewielaange-dreven machine is 1.600 kilo en dat van devierwielaangedreven machine 1.800 kilo. Over de trekkracht van de machine isPijpers tevreden. “Als ik weer zou kie-zen, zou het toch weer de tweewielaan-drijving worden”, laat hij desgevraagdweten. “Die is de afgelopen seizoenen al-tijd voldoende gebleken. Eén perceel ligtzelfs op een helling van 9 procent en ookdaar hebben we nog geen problemen ge-had. Natuurlijk ga ik in de winter als hetnat is niet met de machine op de steilstestukken, maar in de winter hoef je er ookniet per se met de hoogwerker op uit tetrekken.”De plukstellingen zijn leverbaar vanaf ! 21.500,- exclusief btw ■

Petra Koster,freelance journalist

Plukstelling ‘met goede trekkracht’

De tweewielaangedreven

plukstellingen van Psenner

worden in Nederland en Bel-

gië al enkele jaren gebruikt.

Teler Rien Pijpers vertelt, als

een van de eerste gebruikers,

over zijn ervaringen met

zo’n hoogwerker.

M E C H A N I S A T I E


De vierwielaangedreven plukstelling van Psenner beschikt over een 23 pk driecilindermotor.Foto: Mechanisatiebedrijf J. Hermans

____________

‘De plukstelling is klein,compact en zeer wendbaar’

*


werkwijjzer

TeeltGrootfruit

Minder kalium?Er is al veel over geschreven engesproken dat de kunstmestprij-zen drastisch gestegen zijn.Waar in het verleden wellichtnog wel eens een stukje luxebe-mesting plaatsvond of bemes-ting vanuit het standpunt ‘baathet niet, dan schaadt het ookniet’, is het op dit moment - zeker in verband met die geste-gen kosten - belangrijk om dekaliumbemesting nog eens kri-tisch te bekijken. Spreken in al-gemeenheden is gevaarlijk, ze-ker ook als het om bemestinggaat, maar in een aantal geval-len kan iets minder kunstmestgestrooid worden zonder met-een in de problemen te komen.Kalium is vooral belangrijk voorde maat, de smaak, het suiker-gehalte en onder andere debloemknopkwaliteit en winter-hardheid. De kaliumonttrekkingbij een normale tot goede pro-ductie wordt gesteld op 150 tot200 kilo zuivere kalium per jaar.Om niet in te teren op de bo-demvoorraad moet deze jaar-lijks worden aangevuld. De af-gelopen jaren is er op veelpercelen sprake geweest van ergruime kaliumbemestingen, metname in de perenteelt op fixe-rende rivierklei.De negatieve aspecten ten aan-zien van te ruime kaliumgiftenuiten zich door meer problemenbij de magnesiumopname eneen enigszins teruglopendestructuur. Nu komt daar dus na-drukkelijk de prijs van kalium bijkijken. In hoeverre de prijsstel-ling zo blijft in de komende win-ter en in de komende jaren isniet te voorspellen.

MestsoortDe prijsstijgingen zijn bij allekaliummeststoffen terug te vin-den. Soms zijn er wel enige ver-

schuivingen en verschillen tus-sen de verschillende soorten.In het algemeen blijft Kali-60omgerekend naar zuivere kali-um de goedkoopste meststof.Vaak op de voet gevolgd doorKali-40 die dan omgerekendmet de meerwaarde van 6%magnesium goedkoper is. Deze beide meststoffen zijnchloorhoudend en moetendan ook in de winter gestrooidworden. De duurdere patent-kali en zwavelzure kali bevat-ten geen chloor en kunnen later in het seizoen gestrooidworden. Als er nu minder kalium wordtgestrooid en dat later moetworden hersteld met dure kalisalpeter-prills, dan is er van prijsvoordeel geen sprake.

Goede analysesAls er uit veldwaarnemingen engrond- en bladanalyses blijkt datde kaliumgehaltes goed zijn engoed zijn geweest, kan er wor-den doorgegaan met maximaaldezelfde bemesting als in hetverleden en wellicht wat ver-mindering. Op gronden die nietgevoelig zijn voor uitspoelingvan kalium, kan een buffervor-ming van kalium hebben plaats-gevonden. Als er jarenlang meerbemest is dan onttrokken, kaner wat minder bemest worden.Dit geldt vooral voor rivierklei-gronden waar de kaliumfixatievoorbij is. Als er duidelijk min-der wordt gestrooid, is het welraadzaam om dit met een blad-analyse in de loop van de zomerte volgen.Het afgelopen jaar is de kalium-onttrekking per hectare als ge-volg van de kleinere oogst dui-delijk minder geweest. Dat kaneen kleine geruststelling zijn alsu besluit om dit jaar wat minderkalium te geven. Maar op gron-den die uitspoelingsgevoeligzijn, mag vanuit dit oogpuntbekeken eigenlijk geen vermin-dering van de kaliumgift plaats-vinden. Hier zal jaarlijks de be-

nodigde kalihoeveelheid gege-ven moeten worden.

Dierlijke mestOm te besparen op de kunst-mestkosten is het mogelijk omdierlijke mest te gebruiken. Dekalium die in deze dierlijke mestzit, kan in mindering worden ge-bracht op de noodzakelijke gif-ten. Dit kan dus een aanzienlijkebesparing opleveren op de aante kopen kunstmest, waarbij te-genover het ontvangen van dier-lijke mest ook nog een financiëlevergoeding staat. Bij appelswordt vaak aangehaald dat debomen gevoeliger worden vooraantasting van vruchtboomkan-ker. Bij overmatig gebruik in hetverleden is dat ook heel herken-baar geweest. Daar is enigevoorzichtigheid zeker op zijnplaats.Zodra er weer uitgereden magworden, kan er onder de perengebruik worden gemaakt vanbijvoorbeeld 15 tot 25 m3 drijf-mest. In rundveemest zit watmeer kalium in verhouding totde fosfaatgehaltes en in kippen-mest meer stikstof. Afhankelijkvan de specifieke wensen enmogelijkheden kan er dan geko-zen worden. Een uniforme sa-menstelling van de mest en net-jes uitrijden onder de bomen

blijven natuurlijk wel belangrijk.Ook kan het met de planning inhet voorjaar nog wel eens foutlopen als de omstandighedenhet niet toelaten om te rijden.Net zoals met de kunstmest ishet belangrijk om de mest toete dienen binnen de eventueelte snoeien wortelzone. Ook hetgebruik van champost of com-post geeft mogelijkheden om dekaliumgift te verminderen.

BekalkenBinnen het kader van efficiëntomgaan met meststoffen past ookde opmerking dat het op zuregronden op zijn tijd nodig is omte bekalken. Als de pH te ver is ge-daald, zijn veel meststoffen nietmeer opneembaar en worden danvastgelegd. In echt zure bodemsgaat ook de afbraak van organi-sche stof stagneren. Door dan tegaan bekalken komt er weer meerkalium ter beschikking.De ontkalking en verzuring zijnonder zwarte, onbeteelde grondveel sterker dan onder begroei-ing. Als er bekalkt wordt in eenbestaande boomgaard, is hetdan ook belangrijk om dit op dezwartstrook te doen.Tonnie van Kessel,AgroBuren/Van [email protected]

De sterk gestegen kunstmestprijzen maken het belangrijk om de kali-umbemesting nog eens kritisch te bekijken. Foto: NFO

Gewasbe-scherming

OngediertebestrijdingNu de voedselvoorziening voorratten en muizen in het veldsterk is afgenomen, zoeken dezedieren naar beschutting en/oftrekken ze naar gebouwen. Daarrichten ze veelal schade aandoor vraat en bevuiling. De be-strijding van ratten en muizen ingebouwen is met respectievelijkSuper Caid en TomCat goed mo-gelijk. Deze producten wordentoegepast in lokdozen, waar-door bestrijding op een schoneen hygiënische wijze kan plaats-vinden. Deze systemen zijn ookbruikbaar bij gecertificeerde be-drijven. Wanneer langere tijdgeen muizen of ratten wordengevangen, kan een geurstofworden toegevoegd aan de lok-dozen om de aantrekkingskrachtte vergroten, waarmee het ge-hele gebouw vrij wordt van on-gedierte.Met name de bestrijding vanveld- en huismuizen op jongerepercelen vraagt momenteel devolle aandacht, in de winter-maanden vindt doorgaans veelvraat plaats aan het wortelge-stel. In de buitenteelt zijn er mo-menteel nauwelijks mogelijkhe-den voor de bestrijding vanratten en muizen. Hier volgt eenopsomming van de beperkte

mogelijkheden.- Finito is buiten toegestaan, vrijte gebruiken en werkzaam te-gen muizen. Finito gaat echterverdwijnen, de uitverkoop stoptop 13 december 2008. De aan-wezige voorraad mag wordenopgemaakt tot 13 juni 2009.- TomCat en Super Caid zijn goe-de producten voor de bestrijdingvan muizen respectievelijk rat-ten. Gebruik is vrij toegestaan,de toelating staat niet ter discus-sie maar betreft alleen gebruikin lokdozen in en rondom ge-bouwen. Dat is een ruim begrip,maar toepassing in het vrije veldis hiermee feitelijk onmogelijk.- Arvicolex is een specifiek pro-duct ter bestrijding van woelrat-ten. Gebruik is slechts toegestaanna ontheffing/goedkeuring van-uit provincie/Faunafonds. Arvico-lex dient gemengd te wordenmet wortels of ander lokaas en teworden uitgelegd in gangen. Deaanwezige muizen zullen daneveneens worden bestreden.- Mollentabletten zijn niet vrijtoegestaan. Ze kunnen bij pro-blemen door mollen worden toe-gepast door personen met eenspecifiek diploma. Door neven-werking van de actieve stof alu-miniumfosfide zullen ook aanwe-zige muizen worden bestreden.Naast voornoemde maatregelenis vooral preventie van belang,waarbij de leefomgeving voorratten en muizen in het perceel

wordt verslechterd. Zorg daaromvoor schone zwartstroken, ge-bruik beperkt potgrond, com-post en champost op ‘gevoeligepercelen’ en zorg ervoor dat per-celen vrij zijn van rommel en af-val die een schuil- of vraatgele-genheid kunnen vormen.Aryan van Toorn,Centrale Adviesdienst [email protected]

BewaringWeinig zuurstofOnlangs deden zich enkele risico-volle situaties voor die gelukkiggoed zijn afgelopen. De proble-men ontstonden door een fou-tieve werking en een verkeerdebediening van de ULO-installatie.Omdat dit bij zowel ervaren alsniet-ervaren bewaarders gebeur-de, is de waarschuwing voor ie-dereen van belang. Hier volgentwee voorvallen.

UitproberenEen nieuwsgierige onervaren teler rook voor het eerst aan cellucht met lage zuurstof in zijnnieuwe cellen. Nadat hij, nogenigszins duizelig, was bekomenvan de schrik, besloot hij voort-aan voorzichtig te zijn bij zijnnieuwe ULO-cellen. Omdat hijgeen volle oogst had, bleef ééncel leeg. De stikstofmachinewerd ingeschakeld om de laatstevolle cel op regime te brengen.De deur van de lege cel was ookdicht en werd gekoeld om in-straling door de tussenwand tebeperken. Enige tijd later gingde teler de lege cel binnen omde verdamper te controleren.Nauwelijks binnen, voelde hijdezelfde duizeligheid opkomenals tijdens zijn eerste kennisma-king met lage zuurstof. Heviggeschrokken verliet hij onmid-dellijk de lege cel.In de machinekamer bleek algauw de oorzaak van het pro-bleem. In plaats van de stikstof-

machine te starten op de voor-laatste cel, werd deze op de laat-ste cel ingeschakeld. Door eencombinatie van onoplettendheiden beperkte ervaring ontstondeen levensgevaarlijke situatie.Door zijn eerdere nieuwsgierig-heid was de teler echter waak-zaam geworden en werd ergervoorkomen.

Lekke tussenwandEen dergelijke gevaarlijke situatiedeed zich voor toen een teler eenlege cel binnenging. De naastlig-gende cel lekte en kreeg daarom,per automatisch commando,meerdere uren per dag stikstoftoegediend om op regime te blij-ven. Zoekend naar de oorzaakbesloot de teler de tussenwandnader te inspecteren. Hij opendedaarom de deur van de lege celen ging nietsvermoedend naarbinnen. Ook door eerdere erva-ringen wijs geworden, herkendehij het gevaar tijdig en kon hij optijd naar buiten vluchten.

Niet-elektrischeheftrucksIn een omgeving waar het zuur-stofgehalte 18% of lager is, slaateen gas- of dieselmotor onmid-dellijk af. Waar het zuurstofge-halte nog iets lager is, dooftspontaan een brandende sigaarof sigaret. Maar heftrucks metverbrandingsmotoren wordensteeds zeldzamer en ook zijn ersteeds minder chauffeurs dienog roken. Tegenwoordig worden persoon-lijke beschermingsmiddelen, zo-als het permanent dragen vaneen zuurstofmeter, steeds meergebruikt. Daarnaast zijn er ookandere mogelijkheden om ge-vaarlijke situaties tijdig te signa-leren of te voorkomen. Door hetpermanent of zeer frequent me-ten van het zuurstofpercentagekunnen gevaarlijke situatiesworden voorkomen in ruimtesdie gevaar kunnen opleveren.Behalve een duidelijk waarschu-wingssignaal kan er ook een ge-

werkwijjzer


Doordat de voedselvoorziening in het veld sterk is afgenomen, zoekenveel muizen en ratten beschutting in gebouwen. Foto: NFO

forceerde beluchting wordenaangestuurd. Waar nodig kun-nen bestaande meetsystemendaarvoor worden aangepast.

Gevaar bij openenBij het openen van een ULO-celworden de verdamperventilato-ren vaak uitgeschakeld. Als decellucht warmer is dan in de aan-grenzende ruimte, blijft gevaarlij-ke, zuurstofarme lucht urenlangboven in de cel hangen. Daarommoeten de verdamperventilato-ren continu draaien in ULO-cellendie geopend worden. Is de ruim-te buiten de zojuist geopendeULO-cel beperkt, dan kan ookhier het zuurstofgehalte gevaar-lijk laag worden en moeten (bui-ten)poorten geopend worden.

Gevaar bij controleEen controleluik bevindt zichvaak in de celwand en is somsalleen per ladder bereikbaar.

Wie op de ladder staat en hetluik opent, ademt vaak onbe-wust pure cellucht in. Van diver-se personen is bekend dat zekortstondig bewusteloos zijngeraakt en van de ladder zijn ge-vallen. Afgelopen seizoen is ie-mand in België door vergelijkba-re omstandigheden overleden.

Omgaan met gevaarDoor bij herhaling te wijzen opgevaarlijke omstandighedenkunnen ongelukken wordenvoorkomen. Daarvoor is het ooknodig om tijdig kennis te nemenvan het gevaar en hier vervol-gens verantwoord mee om tegaan. Hoe meer men zich hier-van bewust is en daarnaar han-delt, des te minder zal de wet-gever zich met deze materiebemoeien ■Wim Schmitz,Schmitz [email protected]

17

Veiliger bemonsteren door een afgeschermd luik. Foto: Schmitz Koeladvies

n f oagenda

Midden-NederlandVecht en IJsselDinsdag 2 decemberSnoeidemonstratie o.l.v. Jos de Wit,op het bedrijf van Frans van Lint,Blokland 32 in Montfoort; 13.30uur.Zuidoost-UtrechtDinsdag 2 decemberSnoeimiddag appel en peer, o.l.v.Tonnie van Kessel (AgroBuren/VanWesemael Groep), op het bedrijfvan Jan Maaswaal, Beusichemseweg40 in ‘t Goy; 13.30 uur.Zuid-GelderlandDinsdag 2 decemberSnoeidemonstratie o.l.v. RonaldVermeulen (DLV), op het bedrijfvan Theunissen, Mekkersteeg 3 inHorssen; 13.30 uur.BetuwelandDinsdag 2 decemberDemonstratie van de antihagelse-parator, o.l.v. de heer van Westera-te, op het bedrijf van Gebr. deVree, Welysestraat 11 in Dode-waard; 13.30 uur.

Noord-HollandMaandag 1 decemberSnoeidemonstratie o.l.v. Tonnie vanKessel (AgroBuren/Van WesemaelGroep), op het bedrijf van PeterJong, De Hout 61 in Hem; 13.30uur.

Zuid-HollandZuid-Holland-WestDonderdag 27 novemberLezing door Arna Vliegen-Verschu-re (kennisconsulent van NFO en PT)over het fruitteeltkundig onder-zoek in binnen- en buitenland. Ookgaat ze in op de resultaten die metde nieuwe rassen zijn behaald. Lo-catie: ‘t Stammineeke, Brabersweg10 in Mijnsheerenland; 19.30 uur.

Zeeland/Noord-BrabantKringbijeenkomstDinsdag 2 decemberBijeenkomst o.l.v. Pieter Aalbers(DLV) en Herman Helsen (PPO-fruit)in het kader van het NFO-projectGeïntegreerde Gewasbeschermingin de Fruitteelt en het project Telen

met toekomst. De resultaten vandeze projecten en van de Perendag2008 worden besproken. Hierbij ligthet accent op de geïntegreerde ge-wasbescherming bij peer. Locatie:De Stenge, Stengeplein 1 in Hein-kenszand; 19.15 uur.Deze bijeenkomst telt mee voor deverlenging van uw spuitlicentie, on-derdeel Geïntegreerde gewasbe-scherming; neem uw licentiepasmee.Delta-NoordMaandag 1 decemberSnoeibijeenkomst o.l.v. Joris Wisse(CAF) op de bedrijven van J.D. van‘t Westeinde (peer) en B.C. van ‘tWesteinde (appel). Verzamelen ophet bedrijf aan de Westhofsezand-weg 7 in ‘s-Heer Abtskerke; 13.30uur.Zeeuws-VlaanderenDinsdag 2 decemberSnoeidemonstratie o.l.v. Joris Wisse(CAF). Na afloop geeft Jan vanMourik (CAF) in het kader van hetNFO-project Geïntegreerde Gewas-bescherming in de Fruitteelt eentoelichting op de strategieën voorde bestrijding van fruitmot. Loca-tie: het bedrijf van Jos van Assche,Zuiddijk 6 in Hengstdijk; 13.30 uur.

LimburgNoord- en Midden-LimburgMaandag 24 novemberBijeenkomst over de actualiteiten,o.l.v. Peter van Arkel (Fruit AdviesZuid-Limburg). Locatie: RestaurantBoszicht, Provincialeweg 2 in Maas-bree; 20.00 uur.Zuid-LimburgDonderdag 4 decemberHerhalingsles voor deelnemers aande BHV-cursus, met speciale aan-dacht voor brandpreventie. Locatie:de kantine van Fruitveiling Zuid-Limburg, Aan de Fremme 33 inMargraten.

NFO-commissieHoutig KleinfruitDonderdag 27 november (let op, gewijzigde datum)Snoeidemonstratie rode bes op debedrijven van Gerwin van Maanen,Kalkestraat 57 in Dodewaard, en


Perenbomen divers op KC:

Conference snoerConference 2 jarigBeurre Alexander Lucas VerdiOok voor intensieve aanplant

Vruchtboomkwekerij

Tel. 036-5228901Tel. 036-5228966e-mail: [email protected]

Te huur:

9 ha fruittuin inWervershoof (NH)

3,5 ha peer (Conference)en 5,5 ha jonge Elstar.

Eventueel ook kisten tehuur.

Inlichtingen tel: 0228-583608/0650674003

Te koop aangeboden:• Jonge smalspoor Fendt 209 VA-4

WD met cabine Bj. 2003 en 2350uur.

• Smalspoor Fendt 275 VA zondercabine met superkuip en voorlader.

• Smalspoor Fendt 260 V met cabine• Smalspoor Fendt 2000 en Same

60PK• Div. cirkelmaaiers Perfect en Votex.• Kunstmestpendelstrooiers-Vicon• Votex snoeicompressor.• Grondvresen en rotorkopeggen.• Diverse hefmasten• Div. Kubota en Iseki minitracktors• Div. minishovels en minigravers.Rinus van Dijk MechanisatieTel 030 6377877 / 030 6375533Internet: www.rinusvandijk.nl

n f oagenda

Chris Tijssen, Rozenstraat 12a in An-delst. Ook is er aandacht voor een de-mo snoeiobjecten. De bijeenkomstwordt begeleid door Adri van Eck(DLV Plant), en begint op het bedrijfvan Gerwin van Maanen; 13.30 uur.

PCFruitPit- en steenfruitVrijdag 28 novemberSnoeinamiddag waarbij de volgendeonderwerpen aan bod komen: plant-en snoeisystemen bij Conference;snoeiproeven bij Conference; snoei enopkweek van verschillende nieuwe ap-pelrassen; heksenbezemziekte; spuit-residu op fruit voor export naar Rus-land. Locatie: PCFruit-locatie Kerkom,Fruittuinweg 1 in Sint-Truiden, België;13.30 uur.

PCFruitPit- en steenfruitWoensdag 3 decemberStudiedag hagel met de volgende le-zingen: ‘Ervaringen met hagelnettenin Oostenrijk’, door L. Steinbauer (Ver-suchsstation Haidegg); ‘Hagelnetten inSüdtirol’, door D. America (PIBO Ton-geren); ‘VLIF-steun voor hagelprotec-tie’, door L. Dhondt (Agentschap voorLandbouw en Visserij, afdeling Struc-tuur en Investeringen); ‘Ervaringenmet hagelnetten op de PCFruit-proef-tuin’, door A. Gomand (PCFruit-PPS).Tevens zijn er informatiestands vanbedrijven op het gebied van hagelnet-ten, antihagelkanonnen en hagelscha-

deverzekeringen. Locatie: PCFruit-locatie Kerkom, Fruittuinweg 1 inSint-Truiden, België; 13.00 uur.Inschrijving is verplicht vóór 28 no-vember 2008 door middel van over-schrijving van ! 10,- op rekening 7330345013 14 van PCFruit vzw, Fruittuin-weg 1 in Sint-Truiden, België, o.v.v.‘Studiedag hagel’. In de prijs zijndrankjes en een lunch inbegrepen.Een volledig programma is te vindenop www.pcfruit.be.

PCFruitHoutig kleinfruitZaterdag 6 decemberSnoeidemonstratie houtig kleinfruito.l.v. Fanny Pitsioudis. Met aandachtvoor de snoei en opkweek van rodebes, kruisbes, zwarte bes, zomer- enherfstframboos en braam. Tijdens deactiviteit kunt u vragen stellen om-trent de rassenkeuze voor elk teeltsys-teem, de wijze van aanplanten, bestrijdingstechnieken, onkruidbestrij-ding, overkappingssystemen, stookre-gimes en belichting. Locatie: PCFruit-Proeftuin Aardbeien en HoutigKleinfruit, Sint-Truidersteenweg 321in Tongeren, België; 14.00 uur.

TE KOOP3.500 meter ethyleenslang, 63 mm + paal-

standpijpsproeier; 1.000 meter ethyleen-

slang, 50 mm + paal-standpijpsproeier;

1.000 bomen Fuji Kiku 8, 5-jarig; 4.000 El-

star Elswout, 5-jarig; sierappels bestuiving,

5-jarig.

Tel: (06) 51 47 63 43

TE KOOP2.500 gebruikte boompalen, lengte 2,50 m,

ø 5 cm.

Tel: (0299) 42 32 41

TE KOOP100 betonpalen, 3,3 m lang en 11 cm dik

(! 2,50 p.st.); 1.000 houten palen, 2,5 m

lang en 7 cm dik (! 0,25 p.st.). Alles in zeer

goede staat.

Tel: (0032) (474) 40 18 92

TE KOOP50.000 boompalen, 250 x 5,6 cm. Ook klei-

nere partijen zijn geen probleem.

Tel: (0651) 46 28 13

vanggbandjjeVangbandjes dienen uiter-

lijk maandagochtend 12.00 uur schriftelijk in het bezit te zijn van

het NFO-secretariaat. Kosten:" 26,- incl. btw voor vijf regels; elke

regel meer kost " 2,50. Alleen voor fruittelers die lid zijnvan de NFO en als het geen han-

delsdoeleinden betreft.

GrootfruitKleinfruit

WindsingelsErfplantingen

Enz.

Bonegraafseweg 68 Tel. 0344 - 641271 www.batterijen.nl4051 CH OCHTEN Fax 0344 - 641809 [email protected]

Boomkwekerijen “DE BATTERIJEN BV”Hét adres voor vrijwel alle rassen

Regio: Zeeuws Vlaanderen - Zeeland

BENT U AAN ROOIEN TOE?Wegfrezen fruitbomenUitfrezen stobben (groot en klein)Windschut wegfrezen

De Keersmaeker Raf BVBA - Beveren (België)Tel. 0032 - 37798524 (vraag vrijblijvend inlichtingen)www.dekeersmaekerraf.be

Te koop:

beregening tyleen compleetdruppelbevloeiingslang metinwendige druppelaarsdikke en dunne palenschroefankers2 tot 10 jarige perenopstandbetonplaten voor kavelpad

Voor info: 06-22548402

B.Kemp

BVTE KOOP GEVRAAGD:

- SCHILAPPELEN

- INDUSTRIE-

APPELENBlokzijlerdwarsweg 12, MarknesseTel 0527-203917, Fax 0527-203944Mob. 06-53294479

Advies-bureau-LJ de Lang

Zoekt u begeleiding bij ULO en DCS bewaring?Veiligheid bij werken metlage zuurstof

Bel vrijblijvend voor informatie

Tel 0348 - 445153Fax 0847 - 325670Mob. 06 - 50214770Email [email protected]

VOEN GmbH & Co. KGTel.: +49 (0)751-4 87 42

Peter ter SluysenMobil: +49 (0)177-2 55 65 19

[email protected]

Voor informatie of een offerte:

Overkappingssystemen voor kersen en kleinfruitOverkappingssystemen voor kersen en kleinfruit

OVERKAPPINGSSYSTEMEN• tegen vorst

• tegen regen

• Optimaal microklimaat

• tegen vogels

• eenvoudige opbouw

• tegen hagel

• tegen wind

ZEKERZEKER

Te koop aangeboden

Rode Bessenplanten Rovada Frambozen Tulameen (longcanes)

Bramen Lochness (longcanes)

Van den Broek Plant B.V. - Kleine Bosweg 5 - 5473 ND Dinthert: 06-22429542 of e: [email protected]

A d v e r t e r e n d o e t

v e r k o p e n !

A d v e r t e r e n

d o e t

v e r k o p e n !

B e l

0 2 3 -

5 7 1 4 7 4 5

De Witte Agro, gevestigd in ’s-Gravenpolder opZuid-Beveland, is toeleverancier in de fruitteelt en akkerbouw. Naast meststoffen, gewasbe-scherming, zaaizaden en pootgoed hebben we een uitgebreid assortiment in fruitteeltbenodigd-heden. Met een professioneel team helpen we onze klanten met het behalen van duurzame resultaten.

Er is in ons team plaats voor een

Vertegenwoordiger Fruitteelt.Functie-omschrijvingAls vertegenwoordiger realiseert u een omzetdoelstelling door de verkoopvan een groep artikelen aan onze klanten binnen het marktsegment fruit-teelt. Daarbij adviseert u fruittelers op het gebied van met name gewasbe-scherming en bemesting. Ook bent u sparringpartner voor uw klanten ophet gebied van afzet, weten regelgeving en strategische zaken. U verzorgt voorlichtingsbijeenkomsten en u neemt initiatieven voor hetacquireren van nieuwe klanten.

Functie-eisenU beschikt over een relevante MBO of HBO opleiding; ervaring in de fruit-teeltsector is een pré. U bent ondernemend, creatief, gewend om zelfstan-dig te werken en u beschikt over sterke communicatieve en sociale vaardig-heden. U kunt uw eigen werk goed plannen en kunt goed omgaan met eengrote mate van vrijheid. Omgaan met de PC is voor u geen enkel probleem.

AangebodenWij bieden een uitdagende en veelzijdige functie met veel interne en exter-ne relaties. U werkt in een klein team. Beloning is in overeenstemming metde functie en uw ervaring.

Informatie en solliciterenVoor nadere informatie kunt u zich wenden tot de heer C.M. Bakker, bereik-baar onder nummer 06-51422269 of per e-mail [email protected] sollicitatie ontvangen we bij voorkeur per e-mail en behandelen we discreet.

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Altijd al John Deerewillen rijden?

Kom langs of belvoor een proefrit metonze 5515V demosmalspoortractor.

Van Weele BVStadseweg 144471 PD Wolphaartsdijk0113-58175106-51420175 (Hans Moerdijk)www.vanweele.nl

ÒNeem tijdig kennis · ÒNeem tijdig kennis van het gevaar van ULO-cellen en ga hier vervolgens...

Documents

Transcript of ÒNeem tijdig kennis · ÒNeem tijdig kennis van het gevaar van ULO-cellen en ga hier vervolgens...